Aufoporfra/f det/anf che^a/ef (7888). — Ze/fporfref voor eze/ (7888)

PAUL TELLtER :

VtNCENT VAM GOGH (I)

iL Y A CENT ANS,un peintre nommé Vincent Van Gogh commençait son œuvre. Cette courte carrière, qui durera moins de dix ans, va révéter au monde un géant de ia peinture. Des cieux gris de sa Hoüande nataie aux espaces iüuminés de ia Provence méditerranéenne, ses pas te mèneront dans notre pays où ii séjournera à piu- sieurs reprises (à Anvers, à Bruxeiies et dans ie Borinage). Entreprenons ensembie ia dé­couverte de cet artiste de génie si méconnu de son temps, au iong de cet articie qui paraît en deux parties : !a première qui suit, ia deuxième dans ie nu­méro de juin.

HONDERD JAAR GELEDENbegon kunstschiider Vincent Van Gogh zijn œuvre. Deze korte carriere — die minder dan tien jaar duurde — openbaart aan de wereid een reus van de schiiderkunst. Van het grijs- bewoikte Nederiand, zijn ge- boorteiand, tot de zonovergoten Provence, zai zijn weg hem naar ons iand ieiden — waar hij ver- schiiiende keren verbieef (te Antwerpen, Brusse! en in de Borinage). Ontdekken wij sa­men deze geniaie, in zijn tijd zó miskende artiest in dit uitge­breide artikei dat in twee afie- veringen verschijnt : de eerste voigt onmiddeiijk, de tweede krijgt u in het juninummer te iezen.

La famitte Van Gogh, dont tes ori­gines remontent au XVt" siècte, est une famitte bien respectabte, dont tes nombreux membres sont unis par un esprit d'entraide prononcé. Cette famitte est composée de deux branches distinctes : t une où t'on est pasteur de père en fits, et ['au­tre qui se préoccupe d'œuvres d'art.Le père de Vincent Van Gogh s'ap- pette Theodorus et a cinq frères et autant de sœurs. tt est né en 1822 et appartient à ta branche pastorate de ta famitte. En avrit 1849, it est nommé pasteur dans te vittage de Groot Zundert dans te Brabant septentrionat hottandais, proche de ta frontière betge, vittage de quet- que six mitte habitants dont une centaine de protestants. En 1851, it épouse Anna Cornetia Carbentus, originaire de La Haye, fitte d'un re- tieur de ta cour. De cette union naîtront sept enfants.

Une enfance brabançonneVincent voit te jour te 30 mars 1853 à Groot Zundert. Un an avant sa naissance, te coupte pastorat avait eu un autre fits, égatement nommé Vincent. Cet enfant n'avait vécu que quelques heures. La mère avait conçu une profonde peine de ta perte de ce premier enfant, afftic- tion qui ta marquera presque da­vantage que ta joie de ta naissance de son second fits. C'est peut-être dans ces circonstances doutou-

De famitie Van Gogh mag wet een respektabete famitie worden ge­noemd, die teruggaat tot de XVt" eeuw : een deet van de famitie wijdt zich aan de zietenzorg, het andere aan de kunst.De vader van Vincent Van Gogh heet Theodorus. Hij heeft vijf broers en evenveet zusters. Hij is geboren in 1822 en behoort tot de dominees van de famitie. tn aprit 1849 wordt hij dominee benoemd in het dorp Groot Zundert in noorde- tijk Hottands Brabant, niet ver van de Belgische grens. Dit dorp telt zowat zesduizend inwoners onder wie een honderdtat protestanten, tn 1851 trouwt hij met Anna Cornetia Carbentus uit Den Haag, dochter van een boekbinder aan het hof. Uit dit huwetijk zutten zeven kin­deren worden geboren.

Een Brabantse jeugdVincent ziet dus het dagticht op 30 maart 1853 in Groot Zundert. Een jaar voordien had het pastorale echtpaar reeds een andere zoon gekregen, die eveneens Vincent heette. Dat kind dat in feite de naam van de grootvader droeg had stechts enkele uren geteefd. De moeder had heel wat verdriet gete- den bij het smartetijk verties van dit eerste kind, een teed dat haar bijna nog meer zat tekenen dan de vreugde bij de geboorte van haar tweede zoon. Misschien moet men in deze droevige omstandigheden

reuses qu i! conviendrait de re­chercher tes raisons pour tesquet- tes Vincent entretiendra sa vie du­rant des tiens assez tâches et su­perficiel avec sa mère. Cette-ci ne témoignera, d'aitteurs, qu'un inté­rêt très tointain pour tes activités de son fits.

Par contre tes retations avec te père sont très différentes. Vincent admire beaucoup son père, qui a mis sa vie au service des autres. Cette admiration sera constante, du moins jusqu'au grave conftit qui sera évoqué ptus toin.

En 1857 naît te frère de Vincent, ce frère Théo qui sera tout au tong de ta vie du peintre, son ptus fidète confident et ami, ce frère qui des années durant subviendra aux be­soins matériets de Vincent, ce frère dont t'amitié indéfectibte surmon­tera tes nombreux orages provo­qués par te caractère ombrageux de Vincent.

Vincent commence par fréquenter t'écote vittageoise. Mais assez vite ses parents vont t'en retirer car its jugent que ta fréquentation des pe­tits paysans frustes est peu indi­quée. Une gouvernante est ators chargée de son enseignement au domicite famitiat. Cet isotement retatif du reste de ta communauté vittageoise peut avoir contribué à renforcer en tui certaines tendan­ces innées. L'enfant apparaît, en effet, comme assez sotitaire, voire sauvage; it fait preuve d'un ca­ractère entêté, imputsif et coté- rique. Par contre, son goût pour te dessin se manifeste déjà, it s'ins­pire de dessins provenant de jour­naux ittustrés ou bien it dessine des objets famitiers : pot à tait, fteurs.En 1864, Vincent devient pension­naire de ['institut Jean Provity à Zevenbergen. tt commence à y étu­dier te français, t'angtais et t'atte- mand. tt exécute des dessins de moutages ou d'après nature.

tres constituent un premier apport à sa formation artistique.tt passe tes vacances d'été 1872 à Hetvoirt près de Vught où son père a été nommé pasteur en 1871. t) y retrouve toute sa famitte, dont Théo, ators étudiant à Oisterwijk. En août, Théo passe queiques jours avec tui à La Haye. A partir de ce moment débute une corres­pondance active entre tes deux frères. Cette correspondance qui durera toute une vie, comptera quetque six cent soixante-dix tet- tres du peintre, sur t'ensembte d'environ huit cent vingt qu i) a taissées. Témoignage d'une intro­spection incessante, ette constitue une source capitate d'informations sur ta vie de Vincent, sur t'évotu- tion de ses conceptions artistiques et sur son activité de peintre.En janvier 1873, Théo, recommandé par son oncte, rentre à ta succur- sate bruxettoise de ta Gâterie Gou- pit, tandis que Vincent est en­voyé à ta succursate tondonienne (Sotvf/iampfon sfreet). tt s'intéresse à t'œuvre de Dickens et est frappé par ta pauvreté des gens qu'it ren­contre dans tes quartiers poputai- res. tt se promène tonguement sur tes quais de ta Tamise et se met à traduire ses impressions dans de rapides esquisses qu i) détruit en­suite, tettement it en est mécon­tent. tt commence à cette époque à cottectionner tes gravures et des­sins extraits notamment des revues 77ie Grap/i/c et 777e ///usfrafed Lon- don Mews. tt s'intéresse particutiè- rement aux œuvres à thème sociat.tt trouve bientôt un togement moins cher et s'instatte chez Mme Loyer, qui dirige avec sa fitte Ursuta une petite écote primaire, tt s'éprend d'Ursuta. En juin 1874, it tui déctare son amour et ta demande en mariage. Ursuta te repousse en tui exptiquant qu'ette est déjà fian­cée secrètement. Ce refus ptonge Vincent dans te désarroi et te dé­sespoir. tt quitte Londres sur un

En 1866, it passe à un tycée de Tit- burg (t'tnstitut Hannik, Korye/- sfraaf, 57). Deux ans ptus tard, ses études y sont interrompues pour des raisons mat connues : ta mé­diocrité de ses résuttats scotaires ou des probtèmes financiers fami- tiaux. tt revient donc à Zundert et y achève une adotescence dans t'ensembte assez monotone. Un de ses onctes, qui porte égatement te nom de Vincent, possède à La Haye une gâterie d'art, associée à ta firme parisienne Goupit. Cet on­cte y fait entrer Vincent en tant que commis-apprenti en 1869.

Goupi) ou ta découverte de i'art

A La Haye, Vincent remptit avec zète ses fonctions, tt vend des gravures et des reproductions

La ma/son nafa/e à Groof Zundert.Hef geboorfebu/s fe Groot Zuncferf.

d'art. La gâterie est dirigée par H.G. Tersteeg. tt tit énormément et fréquente assidûment tes musées qui tui permettent de faire connaissance avec t'écote réatiste hottandaise qui va de Hats, Van Goyen et Rembrandt à Vermeer et Hobbema en passant par Van Ruisdaet et Van Ostade. Ces pein-

de redenen zoeken waarom Vin­cent zijn heie ieven iang vrij iosse en opperviakkige reiaties met zijn moeder heeft onderhouden. Trouwens, zij zeif zai van haar kant siechts een zeer matige beiangstei- iing tonen voor de aktiviteiten van haar zoon.De reiaties met de vader daaren­tegen zijn geheei verschiiiend. Vin­cent heeft een grote bewondering voor zijn vader die zich zijn heie ieven ten dienste van de anderen heeft gesteid. Deze bewondering za) biijven bestaan tot zich een ernstig konfiikt voordoet dat we verder zuiien beschrijven.)n het jaar 1857 wordt de broer van Vincent geboren, Theo, die zijn he­ie ieven iang de grootste vertrou­wensman en vriend van de schitder zat zijn en gedurende vete jaren in de materiëte behoeften van Vincent zat voorzien, wiens vriendschap zo onwanketbaar is dat ze de stormachtige griiien van Vincents moeiiijke karakter zat doorstaan. Aanvanketijk gaat Vincent naar de dorpsschoot. tVtaar zijn ouders zut- ten hem vrij vtug uit dat mitieu ha­ten omdat ze menen dat de om­gang met de ruwe boertjes Vincent geen goed doet. Er wordt een be­roep gedaan op een gouvernante die voor Vincents onderwijs zat in­staan in het ouderiijk huis. Dit be- trekketijk isoiement van de rest van de dorpsgemeenschap kan ertoe hebben bijgedragen dat bepaaide aangeboren neigingen in hem ver­sterkt werden. Het kind gedraagt zich inderdaad vrij soiitair, ja zetfs witd, het geeft biijk van een kop­pig, imputsief en opviiegend ka­rakter.Zijn voortiefde voor het tekenen daarentegen komt nu reeds tot uiting, hij inspireert zich op teke­ningen in geïtiustreerde kranten ofwet tekent hij aiiedaagse voor­werpen : metkpot, btoemen. tn het jaar 1864 wordt hij kostieer- ting in het Jean Provity-instituut in

Zevenbergen. Hij begint er Frans, Engets en Duits te teren. Hij maakt tekeningen van afgietsets of naar de natuur.

tn 1866 wordt Vincent ingeschreven in het tyceum van Titburg (Hannik- instituut 57 Korveistraat). Twee jaar tater zet hij zijn studies stop om siecht gekende redenen : vrij ma­tige schootresuttaten of financiëte probtemen in de famitie. Hij keert dus terug naar Zundert en beëin-

P/aqt/e commémoraf/Ve apposée sur /a ma/son nafa/e.Herden^f/ngsp/aaf aan hef geboorfe/iu/s.

digt er zijn jeugd die in het geheet genomen vrij monotoon is verto- pen. Een van zijn ooms die even­eens de voornaam Vincent draagt, bezit in Den Haag een kunstgaierij, die geassocieerd is met de Parijse firma Goupii. Dank zij deze oom komt Vincent er in 1869 in dienst ats bediende-teerjongen.

Goupi! of de ontdekking van de kunsttn Den Haag vervutt Vincent vot ij­ver zijn funkties. Hij verkoopt gra­vures en kunstreprodukties. De gaierij wordt geteid door H.G. Ter-

steeg. Hij ieest enorm veei en be­zoekt onverdroten de musea. Dank zij deze bezoeken maakt hij kennis met de Hottandse reatistische schoot die begint bij Hats, Van Goyen en Rembrandt en ioopt tot Vermeer en Hobbema over Van Ruisdaei en Van Ostade. Deze schitders dragen bij tot zijn eerste artistieke vorming.Hij brengt zijn zomervakantie van 1872 door in Hetvoirt dichtbij Vught waar zijn vader, in 1871, dominee benoemd werd. Hij vindt er zijn hete famitie terug, onder wie Theo die toen student was in Oisterwijk. tn augustus brengt Theo met hem enkete dagen door in Den Haag . Vanaf dat ogenbtik begint een drukke briefwisseting tussen de twee broers. Deze briefwisseting, die zijn hete teven tang zat worden votgehouden, omvat zowat zes­honderd zeventig brieven. Zij vormt het grootste gedeette van de on­geveer achthonderd twintig brieven die Vincent heeft nageiaten. Ze verstrekt ons heet wat informatie over het persooniijk teven van Vin­cent, over de evotutie van zijn ar­tistieke opvattingen en over zijn aktiviteit ats schitder.

tn januari 1873 komt Theo, op aan- beveting van zijn oom, naar het Brusseise fitiaat van de Goupii-ga- terij, terwiji in mei van hetzetfde jaar Vincent naar het Londense fitiaat van Goupii (Souf/iampfon Sfreef) wordt gezonden. Hij inte­resseert zich voor het werk van Dickens en wordt getroffen door de armoede van de mensen die hij in de voiksbuurten ontmoet. Hij maakt tange wandetingen op de kaaien van de Thames en begint zijn in­drukken te vertaten in snette schetsen die hij daarna vernietigt omdat hij er zo ontevreden over is. tn die tijd begint hij ook gravu­res en tekeningen te verzameten, onder andere uit de tijdschriften 777e Grap/i/c en 777e ///tvsfrafed London Metvs. Hij interesseert

coup de tête et revient quetques jours chez ses parents, qui ie trouvent d'humeur dépressive, instabie et emportée.A son retour à Londres, en juiiiet 1874, ii s'instatte à tvy Cottage, Kens/ngfo/i /Vew Roacf, 395. i) vit dans une profonde soiitude, iit beaucoup, principaiement des ou­vrages reiigieux. Son intérêt pour son travaii faibtit : ii négiige son aspect extérieur, ii a des accrocha­ges avec ia ciientète, qu'ii ne traite pas avec ia courtoisie nécessaire, et par voie de conséquence entre en confiit avec ta direction de ta gâterie. Devant cette dégradation de ta situation, son oncie Vincent, estimant qu'un changement de mi- iieu est indispensabte, te fait muter d'octobre à décembre au siège centra) de Goupit à Paris (rue Chaptai).A ta fin de 1874, it retourne à Lon­dres. tt se représente chez Ursuta Loyer qui persiste dans son refus. L'attitude de Vincent devient de ptus en ptus agressive et vioiente. Lescon ftitsavec iactien tèteetta direction de ta gâterie ne s'apaisent nutiement.En mai 1875, on te mute définitive­ment à Paris pour iui offrir une dernière chance, tt se passionne pour ta peinture, fréquente te mu­sée du Louvre, y admire tes pein­tres romantiques (Gros, Géricautt, Detacroix) de même que tes réa- tistes comme Daumier ou Courbet, ainsi que tVtonticetti et tes maîtres hottandais du XVtfsiècte.tt appré­cie égatement tes maîtres de t'écote de Barbizon : Corot, ThéodoreRousseau et en particutier Mittet, qui aura une grande infiuence sur iui, et Daubigny, à ta mémoire du- quet it restera fidète en peignant, peu de jours avant sa mort, te jar­din de ta maison de ce peintre à Auvers-sur-Oise. Parattètement à cette passion pour ta peinture, it sent grandir en tui une vocation re- tigieuse et te désir de suivre tes

traces de son père, auquei it voue une profonde admiration.Se ptongeant dans t'isotement, it tit et commente ta Bibie, à iongueur de soirées, dans sa petite chambre de Montmartre, avec son unique ami, t'angiais Harry Gtadwett.!t est pris entre, d'une part, t appet vers un travaii sociat et reiigieux et, d'autre part, son métier de vendeur d'œuvres d'art. En conséquence, sa tension intérieure s'accroît. Ceci te conduit à négiiger de ptus en ptus son travaii, à se montrer irri- tabte et agressif tant vis-à-vis des ciients que de ta direction de ta gâterie. Vers Noëi, it quitte Paris d'initiative pour prendre quetques jours de congé à Etten (près de Breda), où son père vient d'être

nommé. Ce départ impromptu mé­contente tes nouveaux directeurs de ta gâterie, Vaiadon et Boussod. tt tes considère d'aiiieurs comme des voieurs. En 1876 on te priera de présenter sa démission.

L'échec d'une vocation retigieusett reste quetques semaines chez ses parents à Etten. L'atmosphère fa- mitiate est tourde : son humeur fantasque, son zèie reiigieux pro­voquent de fréquents confiits. Son frère Théo, à ce moment, tui conseitte de se consacrer exctusi- vement à ta peinture.En avrit 1876, it part pour Ramsgate dans te comté de Kent à ta suite d'une annonce de journat. tt y tra- vaitte en tant que répétiteur de ian-

Groof Zunderf.Monument des deux frères, par O. Zad/dne.Groof Zunderf.Sfandbee/d van de fwee broeders, door. O. Zad/dne.

/Sus/ers-sur-O/se. Le /ard/n de Dauù/gny (7890J.

4tvyers-sur-0/se. De fu/n van Daub/gny f7890).

zich in het bijzonder voor werken met een sociaa) thema.Kort nadien vindt hij een goed­koper onderkomen en neemt zijn intrek bij Mevr. Loyer, weduwe van een dominee, die samen met haar dochter Ursuia een kieine tagere schooi teidt. Hij wordt veriiefd op Ursuia. in juni 1874 verktaart hij haar zijn iiefde en vraagt haar ten huweiijk. Ursuia weigert hem, om­dat zij reeds in het geheim verioofd is. Hierdoor is Vincent totaai ont­redderd en de wanhoop nabij. Hij veriaat op staande voet Londen en keert enkeie dagen terug bij zijn ouders die hem zwartgaiiig, de­pressief, labiei en opvtiegend te­rugvinden.Bij zijn terugkeer in Londen, in juii 1874, neemt hij zijn intrek in ivy Cottage, 395 Kens/ngfon /Vevy Road. Hij teeft voikomen terug­getrokken, ieest vee), voornameiijk retigieuze werken. Zijn belangstet- iing voor zijn werk verzwakt : hij besteedt weinig zorg aan zijn uiteriijk, heeft geregeid woorden- wisseiingen met de ciiënteei die hij niet met de nodige hoffeiijkheid behandeit en bijgevoig raakt hij in konfiikt met de direktie van de

gaierij. Met deze versiechtering van de toestand voor ogen, zorgt zijn oom Vincent ervoor dat hij van oktober tot december naar de hoofdzetei van Goupii in Parijs (rue Cf7apfa/) wordt overgepiaatst; een verandering van miiieu iijkt hem inderdaad aangewezen.Einde 1874 keert hij terug naar Londen. Hij biedt zich opnieuw aan bij Ursuia Loyer die hem echter biijft afwijzen. Vincents houding wordt steeds agressiever en ge- weiddadiger. De konfiikten met de ciiënteet en met de direktie van de gaierij bedaren geenszins.in mei 1875 wordt hij definitief naar Parijs gemuteerd om hem een iaatste kans te geven. Hij is gepas­sioneerd voor het schiideren en bezoekt vaak het Louvremuseum. Hij bewondert de romantische schiiders (Gros, Géricauit, Dela- croix) evenais de reaiisten zoais Daumier of Courbet en ook Mon- ticeiti en de Hoiiandse meesters van de XVti" eeuw. Hij apprecieert eveneens de meesters van de schooi van Barbizon : Corot,Théodore Rousseau en in het bij­zonder Miiiet die een grote invioed op hem zai hebben en Daubigny,

wiens nagedachtenis hij trouw zai blijven door enkele dagen voor zijn dood, de tuin van Daubigny's huis in Auvers-sur-Oise te schilderen. Paraliei met zijn passie voor het schilderen voeit hij in zich een reti­gieuze roeping groeien en het ver­langen het spoor te votgen van zijn vader voor wie hij een diepe be­wondering koestert.Hij trekt zich vottedig terug, teest en commentarieert de Bijbet, hete avonden tang, in zijn kamertje in Montmartre, met zijn enige vriend, Harry Gtadwett, een Engetsman.Hij komt tussen twee vuren te staan : enerzijds een sociaai en re- tigieus werk en anderzijds zijn be­roep van kunstwerkverkoper. Bij- gevotg wordt hij steeds meer in- nertijk gespannen. Hierdoor gaat hij zijn werk verwaarlozen. Hij toont zich prikketbaar en agressief zówet tegenover de ctiënten ais tegenover de direktie van de ga­lerij. Omstreeks Kerstmis vertaat hij Parijs uit eigen wit om enkete dagen vakantie te nemen in Etten (dichtbij Breda) waar zijn vader ontangs ats dominee benoemd werd. Dit onverwacht vertrek stemt de direktie van de gaierij ontevreden. Hij heeft ruzie met Vatadon en Boussod die de direk­tie van de gaierij Goupit hebben overgenomen. Hij beschouwt ze ats dieven, tn maart 1876 zal hij worden verzocht zijn ontsiag in te dienen.

Een misiukte retigieuze roepingHij btijft enkete weken bij zijn ouders in Etten. De sfeer in de fa­mitie is getaden : zijn grittig hu­meur, zijn retigieuze ijver doen geregeld konftikten ontstaan. Op dat ogenbiik raadt zijn broer Theo hem aan zich uitstuitend aan het schitderen te wijden.tn aprii 1876 vertrekt hij naar Ramsgate in het graafschap Kent ingevoige een aankondiging in een krant. Hij werkt er ats repetitor van

La ma/'son où V/ncenf hab/fa, à Cuesmes. Hef /iu;s/e waar y/ncenf woonde fe Cuesmes.

gues dans un petit cottége dirigé par un certain Stokes. Vincent ne perçoit pas de sataire, it est sim- ptement nourri et !ogé.De juittet à décembre 1876, i! vit à tsteworth, faubourg misérabte de Londres, où Stokes a transféré son internat. Chargé par te directeur d'atler percevoir !a redevance tri- mestrietie chez tes parents, i! est bouteversé par ['indigence. Décidé à devenir pasteur, i! entre en stage chez !e pasteur Jones qui dirige une petite écote méthodiste. En novembre i) prononce son premier sermon, qui se révéte désastreux en raison de sa mauvaise connaissance de t'angtais, de son manque d'étoquence et de t'exatta- tion mystique avec taquette i) s'ex­prime. H s'intéresse toujours fort à ta peinture, visite Hampton Court et étudie tes grands maîtres. )t re­tourne à Etten pour tes fêtes de Noët. Sa grande fatigue physique et t'ébrantement de son équitibre psychique atarment ses parents, qui parviennent à te convaincre de ne pas regagner t'Angteterre.Son oncte Vincent, bien qu'é- chaudé par tes expériences anté­rieures, accepte une fois encore de t'aider et te fait entrer en janvier 1877 à Dordrecht, dans ta tibrairie Van Btussé et Van Braam, tt y tra- vaitte comme commis jusqu'en avrit. Son zéte retigieux ne faibtit pas : it s'habitte en quaker, assiste quotidiennement à des offices reti­gieux, tit ta Bibte avec ferveur, tt continue pourtant à dessiner assi­dûment. Ce comportement exatté est à ['origine, une fois de ptus, de tensions avec ta ctientéte de ta ti­brairie de même qu'avec te tibraire tui-même.En mai 1877, son père consent à le taisser partir à Amsterdam pour y entreprendre des études à ta fa- cutté de Théotogie. La famitte Van Gogh d'Amsterdam te prend en charge : it habite chez son oncte Johannes, contre-amiral de ta ma-

S) Kröller-MüHer-Stichting. Otterlo

Homme fr/sfe (7887). — Treurende man (*7887).

Frans, Duits en Nedertands in een kiein cotiege geieid door de heer Stokes. Vincent ontvangt geen sa- taris, hij krijgt enke! kost en in­woon.Van juti tot december 1876 woont hij in isteworth, een armoedige voorstad van Londen, waar Stokes zijn internaat heeft overgebracht. Wanneer hij in opdracht van de direkteur de trimestriëie bijdrage gaat innen bij de ouders, wordt hij getroffen door de armoede die in de arbeiderswijken heerst. Vast- bestoten dominee te worden, gaat hij in stage bij dominee Jones, die een kieine methodistische schoot teidt. )n november houdt hij zijn eerste preek die echter een totate misiukking wordt door zijn stechte kennis van het Engets, zijn gebrek aan preektatent en ten stotte de mystieke opgewondenheid waarin hij zich uitdrukt. Hij interesseert zich nog attijd sterk voor de schit- derkunst, bezoekt Hampton Court en bestudeert de grote meesters. Hij keert terug naar Etten voor Kerstfeest. Zijn ouders worden geschokt door zijn zware tichame- tijke vermoeidheid en zijn verstoord mentaat evenwicht. Zij stagen erin hem te overtuigen niet naar Enge- tand terug te keren.

Zijn oom Vincent wit hem, ondanks de nare voorgaande ervaringen, nog een keer hetpen en zorgt er­voor dat Vincent in januari 1877 binnenraakt in de boekhandet Van Btussé en Van Braam in Dordrecht. Hij werkt er ats kterk tot in apri!. Zijn retigieuze vtijt gaat onvermin­derd voort : hij kteedt zich ats Kwaker, woont dagetijks retigieuze erediensten bij en teest met vrome ijver de Bijbet. Hij btijft echter nauwgezet voort tekenen. Zijn overspannen gedrag teidt eens te meer tot wrijvingen met de ctiënteet van de boekhandet eve- nats met de boekhandetaar zetf.tn mei 1877 stemt zijn vader ermee in hem te taten vertrekken naar

Amsterdam om er te gaan studeren aan de fakutteit Theotogie. De fa- mitie Van Gogh in Amsterdam neemt hem op : hij woont in bij zijn oom Johannes, schout-bij- nacht bij de Koninktijke Marine. Zijn oom Cornetis, direkteur van een kunstgaterij, verwetkomt hem eveneens. Zijn oom van moeders­zijde, dominee Sticker, zorgt voor zijn opteiding door hem tessen La­tijn en Grieks te taten votgen bij professor Mendes da Costa. Zijn opteiding vormt inderdaad een ne- tetig probteem. Vermits Vincent geen regetmatige studies heeft beëindigd, moet hij zijn ach­terstand intopen en het toegangs- examen afteggen aan de univer­sitaire fakutteit Theotogie, een examen dat in hoofdzaak handett over Latijn en Grieks. Hij werkt verbeten gedurende vijftien maand.!n juti 1878 dan, de ramp : Vincent wordt niet toegetaten tot de fakut­teit Theotogie. Hij taat zijn ptannen om dominee te worden varen en bestuit eenvoudig evangetist te btijven ten dienste van de onderda- nigen, de zwakkeren, de arbeiders.tn gezetschap van zijn vader en van dominee Jones, gaat Vincent naar Brusset. Hij wordt voorgestetd aan dominee Bokma die er voor reke­ning van het Betgisch Comité voor Evangetisatie een kursus teidt be­stemd voor votkspredikers. Hij votgt deze kursussen in Laken van 15 augustus tot 15 november. Maar op het einde van de stage wacht hem een nieuwe mistukking : zijn oversten weigeren hem een post ats evangetist. Men is van oordeet dat hij tegetijkertijd te stecht Frans spreekt, dat zijn preken te verward, te direkt zijn en dat hij btijk geeft van een overmatig onafhanketijk en non-conformistisch temperament.Na deze nieuwe mistukking vertrekt hij voor eigen rekening naar de Borinage waar zówet materiëte ats geestetijke armoede heerst. Hij vestigt zich eerst in Pâturages,

rue de /'Fg/Zse, 39, bij een mars­kramer, Van der Haegen genaamd. Hij teeft in de grootste armoede, terwijt hij de Bijbet verktaart en de zieken verzorgt. Hij tijkt beter te stagen in zijn rot ats verpteger dan in die van predikant.

Na een nieuwe tussenkomst van zijn vader en van dominee Jones, stemt de Kerkeraad van de Schoot voor Evangetisatie er in januari 1879 mee in hem, voor een proefperiode van zes maand, een post ats evangetist toe te ver­trouwen in Petit-Wasmes. Vincent vestigt er zich eerst in de bak­kerswoning van Jean-Baptiste De­nis dichtbij de Marcasse-mijn, en daarna, diep onder de indruk van de zware ettende der mijnwerkers uit de Borinage, acht hij zich deze woning niet waardig en gaat hij wonen in een bouwvattige krot. Hij ziet er het teven of eerder het overteven van de mijnwerkers van het Zwarte Land, die vanaf jeug­dige teeftijd dertien uur per dag werken ats beesten. Hij ziet er de vrouwen met de btote hand wat steenkoot afkrabben van de wan­den van de stakkenhopen. tn een bui van totate verzaking en ver- toochening bestuit hij het armzatig teventje van deze steenkootstaven te deten. Het mijngas hangt ats een permanente doodsbedreiging boven hun hoofd. Hij ontdoet zich van at zijn ktederen, geeft zetfs zijn bed weg aan een door tyfus getroffen kind en staapt op het hooi. Hij eet amper, teeft in de grootste ontbering en de magere inkomsten die hij heeft, gebruikt hij dan nog voor het kopen van voedingswaren en geneesmidde- ten die hij uitdeett. Hij wijdt zich met hart en ziet aan de verzorging van de zieken. Hij wast zich zetfs niet meer, maakt zijn krot niet meer schoon. Op retigieus vtak be­schouwt hij zich ats een nieuwe Christus die, de Bijbet ter hand, zijn naasten komt redden.

rine royaie. Son oncie Cornetis, directeur d'une gâterie d art, i'ac- cueitie égatement. Son oncie ma­terne), ie pasteur Sticker, prend en charge sa formation en iui faisant donner des teçons de iatin et de grec par ie professeur Mendes da Costa. Le probième que pose sa formation est, en effet, épineux. Comme Vincent n'a pas terminé d'études réguiières, ii doit rattraper son retard et présenter t'examen d'entrée à ia facuité universitaire de Théoiogie, examen portant es- sentieiiement sur ie iatin et ie grec. !t travaiiie avec acharnement pen­dant quinze mois.En juiiiet 1878, c'est ia catastro­phe : Vincent n'est pas admis à ta facuité de Théoiogie. ii abandonne son projet de devenir pasteur et décide d'être simpie évangétiste au service des humbies, des pauvres, des travaiiieurs.Accompagné de son père et du pasteur Jones, Vincent se rend à Bruxeiies. ii est présenté au pas­teur Bokma qui y dirige pour ie Comité Beige d'Evangéiisation un cours accéiéré, destiné à former des prédicateurs popuiaires. Du 15 août au 15 novembre, ii suit ces cours à Laeken. Mais à ia fin du stage un nouvei échec t'attend : ses supérieurs iui refusent une af­fectation d'évangéiiste. On estime à ia fois qu i) parie trop mai te fran­çais, que ses prêches sont trop confus, trop directs et qu'it fait preuve à t'excès d'un tempérament indépendant et non conformiste.Après ce nouvei échec, ii part pour son propre compte dans ie Bori­nage, où règne une grande misère tant matériette que spiritueiie. tt se fixe d'abord à Pâturages, rue de t'Egtise, 39, chez ie marchand am- buiant Van der Haegen. )i vit dans une grande pauvreté, expiiquant ia Bibie et soignant ies maiades. tt sembte qu'ii réussisse mieux dans son rôie d'infirmier que dans ceiui de prédicateur.

A ia suite d'une nouvetie interven­tion de son père et du pasteur Jo ­nes, ie Consistoire de i'Ecoie de t'Evangéiisation accepte en janvier1879 de iui confier, à i'essai pour six mois, une charge d'évangéiiste à Petit-Wasmes. Vincent s'y étabiit, d'abord dans ia maison du bouian- ger Jean-Baptiste Denis près de ia mine tVtarcasse, puis, frappé par ia profonde misère des mineurs bo- rains, ii s'estime indigne de ce io- gement et va habiter une masure crouiante. tt voit vivre ou piutôt survivre ces mineurs du Pays Noir qui travaiiient comme des bêtes de somme treize heures par jour dès ie pius jeune âge. it voit ieurs fem­mes arracher, tes mains nues, un peu de charbon aux fiancs des ter- riis. Dans un geste de renoncement et d'abnégation totaie, ii décide de partager ta vie sordide de ces es- ctaves du charbon, que ie grisou menace de mort de façon perma­nente. it se dépouitie de ses vête­ments et de tous ses biens, donne même son iit à un enfant atteint de ta typhoïde, et se dévoue corps et âme aux soins des maiades. it ne se tave même ptus, ne nettoie pius sa masure. Sur ie pian reiigieux, ii se considère comme un autre Christ qui, ia Bibie à ia main, vient sauver ses sembiabtes. Mais son message ne passe pas : ii est, en effet, vain de voutoir inspirer ia consoiation divine à des hommes au fond de ia déchéance, de ia misère et de ['ignorance.

Son zète quasi fanatique, sa fotie mystique parviennent aux oreiites des membres du Consistoire à Bruxeiies, qui envoient une mission d'inspection. Le soupçonnant d'opinions sociaiistes, estimant son comportement tout à fait excessif, ses supérieurs ne renouveiient pas son engagement de prédicateur.

De ia fin d'août 1879 jusqu'à sep­tembre 1880, Vincent va rester dans ie Borinage, à Cuesmes, d'abord chez t'évangétiste Frank, puis chez

ie mineur Chartes Decrucq au 3, rue du Paviiion. tt prend cette déci­sion après avoir été à pied de Was­mes à Bruxeiies demander conseii au pasteur Pietersen, peintre ama­teur à qui ii montre queiques cro­quis de mineurs. Son échec en tant qu'évangéiiste, sa révotte de­vant ta misère et ['injustice provo­quent une crise spiritueiie profonde qui aboutit à ia perte de ia foi. Sa santé est ravagée par t'abus de tabac et ia privation. Quand ta faim ie tenaitie, ii fume sans arrêt, it continue à aider ies pauvres et ies maiades, particutièrement iors d'une catastrophe minière surve­nue à Frameries, et poursuit ainsi, à sa manière, son apostotat. ti iit énormément : Micheiet, Dickens, Hugo, et dessine tes mineurs, it fait de tongues marches et se rend, par exempte, à pied, à Courrières, viite minière du Nord de ta France à 100 km environ de Cuesmes, dans taquette ii espère rencontrer ie peintre Jutes Breton dont Vincent admire i'œuvre à caractère sociai. Déconcerté par t'aspect extérieur de t'ateiier, it revient à Cuesmes sans avoir osé frapper à sa porte.L'hiver 1879-80 qu'ii passe dans ia misère ta ptus compiète constitue un tournant décisif dans sa vie : cette période de crise est même marquée par une interruption de sa correspondance avec son frère Théo, à qui ii reproche d'avoir dés­approuvé ie fait qu'ii reste au Bori­nage. )i découvre peu à peu sa vo­cation d'artiste.

Les débuts hoHandais du peintre VincentEn juiiiet 1880, ii reprend sa cor­respondance avec Théo, qui tra- vaitte au siège de Goupit à Paris. Théo commence à subvenir aux besoins de Vincent en iui envoyant de ['argent; cette aide financière durera dix ans. Vincent dessine ré- gutièrement et retrouve une cer­taine sérénité. D'octobre 1880 à avrit 1881, Vincent habite Bruxeiies,

Café au charbonnage (*7878).

Maar zijn boodschap dringt niet door : het is inderdaad vergeefse moeite de goddeiijke troost te wit­ten brengen aan mensen in vot- tedige aftaketing, ettende en on­wetendheid.

Zijn quasi overdreven vtijt, zijn mystieke waanzin komen aan de oren van de teden van de Ker- keraad in Brusset, die een inspek- tiezending erop afsturen. Onder verdenking van sociatistische ideeën en oordetend dat zijn ge­drag votkomen buitensporig is, gaan zijn oversten zijn opdracht ats predikant niet vernieuwen.

Van einde augustus 1879 tot sep­tember 1880 zat Vincent in de Bori­nage btijven, in Cuesmes, eerst bij de evangetist Frank, daarna bij de mijnwerker Chartes Decrucq in de rtve cftv Pav/V/on, 3. Hij neemt deze bestissing na te voet van Wasmes naar Brusset te zijn gekomen om raad te vragen aan dominee

Pietersen, een amateurschitder aan wie hij enkete schetsen van mijn­werkers taat zien. Zijn mistukking ats evangetist, zijn verzet tegen de miserie en de onrechtvaardigheid brengen een diepe spirituete krisis teweeg die teidt tot het verties van zijn getoof. Zijn gezondheid wordt vernietigd door overmatig roken en ontbering. Ats de honger knaagt, begint hij zonder ophouden te ro­ken. Hij btijft de armen en de zieken hetpen, voornametijk bij een mijnramp in Frameries, en zet atzo, op zijn manier, zijn apostotaat voort. Hij teest enorm vee) : IVti- chetet, Dickens, Hugo, en tekent mijnwerkers. Hij maakt tange mar­sen en gaat bijvoorbeetd te voet naar Courrières, een mijnstad in het Noorden van Frankrijk op on­geveer 100 km van Cuesmes, waar hij de schitder Jutes Breton hoopt te ontmoeten, wiens werk, met so- ciate instag, Vincent erg bewon­dert. Vottedig van zijn stuk ge­

bracht door het uitzicht van het atetier, keert hij naar Cuesmes te­rug zonder bij hem te hebben durven aanktoppen.

De winter van 1879-80, die hij in de grootste ettende doorbrengt, bete­kent een decisief keerpunt in zijn teven : tijdens deze krisisperiode wordt zijn briefwisseting met zijn broer Theo zetfs onderbroken. Hij verwijt hem dat hij zijn verbtijf in de Borinage heeft afgekeurd. Hij ont­dekt tangzamerhand zijn roeping ats artiest.

Het HoHandse debuut van Vincent a!s schitder

tn juti 1880 gaat hij opnieuw brieven schrijven naar Theo die werkt op de zetet van Goupit in Parijs. Theo begint tegemoet te komen aan Vin­cents behoeften door hem getd te sturen; deze financiëte hutp zat tien jaar duren. Vincent tekent re- getmatig en komt opnieuw tot een

Garçon avec fauc/7/e (1887). Jongen met s/Me/ (Ï887).

5) Krôller-Mütler-Stichting. Otterlo.

dans une petite chambre du 72, boutevard du Midi, ii s'inscrit à ['Académie des Beaux-Arts, étudie i'anatomie, ta proportion, ['ombre, ta iumière et )a perspective; i) per­fectionne sans cesse son dessin. )! se !ie d'amitié avec un jeune artiste hoitandais, te chevatier Anthon van Rappard, avec tequei ii entretiendra une correspondance suiviejusqu'en 1885. De cette époque on a gardé de )ui divers dessins au crayon, à ia craie noire, au fusain ou à ia piume, représentant des mineurs ou copiant des œuvres de Mitiet, te peintre de ta vie paysanne qu'i) admirait beaucoup, it visite égatement tes musées et découvre Rops, Degroux ainsi que Constan­tin Meunier, dont it apprécie fort tes tabteaux de mineurs.En avrit 1881, it regagne te presby­tère paterne) à Etten. it se promène tonguement dans )a iande, dessine des paysages campagnards, des paysans au travaii. i) fait ptusieurs séjours à La Haye pour se faire conseitter par Ter- steeg, peintre et marchand de tabteaux, et surtout par Anton Mauve, peintre tocat renommé et

cousin par aitiance de Vincent. En novembre 1881, Mauve accepte même de te prendre comme étève. Vincent commence à s'exercer à i'aquarette et à ta peinture à i'huiie.Au cours de t'été, une cousine amstetiodamoise, Kate, jeune veuve accompagnée de son fits, vient passer des vacances au presbytère. Vincent nourrit rapidement envers ette un amour ardent. Par fidéiité au souvenir de son mari décédé, ette te repousse et repart précipi­tamment pour Amsterdam. Vincent ne se résigne pas et va à Amster­dam pour ta voir. Ette refuse de te recevoir et Vincent, pour prouver sa détermination aux parents de ta jeune femme, taisse queiques ins­tants sa main dans ia ftamme d'une tampe à pétrote. Ce nouvet échec sentimentat t'accabte profondé­ment; i) renonce pour toujours à fonder un foyer et se sent cruette- ment meurtri, tant par ses difficut­tés à étabiir des contacts humains et amoureux que par son physique peu attrayant pour tes femmes. En effet, son visage assez rude et an- guieux, voire grossier, ses cheveux roux, sa mise négtigée n'ont rien,

de prime abord, pour susciter i'amour d'une femme.Son père a énergiquement désap­prouvé ta conduite de Vincent vis-à-vis de sa cousine Kate. tt s'ensuit des disputes vioientes. A Noët 1881, Vincent rompt avec son père et quitte Etten pour La Haye, accabté par te sentiment d'être un raté.Le voici donc à La Haye, tt instatte, non toin de chez Mauve, son ateiier et sa maison aux numéros 136 et 138 du ScbenAweg. Théo continue à te soutenir financière­ment par un envoi mensuei de 100 à 200 fiorins. Son oncte Corneiis tui vient égatement en aide en tui commandant des dessins à ta ptume, des vues de vitte. Au début de son séjour à La Haye, Mauve, Tersteeg et Weissenbruck te sou­tiennent. Mauve conseitte à Vincent de dessiner d'après des modèies en piâtre. Vincent refuse et Mauve cesse de s'intéresser à tui. Vincent n'en voudra pas outre mesure à Mauve. En effet, iorsqu'ii appren­dra, à Artes, ta mort de Mauve, it enverra à sa veuve une toiie représentant un arbre en fieurs,

a M PART!! WMCEMWMaMH ê U HECHEüœ

HU 3*H! gl

zekere gemoedsrust. Van oktober1880 tot apri! 1881 komt Vincent in Brusset wonen op een kamertje aan de Zuidtaan, 72. Hij iaat zich inschrijven aan de Akademie voor Schone Kunsten, studeert anato­mie, de teer der verhoudingen, schaduw, ticht en perspektief; hij btijft zich vervotmaken in het teke­nen. Hij knoopt vriendschaps­banden aan met een jonge Hot- tandse artiest, Ridder Anthon van Rappard, waarmee hij een brief- wisseting zat btijven voeren tot in aprit 1885. Uit die periode heeft men van hem verschittende teke­ningen bewaard, met pottood, zwart krijt, houtskoot of inkt. Daarin stett hij mijnwerkers voor of kopieert hij werken van Mittet, de schitder van het ptattetands-

teven die hij erg bewonderde. Hij bezoekt eveneens de musea en ontdekt Rops, Degroux en Cons­tantin Meunier van wie hij voorat de mijnwerkersschitderijen appre­cieert.tn aprit 1881 keert hij terug naar de pastorie van zijn vader in Etten. Hij maakt tange wandetingen op de heide, tekent tandeiijke tafereten, boeren aan het werk.Hij verbtijft meerdere maten in Den Haag om zich te taten bijstaan door Tersteeg, schitder en handetaar in schitderijen, en voorat door Anton Mauve, gerenommeerd ptaatseiijk schitder en aangetrouwd neef van Vincent, tn november 1881 aan­vaardt Mauve hem zetfs ats teer- ting. Vincent begint zich te oefenen in het schitderen met waterverf en o t ie verf.Tijdens de zomer komt Kate, een nicht uit Amsterdam en jonge we­duwe, samen met haar zoon haar vakantie doorbrengen in de pas­torie. Vincent wordt at snet vurig vertiefd op haar. Om haar overte- den echtgenoot in gedachte trouw te btijven, wijst ze hem af en keert snet terug naar Amsterdam. Vin­cent tegt zich hier niet bij neer en gaat haar in Amsterdam opzoeken. Ze weigert hem te ontvangen en ten bewijze van zijn vastberaden­heid taat hij, voor de ogen van de ouders van de jonge vrouw, enkete ogenbtikken zijn hand in de vtam van een otietamp. Door deze nieuwe sentimentete mistukking raakt hij diep in de put; hij verzaakt

voor attijd een gezin te stichten en voett zich gruwetijk gekwetst, zó­wet door zijn moeitijkheden om mensetijke en amoureuze kon­takten te teggen ats door zijn voor vrouwen weinig aantrekketijke fy­siek. tnderdaad, zijn vrij ruw en hoekig, ja zetfs gemeen gezicht, zijn ros haar, zijn verwaartoosd uitzicht hebben, bij de eerste oogopstag, niets om de tiefde van een vrouw te winnen.Zijn vader heeft Vincents gedrag tegenover zijn nicht Kate fet afge­keurd. Er vtoeien hevige ruzies uit voort. Met Kerstmis 1881 breekt Vincent met zijn vader en vertrekt uit Etten naar Den Haag, diep te- neergestagen met een gevoet van mistukking.

Hij komt dus in Den Haag aan. Hij richt zijn atetier en zijn huis in, niet ver van bij Mauve, aan de Schenkweg, nummers 136 en 138. Theo btijft hem financiee) steunen door hem iedere maand 100 à 200 gutden te sturen. Zijn oom Corne- tis komt hem eveneens ter hutp door bij hem pentekeningen, stadsgezichten te bestetten. tn het begin van zijn verbiijf in Den Haag wordt hij gesteund door Mauve, Tersteeg en Weissenbruck. Mauve raadt Vincent aan te tekenen naar gipsmodetten. Vincent weigert en Mauve houdt zich niet tanger met hem bezig. Vincent zat Mauve dit niet eens zo kwatijk nemen. Want wanneer hij in Artes de dood van Mauve verneemt, stuurt hij aan Mauves weduwe een doek dat een

intitutée « Souvenir de Mauve ». Tersteeg, qui reproche à Vincent d'accepter sans honte tes subven­tions de Théo, se détourne aussi de tui. Ses retations avec tes autres peintres du Putchri Studio, comme De Bock ou Breitner, sont égaie- ment très difficiies. Les frères Ma­ris et Jozef tsraëts auront une grande infiuence sur son déveiop- pement artistique.Peu de temps après son arrivée à La Haye, Vincent, à qui, on ie sait, ont été refusées à piusieurs repri­ses tes joies du mariage, s'instatte dans ta marginatitè affective en co­habitant avec une prostituée, Cta- sina Maria Hoornik dite Sien. Cette femme est atcootique, enceinte d'un autre, déjà mère, et présente un visage ravagé par ta variote. Cette cohabitation avec une femme déchue et réprouvée procède à ta fois, d'une part, du désir attruiste qu'a Vincent d'opérer te sauvetage et ta régénération de Sien, d'autre part, de sa détermination à entrer dans ta marginatitè en tant que vengeance rétrospective envers ies femmes qui ont refusé son amour.tt se débat dans des difficuttés fi­nancières incessantes. Les frais du ménage, tes fournitures de pein­ture, te coût des modètes ont rapi­dement raison des subventions fraternettes et tes dettes s'accu- mutent. Son état de santé devient précaire, it doit même entrer à t'hôpitat pour y faire soigner une matadie vénérienne contractée au­près de sa compagne.

Momme //sanf au co/'n du fetv f7887). Lezende man b/ÿ bef yuur f7887).

3)Kröller-MüHer-Stichting.Otterlo.

tt travaitte avec acharnement, des­sine notamment à ta craie noire des vues de La Haye et des envi­rons, des portraits de Sien seute ou avec son enfant, de gens du peu- pte, de vieittards à ['hospice, tt se perfectionne égatement dans t'aquarette et dans ta peinture à t'huite en reprenant des thèmes vus à Scheveningen, dans tes dunes et en bord de mer.Sa cohabitation avec Sien entre­tient t'ittusion d'avoir une famitte. tt s'attache beaucoup à t'enfant dont Sien a accouché à t'hôpitat de Leyde en juittet 1882. )) parte même d'épouser sa compagne. Cette si­tuation crée scandate parmi ses rares amis et dans sa famitte. La famitte de Sien commence égate­ment à tui faire des difficuttés parce que te peu d'argent dont it pourrait disposer est consacré à ['achat de toites et de couteurs. Ses retations avec Sien en souffrent et commencent à se dégrader. Au grand chagrin de Vincent, sa com­pagne gtisse à nouveau dans ta dé­chéance, cesse d'entretenir ta maison et recommence à se pros­tituer occasionnettement. Vincent

reste encore avec eNe à cause de ['attachement qu'it a pour ['enfant, mais cette situation morate difficite qui accentue encore ['effet des soucis financiers, te rend triste et déprimé.En septembre 1883, sur tes conseits de Théo, it se résigne, ta mort dans ['âme, à quitter Sien, tt s'étoigne de La Haye et se rend dans ta Drenthe (province du Nord-Est des Pays- Bas) pour quetques mois, à Hoo- geveen puis à Nieuw-Amsterdam, au sud d'Emmen. Les couteurs sombres des paysages te sédui­sent. H est conquis par [es tour­bières, tes arbres épars et rabou­gris, tes vaches maigres, en un mot par te charme triste de cette région pauvre et arriérée, tt nous taissera des toites de dominante foncée.La sotitude dans taquette it vit dans cette région désotée t'accabte tet- tement qu i) rejoint, à ta fin de 1883, )e domicite paterne) à Nuenen (près d'Eindhoven), petit vittage de 2.560 habitants, nouveau poste de son père, tt y restera jusqu'en no­vembre 1885. Ce sera une période d'une activité créatrice intense et féconde.

boom in bioei voorsteit en « Souvenir van Mauve » gedoopt werd. Tersteeg, die Vincent verwijt schaamtetoos Theo's toetagen te aanvaarden, iaat hem ook vaiien. Zijn reiaties met de andere schii- ders van de Puichri Studio, zoais De Bock of Breitner, veriopen ook zeer moeizaam. De gebroeders Maris en Jozef tsraëis zuiien een grote invtoed hebben op zijn ar­tistieke ontwikketing.Korte tijd na zijn aankomst in Den Haag trekt Vincent, aan wie zoais we weten de geneugten van een huweiijk meerdere maien ontzegd werden, zich terug in een mar- ginaie iiefdeswereid door te gaan samenwonen met een prostituee, Ctasina Marie Hoornik, bijgenaamd Sien. Zij is versiaafd aan aikohoi, zwanger van een ander, reeds moeder en heeft een gezicht dat zwaar door de pokken is toegeta- keid. De reden voor dit samen­hokken met een afgetakeide en verworpen vrouw iigt enerzijds in de naasteniiefde die Vincent wii opbrengen om Sien te redden en opnieuw op het goede pad te brengen en anderzijds in zijn vast­bestotenheid in de marginatiteit te treden ats wraak tegen de vrouwen die in het verteden zijn tiefde heb­ben afgewezen.Hij heeft te kampen met voortdu­rende financiëte moeiüjkheden. De huishoudetijke kosten, de schit- derbenodigdheden, de kosten van de modetten storpen vrij snet de toetagen van zijn broer op en de schutden beginnen zich op te hopen. Zijn gezondheidstoestand wordt zorgwekkend, hij moet zetfs binnen in het ziekenhuis om er een gestachtsziekte te taten verzorgen die hij bij zijn bijzit heeft opge­daan.Hij werkt hardnekkig; tekent onder andere met zwart krijt gezichten op Den Haag en omgeving, portretten van Sien atteen of met haar kind, van votksmensen, van grijsaards in

het oudemannenhuis. Hij vervot- maakt zich eveneens in het schit- deren van aquaretten en otieverf- doeken door thema's te hernemen die hij in Scheveningen gezien heeft, in de duinen en aan de rand van de zee.

Zijn retatie met Sien geeft hem de ittusie een gezin te hebben. Hij hecht zich heet erg aan het kind dat Sien in juti 1882 in het zieken­huis van Leiden heeft ter weretd gebracht. Hij spreekt er zetfs over met zijn bijzit te trouwen. Deze si­tuatie veroorzaakt een schandaat bij zijn zetdzame vrienden en zijn famitie. De famitie van Sien begint het hem eveneens moeitijk te ma­ken omdat het weinige getd waar­over hij zou kunnen beschikken gebruikt wordt voor de aankoop van doeken en van kteuren. Zijn retatie met Sien begint eronder te tijden en gaat achteruit. Tot groot verdriet van Vincent raakt zijn bijzit opnieuw in vervat : ze drinkt steeds meer, rookt zonder ophou­den, verwaartoost zichzetf, maakt het huis niet meer schoon en gaat zich nu en dan opnieuw prostitueren. Vincent biijft nog met haar vanwege zijn gehecht­heid aan het kind, maar deze moei- tijke morete situatie die de tast van de financiëte zorgen nog ver­zwaart, maakt hem droevig en depressief.

tn september 1883 votgt hij de raadgevingen van Theo op en ver- taat Sien, met de dood in het hart. Hij vertrekt uit Den Haag en be­geeft zich naar Drente (provincie in het noordoosten van Nedertand) voor enkete maanden, in Hooge- veen, daarna in Nieuw-Amsterdam ten zuiden van Emmen. Hij wordt bekoord door de sombere kteuren van de tandschappen. Hij raakt ingenomen met het veentand, de verspreide en misvormde bomen, de magere koeien, in een woord met de droevige charme van dit arm en achtertijk gebied. Hij zat

ons doeken met dominant donkere tinten nataten die strohutten en werkers voorstetten.De eenzaamheid waarin hij teeft in dit vertaten gebied overstetpt hem zodanig dat hij op het einde van1883 terugkeert naar de vadertijke woning in Nuenen (bij Eindhoven), een dorpje van 2.560 inwoners waar zijn vader ats dominee benoemd werd. Hij zat er btijven tot novem­ber 1885. Tijdens deze periode zat hij een intense en vruchtbare kreativiteit ten toon spreiden.

De schüder van de boeren van NuenenEens te meer komt Vincent bij zijn ouders een behouden haven zoeken, een oord van rust en katmte waar hij zijn wankete ge­zondheid kan herstetten en een zekere gemoedsrust kan terugvin­den. Zijn ouders nemen hem op vot begrip, affektie en omzichtig­heid. Hij behandett ze op dezetfde wijze : wanneer Vincents moeder haar been breekt bij het uitstap­pen uit de trein in Hetmond, houdt hij zich vot toewijding en affektie met haar bezig. Maar het btijft niet zo gesmeerd topen. Vincent heeft kennis gemaakt met een negenen- dertigjarige buur, Margot Bege- mann die voor hem een diepe ge­negenheid voett. De twee famities zijn formeet gekant tegen deze omgang; de famitie van de vrouw verzet zich heftig tegen Vincent die een reputatie van tuiaard en verdorvene achter zich aan steept vanwege zijn samenwonen met Sien in Den Haag. Zijn eigen famitie, op haar beurt, wit niet van trouwen horen zotang hij niet in staat is regetmatig zijn brood te verdienen en persoontijk in te staan voor het onderhoud van een gezin. Het draait uit op een konftikt met de famitie en de buren; uit- eindetijk teidt het tot een zetf- moordpoging van Margot en een nieuwe sentimentete mistukking voor Vincent.

Le peintre des paysans de NuenenUne fois de pius, Vincent vient chercher chez ses parents un ha­vre, un asiie de paix et de tranqui- )ité où it pourra restaurer sa santé et retrouver une certaine sérénité. Ses parents i'accueiHent avec compréhension, affection et ména­gement. )) !e !eur rend bien : iors- que ia mère de Vincent se casse ta jambe en descendant du train à Heimond, i) s'occupe d ette avec un affectueux dévouement. Mais cette atmosphère des premiers temps ne tarde pas à se dégrader. Vincent a fait ta connaissance d'une voisine de trente-neuf ans, Margot Bege- mann, qui iui voue une profonde affection. Les deux famiiies s'op­posent formeiiement à ta poursuite de cette iiaison; ia famitte de ta femme est vioiemment opposée à Vincent, qui traîne derrière iui une réputation de fainéant et de dépravé par suite de sa cohabita­tion à La Haye avec Sien. La fa­mitte de Vincent, par aitteurs, ne veut pas entendre parier de ma­riage tant qu'it ne sera pas capabie de gagner sa vie régutièrement et de subvenir personnettement à ['entretien d'une famitte. La situa­tion débouche sur des conftits in­cessants et sur une tentative de suicide commise par Margot. Vin­cent connaît un nouvet échec sen- timentat.En mars 1885, son père meurt su­bitement. Vincent en est fort af­fecté. Les discussions famitiaies recommencent; eites t'opposent

cette fois à ses sœurs Eiisabeth et Anna qui souffrent par ricochet de ia présence encombrante de ieur frère et craignent de ne pouvoir trouver de mari. Vincent quitte te presbytère (situé Berg, 26) et va habiter aitteurs dans te viitage, chez ie sacristain cathoiique Schaf- rath, où it avait instaiié son ateiier dès mai 1884.

Pendant cette période excessive­ment fertiie, it peint tes paysans, tes humbtes tisserands qui, dans ieur domicite exigu, font jusqu'à soixante mètres de drap par se­maine. tt peint égaiement de nom­breux paysages, des chaumières, des moutins à eau, des nids d'oi­seau et des natures mortes faites à partir d'objets famitiers. t) s'exerce sans retâche à dessiner des têtes de gens du peupie afin de préparer ses céièbres toiies sur ies man­geurs de pommes de terre réunis te soir en famiiie pour prendre te re­pas. Vincent donne égaiement queiques cours de peinture à trois ou quatre amateurs rencontrés chez son marchand de couieurs à Eindhoven, tt visite avec eux tes principaux musées des Pays-Bas. t) est très impressionné par ta tecture de « Germinat » de Zoia, qui ac­centue un état d'âme déjà sombre. Rien d étonnant à ce que sa patette ie soit aussi. Son frère t'incite à abandonner tes couieurs terreuses et à essayer des couieurs ptus ctaires et pius iumineuses; ii t'in­vite à venir à Paris pour te faire rencontrer ies impressionistes (Cézanne, Manet, Pissarro, Degas,

Monet). Vincent hésite, bien qu i) sente qu'ii n'a pas encore maîtrisé ie probtème de ia couteur.

Le vittage de Nuenen est en majo­rité cathoiique. Les habitants considèrent te comportement non conformiste et marginai de Vincent avec une curiosité mêiée d'inquié­tude. Les paysans peinant dans ies champs n'ont guère de sympathie pour ceiui qui vient tes peindre et qu'its considèrent comme un fai­néant. La tentative de suicide de Margot renforce t'animosité de ia popuiation à son égard. Vincent éprouve de pius en ptus de diffi- cuités à trouver des modèies pour ses peintures, si ce n'est contre rémunération, ce qui écorne en­core davantage des ressources pourtant déjà bien précaires, ti est accueiiii favorabtement dans une humbie famitie, tes de Groot, qui acceptent de poser pour iui. C'est chez eux que naîtront ies toiies des mangeurs de pommes de terre. En septembre 1885, ta jeune fitie de ta maison, Gordina, qui a dix-sept ans, se trouve enceinte. Vincent n'y est pour rien mais ta rumeur po- putaire se fait une joie de tui attri­buer ia paternité. Le curé, trop heureux tui aussi de discréditer Vincent, fits de pasteur et marginai, interdit à ses paroissiens de poser pour tui. Vincent est devenu ie pa­ria du viitage, qu i) doit quitter en novembre 1885 après avoir, comme d'habitude, envoyé de nombreuses toites à son frère Théo. Les toiies qu'it n'aura pas fait parvenir à son frère seront déposées par sa mère

La c/?ape//e de Muenen (*7884)

Hef /cer̂ /e fe /Vtvenen C?884).

!n maart 1885 sterft zijn vader ptots aan een beroerte. Vincent is hier­van zwaar onder de indruk. De fa- mitiate discussies herbeginnen, deze keer krijgt hij het aan de stok met zijn zusters Eiisabeth en Anna die onrechtstreeks te üjden hebben onder de aanwezigheid van hun broer die « in de weg staat », en vrezen geen man te zutten vinden. Vincent vertaat de pastorie aan de Berg, 26, en gaat etders wo­nen in het dorp, bij de katholieke koster Schafrath waar hij vanaf mei1884 zijn atetier had geïnstatleerd.

Tijdens deze uitermate vruchtbare periode schitdert hij de boeren, de bescheiden wevers die in hun be­krompen woning, soms tot zestig meter taken per week weven. Hij schitdert eveneens tatrijke tand- schappen, strohutten, water- motens, vogetnesten en stittevens vertrekkende van attedaagse voor­werpen. Hij btijft zich onophoude- tijk oefenen in het tekenen van hoofden van votksmensen ats voorbereiding op zijn vermaarde doeken van aardappeteters die in famitie bijeenkomen om te avond-

maten. Vincent geeft ook nog en- kete schitdertessen aan drie of vier amateurs die hij bij zijn verfhan- detaar in Eindhoven had ontmoet. Hij bezoekt met hen de voor­naamste Nedertandse musea. Hij raakt diep onder de indruk van Zota's boek « Germinat » dat zijn reeds sombere gemoedsgestetd- heid nog verzwaart. Het is dan ook niet verwondertijk dat zijn patet ook versombert. Zijn broer spoort hem aan de grauwe kteuren op te geven en te proberen meer hetdere en tichte kteuren te gebruiken; hij

Le f/sserancf à son méf/er (7884). De wever aan z//n gefouw (7884).

chez un petit négociant de Breda iorsqu'etie quittera Nuenen, en mai 1886; uttérieurement, ces toites tomberont entre ies mains d'un brocanteur qui brûiera ceiies qu'ii n'aime pas et vendra ies autres à vit prix.Ainsi se termine dans ia débâcie, ses deux années de vie à Nuenen, deux années au cours desqueiies ii aura réaiisé cent quatre-vingt- quatorze peintures à i'huiie, dix- neuf aquareiies et deux cent soixante-dix dessins.

Anvers, !a rencontre avec Rubens et !es artistes japonaisDe Nuenen, Vincent gagne Anvers où ii résidera trois mois (de fin novembre 1885 à fin février 1886). !i s'instaiie dans ta Lange Bee/de- /rensfraaf chez tes époux Brandei, compatriotes, dont ['homme fait commerce de peintures.tt est conquis par ia vitaiité, ie mouvement, ['animation et ie ca­ractère cotoré de cette vitie cos- mopotite qui contraste fortement avec ies petits viitages du Brabant hottandais auxqueis ii était accou­tumé. tt se promène sur tes quais,

dans tes docks, dans te quartier des marins, chez ies antiquaires et ies tibraires. tt admire Rubens dans ies musées et tes égtises. i) dé­couvre et apprécie égaiement tes artistes comme Piet Verhaert, Henri Leys et Henri De Braekeieer. ti ac­quiert des estampes japonaises et est enthousiasmé par ies couieurs tumineuses de ces « crépons ». Cette acquisition sera ie point de départ d'une cotiection entière qu i) continuera à Paris et qui compor­tera des œuvres de Hokusai, Eisen, Utamaro, Hiroshige, Kuniyoshi et Kunisada. Cette découverte de ['Orient ne iui est d'aiiieurs pas spécifique puisque t'orientatisme touche d'autres peintres, i) se ptonge dans ta iecture des œuvres que tes frères Goncourt ont écrites sur ies estampes japonaises.Sa santé est mauvaise par suite des privations. H vit dans ia misère et n'a pas d'argent pour se payer des modèies. C'est sans doute ta raison pour taquetie it s'inscrit en jan­vier 1886 à ['Académie Royate des Beaux-Arts où ['enseignement est gratuit et où it peut trouver des modètes sans bourse déiier. L'aca­

démie est dirigée par Karei Veriat. Vincent y suit ['enseignement d'Eugène Siberdt mais sa rudesse de caractère, son anticonformisme, son incompréhension pour i'art académique provoquent raiiteries de ia part des autres étèves et confiits avec ies professeurs de dessin, si bien que ie jury décide de ie faire descendre de ciasse, dans ['enseignement étémentaire. A Anvers i) peint peu, ii dessine sur­tout des maisons, des vues de ia vitte, des têtes de personnages et des coupies de danseurs. En p)us des cours à ['Académie, i) fré­quente, te soir, t'atetier de Frans Vinck où ii s'exerce au nu d'après nature.

Epuisé, ii tombe maiade en février et décide de gagner Paris, où son frère i'appette depuis tongtemps.

(A suivre.)

nodigt hem uit naar Parijs te ko­men om hem te iaten kennismaken met de impressionisten (Cézanne, Manet, Pissarro, Degas, Monet). Vincent aarzeit hoewe) hij voeit dat hij het probieem van de kieur nog niet onder de knie heeft.

Het dorp Nuenen is voor het me- rendeet kathoiiek. De inwoners beschouwen het nonconformistisch en marginaai gedrag van Vincent met een bezorgde nieuwsgierig­heid. De zwoegende boeren op de veiden hebben nauweiijks sym­pathie voor diegene die hen komt schiideren en die ze beschouwen ais een iuiaard. De zeifmoord- poging van Margot, doet de wrok van de bevoiking tegenover hem nog toenemen. Vincent ondervindt steeds meer moeiiijkheden om mo- deiien te vinden voor zijn schii- derijen, tenzij tegen betaiing, wat nog meer gaat knagen aan zijn toch reeds beperkte financiëie middeien. Hij wordt gunstig ont- haaid in een bescheiden famiiie, de Groot, die voor hem wiiien pose­ren. Het is bij hen dat de doeken met de aardappeieters zuiien ge- schiiderd worden, in september 1885 raakt de zeventienjarige Gor- dina, dochter van de de Groots, zwanger. Vincent zit er voor niets tussen maar onder het voik iaat men hem maar ai te graag op­draaien voor het vaderschap van het kind. De pastoor, die eveneens zeer geiukkig is Vincent, ais zoon van een dominee en marginaai, in diskrediet te kunnen brengen, ver­biedt zijn parochianen voor hem te poseren. Vincent is de verschop- peiing van het dorp geworden dat hij in november 1885 moet veriaten na, zoais gewooniijk, veie doeken aan zijn broer Theo te hebben ge­stuurd. De doeken die hij niet aan zijn broer heeft doen toekomen, worden door zijn moeder aan een kieine handeiaar in Breda afge­geven wanneer zij in mei 1886 Nuenen veriaat; iater zuiien deze

doeken in de handen van een schacheraar vaiien die deze waar­van hij niet houdt, zai verbranden en de andere tegen een iage prijs zat verkopen.Zo eindigen de twee jaren die hij in Nuenen heeft doorgebracht in de ondergang. Tijdens deze twee jaar heeft hij in totaai honderdvieren- negentig oiieverfschiiderijen, ne­gentien aquareiien en tweehon­derd zeventig tekeningen gemaakt.

Antwerpen, de ontmoeting met Rubens en met de Japanse artiesten

Vanuit Nuenen gaat Vincent naar Antwerpen waar hij gedurende drie maand verbiijft (van eind november1885 tot eind februari 1886). Hij neemt zijn intrek in de Lange Beeidekenstraat bij het echtpaar Brandei, iandgenoten, waarvan de man handei drijft in schiiderijen.Hij wordt ingepaimd door de vita- iiteit, de drukte, de animatie en het gekieurd karakter van deze we- reidstad die sterk kontrasteert met de kieine dorpjes van Nederiands Brabant waaraan hij gewoon was. Hij wandeit op de kaden, in de dokken, in het schipperskwartier, bij de antiquairs en de boekhan- deiaars. Hij bewondert Rubens in de musea en de kerken. Hij ontdekt de Antwerpse artiesten zoais Piet Verhaert, Henri Leys en Henri De Braekeieer en apprecieert ze ook. Hij schaft zich Japanse gegra­veerde prenten aan; hij is wiid enthoesiast over de heidere kieu- ren van deze « krips ». Deze aan­koop is het vertrekpunt van een heie verzameting die hij in Parijs nog zai aanvuiien en die werken omvat van Hokusai, Eisen, Uta- maro, Hiroshige, Kuniyoshi en Kunisada. Hij is trouwens niet de enige die het Oosten ontdekt want het oriëntaiisme zai ook nog andere schiiders beïnvioeden. Hij verdiept zich in de iektuur van de boeken die de gebroeders Gon-

court over de Japanse prenten hebben geschreven.Door de ontberingen is het siecht gesteid met zijn gezondheid. Hij ieeft in armoede en heeft geen geid om modeiien te betaien. Het is waarschijntijk daarom dat hij zich in januari 1886 inschrijft in de Ko- ninkiijke Akademie voor Schone Kunsten waar het onderwijs gratis verstrekt wordt en waar hij modei­ien kan vinden zonder een cent te betaien. De akademie wordt geieid door Karet Vertat. Vincent voigt er de iessen van Eugène Siberdt maar door zijn ruw karakter, zijn an­ticonformisme, zijn onbegrip voor de akademische kunst krijgt hij de scherts van de andere ieertingen op zijn nek en raakt hij in konfiikt met de tekenieraars, zodat de jury besiist hem te doen zakken naar de beginkias. in Antwerpen schitdert hij weinig, hij tekent voorai huizen, gezichten op de stad, hoofden van personen en dansparen. Naast de iessen in de Akademie, gaat hij 's avonds nog naar het ateiier van Frans Vinck waar hij zich oefent in het naakt naar de natuur.Hij raakt voiiedig uitgeput en in februari wordt hij ziek. Hij besiuit naar Parijs te gaan, waar zijn broer reeds iange tijd op hem wacht.

a(Wordt vervoigd.)