ဘဝတကတာ အဘဓမမာ

အပငး (၂)

ပညတ၊ ပရမတ တရားများနင

နာမတရားကလေောသးသပခြငး (၁)

ဆရာလေးလေါကတာယဇနဉာဏ

၂ဝ၂ဝ ခပညနစ၊ ေဇငဘာေ (၁၉) ရက၊ စလနလန

လဆးလနးမညအလကကာငးအရာများ

ပဋကတ (၃) ပ မတဆက

အဘဓမမာက ခြငသးသပခြငး

• အဘဓမမာ၏ အဓပပါယ ဖငဆြျက

• အဘဓမမာ (၇) ကျမး

• အဘဓမမတထသဂဟကျမး မတဆက

စတနင ရပက လေော သးသပခြငး

ကတရား၏ အစအမ

ပဋစစသမပပါဒနင ဘဝသသရာ

ပဋဌာနနင လနစဉဘဝ

ပညတနင ပရမတ (အဘဓမမတထ တရား ၂ပါး)

၁) ပညတ (ပညတတ ဓမမ) paññatti - concept

သမမတ သစစာ - sammuti sacca (conventional truth or conceptual truth)

• လောကေသားများလခပာဆ လြါလဝါသးစ အမညနာမ၊ အရာဝတထများ။

၂) ပရမတ (ပရမတထ ဓမမ) paramattha sacca (ultimate truth or absolute truth)

ပရမ - မနကနတညမတ၍ ခမတလသာ + အတထ - အနကသလဘာ

• ပငကယသလဘာမ မလဖာကခပန မလခပာငးေလသာလ ကာင မနကနတညမတ၍

ခမတလသာ အနကသလဘာရလသာ တရားများ။ အနစြျပ ပဓာနတရားများ။

၁) ပညတ (ပညတတ ဓမမ) concept

သမမတ သစစာ - sammuti sacca (conventional truth or conceptual truth)

• ေမျ းတစစ၊ ယဉလကျးမတစရပက မနကနသညဟ အသအမတခပထား

(general consensus) ခဖင ေကြထား၊ လြါလဝါသမတထား (သမမတ)

• သလကဂတ ဝစန- ေတ၏သလကဂတခဖင အမတအသားခပထားလသာ

စကားေးမနသမျ

သစစ - မနကန။ လောကသမမတ ကာရဏ - လောကေလတက အသအမတခပထားေ

အမညနာမ - နာမ ပညတ (name concept) နင

သကရ သကမ အရာဝတထများ - အတထ ပညတ (thing concept)

• ေ နတ ခြဟမာ၊ လယာကကျား၊ မနးမ စလသာ သကရသတတဝါများ၊ သစပင လတာ

လတာင လရ လခမစလသာ သကမအရာဝတထများ။

တစဖကသားက သလအာငလခပာခပအပလသာ စကားလဝါဟာရ နင အမအရာတခဖင

သရလသာ အရာဝတထ၊ အလ ကာငးအရာ

လနစဉသး စကားေး၊အမညနာမ၊ လဝါဟာရ၊ဘာသာစကားများနင လြါလဝါလခပာဆ

အသငအခပင၊ ပပနးသဏဍာန လခပာငးေ၊ လဖာကခပန၊ ပျကစးပါက အမညလခပာငးေ

တတလသာ သလဘာ သဘာဝ

လဆာငရန လရာငရနတရားများ၊ ကျငဝတ တာဝနဝတတရားများ၊ သေစသည ဏ၊

ဘဝတးတကကကးပါး လအာငခမငလရး၊ လေးစားေကနာရမညအဆင

အတကအလရးပါ

ပညတမရေျင တစဦးနငတစဦး ဆကသယ လခပာဆရနမခဖစနင

အမည ပညတတငလဟာပပးမ သဘာဝ တရားက ဆကထလအာငသနင

ပရမတ

ပရမတ (ပရမတထ ဓမမ) ၏ ေကခဏာ (ultimate reality)

• မားယငးမမရလသာ၊ ထာဝရ မနကနလသာ၊ အဟတ အမနရလသာ သဘာဝတရား

• အသငအခပင၊ ပပနးသဏဍာနမညသပင မတကခပား၊ ြခြားလစကာမ

မလခပာငးေတတ လသာ အနစသာရ သဘာဝရလသာတရား

ဥပမာ - စားပ၊ ကေားထင၊ ကနပျတာစသည ခပငပအရာဝတထများ၌ေညးလကာငး၊

ဆပင၊ သား၊ အရး၊အသားအစရလသာ ြနဓာကယ၌ရလသာ ရပတရားတ၏

အရညအလသး။

• မာ၊ လပျာ၊ လေး၊ လပါ - လခမဓာတ (ပထဝ ဓာတ)

• ဖစညး၊ ယစး - လရဓာတ (အာလပါ ဓာတ)

• ပ၊လအး - မးဓာတ (လတလော ဓာတ)

• တနးကန - လေဓာတ (ဝါလယာ ဓာတ)

ပရမတ (ပရမတထ တရား ၄ ပါး)

၁) စတ (စတတ) - အာရကသတတ ကကစညတတ ရယတတလသာတရား။

၂) လစတသက (လစတသက) - စတကမ၍ စတနငအတခဖစလသာတရား။

၃) ရပ (ရပ) - ဆနကျငဖကအလ ကာငးများလ ကာင လခပာငးေတတ၊

ပျကစးတတ၊ လဖာကခပနတတလသာတရား

၄) နြဗာန (နြဗာန) - တဏာ မေတလခမာကလသာ၊ တဏာကငးလသာတရား၊

တဏာဦးလဆာငသည အလ ကာငးတရားများ။

စလပါငးဖနတးအပလသာ ရပ၊နာမ၊ သြဂတ တမ

ေတလခမာကလသာတရား။

ပရမတထ တရား ၄ ပါး

စဉ ပရမတထတရား ရပ၊ နာမ သြဂတ၊ အသြဂတ

၁ စတ နာမ (အာရသညတတတ) သြဂတ

(အလ ကာငးတရားများက

ခပခပင စမတတ)

၂ လစတသက

၃ ရပ ရပ (လဖာကခပန ပျကစးတတ)

၄ နြဗာန

• နာမ ရပ နလရာဓ

• နာမတရား၊

ရပတရားတ၏

ြျပပငမးရာ

အသြဂတ

(အလ ကာငးတရားများ၏

ခပခပင စမခြငးကငးရာ)

နာမတရားတက ဆငခြငရန ေကခဏာစသည အြျက ၄ ပါး

ေကခဏ characteristic, mark, sign

ပရမတတရားတ၏ အမတအသား (မတသားလ ကာငးခဖစ၍) (က) သာမည ေကခဏာ- အများနငဆကဆလသာ သာမန အမတအသား၊ အနစစ၊ဒကခ၊ အနတတ သလဘာများ (ြ) သဘာဝ ေကခဏာ - မမတစပါးတညး၏ အမတအသား ဥပမာ - စတ (အာရကသခြငး၊ နြဗာန - တဏာစသည ြျပပငမးခြငး)

ရသ function

(က) ပရမတတရားတ၏ ခပဖယကစစ (ကစစ ရသ) (ြ)အလ ကာငးစည၍ ခဖစပ (သမပတတ ရသ)

ပစစပဋဌာန manifestation

(က) အကျ းတရား (ခပဖယ ကစစလ ကာငရထကလသာ အကျ း) (ြ) ဆငခြငလသာအြါ လယာတ၏ ဉာဏ၌ ထငောပ အခြငးအရာ

ပဒဋဌာန proximate or near cause

နးကပလသာ အလ ကာငး၊ အနးဆး အလ ကာငး

ဥပမာ - လမတတာ နင တဏာ၊ ကရဏာ နင လဒါသ

စတက ဆငခြငရန ေကခဏာစသည အြျက ၄ ပါး

ေကခဏ characteristic, mark, sign

အာရက သခြငး သလဘာေကခဏာ (အာရမမဏ ဝောနန ေကခဏာ) သညာ နင ပညာတ၏ သပနငမတ

ရသ function

စတ၏ ဦးလဆာင လရသားခဖစခြငး ကစစ (ပြဗဂမ ရသ) အာရကသရာ ယရာ၌ စတက ပဓာနကျသညကဆေ

ပစစပဋဌာန manifestation

အစဉအဆကမခပတရလအာင လရ စတနင လနာကစတတက ဆကစပလပးလသာ၊ ဖစပတတလသာတရား (သနဓာန) ဟ လယာတ၏ ဉာဏ၌ ထငော

ပဒဋဌာန proximate or near cause

စတနငအတခဖစဖက လစတသက နင ရပတရား သည စတ၏

နးလသာအလ ကာငး

ဘရားရငတ၏ မနမာြျက ( သဝါဒ ပါတလမာက)

၁) မလကာငးမ မနသမျက မခပေပရာ။

သြဗ ပါပဿ အကရဏ။ သြဗ - အေးစလသာ၊ ပါပဿ- မလကာငးမက၊ အကရဏ-

မခပရာ။ ၂) လကာငးမ မနသမျက ခပေပရာ၏။

ကသေဿ ဥပသမပဒါ။ ကသေဿ - ကသေတက၊ ဥပသမပဒါ - ခပညစလစရာ၏။

၃) မမစတက ခဖစငလစရာ၏။

သစတတ ပရလယာဒပန။ သစတတ - မမစတက၊ ပရလယာဒပန - ခဖစငလစရာ၏။

၄) ဤသညကား ဘရားရငတ၏ မနမာြျကပငတညး။

ဧတ ြဒဓါန သာသန။ ဧတ - ဤသညကား၊ ြဒဓါန - ဘရားရငတ၏၊ သာသန -

အဆးအမပငတညး။ [ကျမးကး - ဓမမပဒ ါထာ - ၁၈၃]

စတက ြခြမးစတခဖာခပခြငး

စတက ခဖစရာဘ၊ သဘာဝ (ောတ)၊ လဝဒနာ စသည နညးအမျ းမျ းခဖင

ြခြားနငသည။

စတသည အာရကသတတ၊ ယတတလသာ သလဘာတစမျ းတညးသာရလသာေညး

လစတသကများ၏ ခြယေယပ အမျ းမျ းလ ကာင စတအမျ းမျ းကခပားသား

စဉ ခမနမာ ပါဠ သဘာဝ

၁ ကသေ ကသေ အခပစကငး၍ လကာငးကျ းကလပး

၂ အကသေ အကသေ အခပစရ၍ မလကာငးကျ းကလပး

၃ ကသေဝပါက ကသေဝပါက ကသေ၏ အကျ း (လကာငးကျ း)

အကသေဝပါက အကသေဝပါက အကသေ၏ အကျ း

(မလကာငးကျ း)

၄ ကကယာ၊ ကရယာ ကကယ၊ ကရယ ခပကာမျသာခဖစ

(အကျ းကမခဖစလစ)

ကသေ၊ အကသေတ၏ ေကခဏာ (အဋဌသာေန)

အကသေ

အခပစရ (faulty) သာဝေဇ

မလကာငးကျ းက လပးခြငး ဒကခ ဝပါက ေကခဏာ produces bad results

မကျမးကျင မေမမာ (unskillful) အခပစမခဖစလအာင မစမ မကငတယနင

အနာမကငး၊ မကျနးမာ (unhealthy) စတမကျနးမာ စတလရာါမကငး

ကသေ

အခပစကငး အနဝေဇ (faultless)

လကာငးကျ းက လပးခြငး သြ ဝပါက ေကခဏာ produces good result

ကျမးကျင ေမမာ (လဆက) skillful အခပစမခဖစလအာင စမ ကငတယနင

အနာကငး၊ ကျနးမာ (အာလရာျ) healthy စတကျနးမာ၊ စတလရာါကငး

ကသေစတ

လောဘ၊ လဒါသ၊ လမာဟ စလသာ ကလေသာ အနာကငးခြငး၊

• ကလေသာ အခပစကငးခြငး၊

• ေမမာလစခြငး၊

• လကာငးလသာ အကျ းကလပးခြငး ေကခဏာ။

စကဆပဖယခဖစလသာ၊ ယတမာကနလသာ အကသေတရားတက ေပလစ၊

ငပလစ၊ ခပပလစလအာငဖျကဆးလစတတလသာလ ကာင ကသေစတ

• ပယတတလသာတရား (ပဟာယက)

အနာကငးေစ၊ အခပစကငးကာ၊ အေမမာနင၊ ြျမးသာလကာငးကျ း၊

လေးမျ းအြျက ကသေအနက (အဓပပါယ)

အကသေစတ

လောဘ၊ လဒါသ၊ လမာဟ စလသာ ကလေသာ အနာရခြငး၊

• ကလေသာ အခပစရခြငး၊

• မေမမာခြငး၊

• မလကာငးလသာ အကျ းကလပးခြငး ေကခဏာ။

စကဆပဖယခဖစလသာ၊ ယတမာကနလသာ အကသေတရားများ

• ပယအပလသာတရား၊ ပယစနရမညတရား (ပဟာတြဗ)

အနာေညးပါ၊ အခပစမကငး၊ ေမမာရငးနင၊ လပးကာဆးကျ း၊

လေးမျ းအြျက အကသေတက။

လရလသာကခမစ၊ ရငးခမစ (လေတ - ေတ) (၆) ပါး

လရလသာကခမစ တရားကယ သဘာဝ

အကသေ

လောဘ ကာမဏကေြျငတပမကမ၊ ကပပင တယတာမ

လဒါသ ြကထန ကမးတမးမ၊ အမျကထကမ၊ စတပလောငမ

လမာဟ အာရ၏ သလဘာအမနကမသမ၊ လတလဝမ

ကသေ

အလောဘ ကာမဏက မေြျင မတပမကမ၊ ကပပငမ ကငးခြငး

အလဒါသ မြကထန မ ကမးတမးမ၊ စတ၏ ကညေင လအးခမမ

အလမာဟ အာရ၏ အနစစ စလသာ သလဘာအမနကသမ

နာမတရား မတဆက

နာမ - အာရသညတတတလသာ သလဘာ (စတ + လစတသက)

စတ - အာရကသခြငး၊ လတးလတာကကစညခြငး၊ အာရကယခြငး

လစတသက - စတ၌မတယ စတက ခြယေယတတလသာတရား

စတ - ပနးြျပတကား (canvas)

လစတသက - ရသမျ းစကလပးစမးနငလသာ လဆးလရာငမျ းစ (colour)

စတ - လရ

လစတသက - လဆးလရာငမျ းစ

စတ - အာရကသခြငးသကသက

လစတသက - စတ၏အရညအလသးက လခပာငးေလစတတလသာ တရားများ

အတခဖစလသာ လစတသကလပါမတည၍ စတသညေညး အရညအလသးကခပား

စတနင လစတသကတ၏ ဆကနယမ၊

အခပနအေနလထာကပလပးမ

လစတသက - စတ၌မတယ စတက ခြယေယတတလသာတရား

စတ - ပနးြျပတကား (canvas)

လစတသက - ရသမျ းစကလပးစမးနငလသာ လဆးလရာငမျ းစ

ပနးြျပတကား (canvas) ၏ အရညအလသးလပါမတည၍ေညး ပနးြျကား၏

အရညအလသးပမလကာငးမနတးတကောနင (သ) အရညအလသးကျဆငးနင

ထအတ အမြစတတ၏ အရညအလသးအလကာငး၊ အညလပါမတည၍ေညး

မတတလသာ လစတသကတ၏ အရညအလသး၊ စမးလဆာငနငမကာခြားသား

ဥပမာ - မဟာကသေစတနငအတခဖစလသာ သဒဓါ၊ သတ၊ ပညာတ၏

စမးလဆာငနငမ ထက ရပကသေစတ၊ မဟာကကယာစတ၊ လောကတတရာစတ၌

ခဖစလသာ သဒဓါ၊ သတ၊ ပညာစသညတ၏ စမးလဆာငရည ပမခမငမား