Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 -...

30
Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 Fondation G. Péri, Paris, Nov18, 2009 [email protected]

Transcript of Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 -...

Page 1: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009

Fondation G. Péri, Paris, Nov18, 2009

[email protected]

Page 2: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

1938 - grenier de l’Europe, la fin d’une légende1934-38, 8,3% de la production céréales, 14,7% de l’export

1968 - collectivisation forcée achevée

1988/89 - plan de systématisation des campagnes et OVRensuite, début réforme foncière

démantèlement des coopératives etcD'une agriculture l'autre. Atelier de la Démocratie, Agriculture et Environnement.

Conseil de l'Europe, Strasbourg, 1992 (I. Negrutiu, ed., 150 pp.).Edition Opération Villages Roumains.

Opération Agriculture Roumaine, Faculté d’Agronomie de Gembloux, FRW…& USAMV Cluj-Napoca

2007 – adhésion UE et nouvelle PAC

http://www.lovendal.net/wp52/romania-n-a-fost-niciodata-granarul-europei/

Page 3: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Une carte et quelques chiffres

Des segments d’analyses, niveaux divers de "granulation".Des références pour faire votre analyse.

1. Contexte planétaire – IAASTD 2008-09; aide visionv. aussi FAO/BM 2008, USDA.

2. Données clôture négociation adhésion 2007

3. Evaluation régionale, changement utilisation des sols 2009

4. Avis d’un agro-industriel, Mihai Anghel 2009

5. Atlas de la Roumanie 2007

Page 4: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

HARTA ROMANIEI SATELITFolositi mouse-ul pentru a naviga, si butoanele + si - pentru a face zoom.Pentru harta detaliata a Romaniei apasati pe imaginea de mai jos.

7e potentiel agricole d’Europe

Page 5: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Retour à la terre

4 millions de petites "fermes »Sx = 2.5ha, mais…

Taux d’emploi 2003 - 35% (29% en 1990)économie parallèle - 35% du PIBeffondrement de la productivité agro

⇒ pathologie sociale / incl. multiplication intermédiaires & corruption

Refs:Alternative économique 254, 01/2007 L’union à 27Université d’été de l’innovation rurale, Marciac, août 2004

Page 6: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

La démographie

1992 - 22 810 0352002 - 21 698 181 (recensement 2002)2007 - 22 350 000 (est. CIA)Taux de croissance de la population :- 0.21% (recensement 2000)Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989 la 1,3 in 2008

(nivel constant in ultimii 12 ani)http://fr.wikipedia.org/wiki/D%C3%A9mographie_de_la_Roumanie

Page 7: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Un nouveau paradigme pour l'agriculture?L'expérience de l'IAASTD

L’évaluation internationale de la science et de latechnologie agricoles pour le développement

Expertise collectiveMots-clé: l’agroécologie, la souveraineté alimentaire, l’autonomisation des petitspaysans, la recherche et le développement participatifs, les technologiesanciennes et nouvelles, le commerce et les partenariats publics-privés.

Page 8: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

April 2008: IAASTD, Johannesburgcalls for new agricultural revolution

Representatives of 61 governments,Worldbank, all UN Agencies, about 50 NGOs

- the final intergovernmental IAASTD plenary to find consensus on theinternational and 5 subregional assessments.

58 governments - approval of the Summaries for Decisionmakers and of a SynthesisReport and accepted the underlying 2000 pages of scientific evidence in theassessment reports.

Poland Dariusz J. Szwed, Indep ; D Metera, IUCN

Russia S Alexanian, Vavilov Research Inst Plant Industry

=> Roumanie: occasion manquée pour intégrer évolution conceptuelle & vision

Page 9: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

August 2009: Worldbank Review and response by IAASTD director Bob WatsonThe Worldbank, not overly happy with the results of the IAASTD, had commissioned anindependent evaluation (co-ordinated by Howard Elliot) available online

(areas of fundamental disagreement)

Ways to use IAASTD(i) multistakeholder, evidence-based, deliberative, democratic, and forward looking.(ii) which knowledge systems, technologies or institutional arrangements + why, and howwe select these.

Page 10: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

L’adhésion et la PAC

Page 11: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Inchiderea negocierilor capitolul 7 agricultura

Page 12: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

v. supermarchés et origines des produits frais / progression marchés locaux

Page 13: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

lait et vi

ande

Production viande totale (en millions t, 2005, source FAO). Monde 265. Chine 77 ; USA 39; All. 6,8;France 6,2 ; Russie 4,8 ; Argentine 4,2 ; G.-B. 3,3 ; Pologne 3,2; P.-Bas 2,3 ; Danemark 2,1 ;Belgique 1,8 ; Ukraine 1,6 ; Turquie 1,6 ; Hongrie 1; Autriche 1; Roumanie 0,8; Portugal 0,7.

Page 14: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Implementarea Sapard:• unitati de procesare a laptelui cu o capacitate totala de productie de 321 789 938 l/an• unitati de procesare carne cu o capacitate totala de 276 866 t/an

• s-au realizat 367 km drum, 943 km conducte alimentare cu apa, 88 km, conductecanalizare 13 km

Page 15: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Reg Environ Change (2009) 9:1–12 Kuemmerle et al.Land use change in Southern Romania after the collapse of socialism

Page 16: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Cropland expansion - the main cause for widespread conversions of natural to human-dominated landscapes.

Landsat images to classify land cover maps and assess landscape pattern changes(1990 - 2005) in Arges County. Cropland abandonment was the most widespreadchange (21.1% abandonment rate), likely due to declining returns from farming,tenure insecurity, and demographic developments during transition.

Forest cover and forest fragmentation - remarkably stable during transition, despitewidespread ownership transfers.

Cropland abandonment provides opportunities for increased carbon sequestration,but threatens cultural landscapes and biodiversity.

Romania’s accession to EU 2007, CAP payments, rising food prices, increasingbiofuel demands, and growing agrotourism are only a few factors that mayincrease the incentives for putting set-aside cropland back into production.

Page 17: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Mihai Anghel, Cerealcom DoljAm distrus agricultura. Hranim doar 8 milioane de oameni. Ce facem noi acum senumeste supravietuire.

Ziarul Financiar, 5 oct 2009

v. aussi => Potrivit liderului Agrostar, agricultura a fost falimentată deliberat pentru a fi trecută„pe nimic“ în proprietatea diverşilor investitori, căderea producţiei agricole fiind rezultatul„otrăvit“ al incompetenţei politicienilor de la Bucureşti.http://www.evz.ro/articole/detalii-articol/796135/EDITORIALUL-EVZ-Tariceanu-si-Granarul-Europei/#

Page 18: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Principalii 5 producatori interni lucreaza, cumulat, peste 213.000 ha terenuriagricole; piata interna a comertului de cereale sunt multinationalele Cargill, AToepfer International, Glencore si Bunge, gigantul romano-britanic Interagro.

Cerealcom Dolj / Mihai Anghel administreaza 25.000 ha teren agricol, judeteleDolj si Olt, detinand si o retea de silozuri.

2009 recolta de grau 6,2 tone/ha (media nationala 3,9 t/ha, iar UE 5,4 t/ha)

Page 19: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Avem un potential de a hrani 80 milioane oameni, dar importam celputin 50% din ceea ce mancam.

i.e. jumatate din cei 16 milioane de locuitori cat mai suntem.

Am distrus pana in momentul de fata tot - pamantul este faramitatca nicaieri in alta parte, lucram ca in Evul Mediu, cu calul.

Nu poti sa vorbesti despre o economie… Picam de 20 de aniincontinuu, chiar daca am avut cativa ani de crestere, 2007 si 2008.

Lumea satului e distrusa. Din punct de vedere demografic estedezastru - satele incep sa dispara, oamenii sunt din ce in ce maibatrani si mai putini.

Anghel, acuza lipsa de strategie si faptul ca totul s-a realizat haotic.

Page 20: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Vision, stratégie?

Hotărârii Guvernului nr.385/2007 organizarea şi funcţionarea MADR, obiectivele :

a) absorbţia fondurilor comunitare destinate finanţării domeniilor specifice;

b) stimularea transformării gospodăriilor ţărăneşti în exploataţii agricole moderne cu caractercomercial, formarea şi consolidarea clasei de mijloc în spaţiul rural;

c) alocarea eficientă a resurselor bugetare pentru sprijinirea fermierilor şi a asociaţiilor lor;

d) creşterea valorii adăugate a produselor agricole, forestiere şi piscicole;

e) dezvoltarea şi modernizarea spaţiului rural;….

Page 21: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Facilitati de finantare - MADRMasura 112 - Instalarea tinerilor fermieriMasura 141 - Sprijinirea fermelor agricole de semi-subzistentaMasura 142 - Infiintarea grupurilor de producatoriMasura 121 - Modernizarea exploatatiilor agricoleMasura 123 - Procesare, industrie alimentaraMasura 125 - Îmbunătăţirea şi dezvoltarea infrastructurii legate de dezvoltarea şiadaptarea agriculturii şi silviculturiiMasura 312 - Sprijin pentru crearea si dezvoltarea de micro-intreprinderiMasura 313 - Incurajarea activitatilor turisticeMasura 322 - Renovarea, dezvoltarea satelor, imbunatatirea serviciilor de baza pentrueconomia si populatia rurala

? Envergure et rythme?

Page 22: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Ce fel de strategie (M Anghel)?

(1) trebuie inceput cu formele asociative. Daca stim ca 2 milioane hadin 10 sunt terenuri comasate, restul fiind de subzistenta, facemun plan ca pana in 2025 sa ajungem la sapte milioane".

(2) refacute parghiile financiare din sectorul agricol, reganditeproblemele energiei, resurselor.

(3) dezvoltarea sectoarelor anexe, evitat de exportat materie prima.

Le cadastre??

Page 23: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

"Atlas de la Roumanie"par Violette Rey (coord.)

http://www.diploweb.com/p4rey01.htm

Coll. Dynamiques du territoire - Reclus, éd. CNRS-Libergéo - LaDocumentation Française, 2000 et 2007.

Page 24: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

… la Roumanie rurale, paysanne et villageoise. En effet, ce payscompte plus de 10 millions de ruraux et plus de 3, 3 millionsd'actifs agricoles.Ce qui pose bien des questions dans la perspective d'uneintégration à l'Union européenne.

L'agriculture reste une composante essentielle de la sociétéautant que de l'économie du pays.

Ses performances techniques limitées doivent être mises enregard avec son rôle spatial et social, puisque pour le momentelle exploite près de 15 millions d'hectares et permet à près de 4millions de ménages de vivre grâce à une petite production desubsistance.

Page 25: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Deux paradoxes :(1) les paysages agraires nouveaux sont archaïques, exigent unedébauche de travail et contrecarrent une agriculture productive.

(2) le retour paysan augmente la charge agraire qui exerce unesorte de "stress paysan" sur les milieux ; les lanières des champssuivent les pentes; la couverture forestière a été endommagée pardes coupes sauvages ; le pompage individuel de l'eau des nappescompromet les réserves.

Comment articuler les relations entre ces petites exploitations néesde la liquidation des coopératives et les agri-managers français dela Beauce, capables de tirer profit aussi bien des subventionseuropéennes que des délices de la bourse ?

Page 26: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

L'ouvrage s'achève sur un propos sceptique au sujet du découpagedu territoire en huit régions de développement, définies sansvéritable débat public par les experts du programme d'étudePHARE mené par l'UE."Il va sans doute progressivement devenir le cadre essentiel desévolutions régionales, par les financements et par les choix queferont les acteurs régionaux.Pourquoi huit régions et non pas douze ou quatre ?S'il est sûr qu'il n'y a pas de cadre idéal, s'il est évident que lenombre correspond bien aux critères de gestions des fondseuropéens, offre-t-il pour autant la maille la plus adaptée poursusciter la cohésion sociale entre des milieux locaux encore trèspetits et fragmentés?Seul l'avenir le dira."

Page 27: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Conclusion, pour le débat

Comme ailleurs dans le monde, les paysans roumains vivent dans lapauvreté.Pourquoi ?« Dans les instances internationales, régionales et nationalescompétentes en matière de politiques agricoles, commerciales etautres, les décisions sont généralement prises sans tenir compte despaysans.Concurrence insoutenable sur les denrées locales, effondrement desrevenus agricoles, etc… »

Un renoncement politique à garantir le développementd’agricultures paysannes durables.

v. J. Berthelot (Monde Dipl nov 2009), M. Mazoyer, M. Griffon…

Page 28: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989

Depuis 19889-89, OVR, je réclame l’urgence agro-rurale10

Page 29: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989
Page 30: Enjeux de la ruralité en Roumanie 2009 - essai.gabrielperi.fressai.gabrielperi.fr/IMG/pdf/IoanNegrutiu_EnjeuxRoumanieRurale.pdf · Rata fertilitatii: de la 2,3 copii/ femeie in 1989