capa QXP umbundu matematica 16/10/2019 10:09 Page 1
Transcript of capa QXP umbundu matematica 16/10/2019 10:09 Page 1
capa_QXP umbundu matematica 16/10/2019 10:09 Page 1
ELIVULU LYAKONDA
ETENDUNGULO LYATETE (I) ATENDELO AÑGO.Efetikilo.
1.1 Atendelo añgo1.2 Alinga vokutendungula1.3 esokiyo (lyavelapo vali ale lisulepo vali)
Alinga
ETENDUNGULO LYAVALI (II) OLONDIMBUKISO(+ – × ÷)
2.1 Ekongelo– Esokiyo lyokukongela– olonepaAlumbu
2.2 Etepululo– Esokiyo lyokutepululaAlumbu
2.3 Elwiso.– Esokiyo lyokulwisaAlumbu
2.4 Etepiso– Esokiyo lyokutepisaAlinga
ETENDUNGULO LYATATU (III) OLOSETEKO
3.1 Oloseteko vyokulepa ale visõvi– Ometulu, etayo lisuñgamisa, uvya wometulu– Etepiso lyometuluAlinga
3.2 Oloseteko vyonjongo yinene– ElituluAlinga
3.3 Oloseteko vyonjongo yulemo– Okilungalama(okilu)Alinga
3.4 Oloseteko vyotembo– Elivala, Ekukutu, l’osingunduAlinga
3
miolo_PAGINAÇÃO UMBUNDU MAT 16/10/2019 10:33 Page 3
Mosi
11 1 1 1________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
Vali
22 2 2 2________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
Tatu
33 3 3 3________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
8
miolo_PAGINAÇÃO UMBUNDU MAT 16/10/2019 10:33 Page 8
ESOKIYO
= 5 atendelo
= 10 = lyatendungulo ale Ekwı~
ocindekase1 9 8
ovita, ocita akwi, ekwi atendungulo, etendungulo
1 9 8atendunguloakwı~ovita
1 ---- esokiyo ly’ovita9 ---- esokiyo ly’akwı~8 ---- esokiyo ly’atendungulo
5 2 6 5 2 6 etendunguloakwı~ovita
5 = esokiyo lyovita2 = esokiyo lyakwı~6 = esokiyo lyetendelo
21
miolo_PAGINAÇÃO UMBUNDU MAT 16/10/2019 10:33 Page 21
24
EKONGELO
1. Umwe ukwakulima wavelapo wongula v'osemanu yateteakwı~ avali la vikwãla (24) kolosako vyokafe~, yakwavo yakwamapoyongula akwı~ atatu la vivali (32) kolosako vytokafe.
Olosako viñgami ongula volosemanu vivali:Kulihisa
24 kolosako+ 32 kolosako
56 kolosako
Etambululo: Volosemanu vivali wongula akwı~ atãlo l'epandukolosako vy'okafe (56).
Vocumbo mumwe mwakala 25 kolomanga kwenda 16 kolon-gayawa.
Apako añgami akala vocumbo?25 kolomanga
+ 16 kolongayawa41 kapako
miolo_PAGINAÇÃO UMBUNDU MAT 16/10/2019 10:33 Page 24
28
Panga lokusokolola
1 + 4 + 2 + 8 = 26 + 4 =3 + 5 = 16 + 4 =13 + 5 = 2 + 6 + 4 =
31 + 1 + 7 =11 + 7 =21 + 7 =
Semulula alinga a'ndeti:
Vonjo yimwe mwapangiwa 125 k’olonjeke vyosema mukwavomwapangiwa vali 254. Olonjeke viñgami vy'osema vyapangiwavolonjo vivali vy'upange?
Vepya limwe mulinga upange 65 kolongunja vyokulima, muk-wavo 43. Olongunja viñgami vilinga upange vovapya ava vavali?
Onjila yikwamiwa oco tulinge elumbu. Cavelapo okuti okwatañgo olonjiia, oco otele okulinga elumbu.
1 Tanga elumbu 2 Vanjiliya epulilolutate walwa
miolo_PAGINAÇÃO UMBUNDU MAT 16/10/2019 10:33 Page 28
Elwiso
Vokasya, l'okasya muli eci cisoka 12 kaseka, ale asala.Aseka añgami tusanga volokasya 4 (vikwãla)
Pwãyi citavavo okukwama onjila yituyaywisako Ndomo:
12 kaseka × 4 kolokasya 48 kaseka
Ocindekase cikwavo:
Awato atatu apitilã kokutamba ombisi, owato l'owato wanena122 kolombisi. Olombisi viñgami vanena vosi.
Tupondola okukongela ndomo122 122
+ 122 366
Ndeci twalinga ale konyima citava okupita konjila yiyayulako
122 kolombisi× 3 awato366 kolombisi
35
miolo_PAGINAÇÃO UMBUNDU MAT 16/10/2019 10:33 Page 35
38
ETEPISO
Ndati citepisiwa:
84 kalalanja atepisiwa k'omanu 4. Alalanja añgami omunu aka-tambula:
84– 8 k'alalanja 4 k'omamu04 21 k'alalanja
– 40
Ekumbululo: Omunu l'omunu okatambula 21 k'alalanja.
Kwatepisiwa 12 k'ovikanda vyokusonehã kepandu (6)Iy'oloñgame
Valilongisa kalufambetisasawu~. Oñgame yimosi yatambula ovi-kanda viñgami vy'okusonehã.
12 ovikanda 6 k'olongame– 12 2 k'ovikanda vy'okusonehã
00
Ekumbululo: Oñgame yatambula ovikanda 2.
miolo_PAGINAÇÃO UMBUNDU MAT 16/10/2019 10:33 Page 38
Vanjiliya:
Tuyongola olomunga 2 vyalisoka k'ahondyo epanduvali
Twatelisa olomunga vyalisoka vikwete ahondyo atatu.Kwasupa ehondyo limosi (1).
ale: 7 k'ahondyo 2 omunga– 6 3 k'ahondyo1 k'ehondyo
Ketendungulo 33 tusokiya olomunga vivali vyalisoka.Vanjiliya nda kuli ocisupe.
33 22 16131201
Twatelisa olomunga vivali, kwasupa umosi.Linga evi vikwayı~mo.
934 4 734 3
935 4
41
miolo_PAGINAÇÃO UMBUNDU MAT 16/10/2019 10:33 Page 41
OLOSETEKO OMETULU
Lilongisa okusetekaUlepo wohondo yonjo yange yelilongiso ukwete 20 kolomãyikuli ovikwata vimwe vyavelapo vali enene kokuseteka.
uvya wometulu ometulu ya kalupindelo.
etayo lisuñgamisa
Tulilongisi okutunga ometulu, oco citave okuseteka ale okukuli-hã ulepo wonjo yelilongiso, kwenda wovina vimwe oyongola oku-seteka.
Pinga kulongisi wove oco akukwatiseko okuseteka ulepo wome-tulu yevaya
Tutepisa ometulu eyi 10 kolonepa vyalisoka .
L'ekwatiso l'yometulu linga oloseteko evi Ulepo womesa yulongisi walunfambetisasawu~
ulepo wepitouñgwalo wohondo yelinlongisoulepo womanu akamba v'ove
43
miolo_PAGINAÇÃO UMBUNDU MAT 16/10/2019 10:33 Page 43
48
10 l'yalivala la 30 kakukutu
Ondimbukiso yinene nda yikasi ketendelo Iyepandutwacikuliha okuti twatelisa 30 kakukutu.Nda ondimbukiso yitito yikasi p'okati katendelo twacikuliha
okuti tukwete ocinimbu calisoka celivala
Elivala 3 (okutepululapo) 25 kakukutucipopiwa ndeci kwakamba 35 kakukutu aco tutelise alivala
akwãla.
miolo_PAGINAÇÃO UMBUNDU MAT 16/10/2019 10:33 Page 48