Download - Papier-Alea Sismique Barrage Avene

Transcript
  • BulletinofEngineeringGeologyandtheEnvironmentSpringer-Verlag2004DOI10.1007/s10064-004-0242-9

    Original Paper

    Evaluation de lala sismique du barrage dAvne(Hrault France)Assessment of seismic hazardsfor Avne Dam, Hrault, FranceCorrineLacave()BernardCouturier()

    C.LacaveRsonanceIngnieurs-ConseilsSA,21rueJacquesGrosselin,1227Carouge,Suisse

    B.CouturierBRLIngnierieetcolenationalesuprieuredhydrauliqueetdemcaniquedeGrenoble,Laboratoire3S,BP53,France

    C.LacavePhone:+41-22-3010253Fax:+41-22-3010270E-mail:[email protected]

    B.CouturierFax:+33-476-877000E-mail:[email protected]

    Received:28April2003/Accepted:24February2004

    RsumCetexempledubarragedAvnedansledpartementdelHrault(France)concernela

    caractrisationdelalasismiquepourunouvragedetypevotemincede61mdehauteurachev

    en1961etreposantsurdesfondationsenquartzitestrsrigidesenbancsverticaux.

    Aprsdfinitiondeszonessismo-tectoniques,onsappuiesurcellesdusismemaximal

    historiquementvraisemblable(SMHV),puisdusismemajordescurit(SMS).Lecalculdes

    spectresderponseatfaitpartirde8loisdattnuationspectralesmoyennespartirdeleur

    importance(laloidAmbraseysetal,1996,estprpondrante).

    Cettetuderaliseen1999sebasesurlutilisationdunspectrededimensionnementpour

    contrler sommairementlebarrageetdoittreconsidrecommetelle.Toutcontrledtaill

    1

  • ncessiteraitdeprocderdescalculspartirdesignauxtemporelsetprenantencompteladure

    delvnement.

    AbstractTheAvneDaminthedepartmentofFranceHraultillustrateshowseismichazards

    werecharacterizedforathinarchdam,61mhigh,completedin1961,andbuiltonaveryrigid

    quartziticsandstonefoundationformingverticallayers.Afterdefiningtheseismotectoniczoning,

    theassessmentisbasedontheMaximumHistoricallyProbableEarthquake(SMHV),thenonthe

    SafeMaximumEarthquake(SMS).

    Traditionalmethodshavebeenupdatedthankstostateoftheartsystems.Usingseismotectonic

    informationandavailablehistoricalandinstrumentalearthquakedata,earthquakemagnitudeand

    depthvaluescanbeallocatedtotheretainedSMHV.TheSMSisthenobtainedbyaddinghalfa

    degreetotheSMHV,whichcanbeconsideredtorepresentanadditionaldegreeinintensity.Earth

    movementsonthesitestudiedarethendirectlycharacterizedinresponsespectrumsbasedon

    spectralattenuationlawsandtheretainedSMSvalues.ThelocalSMSisoftendecisiveathigh

    frequencies,thedistantearthquakeatlowfrequencies,ifeitheroneortheotherisnotpredominant

    throughoutthewholefrequencyrangeofinterest.

    TheearthquakehazardforAvneDamisthereforeasfollows.Forthenearbyearthquake(SMS),

    thereferenceistheeventof16May1939,withanintensityofVIattheepicentre,adepthof

    15km,andamagnitudeof4.9.TheSMSofthesameearthquakeontheAvneDamsite(1km

    away)isconsideredtobe5.4.Thedistantearthquaketakenintoaccount(SMSintensity=VII

    VIII)mustbeonethatwouldaffectthefurthestpartofthezonenearesttoAvne,i.e.approximately

    50kmaway.Consideringthe(extremelyblurred)relationbetweenepicentralintensityI0and

    magnitudeM,(h=depthinkm),M=0.55I0+logh+0.35,theapproximatemagnitudeofthis

    earthquakeis5.6.Theresponsespectrumswerecalculatedusing8spectralattenuationlaws.

    Theselaws,exceptforthoseofDahleetal.andPetrovski,applicabletoallsitesingeneral,

    enablethegroundtype(rockinthiscase)tobedefined.Inordernottoincreasethesafetymargin

    undulybycumulatingmargins,themeanvaluesobtainedforeachlawwereretained.Lastly,the

    spectralaccelerationsobtainedwiththedifferentlawswereaveraged.Consideringthatthelawof

    Ambraseysetal.isthemostrecentandisbasedonthegreatestnumberofdatafromEuropeand

    theMiddleEast,itwasweightedby3inthesecalculations.Alltheotherlawswereweightedby

    1.

    Thenearbyearthquakemagnitudeisthus5.4atadistanceof1kmandadepthof15km.Figure5

    showsthespectralaccelerationsobtainedwiththeabove-mentionedattenuationlaws.Theyare

    2

  • elasticspectrumsat5%damping.Itcanbeseenthatthereisahighamountofvariationinthe

    results,whichistypical,especiallyforthenearfield.Therearetworeasonsforthisvariation.First,

    somelawstakethedistancefromtheepicentreintoaccount(here1km)whileothersarebased

    onthehypocentre(here,15km).Second,thevariabilityoftheaccelerationsinthenearfieldis

    high(forthesamemagnitudesanddistances),andtheattenuationlawsarebasedonalimited

    numberofdataforthenearfield,hencegreateruncertaintyconcerningshortepicentraldistances.

    Forthedistantearthquake(SMS=VII-VIII,distance50km),themagnituderetainedwas5.6at

    adistanceof50kmfromAvneDamandtoadepthof13km.Thisstudywascarriedoutin1999

    usingacalibrationspectrumto brieflycheckthedamanditisimportanttorememberthis.For

    morepreciseinspection,itwouldbenecessarytoperformcalculationsbasedontemporalsignals

    takingintoaccountthedurationoftheevent.

    Motscls:BarrageSismeLoisdattnuationSpectresderponse

    Keywords:DamsSeismEarthquakeAttenuationlawsResponsespectrum

    IntroductionLexempledcriticisinscritdanslecadredelamisejourduPlanParticulierdIntervention,en

    applicationdudcret92-997du15septembre1992,pourlecasdubarragedAvneafindedfinir

    lalasismiqueleconcernant(voirfigure1).Celui-ciestsitudanslahautevalledelOrb25km

    auNordde Bdarieux.Ilconstituelunedespicesmatressesdelamnagementhydrauliquedu

    dpartementdelHrault,avecunepossibilitdestockagede34,3hm3.

    3

  • Fig.1:BarragedAvneAvneDam

    Cetteretenue,destineprincipalementlirrigation,estsolliciteaujourdhuipoursatisfaire

    desbesoinsmultiplestelsqueproductiondlectricit,deaupotable,ventuellementsoutien

    dtiage,etc.Lesprincipalescaractristiquesdubarrage,misenserviceen1962,sontrsumes

    dansletableau1(Cheylan,1965)

    [Tableau1willappearhere.Seeendofdocument.]

    Objectif de ltudeLobjectifestdedfinirlalasismiqueausitedubarragedAvneafindepermettreune

    apprciationgnraledesoncomportementsismique.SelonlezonagesismiquedelaFranceen

    vigueur(Despeyroux,Godefroy,1986),cesitesetrouveenzone0,desismicitditengligeable

    pourlesrisquesnormaux.Ilfautcependanttenircomptedelalasismiquepourlesrisques

    spciaux,mmeenzone0.

    MthodologieLamthodologiemiseenoeuvreestunevariantemodernisedelapprochepragmatique,dite

    classique,quiest,danssonprincipe,appliquetouslescasdinstallationsrisquespcial

    (installationsnuclaires,barrages,installationschimiquesclasses)enFrance(Faure,Ferrieux,

    Levret,Mohammadioun,1982).Ellesebaseenpremierlieusurlasismicithistorique.Dansun

    premiertemps,ilconvientdedfinirdeszonesouprovincessismotectoniquessupposes

    homognesdupointdevuedeleursismicit.Cettedfinitiondoittenircomptedesdonnes

    gologiques(cadretectonique,contextegodynamiqueactuel)etsismiques(sismicithistorique

    etinstrumentale).Lalacalculpourunsitedonndpendrafortementdesrsultatsdecettetape.

    Dansundeuximetemps,lesismemaximalhistoriquementvraisemblable(SMHV)est

    dfinidelafaonsuivante(voirfigure2):

    4

  • Fig.2:IllustrationdeladfinitionduSMHVpartirdelaconnaissancedesplusgrandssismeshistoriques

    (daprsFaure,Ferrieux,Levret,Mohammadioun.,1982)

    -Dunepart,danslazonesismotectoniquelaquelleappartientlesite,lesismemaximal

    connuestconsidrcommepouvantseproduiresouslesitemme,saufsilonpeutjustifiersa

    liaisonavecunaccidentsismogneprcis.LintensitduSMHVsurlesiteestalorsgale

    lintensitpicentraledusismeainsidplac.

    -Dautrepart,dansundomainevoisinousurunaccidentsismogne,onconsidrelesisme

    maximalcommepouvantseproduireaupointdudomaineoudelaccidentleplusprochedu

    site;lintensitduSMHVsurlesiteenquestionseracalculecomptetenudeladistancefictive

    ainsidtermine.

    LesSMHVquiprovoquentleseffetslesplusimportantssurlesiteenquestionsontdterminants.

    Enrglegnrale,ilyalieuderetenirdeuxSMHV,unlocal(laverticaledusiteousurunefaille

    activetrsproche)etunlointain(unSMHVplusviolent,maisplusloigndusite).Finalement,

    afindobtenirlessismesmajorsdescurit(SMS),lesSMHVsontmajorsdundegrsur

    lchelledintensitpourautantquecettemajorationsemblecompatibleaveclecontexte

    sismotectoniqueenquestion.

    Lapprocheclassiquetravailledoncdabordenintensitetdfinitensuite,basesurcelle-ci

    ainsiquelescaractristiquesgotectoniquesdusite,unspectrederponseforfaitaire.Cesten

    effetunspectrederponsequiestutiliscommebasedecalculparlesingnieursdestructures.

    5

  • Ltatdelartactuelpermetunemodernisationduprocdclassique.Surlabasedes

    connaissancessismotectoniquesetdesdonnesdisponiblessurlessismicitshistoriqueet

    instrumentale,desvaleursdemagnitudeetdeprofondeurpeuventtreattribuesauxSMHV

    retenus.OnpasseduSMHVauSMSenmajorantlamagnitudedundemi-degr,cequipeuttre

    considrcommequivalentlamajorationdundegrenintensit.Lesmouvementsdusolau

    siteenquestionsontensuitecaractrissdirectementpardesspectresderponsecalculspartir

    deloisdattnuationspectralesetdesSMSretenus.CestsouventleSMSlocalquiestdterminant

    enhautesfrquences,etlesismelointainenbassesfrquences,sicenestpaslundesdeuxqui

    dominedanstoutelagammedesfrquencesdintrts.

    Ilfautnanmoinssoulignerquecettemajorationnestpasspcifiquementdemandeparle

    ComitTechniquePermanentdesBarragesauquelsontsoumislesPPI.EnFrancecertainsbarrages

    onttcontrlsenprenantleSMHVseulcommesismederfrence.

    Dtermination des mouvements du sol

    Cadre sismotectonique

    DaprslacartedesunitssismotectoniquesdelaFrancemtropolitaine(Bles,Bour,Dominique,

    Godefroy,Martin,Terrier,1998),dontunextraitestdonnsurlafigure3,lebarragedAvnese

    trouvedansledomainesismotectoniqueD12:DomaineSudduMassifCentral.Lesismede

    rfrencecaractrisantcetteunitestceluidu16mai1939,dintensitpicentraleVI,deprofondeur

    15km,etdemagnitude4.9.Cetteunitestcaractriseparunedformationdetype

    normale-dcrochante.

    6

  • Fig.3:ExtraitdelacartedesunitssismotectoniquesdelaFranceMtropolitaine(daprsBles,Bour,

    Dominique,Godefroy,Martin,Terrier,1998)

    Encequiconcernelesismelointain,cestlunitsismo-tectoniqueD24:Bas-Languedoc

    occidentalquiestdterminante.Elleestcaractriseparlesismederfrencedu28juin1950,

    dintensitpicentraleVI-VII,deprofondeur13kmetdemagnitude5.0.Lafigure4montreun

    extraitdelasismicithistoriquedanslargionconsidre(source:catalogueSIRENE).

    7

  • Fig.4:Sismicithistorique(source:SIRENE)danslargiondubarragedAvne;lessismesdintensit

    suprieureVInesontpaslocalissdanslunitsismotectoniqueD12

    Dtermination des SMHV et SMS

    SelonlacartetabliedanslecadreduZonageSismiquedelaFranceMtropolitainepour

    lapplicationdesRglesParasismiquesauxInstallationsClasses(BRGM,1998),lesitedAvne

    estclasscommesuit:

    Sismeproche(SMS:SismeMajordeScurit):Lesismederfrencecaractrisantlunit

    D12estceluidu16mai1939,dintensitpicentraleVI,deprofondeur15km,etde

    magnitude4.9.IlseraconsidrcommeseproduisantausitedubarragedAvne(distance

    1km),avecunemagnitudeSMSde5.4.

    Sismelointain:LesismelointainprendreencomptepourlesitedubarragedAvne(intensit

    SMS=VIIVIII)doittreconsidrcommepouvantseproduireenlimitedelazoneD24la

    plusprochedAvne,cestdireunedistanceapproximativede50km.Comptetenudela

    relationtrsfloueentreintensitpicentraleI0etmagnitudeM(h:profondeurenkm),M

    =0.55I0+logh+0.35(Karnik,1969),lamagnitudeapproximativedecesismeestde5.6.

    8

  • Calcul des spectres de rponse

    Desspectresderponseenacclrationonttcalculslaidedesloisdattnuationspectrales

    suivantesdansletableau2.Cesloispermettentdeprciserlanaturedusol(rocheenloccurrence)

    lexceptiondesloisdeDahleetal.etdePetrovski,valablespourtoussitesconfondus.Afin

    denepascumulerlesmargesdescurit,lesvaleursmoyennesonttretenuespourchaqueloi

    applique.

    [Tableau2willappearhere.Seeendofdocument.]

    Lesacclrationsspectralesobtenuesparlesdiffrentesloisontfinalementtmoyennes.

    EtantdonnquelaloidAmbraseys(AmbraseyN.N.,SimpsonK.A.,BommerJ.J.,1996),estla

    plusrcente,basesurleplusgrandnombrededonnesdEuropeetduMoyenOrient,unpoids

    de3luiatattribulorsducalculdelamoyenne;unpoidsde1atutilispourtouteslesautres

    lois.Lesismeprocheestunsismedemagnitude5.4,unedistancede1km,etuneprofondeur

    de15km.Lafigure5montrelesacclrationsspectralesissuesdesloisdattnuationmentionnes

    ci-dessus.Ilsagitdespectreslastiquespour5%damortissement.Unelargevariationparmiles

    rsultatsestvisible,cequiesttypiquetoutparticulirementpourlechampproche.Cettevariation

    sexpliquepardeuxraisons.Dunepart,certainesloisprennentenconsidrationladistance

    picentre(ici1km)tandisquedautressebasentsurladistancehypocentrale(ici15km).Dautre

    part,onobserveunegrandevariabilitdacclrationsenchampproche(magnitudeetdistance

    gale),etlenombrededonnesenchampprochesurlesquellessebasentlesloisdattnuation

    esttoujourstrslimit,douneincertitudeaccruepourlesfaiblesdistancespicentrales.

    Fig.5:Acclrationsspectrales(amortissement:5%)pourleSMSlocal,enfonctiondelapriodeT

    9

  • Pourlesismelointain(SMSI=VII-VIII,distance50km),unsismedemagnitude5.6une

    distancede50kmdubarragedAvne,etuneprofondeurde13km,atretenu.Etantdonn

    lestrsfaiblesacclrationsobtenues,encomparaisonaveclesismeproche,lesrsultatsdu

    sismelointainnesontpasreportssurlesfiguresci-dessus.

    Lamoyennedesacclrationsspectralespourlesismeproche,ainsiquelespectrelastique

    propossontprsentssurlafigure6.Encomparaison,lafigure6montreaussilespectredes

    recommandationsAFPS1990pourunsiterocheux(dnommtypeS0),avecuneacclration

    ditenominalede1.5m/s2.Lespectrelastiquepropos,enm/s2,estdfiniparlesquations

    suivantes(T:priodepropre):

    Fig.6:Acclrationsspectralesmoyennes(traitpointill)etspectrelastiquededimensionnementpropos

    pourleSMSlocal(traitplein)(amortissement:5%).Lacourbeentiretscorrespondlaformespectrale

    normalisedelAFPS,pourcomparaison

    T

  • ConclusiontantdonnqueleSMSlointaindonnelieudesacclrationsspectralestrsfaiblesparrapport

    ausismelocal,ilsuffitdeconsidrerunseulsismededimensionnementleSMSlocal,dune

    magnitudede5.4.Lespectrederponsequienrsulteestreprsentsurlafigure6;lintensit

    SMScorrespondantesurlesiteestdeI=VII.Lespectrelastiqueproposestcaractrisparun

    plateaurelativementhautefrquence,3.6m/s2,tandisquesoncontenubassefrquenceest

    relativementfaible.

    Laprsentetude,raliseen1999,sebaseuniquementsurlutilisationdunspectrede

    dimensionnement,pouruncontrlesommairedubarrage.Danslecasduncontrledtailldu

    comportementsismiqueilestrecommanddeprocderdescalculspartirdesignauxtemporels.

    Cecia,entreautres,lavantagedeprendreencomptegalementladuredelvnement.Pourse

    faire,ilestdoncncessairedefournirdessignauxtemporels.Deuxvariantessontpossiblespour

    cela:

    -Crerdessismogrammessynthtiquessuivantlespectrededimensionnementpropos.Cette

    mthodealedsavantagedeproduiredessignauxirralistesdupointdevuecontenufrquentiel,

    carunseulsismerelnecouvre,engnral,paslatotalitduspectrededimensionnement.

    -Lamthodequiestdoncdeplusenplusfrquemmentadopteconsisterechercherdes

    enregistrementsrelsdesismes,danslesbasesdedonnesappropries.Ilconvient,dansce

    cas,detrouverplusieursenregistrements,couvrantchacununeportionduspectrede

    dimensionnement,afinquensembleilscouvrenttoutelagammedefrquencesconsidre.

    Typiquement,35enregistrementssontncessaires.

    BibliographieAFPS(1990)RecommandationsAFPS90,tome1,PressesPontsetChausses,ParisAmbraseyNN,SimpsonKA,BommerJJ(1996)PredictionofHorizontalResponseSpectrainEurope,EarthquakeEngineeringandStructuralDynamics,Vol.25,371400BlesJL,BourM,DominiqueP,GodefroyP,MartinC,TerrierM(1998)ZonagesismiquedelaFrancemtropolitainepourlapplicationdesrglesparasismiquesauxinstallationsclasses,DocumentsduBRGM279CheylanG(1965)LestudesgologiquesdesamnagementshydrauliquesdelaCompagniedAmnagementduBas-RhneLanguedocMmoiredelUniversitdeGrenoble,p343DahleA,BungumH,KvammeLB(1990)AttenuationModelsInferredfromIntraplateEarthquakeRecordings,EarthquakeEngineeringandStructuralDynamics,Vol.19,11251141DespeyrouxJ,GodefroyP(1986)pourlaDlgationauxRisquesMajeurs,NouveauZonageSismiquedelaFrance(1985),LaDocumentationFranaise

    11

  • FaureJ,FerrieuxH,LevretA,MohammadiounB(1982)Lvaluationdurisquesismiquepourlasretdesinstallationsnuclaires,SminaireAIEA,VienneKarnikV(1971)SeismicityoftheEuropeanarea,R.ReidelPublishingCompany,Dordrecht,Holland,Part1(1969)andPart2PetrovskiD(1986)Probabilisticapproachforevaluationofseismicdesignparameters,earthquakegroundmotionandantiseismicevaluationofnuclearpowerplants,Proc.ofAIEATechnicalCommittee

    12

  • Tableau1Caractristiq

    uesd

    ubarra

    ge

    12500ha

    Superficiedubassin

    versant:

    110hm

    3Apportsmoyensa

    nnuels:

    1100m

    3 /sCruemaxim

    ale:

    195ha

    Aire

    delaretenue:

    34,3hm

    3Ca

    pacitdelaretenue:

    Quartz

    itese

    tschistesquartz

    eux[14]

    Terra

    ins:

    Failleprincipaleenthalweg,danslesensdelavalle

    Tectonique:

    Versantrivedroite

    Consolidationduterra

    inparinjections:

    Voiledin

    jectionde11000m2.

    tanchit:

    Fo

    ndationetsu

    bstra

    tumavec87drains.

    Drainage:

    Fo

    ndationetsu

    bstra

    tumavec20pizomtres.

    Pizom

    trie

    :

    Votemincede105mderayon(Photo1)

    Typedouvrage:

    61,75m

    Hauteurmaxim

    umau-dessusdelafo

    ndation:

    2,60m

    paisseurlaclefaucouronnement:

    240m

    Longueurencrte(culesc

    omprise

    s):

    50000m

    3Volum

    edebtonvote

    :

    975m

    3 /sv

    acuateurdecrues:

    13

  • Tableau2Loisd

    attnuation

    Gam

    mededistance[k

    m]

    Gam

    medemagnitude

    Rfrence