TÖVH - Sən Xatırlatsenxatirlat.com/uploads/kitablar/az/emin-aqida-muzakkara-azeri.pdfTövhid qid...

TÖVH D V Q D

M CMU S

TÖVH D V Q D M CMU S

eyx Heys m bin Muhamm d C mil Sarh n

Bu kitab insan m yinin m hsulu oldu u üçün x talar n olmas da labüddür.

Kitabda rastla d n z s hvl r, irad v t klifl riniz bar d a a dak ünvana yazma n z xahi olunur. T kkür edirik.

[email protected]

slam oldu u kimi öyr nm k üçün faydal linkl r:

www.abubakr-mescidi.com

www.islamevi.az

www.feqih.com

Kitab Allah yolunda v qf edilmi dir onun sat , yaxud ticar t m qs di üçün istifad si qada and r.

Qurani-K rimin t fsiri Duha sur sind n Nas sur sin q d r

Tövhid v qid m cmu si

4

l-Fatih (kitab açan) sur si

Quran bu sur il ba lad üçün ona “kitab n açar ” ad verilmi dir. Bu sur Quran n yaz l v oxunu t rtibat nda ilk s rada g l n sur dir. Amma bu sur ilk nazil olan sur deyil. Bir r vay t gör bu sur M kk d , dig rin gör is M din d nazil olmu dur. Bu sur “Kitab n açar ”, “Kitab n anas ”, “Yeddi s na”, “H md sur si”, “Namaz sur si”, “ l-Vaqiy ” v s. adlarla adland r lm d r. Bu sur nin f zil ti bar d bir çox h disl r r vay t olunmu dur. Bel h disl rin birind Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) deyir: “ lh mdulill hi rabbil al min – yeddi s na v m n veril n z m tliQurand r”.

1 - r-R hman v r-R him Allah n ad il ! Bismill h Quran sur l rinin vv lind ay olaraq deyil, bir sur ni dig rind n ay ran bir cüml olaraq i l dilmi dir. Bunu h r sur nin vv lind oxumaq müst h bdir(b y nil ndir). Yaln z Tövb sur sinin vv lind oxumaq m kruhdur (b y nilmir). Allah k lm si yaln z Allah t alaya m xsus olub Ondan ba qas na verilm mi dir. Sözün kökü " lah"-dan götürülmü dür. Qeyri-mü yy nlik hal nda (y ni l-ilah deyil, ilah kimi) i l dildikd haqq v ya batil olan h r ilaha amil olunurdu. Amma sonradan bu ad deyildikd , yaln z haqq olan ilah n z rd tutuldu. R hman v R him Bunlar "r hm t"-d n düz ldilmi sözl rdir. r-R hman sözü r-R him sözünd n daha çox mübali edilmi dir. r-R hman sözü Allahdan ba qas na aid edilm mi dir.

2 - H md olsun Allaha H md Allah n b x etdiyi göz llikl r dil il s na etm kdir. H md, yaln z söz il olur. ükr is , söz, q lb v zalarla olur.

ükr nem t müqabilind , h md is , h md olunan n kamilliyin v h mçinin Onun verdiyi nem tl r gör d ola bil r. H md d , ükür d uca Allaha m xsusdur. al ml rin R bbin r-R bb sözü uca Allah n adlar ndan biridir. Bu ad ba qas na lav il deyil bil r. M s l n, bu ki i evin r bbidir(y ni, sahibidir). R bb sözü sahib, a a, islah ed n, i l ri yoluna qoyan v ibad t olunan dem kdir. Al ml r sözü "al m" sözünün c midir. Bu, Allahdan ba qa, mövcud olan h r ey amildir. Al m sözü qli olanlara amil olunur. Bura dörd qism m xluq daxildir: nsanlar, cinl r, m l kl r v eytanlar.


5

3 - R hman v R him olana. Uca Allah n al ml rin r bbi olaraq v sf edilm sind bir qorxu nümayi i oldu u üçün bundan sonra, d rhal ümidl ndirici R hman v R him adlar qeyd olunmu dur. Bel likl , uca Allah Öz sif tl rind Ondan qorxma v Ona r b t b sl m yi c m etmi olur. Bu is , m xluq üçün Allah n ita tin d st kdir.

4 - Haqq-Hesab gününün sahibin ! Sahib uca Allah n etdiyi felin sif tidir. Haqq-Hesab günü uca Allah n b nd l rin m ll rinin qar l n verdiyi gündür. Qatad deyir: Haqq-Hesab günü uca Allah t r find n b nd l rin etdikl ri m ll r gör qar l q verdiyi, y ni c zaland rd v ya mükafat verdiyi gündür.

5 - Biz, yaln z S n ibad t edirik v yaln z S nd n köm k dil yirik! Biz, ibad ti v köm k dil m yi yaln z S n yön ldirik. S nd n ba qas na ibad t etmir, ba qas ndan köm k dil mirik. bad t mütiliyin v ita tin n ali m qam d r. bad t k lm si ri t termini olaraq, kamil m h bb t, mütilik, ita tkarl q v qorxunu özünd c m edir. bad t k lm sinin köm k sözünd n önc i l dilm si birincinin ikinciy vasit olmas na gör dir. bn Abbas (Allah ondan v ats ndan raz olsun) yaln z S nd n köm k dil yirik! ay si haqq nda deyir: "Ey R bbimiz, tövhidi v qorxumuzu ba qas na deyil, yaln z S n yön ldirik. ta t v dig r i l rimizd ba qas ndan deyil, yaln z S nd n köm k dil yirik."

6 - Bizi do ru yola yön lt! Yön ltm k(Hiday t) iki növdür. Birincisi: müv ff qiyy t hiday tidir. Bu növ hiday t, yaln z Allaha m xsusdur. Uca Allah buyurur: (Ya R sulum!) übh siz ki, s n, ist diyini do ru yola yön ld bilm zs n. Amma Allah dil diyini do ru yola salar... ( l-Q s s: 56).

kincisi: yol göst rm v yön ltm hiday tidir. Bu is , pey mb rl r , onlar n davamç lar olan aliml r v d v tçil r aiddir. Uca Allah buyurur: ...S n düz yola yön ldirs n. ( - ura: 52).Haqq nda dan lan ay h r iki növü hat edir. Çünki xeyir yön ld n v Onun yolunu biz göst r n pey mb rl ri gönd r n d uca Allahd r. "Do ru yol" sözü il yriliyi olmayan düz yol n z rd tutulur. Sözün ay d ki m nas is slam yoludur.

7 - Nem t verdiyin k sl rin yoluna! Nem t veril nl r uca Allah n bu ay sind qeyd olunur: Allaha v pey mb r ita t ed nl r Allah n nem tl r verdiyi n bil r (pey mb rl r), siddiql r, hidl r v salehl rl bir yerd


6

olacaqlar. Onlar nec d göz l yolda lard r! ( n-Nisa: 69). Q z b düçar olmu lar n... Y ni b zi y hudil rin. Çünki onlar haqq bildikl ri halda onu t rk etmi , ondan üz çevirmi v buna gör Allah n q z bin layiq olmu dular. hm d v bn Mac : Pey mb rd n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel bir h dis r vay t edirl r: "Y hudil r sizin salam v amin dem yiniz h s d etdikl ri kimi ba qa ey h s d aparm rlar". v azm lar n yoluna yox! Y ni xaçp r stl rin yoluna yox.Çünki onlar cahillikl ri ucbat ndan haqdan azm d lar. Onlar sa (Allah n salam onun üz rin olsun) bar sind aç q-a kar kild yollar n azm d lar. Amin sözünün m nas "Allah m dualar m z q bul et"– dem kdir.

d-Duha (gündüz) sur si

Bir d f Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) x st l nmi v iki, yaxud üç gec idi ki, gec namaz na durmurdu. Bir qad n onun yan na g lib dedi: "Ey Muh mm d! Görür m ki, eytan n s ni t nha qoyub. ki, üç gec dir s n bir x b r vermir." Sonra uca Allah bu sur ni nazil etdi.

1 - And olsun gündüz ;

2 - And olsun getdikc zülm ti artan gec y ki, l- smai adl alim deyir: "Bir insan paltarla örtüldüyü kimi, gec d gündüzü örtür".

3 - R bbin s ni n t rk etdi, n d s n ac tutdu. R bbin s ninl vidala may b, v hyi k sm yib, s n q z bi tutmay b.

4 - übh siz ki, axir t s nin üçün dünyadan daha xeyirlidir! S nin üçün c nn t bu dünyadan daha xeyirlidir. Pey mb rlikl r fl ndirilmi insan üçün c nn tin dünyadan daha xeyirli olmas deyilirs , gör s n bizim üçün n q d r xeyirli olar?!

5 - H qiq t n, R bbin s n b x ed c k v s n raz qalacaqsan! R bbin s n bu dünyada dini yay b z f r çalma , axir td is savab n , hovuzu v ümm tin üçün fa ti s n b x ed c kdir. S n d bundan tam raz qalacaqsan.


7

6 - M g r s n yetim ik n O s n s nacaq verm dimi?! S n, u aq ik n atan yox idi. O, s n s nacaq verdi.

7 - S n, a q n v ziyy td ik n s n yol göst rm dimi?! S n, Quran n v ya ri tin n oldu unu bilmirdin. Allah s ni bu yola yön ltdi.

8 - S n, yoxsul ik n s ni dövl tli etm dimi?!

9 - El is , yetim zülm etm ! Onun z if olmas ndan istifad edib ona zülm etm . Öz yetimlyini yad na sal v onun haqq n özün ver.

10 - Dil nçini d qovma! Dil nçi s nd n n is ist dikd onu qovma. Bir zamanlar s n d yoxsul idin. ndi s n ona bir ey ver, ya da onu göz l kild yola ver.

11 - V R bbinin s n olan nem tind n söhb t aç! Uca Allah Pey mb rin ona veril n nem tl ri dil g tirm yi v biruz verm yi mr edir. Allah n verdiyi nem tl rd n dan maq nem t ükrüdür. B zi aliml r deyirl r ki, ay d ki nem t Qurand r. O, Quran oxuma v onu dan ma mr edir.

l- n irah (Geni l nm ) sur si

1 - M g r Biz, s nin köksünü aç b geni l tm dikmi?! Ey Muh mm d, Biz s nin köksünü Pey mb rliyi q bul etsin dey geni l tdik. El buna gör o d v t ba lay b bütün ç tinlikl r sin g l r k dözdü v v hyi zb rl di.

2 - A r yükünü s nd n götürm dikmi?! Cahiliyy t dövründ etdiyin m ll ri ba lad q.

3 - S nin belini bükürdü. g r bu yükü da yas olsayd n, a rl ndan belin bükül rdi.

4 - S nin ad-san n ucaltmad qm ?! Bir çox amill rl dünya v axir td s nin r fini art rd q. " h du ll il h ill llah" dey n möminl r " h du nn


8

Muh mm d n r sulullah" – dem yi d vacib etdi. Azanda onun ad n qeyd etdi, ona salavat v salam dem yi mr etdi.

5 - übh siz ki, h r ç tinlikd n sonra bir asanl q g l r!

6 - H qiq t n, h r ç tinlikd n sonra bir asanl q g l r! vv ld deyil n ç tinlikd n sonra bir asanl q vard r. Bunlar n h r ikisi Allah t r find ndir.

7 - El ki, azad oldun, qalx! Namaz , d v ti, yaxud döyü ü bitirdikd n sonra çoxlu dua et v Allahdan ehtiyac duydu un n varsa, onu da ist . Qalx, ibad tini d et.

8 - V ancaq R bbin yalvar! C h nn md n qorxaraq, c nn t r b t b sl y r k, R bbin müti ol.

t-Tin ( ncir) sur si

1 - And olsun ncir v zeytuna; Uca Allah insanlar n yediyi ncir , ya n ç kdikl ri zeytuna and içir. Bu iki meyv F l stin torpaqlar na i ar tdir. Çünki bu torpaqlar ncir v zeytunun v t nidir.

2 - And olsun Tur da na; Bu da uca Allah n orada Musan dan d rd "Turi Sina" da d r.

3 - And olsun bu t hlük siz h r ! Y ni M kk y . Bu h r min-amanl q h ri oldu u üçün onu min adland rm d r. Uca Allah bu üç yer and içir.

Çünki bu yerl rd Musaya, saya v Muh mm d v hy v üç s mavi kitab nazil olmu , b riyy t d bu yerl rd n hiday t nuru il nurlanm d r.

4 - Biz, insan n göz l biçimd yaratd q! Ona boy-buxun verdik v o, lini uzad b ist diyi qidan q bul edir. Ona elm, dan q v dü ünc qabiliyy ti d verdik. Bu imkanlar insan n yer üzünd Allah n x lif si olmas üçün verilmi dir.

5 - Sonra da onu qaytar b, r zill rin r zili ed rik! Biz onu cavanl q v gümrahl q dön mind n sonra ömrünün n r zil ça lar na, ya a dolub ld n dü mü ça lar na qaytarar q. B zi t fsirçil r ay ni bel aç qlay rlar: Allah n n


9

göz l biçimd yaratd insan kafir kimi ölüb dirildikd n sonra heyvandan da pis halda olacaqd r. O, c h nn min n d rin qat nda olacaqd r.

6 - Yaln z iman g tirib yax m ll r ed nl rd n ba qa! Onlar minn tsiz mükafat gözl yir. Onlar r zilliy deyil, yüks k c nn tl r dü c kl r. Onlar n mükafat b di olacaqd r.

7 - S ni dini yalan sayma a vadar ed n n dir?! Ey insan! Allah n s ni n göz l biçimd yaratd n v kafir kimi öl c yin t qdird , n r zil s viyy y dü c yini bildikd n sonra s ni ölümd n sonrak h yat t kzib etm y vadar ed n n dir?!

8 - M g r Allah hakiml rin hakimi deyilmi?! M g r O, hakiml rin n dal tlisi deyilmi?! O, insan n göz l biçimd yarad b. Küfr ed ni c h nn m ,

iman g tir ni is , yüks k m qamlara qovu durmu dur.

l- l q (Laxtalanm qan) sur si

Bu, Quran n n birinci v hy olunan sur sidir.

1 - Yoxdan yaradan R bbinin ad il oxu! Ey Muh mm d! R bbinin ad il oxuma a ba la! Yaxud R bbinin ad n n köm kliyi il oxu!

2 - O, insan laxtalanm qandan yaratd . O R bbin ki, insan n yarad l n nütf d n ba lay b, sonra onu laxtalanm qana çevirir.

3 - Oxu! S nin R bbin n böyük k r m sahibidir! S n yaz b-oxumaq bilm y n savads zsan. Amma R bbin Öz k ram ti il s n oxuma ilham ed c kdir.

4 - O R bbin ki, q l ml öyr tdi. Uca R bbin insana q l m il yazma öyr tdi. Uca Allah islam d v tini yaz b-oxuma a ça r la ba lay r. Çünki oxuma n h dsiz faydas vard r.

5 - nsana bilm dikl rini öyr tdi. Uca r bbin q l m, elm vasit si il insana bilm dikl rini öyr tdi.


10

6 - Xeyr, insan az nl q ed r,

7 - Özünün dövl tli oldu unu gördüyü üçün! Mal v gücü say sind özünün möhtac olmad n dü ündükd az nl a t r f ged r.

8 - Ax s nin ax r dönü ün R bbin dir!

9 - Gördünmü o kims ni ki, mane olur,

10 - Bir b nd y namaz q ld vaxt? Namaz q lma a mane olan bu C hldir. Namaz q lan b nd is , Muh mm d Pey mb rdir(Ona Allah n salavat v salam olsun).

11 - Bir de gör k, g r o do ru yoldad rsa, Muh mm d (Ona Allah n salavat v salam olsun) do ru yolda olub, ba qalar na da bu haqq yola d v t edirs ,

12 - Yaxud xalqa Allahdan qorxma mr edirs ?! nsanlara ixlas , tövhidi, saleh m ll ri mr edirs , bunun n yi pisdir?! N üçün s n onun namaz q lmas na mane olursan?!

13 - Bir de gör k, yalan say r v üz dönd rirs , g r bu C hl s nin g tirdiyin kitab v ri ti t kzib edir, imandan üz dönd rirs ,

14 - M g r bilmir ki, Allah görür?! Bir gün etdikl rinin c zas n ver c kdir.

15 - Yox, yox! g r m ll rin son qoymasa, and olsun ki, Biz onu k kilind n yap b sürükl y c yik – Bu bir x b rdarl qd r. g r o, bu çirkin m ll rini t rk etm s , biz onun k kilind n tutub c h nn m sürükl y c k v orada ona idd tli zab dadd raca q. K kil, ba n ön t r find bit n tükl ridir.

16 - Özü d yalanç , günahkar k kilind n! Bu k kil sahibi günahkard r, haqq t kzib ed ndir.

17 - Qoy o, özünün bütün t r fdarlar n ça rs n! R vay t gör bir d f bu C hl Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun): M kk d m nim t r fdar m çox oldu u halda s n m ni t hdid edirs nmi? – demi v sonra bu ay nazil olmu du.


11

18 - Biz d z banil ri ça raca q! Z banil r c h nn m n zar t ed n kobud r ftarl v q z bli m l kl rdir. Biz onlar ça r b s ni c h nn m at in atma mr ed c yik.

19 - Yox, yox! S n ona uyma! S n ancaq R bbin s cd et v Ona yax nla ! Onun namaz t rk etm k ça r lar na uyma. Ümidini k sm d n v ondan ç kinm d n R bbin ibad t et. ta t v ibad tl R bbin yax n ol.

l-Q dr (Q dr gec si) sur si

1 - H qiq t n Biz, onu Q dr gec si nazil etdik! Q dr gec sind Qurani-K rim Lövhi-M hfuzdan bütöv kild dünya s mas na endirilmi di. Sonra iyirmi üç il rzind oradan müvafiq m qamlarda ay l r nazil olurdu. Q dr gec si Ramazan ay n n son on gününd bir gec dir. Bu on günün iç risind q dr gec sinin t yin edilm si haqq nda r vay tl r müxt lifdir.

2 - S n n bilirs n ki, Q dr gec si n dir?! Bu gec nin q dr gec si ad il adland r lmas na s b b uca Allah n bu günd bir ilin q d rini t yin etm sidir. B zi r yl r gör bu gün öz r f v d y rin gör bu adla adland r lm d r.

3 - Q dr gec si min aydan daha xeyirlidir! Bu bir gec d edil n yax m l, min ayda edil n yax m ld n daha çox savabd r.

4 - O gec m l kl r v ruh R bbinin izni il h r bir i d n dolay yer en rl r. Onlar özl rin veril n bütün mrl ri icra etm k üçün göyl rd n yer en rl r. Ruh, C braildir.

5 - O gec dan yeri sökül n kimi salamatl qd r! Q dr gec si bütünlükl xeyir-b r k td n ibar tdir, bu gec d r yoxdur. O gec eytan heç bir pis i gör bilm z. Bu hal, m l kl rin enm si v xeyir-b r k tin davam sübh vaxt na q d r davam edir.


12

l-B yyin (Aç q-ayd n d lil) sur si

1 - Kitab hlind n kafir olanlar v mü rikl r özl rin aç q-a kar bir d lil g lm y n q d r ayr lan deyildil r. Kitab hli y hudil r v xaçp r stl rdir. Kitab hli v mü rik r bl r aç q-a kar bir d lil, y ni Muh mm di (Ona Allah n salavat v salam olsun) v onun g tirdiyi ri ti görm y n q d r küfrd n v bütl r ibad td n l ç k n deyildil r. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) onlara s hv yolda olduqlar n çatd rd v onlar imana d v t etdi.

2 - Pak s hif l ri onlara oxuyan, Allah t r find n gönd rilmi pey mb rdir. Muh mm d pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) siz d yi dirilm kd n qorunan bir kitab , Qurani-K rimi oxuyur. O, h qiq t n Allah n k lam d r.

3 - O s hif l rd do ru-dürüst hökml r vard r. Bu kitab n hökml ri dal t v haqq prinsipl ri sas nda kökl nmi dir. Orada olan bütün m lumatlar insanlar islah ed n, onlara do ru yolu göst r n hikm tli k lamlard r. Uca Allah buyurur: Kitab Öz quluna nazil ed n v onda heç bir nöqsana yol verm y n Allaha h md olsun! Allah, Öz t r find n g l c k idd tli bir zabla günahkarlar qorxutmaq, yax i l r gör n möminl ri göz l mükafata nail olacaqlar il müjd l m k üçün bu Kitab dopdo ru kild nazil etdi. Kim bu kitaba ita t ed rs , Allah n do ru yolunda olar.

4 - Kitab hli yaln z özl rin aç q-ayd n d lil g ldikd n sonra ayr l a dü dül r. Onlar haqq n müt abih olmas na gör yollar n azmam d lar.

ksin , haqq onlara gün kimi ayd n olduqdan sonra özl ri yollar n azd lar. Uca Allah Muh mm di pey mb r gönd rdikd b zil ri ona iman g tirdi, b zil ri is inkar etdil r. Halbuki onlar, Allah n dinini v Pey mb rini t sdiq ed n vahid yolu tutmal idil r.

5 - Halbuki onlara mr edilmi di ki, Allaha – dini yaln z Ona m xsus ed r k, batild n haqqa dön r k – ibad t etsinl r, namaz q l b z kat versinl r. Do ru-düzgün din budur! Bu, Quranda v ondan vv lki kitablara deyil n mrdir. Bütün s mavi kitablar insan vahid Allaha ibad t


13

etm y v Ona rik qo mama a, batil inanclar t rk edib, slam dinin 1 ita t etm y ça r r.

6 - H qiq t n, kitab hlind n kafir olanlar n v mü rikl rin yeri c h nn m odudur. Onlar orada b di qalacaqlar. Onlar yarad lm lar n n pisidirl r. Onlar haqq h s d v inadkarl qla r dd etdikl ri üçün yarad lm lar n n ri hesab olunurlar. El bu s b bl onlar n c zas r, y ni c h nn m olacaqd r.

7 - man g tirib yax m ll r ed nl r is , yarad lm lar n n yax lar d r.

8 - Onlar n öz R bbi yan ndak mükafat alt ndan çaylar axan dn c nn tl ridir. Onlar orada b di qalacaqlar. Allah onlardan raz d r, onlar da Allahdan. Bu mükafat R bbind n qorxanlar üçündür! Etdikl ri saleh m ll rin v iman n mükafat b di qalacaqlar n im c nn tl ridir.

z-Z lz l (Z lz l ) sur si

1 - Yer özün m xsus bir idd tl l rz y g lib titr y c yi zaman; Yer böyük t kanla titr dikd üz rind olanlar darmada n ed r.

2 - Yer öz yükünü ç xard b ataca zaman; kinci d f Sura üfürüldükd yer daxilind olan ölül ri ç xardacaqd r.

3 - nsan: “Buna n olub?” – dey c yi zaman – Yerin bu davran ndan t ccübl n n insan: "n üçün yer titr yib öz yükünü k nara at r?" – dey sual ver c kdir.

4 - M hz o gün yer öz hekay tini söyl y c kdir – O gün yer onun üz rind ba ver n xeyir v r haqq nda m lumat ver c kdir. Uca Allah yeri dindirib b nd l rin ahid ed c k.

5 - Çünki ona s nin R bbin v hy etmi dir! ki, öz ahidliyini etsin, dan s n.

1 slam sözünün m nas t slim olmaq dem kdir. Bütün s mavi kitablar Allaha t slim olma a ça rm v tövhidi t bli etmi dir. Bu bax mdan bütün s mavi dinl ri t hrif olunmadan önc islam adland rmaq olar. (t rc.)


14

6- O gün insanlar m ll rinin özl rin göst rilm si üçün d st -d st ç xacaqlar! Q birl rind n ç x b d st -d st m h r meydan na do ru ged c kl r. B zil ri sa t r f , b zil ri is , sol t r f yön l c kl r. Onlar öz m ll rinin ahidi olmaq üçün m h r meydan na topla acaqlar.

7 - Kim z rr q d r yax i görmü dürs , onu gör c kdir. Dünyada etdiyi bu yax m lini kitab nda v ya yani kild gözü il görüb sevin c kdir.

8 - Kim d z rr q d r pis i görmü dürs , onu gör c kdir. Etdiyi pis m lin müqabilini alacaqd r. Z rr , qaranl q yerd gün üalar alt nda

görs n n x rda d n cikl rdir.

l-Adiyat (Qaçan atlar) sur si

1 - And olsun töv üy -töv üy qaçan atlara; Bu atlar mücahidl ri döyü meydan nda Allaha v R suluna (Ona Allah n salavat v salam olsun) qar müharib ed n dü m nin üz rin aparan atlard r.

2 - And olsun q lc m qoparan atlara; Sür tl qaçan at n nal da lara d ydikd q lc m ç xardan atlara and olsun.

3 - And olsun sübh ça hücum ed n atlara;

4 - And olsun o vaxt toz-duman qopardan atlara; Döyü zaman dü m ni toza bo an atlara and olsun.

5 - Sonra da onunla d st y t pin n atlara ki,

6 - nsan öz R bbin qar çox nankordur.

7 - V o özü d buna ahiddir. nsan özünd biruz ver n lam tl rl özünün nankorlu una v küfrün ahidlik edir.

8 - H qiq t n insan, var-dövl t çox h risdir! Bu yolda özünü ölüm d atar.


15

9 - M g r o bilmirmi ki, q birl rd olanlar ç xard laca ;

10 - Ür kl rd olanlar a kar edil c yi zaman. Ür kl rd olan xeyir v r a kara ç xacaq.

11 - H min gün R bbi onlar x b rdar ed c kdir! nsan bilm lidir ki, onlar dirild c k Allah onlar n n etdikl rind n x b rdard r. Onlar n etdikl ri m ll rin heç biri Ondan gizli qalan deyil v h r k s öz m linin müqabilini

alacaqd r. Onlar bunu d rk etdikd n sonra mal-dövl t sevgisi onlar R bbin ükür etm kd n, ibad td n v yax m ll rd n yay nd rmamal d r.

l-Qari (Ür kl ri d h t salan qiyam t) sur si

1 - Ür kl ri d h t salan qiyam t! Ür kl ri d h t salan, yaxud Allah n dü m nl rini qorxudan m nas n ver n " l-Qari " sözü qiyam tin adlar ndan biridir.

2 - N dir qiyam t?!

3 - S n n bilirs n ki, n dir qiyam t?!

4 - O gün insanlar k p n k kimi trafa s p l n c k; O günün d h tind n hara getdikl rini bilm yib, h rat kimi trafda dola acaq v sonra m h r meydan na g l c kl r.

5 - Da lar is , didilmi yun kimi olacaqd r!

6 - T r zisi a r g l n kims , Uca Allah insanlar n sor u-sualdan sonrak v ziyy tini v sf edir. O gün insanlar iki qrupa bölün c kl r. Yax m ll ri pis m ll rini üst l yib t r zisi a r g l n

7 - Xo güz ran içind olacaq! Ona raz qalaca h yat, c nn t veril c kdir.

8 - T r zisi yüngül g l n kims nin is ,

9 - M sk ni (anas ) Haviy olacaqd r! Onun m sk ni c h nn m olacaqd r. Uca Allah bu ay d c h nn mi ana olaraq v sf etmi dir. U aq anas n n yan na


16

qay td kimi, o da c h nn m qay dacaqd r. C h nn m d rin v qay d yeri oldu u üçün haviy adland r lm d r.

10 - S n n bilirs n ki, o Haviy n dir?! Çünki bu qeyri adidir.

11 - O çox q zmar bir at dir! Ondan q zmar at yoxdur.

t-T kasur (Çoxluqla öyünm ) sur si

1 - Çoxluq il öyünm k sizi o q d r irnikl ndirdi ki, Mal-dövl t, o ul-u aq art rmaq v bu çoxluqla öyünm k sizi Allaha ita td n v axir t m lind n yay nd rd .

2 - H tta q birl ri ziyar t etdiniz. Ölüm sizi haqlad , siz is , h l d bu kökd siniz.

3 - Xeyr! Siz mütl q bil c ksiniz!

4 - Xeyr, xeyr! Siz mütl q bil c ksiniz! Uca Allah bel l rini mal-dövl t toplamaqdan ç kindirir v bildirir ki, onlar qiyam t günü bu m ll rinin aqib tini bil c kl r.

5 - Xeyr, g r tam y qinlikl bils ydiniz! g r siz dünya mal n y qinlikl toplad n z kimi hara getdiyinizi d tam y qinlikl bils ydiniz, mal-dövl t h risliyind n v t k bbürlülükd n uzaq olard n z. Bunlar sizi Allaha ibad td n yay nd rmazd .

6 - Siz, o C h nn mi mütl q gör c ksiniz!

7 - B li, siz onu mütl q öz gözünüzl gör c ksiniz! Y qinlik hasil ed n bax la o c h nn mi gör c k, mü ahid ed c ksiniz.

8 - Sonra da h min gün nem tl r bar sind mütl q sor u-sual olunacaqs n z! Sizi axir t üçün haz rl q görm kd n yay nd ran dünya nem tl ri bar sind soru ulacaqs n z. O gün ya ad n z minamanl q, s hh t, bo vaxt, dadl qidalar, içkil r, susuzluq an nda içdiyiniz s rin su, kölg sind dinc ldiyiniz kölg likl r v ba qa nem tl r bar sind soru ulacaqs n z.


17

l- sr (Z man ) sur si

1 - And olsun sr ! Uca Allah sr and içir. sr z man dem kdir. Z man y and içm yin hikm ti onu yaradan n qüdr tinin v tövhid layiq olmas n n h miyy tin gör dir. Ötüb keç n gec v gündüz, qaranl q gec v i ql gün, canl lar n varl , sa olanlar n i i-gücü v ba qa bu kimi aç q-a kar sübutlar buna d lal t edir. Muqatil adl alim is deyir ki, ay d sr namaz n n vaxt na and içilir.

2 - nsan ziyan içind dir? flasa u ray r.

3 - Yaln z iman g tirib yax m ll r ed n, bir-birin haqq tövsiy ed n v s bri tövsiy ed n kims l rd n ba qa! Onlar ita t layiq olan haqq bir-birin tövsiy ed rl r. Bu haqq Allaha iman, tövhid etiqad , Allah n mr etdikl rinin icras , qada alar n n t rk edilm sidir. H mçinin onlar günahlara qar s birli olma , f rz ibad tl ri yerin yetirm yi v Onun ac l q za-q d rin s br etm yi bir-birin tövsiy ed rl r.

l-Hum z (Qeyb tçi) sur si

1 - Üz t n vuran v qeyb t ed n h r k sin vay hal na!

2 - O kims ki, mal y b onu dön -dön sayar. Onun t n v qeyb t etm sinin s b bi toplad mal-dövl tl öyünm si, özünü üstün hesab edib ba qalar n alçaltmas d r.

3 - V el z nn ed r ki, mal-dövl ti onu b di ya adacaqd r. Mal-dövl t o q d r h risdir ki, el bil mal-dövl ti ona b di h yat ver c kdir. Heç ölümünün sonras n fikirl mir.

4 - Xeyr! O mütl q Hüt m y at lacaqd r! Amma heç d onun dü ündüyü kimi deyil. O v toplad mal-dövl t alovlu c h nn m at lacaqd r.

5 - S n n bilirs n Hüt m n dir?!


18

6 - O, Allah n yanar odudur.

7 - El bir od ki, ür kl ri yand r b-yaxar. Onun istisi q lbl ri bürüy r, m hv ed r. Çünki q lb x bis v m kirli niyy tl rin, t k bbürlük, alçaql q kimi pis xlaq n topland yerdir.

8 - O, bel l rinin üzün qapan b kilidl n c kdir. Onlar heç vaxt oradan ç xa bilm y c kl r.

9 - Onlar hündür sütunlara ba lanm olacaqlar! Muqatil deyir: "C h nn min qap lar üzl rin ba lanacaq v d mir m ftill rl b rkidil c kdir. Bu qap lar bir daha n aç lacaq, n d onlar n yan na kims gir c k".

l-Fil (Fil) sur si

1 - M g r R bbinin fil sahibl rin n l r etdiyini görm dinmi?! Fil sahibl ri h b i xaçp r stl rd n ibar t bir tayfa idi. Onlar Y m n torpaqlar na hakimlik edirdil r. Onlar K b ni y xmaq fikrin dü üb, M kk y yolland lar. M kk y yax nla anda uca Allah sur d deyil n qu lar gönd rib onlar m hv etdi. Bu bir möcüz idi. Bu hadis Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) pey mb rliyind n q rx il önc olmu du. Pey mb rlik veril nd h min hadis nin b zi ahidl ri h l sa idil r.

2 - M g r onlar n hiyl sini bo a ç xartmad m ?! Uca Allah onlar n K b ni da tmaq niyy tini özl rini h laka aparan bir hiyl etdi.

3 - Onlar n üstün qatar-qatar qu lar gönd rdi. Bu qara r ngli qu lar d niz t r fd n qatar-qatar g lirdil r. H r bir qu özü il üç d d da : ikisini aya nda, birini is dimdiyind - g tirirdi. Da d ydiyi h r eyi m hv edirdi.

4 - Onlara bi mi gild n düz lmi da lar at rd . T fsirçil r deyirl r ki, bu c h nn m odunda bi mi palç q da lar idi. Da lar n üz rind qo unda olanlar n ad yaz lm d . Da kim d ys ydi, o adam çiç k x st liyin tutulurdu. Da lar m rcim kd n böyük, noxud kimi idi.


19

5 - Onlar yeyilmi kin yarpa na dönd rdi! Heyvanlar n yeyib ayaq alt na sald qlar , yaxud heyvanlar n yax s n yeyib, çör-çöpünü saxlad qlar kin b nz yirdil r.

l-Qurey sur si

Bu sur l- ylaf sur si d adlan r.

1. - Qürey in ülf ti xatirin . 2. - Onlara q v yay s f rini müy ss r edilm si xatirin . Qurey lil r iki istiqam td ticar t yola dü rdil r. Q da isti ölk olan Y m n , yayda is , soyuq ölk olan ama ged rdil r. Qurey in dolan ticar td n idi. g r bu iki ticar t yolu olmasayd , onlar n i i çox ç tin olard . H mçinin K b nin xidm tind durmaqla özl rin himay qazanmasayd lar, onlar n bu i l ri idar etm si imkans z olard . Ay nin m nas budur: bir halda ki, Allah t al onlar n ticar t yollar n asanla d r b, onda onlar da ibad ti yaln z Allaha s rf etsinl r. 3. - Bu evin R bbin ibad t etsinl r! Uca Allah bildirir ki, l-H r m evinin sahibi Odur. Çünki onlar n ibad t etdikl ri bütl r var idi. Uca Allah is , Özünü bu bütl rd n pak tutub, onlara xitab etdi. Ax onlar Allah n bu evi il dig r r bl rd n daha r fli idil r. 4. - O Allah ki, onlar acl qdan qurtar b yem k verdi v onlara qorxudan sonra min-amanl q b x etdi. ki ticar t yolunu açmaqla onlar m ruz qald qlar amans z acl qdan xilas etdi. Onlar Allah n evi K b nin hörm tin gör bir-birin dü m n k silib, t cavüz ed n r bl rin t hlük sind n k nar idil r. Vaxtil K b y fill rl hücum ed n H b il rin t hlük sind n d onlar qorumu du.

l-M un (x rda-xuru ) sur si

1. - Dini yalan hesab ed ni gördünmü? Haqq-hesab gününü yalan hesab ed ni gördünmü?


20

2. - O el adamd r ki, yetimi it l yib qovar. g r s n ona fikir vers n, gör rs n ki, o, amans zcas na yetiml rin haqq n ll rind n alar. Cahiliyy t dövrünün r bl ri qad nlara v u aqlara miras pay ay rmazd lar. 3. - V yoxsulu yedirtm y r b tl ndirm z. Pax ll üzünd n n özünü, n ail sini, n d ba qalar n yoxsullar yedizdirm y r b tl ndirm z. 4. - Vay hal na o namaz q lanlar n ki, 5. - Onlar öz namazlar ndan qafildirl r; Namazlar na diqq t yetirm z, q ld qlar namaza gör savab ummaz, onu t rk etdikd c zalanacaqlar ndan qorxmazlar. Namaz n vaxt ç xana q d r ondan qafil olarlar. 6. - Onlar riyakarl q ed r, Q ld qlar namazla ba qalar önünd riyakarl q ed rl r. Yaxud k nardan t rifl nsinl r dey , bütün yax i l ri il insanlar önünd riyakarl q ed rl r. 7. - V qada an edilm si g r km y n eyl ri qada an ed rl r. r b dilind ki " l-M un" sözü insanlar n günd lik istifad etdikl ri qazan, vedr , v s. kimi yalar, yaxud duz, su v s. bu kimi qida m hsullar n n ad d r. B zi t fsirl rd is , bu sözün m nas z kat qada an ed nl r m nas nda aç qlan r.

l-Kövs r (bol xeyir) sur si

1 – H qiq t n, Biz s n Kövs r b x etdik! Kövs r c nn td axan çay n ad d r. Bu çay uca Allah n Pey mb rin v ümm tin verdiyi nem tdir.

2 – Ona gör d R bbin üçün namaz q l v qurban k s! Q l nmas mr olunan namazlar f rz namazlard r. nsanlar Allahdan ba qas üçün namaz q l r, qurban k sirdil r. Allah Pey mb rin mr edir ki, onun namaz v qurban s rf Allah üçün olmal d r. Qat d , ta v krim kimi t fsir aliml ri deyirl r: "Ay d bayram namaz v qurbanl qda k sil n qurbanlar n z rd tutulur".

3 – S nin dü m ninin özü sonsuzdur! S n nifr t ed n v dü m n k sil n o kims öldükd n sonra, heç yerd ad ç kil n deyil. Pey mb rin o lan övladlar ndan biri v fat etdikd mü rikl rd n kims "Muh mm d sonsuzdur" – demi di. Sur d bu s b bl nazil olmu du.


21

l-K firun (Kafirl r) sur si

1 - De: Ey kafirl r! Bu sur nin nazil olma s b bi budur: Kafirl r Pey mb r dedil r ki, s n bir il bizim ilahlar m za ibad t et. Biz d s nin ilah na bir il ibad t ed k. Uca Allah is , ona bel dem yi mr etdi:

2 - M n sizin ibad t etdikl riniz ibad t etm r m! Y ni m n, sizin bütl r ibad t etm k t klifinizi q bul ed bilm r m. Sizin ilahlar n za ibad t etm r m.

3 - Siz d m nim ibad t etdiyim ibad t etm zsiniz! Siz d irk v küfr iç risind batd n z halda m nim ibad t etdiyim Allaha ibad t ed n deyilsiniz.

4 - M n sizin ibad t etdikl riniz ibad t ed n deyil m! Heç g l c k günl rd d m n, sizin ibad t etdikl riniz ibad t etm y c m.

5 - Siz d m nim ibad t etdiyim ibad t ed n deyilsiniz! N vaxta q d r ki, küfr v irk edir, bütl r tap n rs n z, bundan sonra da m nim r bbim ibad t ed bilm y c ksiniz. Çünki mü rikin v kafirin Allaha etdiyi ibad ti r dd olunar. B zi t fsirçil r deyirl r ki, ay l rin t krar edilm si t kid xarakteri da y r. Bununla kafirl rin ist kl rinin üz rind n x tt ç kilir ki, Pey mb r sizin bu t klifinizi q bul ed n deyil.

6 - Sizin öz dininiz var, m nim d öz dinim! g r siz öz dininizd n raz s n zsa, m n d öz dinimd n raz yam. Sizin irk dolu dininiz özünüz qals n, onun m n d xli yoxdur. M nim tövhid prinsipli dinim is m n yet rlidir. Onun bir nöqsan yoxdur ki, m n sizin dininiz üz tutum.

n-N sr (Z f r) sur si

Bu sur vidala ma ad il d adland r l r. bn Abbas(Allah ondan da atas ndan da raz olsun) deyir ki, Allah n köm yi v z f r g ldiyi zaman; ay si nazil olanda Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) dedi: "Art q ölüm x b rim g ldi!"


22

1 – Allah n köm yi v z f r g ldiyi zaman; Ey Muh mm d, s n dü m n olan Qurey qar Allah n köm yi g ldikd v M kk h ri f th edildikd ,

2 - nsanlar n d st -d st Allah n dinin daxil olduqlar n gördüyün zaman, Bu hadis d n sonra q bil l r bir-birinin ard nca islam q bul edirdil r. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) M kk ni f th etdikd r bl r bel deyirdil r: " g r Muh mm d bir zamanlar Allah n d st yi il fill rd n qorunmu l-H r m halisin qalib g libs , dem k o, haqq yoldad r. Bundan sonra siz ona qalib g l bilm y c ksiniz". g r vv l t k-t k islam q bul edirdil rs , bundan sonra d st -d st islama daxil olurdular. H tta bir q bil bütünlükl islama daxil olurdu.

3 - R bbini h md-s na il t qdis et v Ondan ba lanma n dil . H qiq t n O, tövb l ri q bul ed ndir! Allah s n a l na g lm y n bir nem ti verdikd t ccübünd n Allah nöqsanlardan v eyibl rd n pak tut, s n veril n z f r v d st -d st insanlara gör Allaha h md et. Allaha t vazökarl q göst rib, öz m lini az görüb, ba lanma n dil . Allah is , Ona tövb ed nl ri ba layan, tövb l rini q bul ed ndir. Buxari v dig r h dis aliml ri bn Abbas n (Allah ondan da atas ndan da raz olsun) bu sur haqq nda bel dediyini r vay t edirl r: "bu sur Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) c lini bildir n sur dir. Allah ona c linin çatmas n x b r etmi dir". c linin çatmas n bildir n ay budur: Allah n köm yi v z f r g ldiyi zaman; R bbini h md-s na il t qdis et v Ondan ba lanma n dil . H qiq t n O, tövb l ri q bul ed ndir!

l-M s d (xurma lifi) sur si

1 - bu L h bin ll ri qurusun, qurudu da! Onun ll ri m hv olsun. Bu dua h yata keçdi v onun ll ri qurudu. bu L h b Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) misi idi. Onun ad bdül Üzz idi.

2 - Ona n mal-dövl ti fayda ver c k, n d qazand . Y d mal-dövl t, qazand an- öhr t ona üz ver n müsib ti v Allah n zab n d f ed bilm di.


23

3 - O, alovlu at gir c kdir. O, odlu-alovlu c h nn m dü c k, d risi yanacaqd r. Ax bu c h nn m odudur.

4 - Onun odun da yan övr ti d h mçinin! Arvad da odlu-alovlu c h nn m at in dü c k. Arvad Ummu C mil bint H rb idi. O, bu Sufyan n bac s idi. Bu qad n Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) ziyy t verm k üçün onun keçdiyi yola gec vaxt tikan s p rdi.

5 - Onun bo az nda xurma lifind n hörülmü ip olacaqd r! Onun l l-c vahiratdan boyunba s var idi. O deyirdi ki, Lat v Üzz ya and olsun bunu Muh mm d qar mübariz aparma a x rcl y c m. Qiyam t günü boyunba v zin boynuna ip tax lmas onun layiqli c zas d r.

l- xlas (Yaln z Allaha m xsus olan sif tl r) sur si

1 - De: O Allah birdir; Mü rikl r, "Ey Muh mm d, R bbinin n sil-n cab tini söyl " – dedikd bu sur nazil oldu. Sur nin m nas budur: g r siz, Allah n n sil-n cab tini bilm k ist yirsinizs , O Allah birdir, t kdir, riki yoxdur.

2 - Allah möhtac deyildir! Ay d deyil n " s-Sam d" sif ti ehtiyaclar ünvanlanan m nas ndad r. Y ni möhtaclar n ehtiyaclar n öd m y qadir oldu u üçün Ona üz tuturlar. bn Abbas (Allah ondan da atas ndan da raz olsun) deyir: " s-Sam d a al kamil olan a a, z m tind kamil olan sahib, mülayimlikd kamil olan h lim, varl l qda kamil olan niyy, gücünd kamil olan cabbar, elmind kamil olan alim, hikm tind kamil olan h kimdir. Bu, Allaha xas olan sif tl rdir v heç k sin bunda haqq yoxdur."

3 - O, n do mu , n d do ulmu dur! Onun övlad olmam , n d Özü kimd ns olmam d r. Çünki ona b rab r olacaq heç n yoxdur. H mçinin Ona yoxlu u nisb t etm k mümkün deyil. Do ulan is , do ulmadan önc yox idi. Y ni Allah n atas yoxdur ki, ona da nisb t olunsun. Qat d deyir: "Mü rik r bl r deyirdil r ki, m l kl r Allah n q zlar d r. Y hudil r is deyirdil r ki, Üzeyir


24

Allah n o ludur. Xaçp r stl r is deyirdil r ki, sa M sih Allah n o ludur. Uca Allah O, n do mu , n d do ulmu dur! ay si il bütün bu iddialar yalanlad ".

4 - Onun heç bir tay -b rab ri d yoxdur!” Heç k s Ona b rab r v ya ox ar ola bilm z. Heç k s onun kamillik sif tl rin rik ç xa bilm z.

l-F l q (Sübh) sur si

1 - De: “P nah apar ram sübhün R bbin ! Ay nin m zi budur ki, g r Allah t al bütün dünyan gec nin zülm t qaranl ndan i a qovu durma a qadirdirs , dem k, ona p nah aparan v s nan insan qorxdu u r v fitn d n qoruma a da qadirdir.

2 - Yaratd qlar n n rind n; Allah n yaratd h r bir m xluqun rind n Ona s n ram.

3 - Zülm t bürünm kd olan gec nin rind n; Gec dü nd y rt c heyvanlar v h ratlar yuvas ndan ç x r. r m xluqatlar f sad v r tör tm y t l sir.

4 - Düyünl r üfür n qad nlar n rind n; Sehrbaz, cadug r qad nlar n rind n Allaha s n ram. Çünki ad t n bu i l qad nlar m ul olur, cadu

ed rk n düyün ba lay b ona üfürürl r.

5 - V bir d , h s d aparan zaman h s d ç k nin rind n!” H s d Allah n qar t r f verdiyi nem tin onun lind n ç xmas n arzulamaqd r.

n-Nas ( nsanlar) sur si

1 - De: “P nah apar ram insanlar n R bbin ; nsanlar n R bbi, onlar yaradan, i l rini idar ed n v ya amlar n islah ed ndir.


25

2 - nsanlar n ixtiyar sahibin ; Kamil mülk v güclü hakimiyy t Ona m xsusdur.

3 - nsanlar n tanr s na; lah m buddur. Mülk sahibi ilah ola v ya olmaya bil r. Bu ay d is , uca Allah bildirir ki, l- lah ad Ona m xsusdur. Heç k sin bu ada rik olma a haqq yoxdur.

4 - V sv s ver n, qaç b gizl n n eytan n rind n- Allah n ad zikr olunanda eytan qaç b gizl n r, kiçil r. Allah n ad zikr olunmad qda is böyüy r, v sv s si artar.

5 - O eytan ki, insanlar n ür kl rin v sv s sal r, V sv s eytan n özün ita t ça rd insan n q lbin ötürdüyü s si e idilm y n gizli d v tidir. Sonra uca Allah v sv s ver nl rin iki qrupa ayr ld qlar n bildirir. Bir qrup insanlardan, dig ri is , cinl rd n ola bil r.

6 - Cinl rd n d olur, insanlardan da! Cinl rd n olan eytan insanlar n q lbin v sv s verir. nsanlardan olan eytan da q lb v sv s verir. Amma özünü n sih tçi, can yanan cildin sal r. Bel likl o, n sih t kimi göst rdiyi sözl rini eytan n v sv s si kimi insan n ür yin sal r. B zi t fsirl rd is deyilir ki, blis insanlar n ür kl rin v sv s verir. bn Abbas (Allah ondan v atas ndan raz olsun) deyir: "Do ulan h r bir u a n q lbind v sv s olar. g r o, Allah zikr ed rs , v sv s bo ular, zikrd n qafil olarsa, v sv s i

dü r". eytan n v sv s sind n Allaha s n r q.


26


27

Dind Üç sas

Mü llif:

eyxülislam

Muhamm d bin bdülvahhab


28

XÜTB TÜL-HAC

H md ancaq Allaha m xsusdur. Ona h md edir, Ondan köm k v ba lanma dil yirik. N fsl rimizin rind n, m ll rimizin pisliyind n Ona s n r q. Allah kimi do ru yola yön ld rs , onu o yoldan azd ran tap lmaz, kimi d azd rarsa, onu do ru yola yön ld n tap lmaz.

Allahdan ba qa ilah olmad na ahidlik edir m. O, T kdir v riki yoxdur! ahidlik edir m ki, Muh mm d Onun qulu v elçisidir!

“Ey iman g tir nl r! Allahdan Ona layiq olan t rzd ç kinin v ancaq müs lman oldu unuz halda ölün!” (Ali- mran, 3/102).

“Ey insanlar! Sizi t k bir candan x lq ed n, onun özünd n zövc sini yaradan v onlardan da bir çox ki i v qad n tör dib yer üzün yayan R bbinizd n qorxun! Ad il bir-birinizd n cürb cür eyl r ist diyiniz Allahdan v qohumluq laq l rini k sm kd n ç kinin! H qiq t n, Allah siz n zar t edir” (Nisa, 4/1).

“Ey iman g tir nl r! Allahdan qorxun v do ru söz dan n ki, O, m ll rinizi islah etsin v günahlar n z ba las n. Kim Allaha v Onun

Elçisin ita t ets , böyük bir u ur qazanar” ( hzab, 33/70-71). Daha sonra, Pey mb rimiz Muh mm d (ona Allah n salavat v salam

olsun!) buyurmu dur:

“H qiq t n, sözl rin n do rusu Allah n k lam , yollar n n xeyirlisi Muh mm din (ona Allah n salavat v salam olsun!) yoludur. m ll rin n pisi


29

is sonradan uydurulanlard r. Sonradan uydurulub din g tiril n h r m l bid t, h r bid t yolundan sapma v sapma da c h nn mlikdir”*.

MÜ LL F N H YATI

M h mm d ibn bdülv hhab t-T mimi n-N cdi (1703-1791), Riyad h rin yax n Uyeyn adl m nt q d do ulmu dur. lk t hsilini öz h rind alm d r. Atas ndan H nb li fiqhini, t fsir v h dis öyr nmi dir. On

ya nda olark n Quran art q zb rl mi di.

H cc ziyar ti üçün M kk y getmi v oradan da elm öyr nm k üçün M din y yollanm d r. M din d mü llimi M h mm d H yat s-Sindinin m clisind elm öyr nm y ba lam v mü llimind n xeyli yararlanm d r. Sindi, Buxari S hihin ha iy 2 yazanlardan idi. M din d n Uyeyn y qay td qdan sonra 1724-cü ild raqa getmi dir. B sr , Ba dad v Mosul aliml rind n elm öyr nmi dir. M cburiyy t qar s nda B sr d n ayr laraq

hsaya, oradan da atas n n hakim oldu u Hureymilaya getmi v 1730-cu ild slama d v t ba lam d r. Lakin hsa miri Urayir ibn Düseyn eyxin d v t f aliyy tini qada an etm si üçün Uyeyn mirin m ktub gönd rmi di.

eyx miri ç tin v ziyy t salmamaq üçün Uyeyn d n ç xd .

S udun o ullar n n idar etdikl ri m rk z olan Diriyy y yola dü dü. 1745-ci ild M h mm d ibn Suveylim l-Ureyninin evin qonaq g ldikd t l b l r onu böyük hörm tl qar lad lar.

M h mm d ibn bdülv hhab çox z kal v igid bir insan idi. Diriyy d 1791-ci ild R bbin qovu mu dur. * Muslim (867), N sai, (3/188). 2 Ha iy - h r hans mü llifin kitab n n m zmununu öz ifad l ri v izahlar il yazan adam. T rc.


30

M h mm d ibn bdülv hhab a a dak aliml rin yolu il getmi dir:

- hm d ibn H nb l - eyxülislam bn Teymiyy - bn Qeyyim l-Cövziyy

SAS DÜ ÜNC L R - M h mm d ibn bdülv hhab t hsil ald vaxtlarda H nb li

m zh bin üstünlük verirdi. Ancaq fitvalar nda ba qa bir d lili daha üstün hesab etdikd , m zh binin ksin fitva verirdi.

- Qurani K rim v Sünn y qay d n z ruri olmas na t kid edirdi. qid m s l l rind Quran v Sünn d h qiqi v aç q d lil tapmay nca h r

hans bir n z r nöqt sinin q bul edilm m yi üçün s y göst rirdi.

- D lili ba a dü r k h r k t ed n hli Sünn v camaat n üsulunu (metodunu) sas götürdü.

- Tövhid m fhumunun t mizl nm sini ist y r k müs lmanlar n s ad t srind ki dövrün t l bl rin riay t etm l rini arzulay rd .

- Allah n Özün dair bildirdiyi, Elçisinin (ona Allah n salavat v salam olsun!) t sbit etdiyi ad v sif tl rini b nz tm d n, onlara keyfiyy t verm d n, yozma etm d n t sbit etm k z ruriyy tind t kid edirdi.

- eyx cihad n f rz olmas n canland rmaq üçün ölk l ri f th edib mü-bariz ni geni l ndir n v insanlar n batd irki aradan qald ra bil n bir n z r nöqt si t r fdar idi.

- C hal t v geril m üzünd n o zaman yay lm bid t v xurafatlar n tezlikl aradan qald r lmas t r fdar idi ki, ba l calar a a dak lard r:


31

a) Möht r m s hab l rd n Dirar ibn zvar n q bri oldu u say lan yer ziyar tgaha çevrilmi di. Müs lmanlar n müxt lif ehtiyaclar n n onu ziyar t etm kl yerin yetirilm si;

b) Ox ar m qs dl rl bu Dücar v Tarfiyy deyil n a aclar n ziyar t edilm si;

c) Zeyd ibn l-X ttaba aid oldu u söyl n n bir qübb il mirin q z n n ma aras deyil n yerin köm k umulan yerl r kimi q bul edilm si;

ç) Q birl rin üstünd tikilil r sal nmas , damla örtülm si, ( lam tl rl ) tan d lmas v ba qa bid t olan i l rin görülm si.

d) Sufi t riq tl rinin ifratç l v vv ll r olmayan eyl ri din daxil etm l ri.

) Bir m s l nin d lill rini bilm d n onun Allah n dinin aid edilm si.

e) Quran n ayd n d lill rini bir k nara qoyub, onun müt abeh3 k lm l rinin d lil kimi göst rilm si.

f) Allah n Elçisinin (ona Allah n salavat v salam olsun!) r fli h disl rind halal v haram ayd n kild göst rdiyin v bunlar n ikisinin aras nda m s l l rin oldu unu bildirm sin baxmayaraq, bu qaydalara diqq t yetirm d n h r m s l haqq nda q ti q rar ç xar lmas .

M h mm d ibn bdülv hhab irkin növl ri v d r c l ri haqq nda a a dak lar bildirmi dir:

1. Böyük irk – Allahdan ba qas na ibad t, müraci t v ita t etm kdir.

2. Kiçik irk – riyad r.

3 Qurani K rimd m nas qapal , bir çox anlamlar ks etdir bil n, t fsirind ç tinlik ç kil n ay v k lm l r. T rc.


32

3. Gizli irk – Mömin bu cür irk özü d bilm d n düçar ola bil r. Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!) bel buyurmu dur: Bu ümm td olan irk qara qar qan n gec qaranl nda qara qaya üstünd yeri ind n d s ssizdir”.

MÜ LL F N S RL R ND N B Z L R 1. Tövhid kitab 2. K f ubuhat 3. Dind üç sas 4. Muxtasarus Siratinn b viyye 5. Muxt s ri nsaf 6. rhul-K bir fil-Fikhi 7. Nas hatul-Muslimin bi hadisi Hatemil-Murs lin 8. Kitabul-K bair 9. Adabul-Me yi las-salat 10. Usulul- man 11. Muxt s r Zadul-M ad 12. Muxt s r S hihi Buxari 13. M sailul-Cahiliyy 14. l- stinbatu-min l Kuran (2 cild) 15. hadisul-Fit n


33

R himli v M rh m tli Allah n ad il

D ND ÜÇ SAS

Möht r m oxucu!

Allah s n r hm etsin! Onu da bilm lis n ki, müs lmanlar n a a dak dörd m s l ni öyr nm si onlar üçün f rzdir4.

BU DÖRD M S L : 1. Elm - d lill rl Allah , Onun pey mb rini tan maq v slam dinini

bilm kdir. 2. m l – bu elm riay t etm kdir. 3. D v t – insanlar Allaha ça rmaqd r. 4. S br – d v t zaman yaranacaq ziyy tl r dözm kdir.

Buna sübut Uca Allah n a a dak k lam d r: “And olsun ax am ça na! H qiq t n, insan ziyan iç risind dir. Yaln z iman g tirib yax i l r gör nl r, bir-birin dal tli olma m sl h t gör nl r v bir-birin s birli olma m sl h t ed nl r istisnad r” ( sr, 103/1-3).

mam afii (Allah ona r hm t etsin!) demi dir:

“ g r Allah (c.c.) qullar na bu sur d n ba qa bir d lil nazil etm s ydi, bu onlara kifay t ed rdi”.

mam Buxari (Allah ona r hm t etsin!) is bel deyir:

“Elm söz v m ld n vv l g lir. Bu deyil n d lil Uca Allah n a a -dak ay sidir:

“(Ya R sulum!) Bil ki, Allahdan ba qa heç bir ilah yoxdur. (Ondan) h m öz günahlar n n, h m d mömin ki il rin v qad nlar n

4 Y ni, vacibdir. T rc.


34

ba lanmas n dil ...”. (Muh mm d, 47/19) Uca Allah bu ay sind söz v m ld n önc elmin z ruriliyini b yan etmi dir.”

Bilm k laz md r ki, h r bir müs lman ki i v qad n n a a dak üç m s l ni bilm si v ona uy un m l etm si f rzdir.

Birincisi. Bizi Allah yaratm d r. O, biz ruzi vermi dir. Bizi özba na qoymam v biz pey mb r gönd rmi dir. H min pey mb r ita t edib göst ri l rin m l ed n C nn t daxil olar, ona asi olan is C h nn m vasil olar.

Uca Allah bel buyurur: “H qiq t n, Biz Firona elçi gönd rdiyimiz kimi, siz d ahidlik

ed c k elçi gönd rdik. Firon elçiy asi oldu. Biz d onu idd tli bir zabla yaxalad q” (Muzz mmil, 73/15,16).

kincisi. Uca Allah, Ona ibad td rik qo ulmas na, ist r o, yax n m l k olsun, ist rs d gönd rilmi elçi, sla raz olmaz. Buna Uca Allah n:

“ übh siz ki, m scidl r Allah nd r. Yaln z Allaha ibad t edilm lidir!” (Cinn, 72/18) ay si d lildir.

Üçüncüsü. T k Allaha ibad ti yaln z Ona m xsus sayaraq Allah n Elçisin (ona Allah n salavat v salam olsun!) ita t ed n h r bir insan n, n yax n zizi d olsa bel , Allaha v Elçisin (ona Allah n salavat v salam olsun!) qar ç xan bir xsl dostluq etm si yolverilm zdir.

Uca Allah bel buyurur:

“Allaha v Axir t günün iman g tir n el bir camaat tapa bilm zs n ki, onlar Allaha v Onun Elçisin dü m n olanlarla – öz atalar , o ullar , qarda lar , qohum- qr balar olsalar bel - dostluq etsinl r. Allah onlar n q lbin iman salm v onlar Öz t r find n bir ruhla d st kl mi dir. Allah onlar a aclar alt ndan çaylar axan C nn t ba lar na daxil ed c kdir. Onlar orada b di qalacaqlar. Allah onlardan raz d r, onlar da Allahdan raz d rlar. Onlar Allah n firq sind ndirl r. H qiq t n, m hz Allah n firq sin daxil olanlar nicat tapanlard r” (Mucadil , 58/22).


35

Qoy Allah s ni Ona ita t etm y yön ltsin! H qiq t n, H niflik (Tövhid dini) brahim pey mb rin ( .) dinidir. Bu – s nin Allaha qullu u yaln z Ona m xsus edib ibad t etm yin üçündür. Allah bunu bütün insanlara mr etmi , onlar m hz bu m qs dl yaratm d r. Buna gör d Uca Allah bel

buyurur:

“M n cinl ri v insanlar ancaq M n ibad t etm k üçün yaratd m” (Zariyat, 51/56).

Burada “...ibad t etm k...” ifad si “t kl dirm k” m nas n verir. Uca Allah n n böyük mri Tövhiddir. Y ni, t kc Allah n ibad t

layiq oldu unu q bul etm kdir. Onun qada an etdiyi eyl rin n böyüyü is irkdir. irk, Allahla birlikd bir ba qas na dua etm kdir. Buna d lil Uca

Allah n a a dak ay sidir: “Allaha ibad t edin v heç bir eyi Ona rik qo may n!..” (Nisa, 4/36).

g r kims s nd n: “ nsana bilm si f rz olan üç sas m s l n l rd n ibar tdir?” – dey soru sa de ki, qulun R bbini, pey mb ri Muh mm di (ona Allah n salavat v salam olsun!) v slam dinini tan mas ndan ibar tdir.”

g r “R bbin kimdir?” deyils , de ki, “R bbim, m ni v bütün al ml ri nem til b sl y n Allahd r. O m nim lah md r (m budumdur). Ondan ba qa lah (m bud) tan m ram! Buna d lil Allah n a a dak ay sidir:

“H md olsun al ml rin R bbi Allaha” (Fatih , 1/2).

Allahdan ba qa n varsa – yarad lm d r. M n d o m xluqlardan (yarad lm lardan) biriy m.

g r “R bbini n il tan m san?” – dey soru ulsa:

“Ay l ri il , yaratd qlar il ” – cavab n ver. Çünki gec d , gündüz d , gün d , ay da R bbimin ay l rind ndir. Yeddi t b q li göy v yeddi t b q li yer v içind ki h r ey Onun yaratd qlar ndand r.


“Gec v gündüz, gün v ay Onun d lill rind ndir. g r siz Ona ibad t edirsinizs , onda gün v aya s cd etm yin, onlar yaradan Allaha s cd edin” (Fussil t, 41/37).


36

“Do rudan da, R bbiniz göyl ri v yeri alt günd yaradan, sonra da

r ucalan Allahd r. O, gündüzü sür tl t qib ed n gec il örtüb bürüyür. Gün i, ay v ulduzlar mrin tabe ed n d Odur. slind , yaratmaq da, mr etm k d Ona m xsusdur. Al ml rin R bbi Allah n q d r

xeyirxahd r” ( raf, 8/54).

R bb – m buddur (y ni, ibad t edil ndir). Buna d lil is uca Allah n a a dak ay sidir:

“Ey insanlar! Sizi v sizd n önc kil ri yaratm R bbiniz ibad t edin ki, t qva sahibi olas n z. O, sizin üçün yer üzünü dö m , göyü is tavan etdi. Göyd n su endirib onunla sizin üçün növb növ m hsullardan ruzi yeti dirdi. Siz d bunu bildiyiniz halda heç k si Allaha tay tutmay n”. ( l-B q r , 2/ 21,22)

T fsirçi bn K sir (Allah ona r hm t etsin!) demi dir: “Bütün bunlar yaradan ibad t layiqdir.”.

Allah n yerin yetirilm sini mr etdiyi ibad tl rd n b zil ri bunlard r: slam (Allaha t slim olmaq), iman, ehsan, dua, xof, ümid b sl m k, t v kkül

etm k, yön lm k, ç kinm k, mütilik, qorxu, üz tutmaq, köm y ça rmaq, s nmaq, Allahdan gözl n n yard m, qurban k sm k, n zir boyun olmaq v s. Bunlar v ba qalar yaln z Allah üçün edilir. Uca Allah n a a dak ay si buna sübutdur: “ übh siz ki, m scidl r Allah nd r. Yaln z Allaha ibad t edilm lidir!” (Cinn, 72/18).

H r hans bir ibad ti Allahdan ba qas na aid ed n mü rik v kafirdir.

Uca Allah n a a dak ay si buna d lildir: “Kim Allahla yana , haqq nda özünün heç bir d lili olmad ba qa bir ilaha ibad t ed rs , onun c zas n R bbi Özü ver c kdir. übh siz ki, kafirl r nicat tapmazlar!” (Muminun, 23/117).


37

Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!): “Dua – ibad tin beynidir”5 – dey buyurmu dur. Buna sübut uca Allah n a a dak ay sidir: “R bbiniz buyurdu: “M n dua edin, M n d sizin dualar n z q bul edim! M n ibad t etm yi t k bbürl rin s d rmayanlar C h nn m z lil olaraq gir c kl r!” (Mumin, 40/60).

XOF:

Uca Allah bel buyurur: “...Möminsinizs , onlardan qorxmay n, M nd n qorxun!” (Ali mran, 3/175).

ÜM D:

Pak v Uca Allah bel buyurur: “Kim R bbi il qar la aca na ümid b sl -yirs , yax i l r görsün v icra etdiyi ibad tl rind R bbin heç k si rik qo mas n!” (K hf, 18/110).

T V KKÜL:

Uca Allah bel buyurur: “... g r möminsinizs , Allaha t v kkül edin!” (Maid , 5/23).

Bir ba qa ay d is O, buyurur:

“...Kim Allaha t v kkül ets , Allah ona kifay t ed r....” (Talaq, 65/3).

YÖN LM K, Ç K NM K V MÜT L K

Uca Allah bel buyurur: “...H qiq t n, onlar yax i l r görm y t l s r, ümid v qorxu il Biz yalvarard lar. Onlar Biz müti qul idil r” ( nbiya, 21/90).

QORXMAQ: Uca Allah bel buyurur: “...Onlardan qorxmay n, M nd n qorxun...” (B q r , 2/150).

5 bu Davud, Dua bab , 1/1479.


38

ÜZ TUTMAQ


“...R bbiniz üz tutun v Ona ita t edin...” (Zum r, 39/54).

KÖM K D L M K: Uca Allah bel buyurur: “Biz yaln z S n ibad t edir v yaln z

S nd n köm k dil yirik” (Fatih , 1/5).

Allah n Elçisi is buyurmu dur:

“Köm k ist y nd yaln z Allahdan dil ”6.

ST AZ (SI INMAQ):


“De: “S n ram insanlar n R bbin , nsanlar n ixtiyar sahibin ” (Nas, 114/1,2).

ST AS (YARDIM ST M K):

“O vaxt siz R bbinizd n köm k dil yirdiniz. O da: “M n siz bir-birinin ard nca g l n min m l kl yard m ed c y m” - dey duan z q bul etmi di”( nfal, 8/9).

QURBAN:


“De: “ übh siz ki, m nim namaz m da, qurban m da, h yat m da, ölümüm d al ml rin R bbi Allaha m xsusdur! Onun heç bir riki yoxdur. M n bel buyurulmu dur v m n müs lmanlar n birincisiy m” ( nam, 6/162,163).

6 Tirmizi, 2648.


39

Buna Sünn d n d lil kimi, Allah n Elçisinin (ona Allah n salavat v salam olsun!) a a dak h disini göst rm k olar:

“Allah Ondan ba qas na qurban k s ni l n tl mi dir”7.

N Z R

Uca Allah bel buyurur: “Onlar v d etdikl ri n ziri ver r v v h ti h r yeri sars dacaq Günd n qorxarlar” ( nsan, 76/7).

K NC QAYDA:

SLAM D N N D L LL RL B LM K slam dini – tövhidl Allaha t slim olmaq, ita tl boyun ym k,

irkd n v irk hlind n uzaq olmaqd r. O (y ni, din), üç sasdan ibar tdir: slam, iman v ehsan. H r sas özlüyünd bölm l r ayr l r.

B R NC SAS SLAMDIR slam n be rti var.

1. “L ilah ill llah, Muhamm d n r sulallah” had tini dem k;

2. Namaz q lmaq;

3. Z kat verm k;

4. Ramazan orucu tutmaq;

5. Allah n beytülh ram n (toxunlmaz evini) h cc etm k.

7 Müslim S hihi, Kitabul- dhiyy (1978), Allahdan ba qas na qurban k sm yin haram olmas bab : (bel qurban) k s ni Allah l n tl mi dir.


40

had t d lil uca Allah n a a dak ay sidir: “Allah Ondan ba qa tanr n n olmad na ahidlik etdi, m l kl r v elm sahibl ri d ahidlik etdil r. Allah b di olaraq dal tli olmaqdad r. Ondan ba qa ilah yoxdur, Qüdr tlidir, Müdrikdir” (Ali mran, 3/18).

Bu k lm nin (y ni, L il h ill llah n) m nas – “t k olan Allahdan ba qa ibad t layiq m bud yoxdur” dem kdir.

“L il h ” ifad si, Allahdan ba qa ibad t olunanlar inkar etm k,

" ll llah" ifad si is , bad tin t kc Allaha aid olmas n t sdiql m k dem kdir. Allah n mülkünd heç bir riki olmad kimi, Ona edil n ibad td d heç bir riki yoxdur.

had t k lm sinin t fsirini is Uca Allah bel aç qlay r:

“Bir zaman brahim öz atas na v xalq na demi di: “M n sizin ibad t etdikl rinizd n uza am. Yaln z m ni yaradandan ba qa! übh siz ki, O m ni do ru yola yön ld c kdir”. O bunu (“l ilah ill llah” k lm sini) öz n sli aras nda daimi qalacaq bir k lm etdi ki, b lk do ru yola qay ts nlar” (Zuxruf, 43/26-28).

“De: “Ey Kitab hli! Bizim v sizin aran zda olan eyni bir k lm y g lin ki, Allahdan ba qas na ibad t etm y k, Ona heç bir eyi rik qo mayaq v Allah qoyub bir-birimizi ilahla d rmayaq”. g r onlar üz dönd rs l r, deyin: “ ahid olun ki, biz müs lmanlar q!” (Ali mran, 3/64).

ALLAHIN ELÇ S MUH MM D:

Muh mm din (ona Allah n salavat v salam olsun!) Allah n elçisi oldu una d lil kimi Uca Allah bel buyurur:

“Siz özünüzd n el bir Elçi g ldi ki, sizin ziyy t dü m yiniz ona a r g lir. O siz qar qay ke , möminl r fq tli, r hmlidir” (Tövb , 9/128).


41

Muh mm din (ona Allah n salavat v salam olsun!) Allah n Elçisi olmas na had t g tirm yin m nas , onun mrl rin ita t etm k, verdiyi x b rl r inanmaq, qada an etdiyi eyl rd n ç kinm k v m hz onun etdiyi

kild Allaha ibad t etm kdir.

Tövhidin t fsirin , namaza v z kata (y ni, onlar n f rz olmas na) d lil olaraq Uca Allah bel buyurur:

“Halbuki onlara, dini m hz Allaha m xsus ed r k, h nifl r kimi ibad t etm k, namaz q lmaq v z kat verm k mr olunmu du. n do ru din d el budur!” (Beyyin , 98/5).

Oruca (y ni, f rz olmas na) d lil is Uca Allah n bu ay sidir:

“Ey iman g tir nl r! Sizd n vv lkil r vacib edildiyi kimi siz d oruc tutmaq vacib edildi ki, b lk pis m ll rd n ç kin siniz” (B q r , 2/183).

H cc (y ni, f rz olmas na) d lil kimi Uca Allah bel buyurur:

“... Evi (K b ni) ziyar t etm k insanlar n – yoluna gücü çatan h r k sin – Allah qar s nda borcudur. Kim bunu inkar ed rs , bilsin ki, Allah n al ml r ehtiyac yoxdur” (Ali mran, 3/97).

K N C SAS MANDIR man n yetmi üçd n s ks n q d r öb si var. n üstünü L ilah

ill llah k lm si, n a a s is insanlar narahat ed n eyl ri yolun üstünd n götürm kdir. H ya (utancaql q) da iman n öb l rind ndir.

man n rtl ri alt d r:

1. Allaha iman g tirm k;

2. Onun m l kl rin iman g tirm k;


42

3. Onun kitablar na iman g tirm k;

4. Onun pey mb rl rin iman g tirm k;

5. Axir t günün iman g tirm k;

6. Q d rin xeyir v rin iman g tirm k.

Bu alt rtin d lili kimi Uca Allah buyurur:

“Yax m l üzünüzü m riq v m rib t r f çevirm yiniz deyildir. Lakin yax m l sahibl ri Allaha, Axir t günün , m l kl r , kitablara, pey mb rl r iman g tir n...” – l rdir. (B q r , 2/177).

Q d rin d lili Uca Allah n bu ay sidir: “Biz, h qiq t n d , h r eyi Q d rin gör yaratd q” (Q m r, 54/49).

ÜÇÜNCÜ SAS EHSANDIR. ONUN BIR RT VAR.

Ehsan – Allah görürmü kimi ibad t etm yindir. S n Onu görm s n bel , O s ni görür.

Bununla laq dar Uca Allah bel buyurur:

“H qiq t n d , Allah Ondan qorxanlar v yax i l r gör nl rl dir” (N hl, 16/128).


“Qüdr tli v R hmli olana t v kkül et! O, s ni namaza duranda da görür, s cd ed nl r içind h r k t ed nd d . H qiq t n d O, E id ndir, Bil ndir!” ( u ra, 26/217-220).



43

“S n hans bir i d olsan, Qurandan n oxusan, siz n i görs niz, ba n z ona qar ark n Biz siz ahid olar q...” (Yunus, 10/61).

Buna Pey mb rin (ona Allah n salavat v salam olsun!) Sünn sind n g tiril n d lil is , Öm r ibn X ttabdan (Allah ondan raz olsun!) n ql edil n h disdir. Bu r vay t, "C bray l n h disi" ad il m hurla m d r. Öm r ibn X ttab (Allah ondan raz olsun!) bel demi dir: “Bir gün Allah n Elçisinin (ona Allah n salavat v salam olsun!) yan nda oturmu duq. Yan m za a appaq libasl , qapqara saçl , üst-ba nda yoldan g l n adam n lam tl ri olmayan v bizd n onu heç kimin tan mad bir adam g ldi. O, Allah n Elçisinin (ona Allah n salavat v salam olsun!) yan nda oturdu. Sonra dizl rini onun dizl rin yax nla d rd . Ovuclar n da onun ayaqlar n n üstün qoyub bel dedi:

“Ey Muh mm d! M n slam haqda x b r ver! Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!) dedi: “ slam – Allahdan ba qa ibad t h qiq t n layiq olan ilah olmad na,

Muh mm din d Onun qulu v Elçisi oldu una had t etm yin, namaz q lma n, z kat verm yin, Ramazan orucunu tutma n, gücün çatarsa, h cc getm yindir”.

O adam: “Do ru söyl din” dedi. Biz onun bu sözün t ccüb etdik. Çünki h m soru ur v h m d

cavab n do ru oldu unu bildirirdi. O sonra: “M n iman haqda x b r ver?” – dey soru du. Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!): “ man – Allaha, m l kl rin , kitablar na, pey mb rl rin , axir t

günün , q d rin xeyir v rin iman g tirm yindir” – dedi. O adam: “Do ru söyl din” – dedi. Sonra is : “M n ehsan haqda x b r ver?” - dey soru du. Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!): “Allah görürmü kimi Ona ibad t etm ndir. S n Onu görm s n d , O,

s ni görür” – dedi. O adam: “Qiyam t n vaxt olacaqd r?” – dey soru du. Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!): “Soru ulan bu bar d soru andan daha m lumatl deyil” – dedi.


44

O adam buyurdu ki: “M n qiyam tin lam tl ri haqda x b r ver!” Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!) buyurdu: “Cariy nin öz a as n do mas . Ayaqyal n, ç lpaq v kas b davar

çobanlar n n imar t tikm kd bir-biril ri il yar a girm l rini görm yindir”. Hz. Öm r (Allah ondan raz olsun!) deyir ki: “Sonra h min adam qalx b getdi. M n heyr t içind donub qalm d m.

Bir müdd t sonra Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!) buyurdu: “Ey Öm r, soru an n kim oldu unu bilirs nmi? M n d : “Allah v

Elçisi daha yax bil r” dedim. Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!): “Bu, C bray l idi. Siz dininizi öyr tm k üçün g lmi di” – buyurdu8.

ÜÇÜNCÜ SAS: PEY MB R M Z MUH MM D (ona Allah n salavat v salam

olsun!) TANIMAQ Muh mm din atas Abdullah, babas is Ha imin o lu

bdülmüt llibdir. Ha im Qürey q bil sind ndir. Qürey r bl rd n, r bl r is brahim x lilin (ona v Pey mb rimiz n fz l salavat v salam

olsun!) o lu smay l n n slind ndir. O, alt m üç il ya am d r. Bunun ilk q rx ili pey mb rlikd n önc ,

sonrak iyirmi üç ili is pey mb r v elçi kimi keçmi dir. Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!) “ qra” (oxu!) ay si il

pey mb r, "Müdd sir"l (libas na bürünüb örtünmü l ) is , Elçi oldu. O, M kk h rind ndir.

Allah onu (ona Allah n salavat v salam olsun!) irkd n ç kindirm k v tövhid d v t etm k üçün gönd rmi di.

Uca Allah bel buyurur: “Ey libas na bürünüb örtünmü pey mb r! Qalx v insanlar x b rdar et! T kc R bbini uca tut! Geyimini t miz saxla! Pis eyl rd n uzaqla ! Yax l t m nna m qs dil etm ! R bbin üçün s bir et!” (Mud ssir, 74, /1-7).

8 Müslimin S hih, Kitabul- man, c. 1/8, man, slam v Ehsani aç qlama bab nda.


45

“Qalx v x b rdar et!” ifad sinin m nas insanlar irkd n ç kindirm k, tövhid d v t etm k, “R bbini ucalt!” R bbini tövhidl yüks lt, Onu t kbir et (Allahu kb r! Allah böyükdür!” de.), "Libas n t mizl !" m ll rini irkd n t mizl dem kdir. “Pis eyl rd n uzaqla !” is - bütl rd n v onlara ibad t ed nl rd n uzaqla maq dem kdir!

Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!) on il insanlar tövhid ça rd qdan sonra göyl r merac etdi9 v be d f namaz q l nmas orada ona f rz (vacib) buyuruldu. Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!) üç il M kk d namaz q ld v sonra ona M din y hicr t etm si mr olundu.

Hicr t - irk bölg sind n10 slam bölg sin köçm kdir. Hicr t, bu ümm t f rz q l nm v onun hökmü Qiyam t q d r davam ed c kdir. Buna d lil uca Allah n a a dak ay sidir: “M l kl r özl rin zülm ed nl rin canlar n alark n onlara: “Siz n halda idiniz?”- dey c kl r. Onlar: “Biz yer üzünd z if insanlar idik!”- dey c kl r. M l kl r d onlara: “M g r Allah n torpa o q d r geni deyildimi ki, siz orada hicr t ed ydiniz?”- dey c kl r. Onlar n s nacaqlar yer C h nn mdir. Ora n pis dönü yeridir. Ancaq zülm qar çar tapma a qadir olmayan v hicr t etm y yol tapa bilm y n z if ki i, qad n v u aqlar istisnad r. Ola bilsin ki, Allah onlar fv etsin. H qiq t n, Allah fv ed ndir, Ba layand r” (Nisa, 4/97-99).

Ba qa bir k ram tli ay d Uca Allah: “Ey iman g tir n b nd l rim! ( g r h r hans bir yerd islamiyy t gör sizi incidib ziyy t verirl rs , orada sizi ölüm t hlük si gözl yirs , yaxud dini v zif l rinizi laz m nca yerin yetir bilmirsinizs , ba qa h rl r v ölk l r hicr t ed bil rsiniz. M n oralarda da siz ruzi ver r m). übh siz ki, M nim yerim geni dir. Buna gör d yaln z M n ibad t edin!” ( nk but, 29/56) - dey buyurur.

9 Y ni, yüks ldildi 10 Y ni, Allaha rik qo ulan bölg d n-red.


46

mam B vi (Allah ona r hm t etsin!) demi dir: “Bu ay nin nazil olma s b bi M kk d qal b hicr t etm y n müs lmanlard r. (Bununla yana ) Allah onlara "iman g tir n b nd l rim" dey xitab etmi dir”.

Hicr t etm y Pey mb rin (ona Allah n salavat v salam olsun!) Sünn sind n d lil a a dak h disdir: “Hicr t tövb qap s qapanana q d r davam ed c k. Tövb qap s is gün q rbd n do anad k aç q olacaqd r”11.

Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!) M din y hicr t edib orada yerl dikd n sonra slam n z kat, oruc, h cc, zan, cihad, yax i l ri mr edib pis i l rd n ç kindirm k v sair hökml ri ona mr edildi. Bu on il

davam etdi. Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!) hicr tin onuncu ilind v fat etdi (R bbin qovu du). Onun g tirdiyi din is (qiyam t q d r) h mi lik qalacaqd r. O, ümm tini h r bir xeyir m l yön ltmi v h r bir pis m ld n ç kindirmi dir.

Yön ltdiyi xeyir i - tövhiddir. H mçinin Allah n sevib raz qald bütün söz v m ll rdir. Qada an etdiyi r i is - irkdir.12 El c d Allah n sevm diyi v q bul etm diyi bütün söz v m ll rdir.

Allah Muh mm di (ona Allah n salavat v salam olsun!) bütün b riyy t gönd rmi , insanlar n v cinl rin ona (ona Allah n salavat v salam olsun!) ita t etm l rini vacib (f rz) etmi dir. Buna sübut uca Allah n a a dak ay sidir: "De: "Ey insanlar! M n Allah n sizin ham n za gönd rilmi pey mb riy m ..." ( raf, 7/158).

Uca Allah dinini Muh mm dl (ona Allah n salavat v salam olsun!) tamamlad : “...Bu gün dininizi sizin üçün kamil etdim, siz olan nem timi tamamlad m v sizin üçün din olaraq slam b y nib seçdim...” (Maid , 5/3). Allah n Elçisinin (ona Allah n salavat v salam olsun!) v fat haqda Uca Allah buyurmu dur: “(Ya Pey mb r!) übh siz ki, s n d öl c ks n, onlar da öl c kl r! Sonra siz qiyam t günü R bbinizin hüzurunda mühakim olunacaqs n z” (Zum r, 39/30-31).

nsanlar öldükd n sonra (qiyam t günü Allah t r find n) dirildil c kl r. Buna d lil: “Sizi d oradan yaratd q. Sizi oraya da qaytaracaq v (qiyam t günü) bir daha oradan (dirildib) ç xardaca q” (Taha, 20, 55) v “Allah sizi yerd n bir bitki kimi göy rtdi. Sonra sizi yen ora qaytaracaq v (qiyam t günü dirildib oradan da) ç xardacaqd r” (Nuh, 71/17-18) ay l ridir.

11 mam hm d, Müsn d, 4/99. bu Davud, Kitabul-Cihad (2479) v S hih Camid (7436) r vay t edilmi dir. 12 y ni ibad td Allaha rik qo maq-t rc.


47

Dirildikd n sonra hesaba ç kil c k v m ll rinin v zind ya mükafatland r lacaq, ya da c zaland r lacaqlar. Buna sübut uca Allah n a a dak ay sidir: “Göyl rd v yerd n varsa, (ham s ) Allah nd r. O, pislik ed nl r m ll rinin c zas n ver c k, yax l q ed nl ri is n göz l mükafatla mükafatland racaqd r!” (N cm, 53/31).

Öl nd n sonra dirilm ni yalan sayan xs küfr etmi dir. Buna d lil uca Allah n a a dak ay sidir: “Kafir olanlar (öldükd n sonra) sla dirildilm y c kl rini iddia edirl r. (Ya Pey mb r!) De: “B li, R bbim and olsun ki, siz mütl q dirildil c ksiniz. Sonra da (dünyada) etdiyiniz m ll r siz x b r veril c kdir. Bu, Allah üçün çox asand r!” (T abun, 64/7).

Allah bütün pey mb rl ri (C nn tl ) müjd l y n v (C h nn ml ) qorxudan gönd rmi dir.

Buna d lil uca Allah n a a dak ay sidir: “Biz pey mb rl ri (möminl r ) müjd g tir n v (kafirl ri) zabla qorxudan kimi gönd rdik ki, daha insanlar üçün pey mb rl rd n sonra Allaha qar bir b han yeri qalmas n...” (Nisa, 4/165).

Elçil rin n birincisi Nuhdur (ona Allah n salam olsun!). Ax r nc s is , Muh mm ddir (ona Allah n salavat v salam olsun!). O, bütün pey mb rl rin sonuncusudur.

Nuhun (ona Allah n salam olsun!) ilk elçi olmas na dair d lil haqq nda uca Allah bel buyurur: “(Ey Pey mb rim!) Biz Nuha v ondan sonrak pey mb rl r v hy gönd rdiyimiz kimi, s n d v hy gönd rdik...” (Nisa, 4/163).

Allah n Nuhdan (ona Allah n salavat v salam olsun!) ba layaraq Muh mm d (ona Allah n salavat v salam olsun!) q d r gönd rdiyi bütün pey mb rl r öz ümm tl rin t k Allaha ibad t etm yi mr edib, ta utlara ibad t etm kd n ç kindirirdil r.

Buna sübut uca Allah n a a dak ay sidir: “Biz h r ümm t : “Allaha ibad t edin, Ta utdan ç kinin! – dey pey mb r gönd rmi dik...” (N hl, 16/36). Allah bütün qullar na ta utu r dd etm yi v Ona iman g tirm yi f rz q lm d r.

mam bn l-Qeyyim (Allah ona r hm t etsin!) ta uta bel t rif verir: "Ta ut – qulun ibad td , tabeçilikd v ya ita td ( ri tin qoydu u) h ddi a mas d r".

Ta utlar çoxdur, ba l calar is be dir. 1. blis ( eytan). Alla ona l n t etsin!


48

2. Öz raz l il ona ibad t edil n. 3. nsanlar özün ibad t etm y d v t ed n. 4. Qeybi bilm k iddias nda olan. 5. Allah n nazil etdiyi il hökm etm y n. Buna d lil Uca Allah n a a dak ay sidir: “Dind m cburiyy t

yoxdur. Art q do ruluq (iman) az nl qdan (küfrd n) ay rd edildi. H r k s Ta utu ( eytan v ya bütl ri) inkar edib Allaha iman g tirs , o, art q n möhk m bir ipd n (d st kd n) yap m olur. Allah h r eyi oldu u kimi e id ndir, bil ndir!” (B q r , 2/256).

L ilah ill llah n m nas da el budur. Pey mb r (ona Allah n salavat v salam olsun!) bel buyurmu du:

“ in ba slam, dir yi namaz, zirv si is Allah yolunda cihadd r”. (Tirmizi, man bölümü, Bab/8).

H r eyi Allah daha yax bilir.


49

Bismill hir-Rahm nir-Rahim

Rasulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir : " Bizi aldadan bizd n deyildir ".

Üç sas d rsind n mtahan

Ad : Tövhid kitab ndan zb rl diyin miqdar : Üç sas zb r bilirs n?

Kitab v ya sünn td n d lili m l

Elm, sözd n v m ld n önc dir

Quranda ilk nida v mr

Rasulullah n (Ona Allah n salavat v

salam olsun) ölümün d lil

Rasulullah n (Ona Allah n salavat v

salam olsun) risal tinin ümumi

olmas na d lil

Dörd m s l

Kim dirili gününü inkar ed rs , küfr


50

dü mü dür

Pey mb rl rin dinl ri birdir

Küfr bölg sind n hicr t etm k

slam dini tamamlanm d r

Ra b t, rahb t, xu u

Bir ibad ti Allahdan ba qas na etm k

irkdir

bad t layiq olan h r eyi yaradand r

Xovf (qorxu)

R ca (ümid)

Xa y (qorxu)

T v kkül etm k

Qurban k sm k

N zir etm k

man; söz, m l v etiqadd r

nsanlar öldükd n sonra dirildil c kl r


51

A a da g l nl rd n bildikl rini yaz :

R sullar n ilki

Pey mb rl rin sonuncusu

1- 2- 3- 4-

N üçün tövhidi öyr nirik ?

5- 6- 7- 8- 9-

1- 2- N üçün Üç sas öyr nirik ?

3- 4-

1- 2- Üç sas qisiml r ayr l r :

3- 4- 5-

H niflik :

Q saca Üç sas

Üç sas öyr nm nin faydas

n dir?

1- 2- Muhamm d bin AbdulV hhab n

kitablar dig rl rind n n il

3- 4-


52

seçilir?

1- 2- 3- 4-

Dörd m s l :

1- 2- 3- 4-

S brin qisiml ri

mam afinin sözünün m nas

" g r Allah hücc t olaraq yanl zca bu..."

1- 2- 3-

"M scidl r Allah nd r" M scidl r :

( ibad t ed rl r) y ni : "Allah il b rab r

birin ..." Birin :

1- 2- 3-

Q saca üç m s l

1- 2- 3-

irkd n b ri olmaq bel dir :

ri td tövhid: Tövhidin lü ti m nas :

Rububiyy t tövhidi

Uluhiyy t tövhidi

sim v sif t tövhidi

Nidd ( rik, ortaq)


53

1- 2- Duan n qisiml ri

1- 2- st k duas n n qisiml ri

1- S b bl rd etiqad ayr l r :

2- 3-

1- 2- S b bl r ayr l r :

1- 2- M xluqdan köm k

ist m yin rtl ri

3- 4-

T v kkül : Nidd :

1- 2- 3-

T v kkül ayr l r :

Xovfun xa y d n f rqi: Xa y (qorxu):

1- 2- N zrin qisiml ri v

hökmü

1- 2- Qurban k sm yin

qisiml ri v hökmü

1- 2- 3-

Xovfun (qorxunun) qisiml ri v hökmü :

1- 2- d lili :

bad tin q bul olma rtl ri

slam :


54

1- 2- 3-

Dinin m rt b l ri

(l il h ill llah) n m nas

1- 2-

3- 4-

Muh mm d Rasulullah n rtl ri

D lili : Dinl ri bir-birin yax nla d rman n

hökmü

ri td iman : man n lü ti m nas :

1- 2-

3- 4-

Allaha iman, iman t l b edir:

1- 2-

3- 4-

Allah n varl na iman n d lill ri

M l kl r iman aç qla

Kitablara iman aç qla

R sullara iman aç qla

Axir t günün iman aç qla

1- 2- 3- Q d r iman n


55

4- m rt b l ri

1- 2- Ehsan n m rt b l ri

1- 2-

3- 4-

(Cariy nin öz a as n do mas ) y ni :

1- 2- 3-

Elm t l b sinin d bi

4- 5- 6-

Pey mb rimizin (Ona Allah n

salavat v salam olsun) n s bi

O n bidirmi yoxsa r suldurmu ? d lili :

Ömrü :

Qalx v qorxut: R bbini ucalt : paltar n t mizl :

Pislikl ri t rk et : hicr t(t rk etm k) :

1- 2- 3-

Hicr t ayr l r

1- 2- Tövb nin q bul olmayan vaxt

O n y d v t ed r? Pey mb r kim gönd rildi


56

Kim söyl di ? Ta utun t rifi :

D lili : eytana l n t

etm nin hökmü

1- 2- 3- 4- 5-

Ta utlar n büyükl ri

1- v olur v v v

Cihad n qisiml ri

2-cihad v olur , , v v ayr l r ,

3 v 4-cihad v v olur v v v


57

No. No.

Lü td tövhid

1

mam hm din sözü : g r kafiri görs m Allah n dü m nini görm k qorxusu il gözl rimi yumuram.

ri td tövhid

2

Ölümd n sonra olan h r ey iman etm yi hat edir.

Uluhiyy t tövhidi

3

Dilin sözü, q lbin etiqad , zalar n m lidir; ita t il artar, üsyan il azalar.

Rububiyy t tövhidi

4 Islam, iman, v ehsan.

sim v sif t tövhidi

5 Allah üçün v Allahdan qeyrisi üçün.

H niflik 6 Vacib (f rz), caiz, haram.

Quranda ilk nida v ilk

mr

7 ri t il v hiss il .

Nidd 8 Q bir suallar .

Xa y 9 Elm, m l, d v t v s bir.

T v kkül 10 xlas v tabe olmaq.

bad tin q bul rtl ri

11

S b bl rd n yap maq il b rab r, Allaha arxalan b inanmaqda s mimi olmaq.

Q saca dörd 12 Allah n ucal n v sultanl n n


58

m s l möht mliyini bil r k Ondan qorxmaqd r.

Q saca üç m s l

13 Ox ar, ortaq (tay), b nz tm k.

Q saca üç sas

14 B q r sur sind .

S b bl r ayr l r

15

xlas v tövhid üzr irkd n meyl etm k dinidir.

N zir bölünür

16

Allah n kitablar nda v r sullar n n dili üzr Özünü adland rd v v sfl ndirdiyi kild Onu t kl dirm kdir. Bu Özü üçün isbat etdikl rini, Ona isbat etm kl v Özünd n inkar etdikl rini, Ondan inkar etm kl olur. Bu da dörd sasla olur: T hrif etm d n, inkar etm d n, keyfiyy t verm d n v b nz tm d n.

Qurban k sm k bölünür

17 Allah ibad td t kl dirm k.

Xovf(qorxu) ayr l r

18

Allah yaratmaqda s b blikd v ibad td t kl dirm k.

slam 19 Özün aid olan i l rd Onu t kl dirm kdir.

Dinin m rt b l ri

20

(vahhad )'nin m sd ridir. bir eyi t kl dirm k dem kdir.

man

21 Gün in batd yerd n ç xmas v c lin yeti m si


59

Axir t günün iman

hat edir

22

Qulun onunla h ddini a d , ibad t edil n, tabe olunan v ya ita t edil ndir.

irkd n uzaq olma yerin yetir nl rd n biri d

23 Rububiyy t tövhidi, isim v sif t tövhidi, uluhiyy t tövhidi, irk v irk hlind n uzaq olmaq.

Tövb nin qurtarma vaxt

24

Tövhid il Allaha t slim olmaq, ita t il boyun ym k, irk v irk hlind n uzaq olmaq.

Ta ut 25 Sur t klind Allahdan qeyri ibad t edil n.


60


61

DÖRD QAYDA

Mü llif:

eyxülislam



62

DÖRD QAYDA


Yaln z Ondan köm k ist yirik

K rim Allahdan, z m tli r in R bbind n ist yir m ki, s ni dünya v axir td sevdiyi qullar ndan etsin, harda olursan ol, s ni b r k tli etsin v s ni nem t veril nd ükr ed n, müsib t g l nd s br ed n, günah ed nd isti far ed n qullar ndan etsin. Çünki, bu üç xisl t s ad tin ünvan d r.

Allah s ni Öz ita tin yön ltsin- bil ki, h nif din brahimin dinidir, o da: T k Allaha ixlasla v dini yaln z Ona aid ed r k ibad t etm yindir. Allah T al bütün insanlar bunun üçün yaratm v onlara da yaln z bel etm l rini mr etmi dir. Allah T al buyurur : (M n cinl ri v insanlar ancaq M n

ibad t etm k üçün yaratd m) [Z riat sur si 56.]

g r bils n ki, Allah s ni Ona ibad t etm k üçün yarad b, onu da bil ki, nec ki, namaz yaln z d st mazla olduqda namaz adlan r, el c d bir ibad t o zaman h qiqi ibad t olur ki, o tövhid üz rind olur. Nec ki, ayaqyoluna ç xmaq d stamaz pozur, el c d irk ibad td ba ver rs o ibad ti batil edir.

g r bils n ki, irk ibad t qar anda onu pozur, m li batil edir v m l sahibini b di c h nn mlik edir, o zaman bil rs n ki, s nin üz rin n vacib olan bunu öyr nm kdir. B lk bunun say sind Allah s ni bu irk b k sind n azad ed . Allah T al buyurur: ( übh siz ki, Allah Ona rik

qo an ba lamaz, bundan a a s n ist diyin ba layar) [Nis sur si 48]. Bu da Allah n Öz kitab nda x b r verdiyi dörd qaydan bilm kl olur.


63

Birinci qayda Bil ki, Pey mb rin (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) döyü düyü kafirl r iqrar edirdil r ki, yaradan da, h r eyi idar ed n d Allahd r. Amma bu iqrar onlar n slama girm sin kifay t etm di.

D lil d Allah n bu ay sidir: (De: "Siz göyd n v yerd n ruzi ver n kimdir? Qulaqlara v gözl r hakim olan kimdir? Ölüd n diri ç xaran, dirid n d ölü ç xaran kimdir? l ri yoluna qoyan kimdir?" Onlar dey c kl r: "Allah!" De: "B s bel oldu u halda Allahdan qorxmursunuz?") [Yunus sur si 31].

kinci qayda Onlar deyirl r: Biz o ibad t etdikl rimiz yaln z Allaha yax nla maq v onlardan fa t ummaq üçün dua edib onlara yön ldik.

Allaha yax nla ma a iddia etdikl ri bu d lill r dd olunur: (Allah qoyub ba qalar n özl rin dost tutanlar: "Biz, onlara ancaq bizi Allaha daha çox yax nla d rs nlar dey ibad t edirik"– deyirl r. lb tt ki, Allah ziddiyy t dü dükl ri eyl r bar sind onlar n aras nda Öz hökmünü ver c kdir.

übh siz ki, Allah yalanç v kafirl ri do ru yola yön ltm z.) [Zum r sur si 3].

fa t üçün g tirdikl ri d lil d bu ay il r dd olunur: (Onlar Allah qoyub özl rin n bir z r r, n d bir fayda ver bil nl r ibad t edir v : "Onlar Allah yan nda bizim fa tçil rimizdir!"– deyirl r.) [Yunus sur si 18].

fa t iki yer bölünür: inkar olunan fa t, isbat olunan fa t.

nkar olunan fa t yaln z allah n qadir oldu u eyl ri Allahdan ba qas ndan t l b etm kdir. D lil d Allah n bu ay sidir: (Ey iman g tir nl r! Al -veri in, dostlu un v fa tin olmayaca gün g lm mi d n önc siz


64

verdiyimiz ruzid n Allah yolunda x rcl yin! Kafirl r sl zal mlard r) [B q r sur si 254].

sbat olunan fa t is , Allahdan t l b olunan fa tdir. fa t ed n fa ti etm kl Allah qat nda r fl ndirilir. fa t olunan is Allah fa t izn verdikd n sonra sözünd n v m lind n raz qald kims dir. Allah T al buyurur: (Onun izni olmadan Onun yan nda kim fa t ed bil r?) [Baqara sur si: 255].

Üçüncü qayda Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) müxt lif eyl r ibad t ed n insanlara gönd rildi. Onlardan b zisi m l kl r ibad t edirdi, b zisi pey mb rl r v salehl r ibad t edirdi, b zisi a aclara v da lara ibad t edirdi, b zil ri is gün v aya ibad t edirdil r. Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) onlar n hams il vuru du v onlar aras nda heç bir f rq qoymad . Buna d lil Allah n bu k lam d r: (Fitn aradan qalxana q d r v din tamamil yaln z Allaha aid edil n d k onlarla vuru un!) [ nfal sur si: 39].

Gün v aya ibad t etm l rin d lil Allah n bu k lam d r: (Gec v gündüz, gün v ay Onun d lill rind ndir. g r siz Ona ibad t edirsinizs , onda gün v aya s cd etm yin, onlar yaradan Allaha s cd edin) [Fussil t sur si:37].

M l kl r ibad t etm l rin d lil Allah n bu ay sidir: (O siz m l kl ri v pey mb rl ri özünüz tanr lar q bul etm yi buyurmaz) [ li mran sur si: 80].

Pey mb rl r ibad t etm l rin d lil Allah n bu k lam d r: (Allah dey c kdir: "Ey M ry m o lu sa! S nmi insanlara: "Allah qoyub m ni v anam iki m bud q bul edin!"– demi din?" sa dey c k: "S n pak v müq dd ss n! Haqq m olmayan bir eyi dem k m n yara maz. g r bunu demi olsayd m, lb tt , S n onu bil rdin. S n m nim q lbimd olanlar


65

bilirs n, m n is S nin Özünd olanlar bilmir m. übh siz ki, qeybl ri bil n S ns n!) [Maid sur si: 116].

Salehl r ibad t etm l rin d lil Allah n bu k lam d r: (Onlar n yalvard qlar m budlar n özl ri d R bbin – hans daha yax n olacaq dey v sil axtar rlar, Onun r hm tini umurlar, zab ndan qorxurlar) [ sra sur si: 57].

A aclara v da lara ibad t etm l rin d lil Allah n bu k lam d r: (Siz tap nd n z Lat v Uzzan gördünüzmü? H mçinin üçüncü olan M nat da?) [N cm sur si: 19-20]. bu Vaqid l-leysi radiyallahu anhu deyir ki, " Pey mb rl (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) b rab r Huneyn adlanan yer ç xd q. H min vaxt biz slamda yeni idik. O vaxtlar mü rikl rin sidr a ac var idi, onun yan nda etikaf edirdil r v silahlar n h min a acdan as rd lar ki, guya a ac bu silahalara güc ver c k. H min a aca as lqan a ac deyirdil r. Biz d bir sidr a ac n n yan ndan keçdikd dedik: Ey Allah n R sulu, onlar n as lqan a ac oldu u kimi biz d bir as lqan a ac t yin et. Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) dedi: Allahu

kb r! Bu sizd n vv lkil rin yoludur. N fsim lind Olana and olsun ki, b nu israilin Musaya dediyini siz m n dediniz: (Onlar n ilahlar oldu u kimi biz d bir ilah düz lt. O (Musa) dedi: siz cahil bir qövmsünüz) Siz özünüzd n vv lkil rin yoluna uyacaqs n z " Tirmizi r vay t edib v s hih oldu unu bildirib.

Dördüncü qayda Zaman m zda olan mü rikl rin irki vv lkil rin irkind n daha idd tlidir. Çünki, vv lkil r asanl q hal nda Allaha rik qo urdular, ç tinlik

an nda is ixlasl olurdular. Zaman m zda olan mü rikl r is asanl qda da ç tinlikd d irk qo urlar.


66

D lil Allah n bu k lam d r: (Onlar g miy mindikl ri zaman, dini yaln z Allaha m xsus ed r k, Ona yalvar rlar. Allah onlar xilas edib quruya ç xaran kimi, yen d Ona rik qo urlar) [Ank but sur si: 65].


67

Bismill hir-rahm nir-rahim

Rasulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel buyurmu dur : " Bizi aldadan bizd n deyil".

Dörd Qayda D rsinin mtahan Ad : Tövhid kitab ndan zb rl diyin miqdar : Dörd Qaydan zb r bilirs n ?

Kitab v ya sünn tt n d lili m l

Nem t imtahand r

Kafirl rin rububiyy ti iqrar etm l ri

Yax nl q ist m k

Qada an olan fa t

Gün v ay d lili

M l kl rin d lili

Pey mb rl r d lili

Salehl r d lili

Da lar v a aclar d lili

Mü rikl r ç tin zamanda ixlasl olurlar, rahat zamanda irk qo arlar


68

irkin d lili

A a da g l nl rd n bildiyini yaz :

N üçün Tövhidi öyr nirik ?

1- 2- 3- 4-

5- 6- 7- 8- 9-

N üçün Dörd Qaydan öyr nirik ?

1- 2-

3- 4-

Dörd Qayda üç ayr l r

1- 2- 3-

Dörd Qayda bu kitab n müxt s ridir

N üçün ilk olaraq K fu - ubh ti ( übh l rin k fi kitab n ) oxumuruq?

S ad tin ünvan

1- 2- 3-


69

H niflik budur

Dörd Qaydan öyr nm yinin faydas

Kiml r Allah n övliyas d r

eyxul- slam demi dir :

Bunun d lili V n üçün ?

Nem t ükür olur v

misal 1-

2-

3-

Qulun ba lanmas nec olur ?

Musib t an nda insanlar n neç hal var? v hökmü

1- v hökmü v olur v v

2- v hökmü v olur v v

3- 4-

Lü td fa t ri td fa t :


70

:

fa tin qisiml ri

1- 2-

zn veril n fa tin rtl ri

1- 2- 3-

Ayr l r 1- v ayr l r v v

2- v ayr l r v v

Birinci qayda

Ikinci qayda

Üçüncü qayda

Dördüncü qayda

irk ona qar d qda m lin

hökmü

D lili :


71

SLAMDAN ÇIXARDAN AM LL R

Mü llif:

eyxülislam



72


Bil ki, slamdan ç xardan etiqadlar ondur:

Birinci: T k olub, riki olmayan Allaha ibad td rik qo maq. Allah T al buyurur: "Alllah Ona rik

qo an sla ba lamaz. Amma ondan a a s n ist diyin ba layar".(Nisa sur si:48) Ba qa ay d :" Kim Allaha

rik qo sa Allah ona c nn ti haram ed r, onun dü c yi yer c h nn mdir. Zaliml r d yard mç tap lmaz."(Maid sur si:72). Buna misal Allahdan ba qas na qurban k sm yi göst rm k olar. M s l n cin yaxud q br qurban k sm k kimi.

kinci: Kim Allahla özü aras nda vasit çil r tutaraq onlara dua ed rs , onlardan fa t dil y rs v onlara t v kkül ed rs icma il kafir olar.

Üçüncü: Kim mü rikl ri kafir görm zs , yaxud onlar n küfründ kk ed rs , yaxud onlar n dinl rinin do ru oldu unu etiqqad ed rs kafir olar.

Dördüncü: Kim etiqad ed rs ki, Pey mb rd n (Ona Allah n salavat v salam olsun) ba qas n n yolu Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) yolundan daha do rudur, yaxud etiqad ed rs ki, ba qas n n hökmü onun hökmünd n daha yax d r- art q


73

kafir olmu dur. M s l n ta utlar n hökml rini onun hökmünd n üstün tutanlar kimi.

Be inci: Kim Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) g tirdiyi h r hans bir ey nifr t ed rs - h tta ona m l ets bel - kafir olar.

Alt nc : Kim Allah n dinind n h r hans bir eyi, yaxud savab yaxud c zan la a qoyarsa kafir olar. D lil d Allah n bu k lam d r: "De ki, siz Allaha, Onun ay l rin , Onun Pey mb rin istehza edirdiniz? Üzr g tirm yin, art q iman g tir nd n sonra kafir oldunuz."(Tövb sur si:66).

Yeddinci: Sehr, bunun növl rind n biri d uzaqla d rmaq yaxud birl dirm k üçün olan d r. Kim sehr ed rs yaxud ona raz olarsa kafir olar. D lil d Allah n bu k lam d r: ""Biz ancaq bir s na q, s n g l kafir olma!"– dem mi onu heç k s öyr tmirdil r." (Baqara sur si: 102).

S kkizinci: Müs lmanlara qar kafirl r yard m etm k. D lil Allah n bu k lam d r:"Sizd n kim onlar özün dost tutsa o da onlardand r. H qiq t n Allah zal mlar do ru yola yön ltm z."(Maid sur si:51)

Doqquzuncu: Kim etiqad ed rs ki, X d r (Allah n ona salam olsun) Musan n (Allah n ona salam olsun) ri tin


74

tabe olmad kimi, kims Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) rit n müxalif olub ona tabe olmaya bil r- art q kafir olmu dur.

Onuncu: Allah n dinind n üz dönd rm k, onu öyr nm m k v m l etm m k. D lil Allah n bu k lam d r: "R bbinin ay l ri yad na sal nd qdan sonra onlardan üz dönd r n k sd n daha zal m kim ola bil r? übh siz ki, Biz günahkarlardan intiqam alaca q." (S cd sur si:22)

Bu etiqadlar zarafatla yaxud ciddi yaxud qorxaraq ed nl r aras nda f rq yoxdur. Burda yaln z m cbur edil n istisnad r. Bunlar n hams da n t hlük li v n çox ba ver n m s l l rdir. Müs lman bunlardan ç kinm li v özünü bunlara dü m kd n h z r etm lidir. Allah n q z bin v idd tli zab na s b b olan h r bir eyd n Allaha s n r q.

Allah n salam v salavat Muhamm din üz rin olsun.


75

Bütün ümm t üçün MÜHÜM D RSL R

Hörm tli eyx

Abdul-Aziz bin Abdullah bin Baz Allah r hm t etsin!


76

Müq ddim M rh m tli v R hmli Allah n ad il !

H md olsun al ml rin R bbi Allaha. Göz l sonluq Allahdan qorxanlar üçündür. Allah n qulu v elçisi olan Pey mb rimiz M h mm d , onun ail sin v shab na Allah n salavat v salam olsun. Bu müxt s r kitab ümm tin slam dinind n bilm si vacib olan b zi m s l l ri haqq ndad r. Onu “Bütün ümm t üçün mühüm d rsl r” adland rd m. Allahdan ist yir m ki, bununla müs lmanlar faydaland rs n v bizd n q bul etsin. H qiq t n O, C vvad v K rimdir.

Abdul-Aziz bin Abdullah bin Baz


77

Bütün ümm t üçün Mühüm d rsl r Birinci d rs:

l-Fatih sur si v q sa sur l r l-Fatih sur si v mümkün olan q sa sur l ri – l-Z lz l sur sind n

n-N s sur sin d k – öyr nm k, oxunu u düz tm k, zb rl m k v ba a dü ül c k s viyy d rh etm k.

kinci d rs:

slam n rükunlar slam n be rükunun izah : n birincisi v n z m tlisi “L il h

ill LLAH v Muhamm d n RasuluLLAH” had tin m nas n n v “L il h ill LLAH”- n rtl rinin izah . M nas : “L il h ” – bad t olunan yoxdur – Allahdan ba qa bütün ibad t olunanlar inkar edilir, “ill LLAH” – Allahdan ba qa – ibad ti riki olmayan yaln z Allah üçün isbat etm kdir. “L il h ill LLAH”- n rtl ri is : 1) Elm (Bilm k) – C hal tin ksidir; 2) Y qinlik ( min olmaq) – kkin ksidir; 3) xlas – irkin ksidir; 4) Sidq (do ruluq) –

Yalan n ksidir; 5) M h bb t – Nifr tin ksidir; 6) Boyun ym k ( l- nqiy d) – T rk

etm yin ksidir; 7) Q bul etm k – üz çevirm yin ksidir; 8) Allahdan ba qa bütün ibad t olunanlara küfr etm k. Bunlar a a dak iki beytd toplan b:

Quran zb rl m yin yolu: bn S di kimi müxt s r t fsird n

rhini oxumaqla h r gün 10 ay zb rl nir v onlara m l etm k

üçün Allahdan köm k ist nilir.

Elm - “L il h illALLAH”- n m nas d r. Sidq (do ruluq) - sözl rd , m ld v etiqadda olmal d r.


78

“Muhamm d n RasuluLLAH” – Muhamm d Allah n elçisidir k lim sinin izah : Bu k lim bunlar t l b edir: 1) X b r verdikl rini t sdiq etm k; 2) mr etdikl rin ita t etm k; 3) Qada an etdikl rind n v ç kindirdikl rind n uzaq

olmaq; 4) Allaha yaln z onun göst rdiyi kild ibad t etm k. Sonra, elm t l b sin slam n dig r be rükünl r izah olunur. Onlar: Namaz, Z kat, Ramazan orucu, gücü çatan n Allah n evin h cc etm sidir.

Üçüncü d rs: man n rükunlar

Onlar n say alt d r: Allaha, m l kl rin , kitablar na, elçil rin , axir t günün v q d rin xeyrinin v rinin Allahdan olmas na iman g tirm kdir.

Dördüncü d rs:

Tövhidin v irkin bölüml ri Tövhidin bölüml rinin izah . Onlar n say üçdür: 1) Rububiyy t tövhidi; 2) Uluhiyy t tövhidi; 3) Ad v sif tl r tövhidi Rububiyy t tövhidi: Bu, Allah n h r eyi yaratmas na, idar etm sin v bu i d Onun heç bir s riki (orta ) olmamas na iman g tirm kdir. Uluhiyy t tövhidi: Bu, yaln z Allah n ibad t layiq olmas na v bu i d Onun heç bir riki (orta ) olmamas na iman g tirm kdir. Bu “L il h ill LLAH”- n m nas d r. Onun m nas Allahdan ba qa ibad t layiq m bud yoxdur- dem kdir. Namaz, oruc v dig r ibad tl r kimi bütün ibad tl r t k Allah üçün olmal d r. Onlardan h r hans birini Allahdan ba qas üçün etm k olmaz. Ad v sif tl r tövhidi: Bu Qurani K rimd v s hih h disl rd g l n Allah n ad v sif tl rin iman g tirm k v onlara heç bir t hrif (yozum) verm d n, inkar etm d n (t atil), keyfiyy t (t kyif) verm d n v

M h bb tin bölüml ri 1 – Allah il yana m h bb t. Hökmü böyük irkdir. 2 – Allah üçün m h bb t. Hökmü vacibdir. man n n möhk m ba lar ndan say l r. Bu, m l m h bb t – ri t höküml rin , m l ed nl r m h bb t –

pey mb rl r v m l kl r , zamana m h bb t – Ramazan ay v m kana m h bb t – m scidl r m h bb t kimi növl r bölünür. 3 – T bii m h bb t. Hökmü icaz lidir.


79

b nz tm d n (t msil) Allaha layiq olan kild yaln z Ona aid etm kdir. Pak v müq dd s Allah n bu sözl rin m l ed r k: 1. De: "O Allah T kdir! 2. Allah Möhtac deyildir. 3. O, n do ub, n do ulub, 4. Onun b nz ri d yoxdur". ( l- xlas sur si) V : Onun heç bir b nz ri yoxdur. O, E id ndir, Gör ndir. ( - ura sur si, 11) B zi alim r tövhidi iki qism bölübl r v Ad v sif tl r tövhidini rububiyy t tövhidin daxil edibl r. Burada heç bir ziddiyy t yoxdur, cünki h r iki cür bölm kd m qs d aç q-ayd nd r. irkin bölüml ri üçdür:1) Böyük irk; 2) Kiçik irk; 3) Gizli irk Böyük irk: m ll ri batil edir v onun üz rind öl n c h nn md b di qal r. Nec ki, Uca Allah deyib: g r Ona rik qo sayd lar, lb tt , etdikl ri m ll r puç olard . ( l- nam sur si, 88) H mçinin Uca Allah deyib: Mü rikl r küfr etdikl rini bildikl ri halda, onlara Allah n m scidl rini

abadla d rmaq yaramaz. Onlar n m ll ri puça ç xm d r. Onlar Odda b di qalacaqlar. ( t-Tövb sur si, 17). Kim bunun üz rind öl rs Allah onu ba lamayacaq v c nn t ona haram olacaq. Nec ki, Uca Allah deyib:

übh siz ki, Allah Özün rik qo ulmas n ba lamaz, bundan kiçik günahlar is ist diyi kims y ba layar. ( n-Nisa sur si, 48). H mçinin Uca Allah deyib: H qiq t n d , Allaha rik qo an kims y , Allah C nn ti haram etmi v onun s naca yer Oddur.Zal mlara köm k ed n olmayacaqd r ( l-Maid sur si, 72) Böyük irkin növl rind n: Ölül r v bütl r dua etm k, onlardan yard m ist m k, onlar üçün n zir etm k, onlar üçün qurban k sm k v dig r bunun kimi m ll r. Kiçik irk is : Kitab v sünn d irk adland r lan, lakin böyük irk növünd n olmayan irkl rdir. M s l n: B zi m ll rd riya (özünü göst rm k) kimi v Allahdan ba qas na and içm k kimi, “Allah v filank s ist di” dem k kimi v s. Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) deyib: “Sizin üçün

n çox qorxdu um kiçik irkdir.” Ondan kiçik irkin n oldu u soru uldu v O da cavab verdi ki: “Riyad r.” H disi imam hm d, Tabarani v Beyh qi Muhmudd bn L bid l- nsarid n yax isnadla r vay t edibl r ( hm d 428/5). H mçinin Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) deyib: “Allahdan ba qas na and iç n xs irk etmi dir”. mam hm d s hih isnadla r vay t edib (47/1). bn Öm r d (Allah ondan da atas ndan da raz olsun) bu m nada s hih h dis r vay t etmi dir. H mçinin Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) deyib: “Dem yin Allah v filank s ist diyi kimi oldu. Lakin deyin ki, Allah sonra da filank s ist diyi kimi oldu.”.


80

bu Davud s hih isnadla Hüzeyf ibn Y m nd n r vay t edib ( bu Davud, d b, 4980).

irkin bu növü insan islamdan ç xartm r v onu b di ç h nn mlik etmir. Lakin, tövhidin kamilliyin z r r yetirir.

irkin üçüncü növü is : Gizli irkdir. Buna d lil Pey mb rin (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) bu sözüdür: “M sih D cc ld n d sizin üçün daha çox qorxdu um eyi x b r verimmi? “ Dedil r: “B li, ey Allah n elçisi!” Dedi: “Gizli irk – Ki i namaz q landa, ona baxanlara göst rm k üçün namaz n b z y c k.” mam hm d Müsn d s rind bu s id l Xudrid n r vay t edib (30/3).

H mçinin irki iki növ bölm k d caizdir: Böyük irk v kiçik irk. Ancaq gizli irk h r ikisind ola bil r. Böyük irkd m s l n münafiql rin gizli irkl ri kimi. Çünki, canlar ndan qorxaraq münafiql r batil qid l rini

gizl dirl r v riya il islam dinind olduqlar n göst rirl r. Gizli irk kiçik irkd olduqda, m s l n: Riya kimi. Nec ki, yuxar dak Mahmud bn L bid l-

nsarid n v bu S idd n olan h disl rd qeyd edildi.

Be inci d rs: Ehsan

Ehsan n rükunu: Allaha sanki Onu görürmü kimi ibad t etm kdir. S n Onu görm s n d , Onun s ni gördüyün y qin olub ibad t etm kdir.

Alt nc d rs:

Namaz n rtl ri Onlar n say doqquzdur: 1) slam; 2) A l; 3) Seçm qabiliyy ti (t myiz);

4) H d si aradan qald rmaq (Qüsl v d stamazl olmaq); 5) N cisi yox etm k; 6) Övr t (ay b) yerl rin örtülm si; 7) Vaxt n daxil olmas ; 8) Qibl y üz tutmaq; 9) Niyy t


81

Yeddinci d rs:

Namaz n rükunlar Onlar n say on dörddür: 1)

Gücü çatan n qiyamda durmas ; 2) Birinci t kbir (Allahu kb r dem k); 3) Fatih ni oxumaq; 4) Rüku; 5) Rükudan sonra düz lm k (dik dayanmaq); 6) Yeddi b d n üzvü üz rind s cd etm k; 7) S cd d n qalxmaq; 8) ki s cd aras nda oturmaq; 9) Bütün fell rd sükun t ( zalar n yerin dü m sin q d r dayanmaq); 10)

Rükunlar aras nda ard c ll q; 11) Ax r nc t hhüd; 12) Ax r nc t hhüd üçün oturmaq; 13) Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) üçün salavat; 14) H r iki t r f salam verm k.

S kkizinci d rs:

Namaz n vacibl ri Onlar n say s kkizdir: 1)

Birinci t kbird n ba qa dig r t kbirl r; 2) mam v t k namaz q lan üçün “S mi Allahu lim n h mid h” dem k; 3) H r bir xs üçüm “Rabb n va l k l-h md” dem k; 4) Rükuda “Subh n rabbiy l-Azim” dem k; 5) S cd d “Subh n rabbiy l- al ” dem k; 6) ki s cd aras nda “Rabbi fir li” dem k; 7) Birinci t hhüd; 8) Birinci t hhüd üçün oturmaq.

Namazda h r k tl r be növdür. 1) Haram h r k t – yem k kimi. 2) M kruh (b y nilm y n) h r k t –

rtafa baxmaq. 3) Mubah (icaz li) h r k t –saqqal qa maq. 4) Müst h b h r k t – keç nin qar s n almaq. 5) Vacib h r k t – n cas ti yox etm k.

S hf s cd si: S hf s cd sinin s b bl ri art rma, azaltma v kk etm kdir. kk ibad ti qurtard qdan sonra olduqda

minlik g lm y n d k ibad t qay d lm r. kk ibad tin içind olarsa, bu cür hal insanda tez-tez ba verirs , o zaman yen ibad t qay d lm r. g r bu cür hal az ba verirs , o zaman üstün tutdulan

kki sas götürülür. g r üstün tutdulan kk yoxdursa, o zaman az olan sas götürülür. S hf s cd sind s hf edil rs bu zaman heçn etm k laz m deyil. Rükunlardan biri t rk olunarsa, onu etm yinc namaz düzgün say lm r. Vacibl rd n biri s hf il t rk olunarsa, o zaman onun v zin s hf s cd si edilir.


82

Doqquzuncu d rs: T hhüdün izah

O, bel dem kdir: “ tt hiyy tu lill hi vas-salavatu vat-tayyibatu. s-s l mu aleyk yyuh n-N biyyu va rahm tullahi v b rak tuhu. s-s l mu aleyn va al ib dill his-salihin. h du nl il h ill llahu. Va h du nn Muh mm d n abduhu va rasuluhu” (Bütün alq lar, dualar Allaha, bütün yax i l r Allah üçün edilir. Ey Pey mb r, s n salam olsun, Allah n m rh m ti b r k tl ri yeti sin! Biz v Allah n m lisaleh b nd l rin salam olsun! M n ahidlik edir m ki, Allahdan ba qa ibad t layiq m bud yoxdur v ahidlik edir m ki, M h mm d Onun qulu v elçisidir).

Sonra Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) xeyr dua edirs n v b r k t dil yir: “Allahumm salli al Muh mm din va al li Muh mm d, k m salleyt al brahim va al li brahim, inn k h midun m cid. Va b rik al Muh mm din va al li Muh mm d k m b rakt al brahim va al li brahim inn k h midun m cid” (Allah m! M h mm d v onun ail sin d brahim v onun ail sin xeyir-dua verdiyin kimi xeyir-dua ver! S n h qiq t n alq lara layiq v an- övk tlis n! M h mm d v onun ail sin d ibrahim v onun ail sin b r k t verdiyin kimi b r k t ver! S n h qiq t n alq lara layiq v an- övk tlis n!).

Sonra ax r nc t hhüdd q bir zab ndan, c h nn m zab ndan, h yat n v ölümün fitn sind n v yalanç m sihin (Allahl q v y pey mb rlik iddias ed n) fitn sinin rind n Allaha s n r (Allahum inni uzu bik min az bi c h nn m va min az bil-qabr va minfitn til m hy val-m m ti va min

rri fitn tilm sihid-d cc l). Sonra ist diyi duan seçib deyir. Xüsus n bu duan : “Allahumm anni al zikrik va ukrik va husni ib d tik . Allahumm inni zalamtu n fsi zulm n k siran va l y firu-z-zunub ill

nt , f fir li min indik va-r-h mni inn k nt -l- afuru-r-rahim” (Allah m s ni zikr v ükr etm kd , göz l t rzd ibad t etm kd m n köm k et! Allah m h qiq t n d m n özüm çoxlu zülm etdim, günahlar yaln z s n ba lay rsan, d rgah ndan olan m rh m tin il m ni ba la! M n r hm et! H qiq t n s n ba layan v m rh m tlis n).

Zöhr, asr, m rib v i a namazlar nda birinci t hhüdd “ h du nl il h ill llahu. Va h du nn Muh mm d n abduhu va rasuluhu”


83

hd tind n sonra üçüncü rük t qalx rsan. Bu bar d h disl rd g l n gör “Allahumm salli al Muh mm din...” oxuyub sonra üçüncü rük t qalxsan bu daha fz ldir.

Onuncu d rs:

Namaz n sünn tl ri Namaz n sünn tl rind n: 1. stiftah (aç l ) duas . 2. Rükudan vv l v sonra qiyamda durark n sin d sa lin içini sol lin üz rin qoymaq. 3. Birinci t kbir zaman , rükuya ged rk n, rükudan qalxark n v birinci t hhüdd n üçüncü rük t qalxark n barmaqlar biti ik kild ll rin iki çiyin v ya qulaqlar b rab rind qald r lmas . 4. Rükuda v s cd d bird n çox edil n t sbihl r. 5. Rükud n qalxd qdan sonra “Rabb n va l k l-h md” zikrind n lv zikrl r etm k. H mçinin ki s cd aras bir d f “Rabbi fir li” dedikd n sonra art q dedikl rin. 6. Rükuda ba bel il eyni s viyy d tutmaq. 7. S cd d qollar yandan, qar n budlardan (dizl rin üst hiss sind n) v budlar bald rlardan uzaq tutmaq. 8. S cd d bil kd n dirs y q d r olan hiss ni yerd n qald rmaq. 9. Birinci t hhüdd v iki s cd aras sol ayaq üz rind oturmaq v sa aya na dirs kl nm k. 10. Üç v dörd rük tli namazlar n ax r nc t hhüdünd sol aya n sa aya n alt na qoymaqla v sa ayaqla dirs kl nm kl yerd oturmaq. 11. Birinci v ikinci t hüdd oturandan t hhüdü qurtaranad k i ar barma il i ar etm k: Dua etdiyi zaman onu h r k t etdirm k. 12. Birinci t hhüdd Muhamm d , brahim v onlar n ail l rin xeyr dua v b r k t duas n oxumaq. 13. Ax r nc t hhüdd dua etm k. 14. Sübh, cüm v iki bayram, ya ist m k namazlar nda v m rib v i a namazlar n n ilk iki rük tl rind Quran s sl oxumaq. 15. Zöhr, asr, m ribin üçüncü v i an n son iki rük tl rind Quran s ssiz oxumaq. 16. Fatih d n sonra h r hans bir sur oxumaq. Bizim qeyd etdikl rimizd n ba qa varid olmu dig r sünn tl r d m l etm k: M s: Rüküd n qalxd qdan sonra imam, m mum v t k namaz q lan n


84

“Rabb n va l k l-h md” sözünd n sonra lav dedikl ri. H mçinn: rükuya ged rk n

barmaqlar n aras nda m saf olmaqla ll ri çiyin s viyy sin q d r qald rmaq.

On birinci d rs:

Namaz batil ed n m ll r Onlar n say s kkizdir: 1)

Unutqanl q olmad v dan ma n namaz batil etdiyini bildiyin halda q sd n dan maq – Unudan v bunu bilm y n dan arsa namaz batil olmur;

2) Gülm k; 3) Yem k; 4) çm k; 5) Övr t yerin aç lmas ; 6) Qibl d n ba qa t r f dönm k; 7) Namazda ard c l çoxlu laz ms z

(bo ) h r k tl r; 8) D stamaz n pozulmas .

On ikinci d rs: D stamaz n rtl ri

Onlar n say ondur: 1) slam; 2) A l; 3) Seçm qabiliyy ti; 4) Niyy t; 5) D stamaz qurtaranad k onu k sm yi niyy t etm m k; 6) D stamaz vacib ed n amill rd n qurtarm olmaq; 7) D stamazdan qabaq su v ya da la t mizl nm k; 8) Suyun t miz v mübah olmas ; 9) Suyun d riy çatmas na mane olan amill ri aradan qald rmaq; 10) D stamaz daim pozulan xs üçün

namaz n vaxt n n daxil olmas .

Niyy td “ stish b”– D stamaz n vv lind n ax r nad k niyy ti

pozmamaq. D stamaz vacib ed n amill rd n qurtarm olmaq–Y ni, d v ti yey r k d stamaz almamaq. D stamazdan qabaq su v ya da la t mizl nm k -Y ni, yel, yuxu v d v ti istisna olmaqla (böyük

yaq-yolundan sonra) su v ya da la t mizl nm mi d stamaz almamaq. Suyun t miz v mübah olmas – N cas tli v ya q sb olunmu su il d stamaz almamaq. Suyun d riy çatmas na mane olan amill ri aradan qald rmaq – M s l n xam r, v boya kimi. Aras k silm m k – vv lki b d n üzvü qurumadan, növb ti b d n üzvünü yuma gecikdirm m k. ki yoldan ç xanlar – Sidik, böyük

ayaq yolu, m ni, m zi, v di, yel, da v qan. Yuxu – özü özlüyünd d stamaz pozmur, lakin yatark n yel ç xmas z nn olundu una gör dir. g r insan hiss ets ki, ondan heçn ç xmay b o zaman yatmas d stamaz pozmur. Övr t yerl rin toxunmaq – eyx slam bunun üçün d st maz

alma n müs th b olmas n üstün r y kimi görüb.


85

On üçüncü d rs: D stamaz n f rzl ri Onlar n say alt d r: 1) Üzü

yumaq: a zda suyu çalxalamaq v buruna suyu ç km k d bura daxildir; 2) Dirs kl r d daxil olmaqla ll ri yumaq; 3) Bütün ba a m sh ç km k: qulaqlar da bura daxildir; 4) Topuqlar il birg ayaqlar yumaq; 5) Rükunlar aras nda t rtibat; 6) Aras k silm m k (y ni dig r b d n üzvü qurumadan). Üzü, ll ri, ayaqlar üç d f t krar yumaq müst h bdir. Ag za v buruna üç d f su almaq da h mçinin. F rz olan bir d f dir. Amma ba a bir d f d n art q m sh g ldikd is , s hih h disl rin d lal t ediyin gör ba a üç d f m sh

etm k müst h b deyil. On dördüncü d rs:

D stamaz pozan amill r Onlar n say alt d r: 1) ki yoldan ç xanlar; 2) B d nd n ç xan pis n cis;

3) Yuxu v dig r yollar il a l n itm si; 4) Birba a (mane siz) lin qabaq v arxa övr t yerl rin d ym si; 5) D v tini yem k; 6) slamdan ç xmaq – Allah bizi v müs lmanlar bundan qorusun. Ciddi qeyd:Meyit yuma a g ldikd is , s hih odur ki, d stamaz pozulmur. Buna d lilin olmamas na gör bu aliml rin çoxunun sözüdür. Ancaq meyit yuyan n li birba a meyitin övr t yerin toxunarsa, ona d stamaz vacib olur. Ona vacibdir ki, meyitin övr t yerin manesiz toxunmas n. H mçinin aliml rin s hih görü ün gör g r insandan heçn bir ey ç xmay bsa ist r hv tl v ist rs d hv tsiz- qad na toxunmaq d stamaz pozmur. Çünki Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) b zi yolda lar n öpüb, sonra d stamaz almadan namaz q l b.

Qüsl alma n formas – Vacib olan odur ki, niyy t edib, sonra "bismill h" dey r k a zda suyu çalxalamaq v buruna suyu ç km kl bütün b d n ,z rif v qal n tükl rin alt na suyun d ym sidir. Sünn d ki qüslun formas is bel dir: övr t yerl rin yuyulmas , sonra ll rin yuyulmas , sonra d stamaz almaq v ba yumaq, sonra sa t r fi yumaq, sonra sol t r fi yumaq, sonra da ayaqlar yumaq.


86

Amma Allah n l-Maid sur sind bu sözün g ldikd is , v ya qad nlara toxunmusunuzsa ( n-Nisa43, l-Maid 6) aliml rin s hih sözün

gör burada n z rd tutulan yax nl q etm kdir. Bu bn Abbas (Allah ondan da atas ndan da raz olsun) v s l fd n bir çox alimin sözüdür. Allah müv ff q ed ndir.

On be inci d rs:

H r bir müsülman üçün ri td g l n xlaq b z yi

H r bir müs lman üçün ri td g l n xlaqi zin tl r bunlard r: 1) Do ruluq; 2) man ti qorumaq;

3) ff tli olmaq ; 4) H yal olmaq; 5) üca t; 6) li-aç q olmaq; 7) V fal olmaq; 8) Allah n haram etdiyi h r bir eyd n uzaq olmaq; 9) Qon ulara yax l q etm k; 10) Ehtiyac olana gücü çatan q d r köm k etm k. H mçinin Kitab v Sünn d g l n dig r xlaq normalar .

On alt nc d rs: slam d bl ri il d bl nm k

slam d bi il d bl nm y misallar: 1) Salam verm k; 2) T b ssüm; 3) Sa l il yem k v içm k; 4) bir ey ba layanda “bismill h” dem k; 5)

Qurtaranda “ lh mdulill h” dem k; 6) Asq randa “ lh mdulill h” dem k; 7) Asq randa “ lh mdulill h” dey n “Yarh mu-k -ALLAH”dem k; 8) X st ni ziyar t etm k; 8) Namaz v d fn üçün c naz d i tirak etm k; 9) M scid v ev daxil olark n v ya onlardan ç xark n ri t d bl ri; 10) S f r d bl ri; 11) Valideynl r il d bl r; 12) Qohumlar v qon ular il d bl r; 13) Ya l lar v u aqlar il d bl r; 14) Yeni do ulmu u aqlara gör t brik etm k; 15) Evl n nl ri t brik etm k; 16) Müsib t zaman ba sal verm k; 17) Ayaqqab v paltar geyinib soyunark n islami

T y mmümün formas – Niyy t etm k, sonra “bismill h” dem k, sonra ll ri bir d f yer vurmaq v ll rin içi il üz v ll rin üstün m sh ç km k.

M din h rind ziyar t olunan yerl rin say ri t baxm ndan be dir: 1) Pey mb r m scidi v ora s f ri ona gör etm k; 2) Quba m scidi; 3) Pey mb rin (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) v s hab l rin q brl ri; 4) B qi q birstanl ; 5) Uhud

hidl ri


87

d bl r v ba qalar .

On yeddinci d rs: irk v bütün növ asilikl rd n ç kindirm k

irk v h r növ günahdan ç kinm k v ç kindirm k laz md r, onlaran: Yeddisi h lakedici günahlar; 1) Allaha rik qo maq; 2) Sehr; 3) Haqs z yer Allah n haram etdiyi n fsi (insan ) öldürm k; 4) S l m (riba) yem k; 5) Yetim mal n yem k; 6) Döyü d hücum zaman qaçmaq; 7) ff tli mömin qad na iftira atmaq H mçinin: Valideynl rin üzün a olmaq; Qohumluq laq l rini k sm k; Yalandan ahidlik etm k; Yalandan and içm k; Qon ulara ziyy t verm k; nsanlar n qanlar na, mallar na v qeyr tl rin qar zülm etm k; S rxo edici

içki içm k; Qumar oynamaq; Qeyb t etm k; Söz g zdirm k; Allah n v onun Elçisinin (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) qada an etdiyi dig r asilikl r.

On s kkizinci d rs: Meyiti haz rlamaq, onun üçün namaz q lmaq v d fn etm k. Onun t fsilat var: Birincisi: Can ver n t lqin etm k. Can ver n xs “L l h ll l-lah”

dedizdirm k Pey mb rin (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) bu sözün gör ri td öz yerini tapm d r: “Ölül riniz “L l h ll l-lah” dedizdirin! ”. Müslim (C naz , 916) öz s hihind r vay t edib. Bu h disd “ölül riniz” dedikd “can ver nl r” n z rd tutulur. Can ver nl r is ölümün

lam tl ri g lmi xsl rdir. kincisi: Ölümü d qiql dikd : Sünn d varid oldu una gör can ver n

xsin gözl ri v ç n si ba lan l r. Üçüncüsü: Müsülman meyiti yumaq vacibdir. Döyü meydan ndan

hid olan istisnad r. O, qüsl olunmur, c naz namaz q l nm r v öz paltar nda d fn olunur. Çünki Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) Uhud döyü ünd öldürül nl ri qüsl etm yib v onlara c naz namaz q lmay b.

Dördüncüsü: Meyiti qüsl etm yin qaydas : Övr t yeri örtülür, bir az qald r l r v qar n hiss sind n yum aq kild s x l r. Sonra, yuyan xs ski v ya ona b nz r bir eyi lin sar yaraq, c s dd n ç xanlar silir. Bundan sonra


88

meyit üçün namaz d stamaz kimi d stamaz ald r r. Sonra meyitin ba n v saqqal n su v sidr il yuyur. Sonra sa t r fini v sonra da sol t r fini yuyur. Bel likl bu cür yuma iki v üç d f t krar edir. H r d f yuduqda lini qar n hiss sind n s x r. g r n s ç xsa onu yuyur. N cis ç xa bil n yeri pamb q v buna b nz r bir eyl ba lay r. g r pamb q qar s n almasa, isti palç q v ya tibbi vasit l rl - yap qan bir eyl - ba lan l r. Sonra meyitin d stamaz n t z l nir. g r üç d f il t mizl nm s , onda be v yeddiy q d r art r l r. Sonra paltar il qurulay r v qoltuq alt qlar na (bald r hiss sin ) v s cd yerl rin tir vurulur. g r h r t r fin tir vurularsa bu daha göz ldir. K f n d buxur vurulur. Tükl ri v d rnaqlar uzun olarsa, q sald l r, g r q sald lmasa yen d heç bir problem yoxdur. D lil olmad na gör saç daranm r, övr t yerind ki tükl r q rx lm r v sünn t edilmir. Qad n n saç üç hörük hörülür v arxa t r fd n at l r.

Be incisi: Meyitin k f nl nm si. n fz li odur ki, köyn ksiz v mmam siz kild ki i üç qat a k f nl k f nl nir. Nec ki bu cür

Pey mb ri (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) edibl r. K f n is qat-qat sar l r. g r köyn k, izar v üst qat olmaq rti il k f nl n rs , yen d heç bir problem olmaz.

Qad n is be qat k f nl k f nl nir:sin üçün bir qat, ba örtüyü, a a hiss üçün don v zi v iki qat da ümumi örtük. Körp o lan u a is bir qatdan üç qata q d r k f nl nir. Körp q z u a is bir köyn k v iki qat k f nl k f nl nir.

Ham üçün vacib olan odur ki, c s din bütün hiss l ri örtülm k rtil bir qat k f nl nsin. Lakin ehramda olan birisi v fat ed rs , o sidr v su il qüsl edilir, ehram paltarlar nda k f nl nir, ba v üzü örtülmür v tirl nmir. S hih h disd g ldiyin sas n ehramda öl n qiyam t günü t lbiyy g tir r k diril c k. g r ehramda öl n qad n olarsa, o dig r qad nlar kimi k f nl nir, lakin tir vurulmur, üzü niqabla örtülmür v lc k geyindirilmir. Lakin, k f nl n rk n üzü v ll ri k f n il örtülür, nec ki qad n n k f nl nm sinin formas nda keçmi dir.

Alt nc s : Meyiti qüsl etm y , c naz namaz q lma a v d fn etm y n haql olan xsl r: V siyy t etdiyi xs, sonra atas , sonra babas , sonra

ki il rd n olan n yax n qohumlar . Qad nda is : v siyy t etdiyi xs, sonra anas , sonra n n si, sonra qad nlardan olan n yax n qohumlar . r-arvad h r ikisi biri dig rini qüsl ed bil r. Çünki Siddiqi(Allah ondan raz olsun) öz yolda qüsl yuyub v li d öz yolda Fatim y (Allah onlardan raz olsun) qüsl ald r b.


89

Yeddincisi: C naz namaz n n formas : Dörd t kbird n ibar tdir. Birinci t kbird n sonra l-Fatih sur si oxunur. bn Abbasdan (Allah ondan v atas ndan raz olsun) varid olan s hih h dis sas n g r onunla yana q sa sur , bir v ya iki ay oxunsa daha yax d r.Sonra ikinci t kbir edilir v namazda t hhüdd oxunan salavat duas oxunur. Sonra üçüncü t kbir edilir v bu da deyilir:

“ , , , , ” (Allahumm -fir lih yyin va meyyitin , va hidin va aaibin ,

va sa rin va k biirin , va z k rin va uns n ) (Allah m, diriml rimizi v ölül rimizi, ahidl rimizi v burada

olmayanlar , az ya l larm z v böyükl rimizi, ki il rimizi v qad nlarm z ba la!)

“ , ”

(Allahumm m n hy yt hu minn , f hyihi al -lisl m, va m n t vaff yt hu minn f tavafhu al -liim n)

(Allah m, bizl rd n ya atd qlar n salam üz rind ya at! Bizd n v fat etdirdikl rini iman üz rind v fat etdir!)

(Allahumm -fir l hu var-h mhu, va aafihi va afu anhu, va krim nuzul hu va vassi m dxal hu, v silhu bil-m i vas-s lci val-b radi va n qhi min l-xataay k m n qqeyt s-sovb l- by da min d-d n si, va bdilhu d ran xayran min d rihi va hl n xayran min hlihi va dxilhul-c nn t va

izhu min az bil-qabr va az bin-n r va fsih l hu fii qabrihi v n vvir l hu fiihi)

(Allah m, onu ba la! R hm et! fv et! Günahlar n sil! Ged c yi yeri k ram tli et! Daxil olacaq yeri geni l ndir! Onu su, qar v soyuq su il yu! X talar n t mizl nec ki, a paltar çirkabdan t mizl yirs n. Evini daha xeyirli ev il v z et! Ail sini d daha xeyirli ail il v z et! Onu c nn t daxil et! Onu q br zab ndan, c h nn m zab ndan özün s nd r! Q brini geni l ndir v orada onun üçün nur et!)


90

“ ” (Allahumm L tuharrimn crahu va l tudill n b ad hu) (Allah m, onun mükafat ndan bizi m hrum etm ! Ondan sonra bizi

azd rma!) Sonra dördüncü t kbir edilir v sa t r f bir d f salam verilir. Müst h bdir ki, h r d f t kbir edildikd ll r qald r ls n. g r öl n

qad nd rsa, o zaman dua“H ” (t r. Qad n cinsind ) il deyilir. g r iki n f r ölübs , o zaman dua “HUM ” (t r. ikilikd ) il deyilir. g r çox ölübs , o zaman dua “HUM” (t r. c md ) il deyilir. g r u aqd rsa, o zaman yuxar dak ba lanma duas n n v zin növb ti dua deyilir:

(Allahumm icalhu f ratan va z xran livaalideyhi va fiian muc b n.

Allahumm s qqil bihi m vaaziin hum va azim bihi ucuurahum va lhiqhu bisaalihi s l fil-muminiin vac-alhu fii k f l ti brahim. Va qihi bi

rahm tik az b l-c h nn m) (Allah m! Onu valideynl ri üçün (c nn t girm kd onlar ) qabaqlayan,

saxlan lan bir nem t v duas q bul olunan bir fa tçi et! Allah m! Onun say sind onlar n (yax m l) t r zil rini a r et v onlar n mükafatlar n bö-yük et! Onu m lisaleh möminl r qovu dur v brahimin himay sin götür. Öz m rh m tinl onu C h nn m zab ndan qoru!)

mam n ki i c naz nin ba t r find v qad n c naz nin is orta hiss sind dayanmas sünn tdir. g r c naz ki i v qad n olarsa, ki i c naz imam n d rhal qaba nda, qad n c naz is ondan sonra qibl t r fd qoyulur. g r onlarla yana kiçik u aqlar da olsa, qad n c naz d n qabaqda o lan u a , sonra qad n, sonra q z u a qoyulur. O lan u a n n ba ki i c naz nin ba il eyni s viyy d , qad n c naz nin ortas is ki i c naz nin ba il eyni s viyy d olur. H mçinin, q z u a n n ba qad n c naz nin ba il eyni s viyy d olur. Qad n n ortas is ki in ba il eyni s viyy d qoyulur. Bütün namaz q lanlar imam n arxas nda dayan rlar. g r bir n f r yer tapmasa imam n sa nda dayan r.

S kkizincisi: Meyitin d fn olunmas n n formas : ri td g l n bir insan n ortas q d r d rin qazmaq v qibl t r f “l hd” (yana qazmaq) etm kdir. Meyit l hd sa yan üz rind qoyulur. K f nin düyünü aç l r, lakin k f n ç xard lm r, sad c düyünü aç q kild burax l r. Meyit ist r ki i olsun,


91

ist rs d qad n olsun üzü aç lm r. Sonra k rpic il ba lan r v palç q il b rkidilir ki, torpaq a rtmas n. g r k rpic olmasa, o zaman torpa saxlamaq üçün lövh l r v ya da lar v ya da taxtadan istifad olunur. Sonra onun üz rin torpaq tökülür. Q br qoyark n bel dem k müst h bdir:

Bismill hi va 'alaasunn ti R suulill hi. «Allah n ad il v R sulullah n Sünn si üzr ! Q brin üstü bir qar qald r l r. g r imkan olarsa onun üz rin kiçik

da lar qoyulur v su s pilir. Mü ay t ed nl r is q brin yan nda dayanaraq meyit üçün dua edirl r. Çünki Pey bm r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) d fn etdikd n sonra orada dayanaraq bel deyib: “Qarda n z üçün ba lanma ist yin! Onun üçün sabitçilik ist yin, çünki o indi sor u-sual olunur.”

Doqquzuncusu: C naz namaz q l nmayan üçün d fnd n sonra c naz namaz q lmaq ri t müvafiqdir ; Çünki, Pey bm r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) bel edib. Ancaq d fn olunandan biray içind v ya ondan da az müdd t keçdikd q l n r. g r bundan çox müdd t keçibs , q br üçün c naz namaz q lmaq rit müvafiq deyil. Çünki Pey mb rin (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) d fnd n bir ay sonra q br üçün c naz namaz q lma bar d heç n n ql olunmay b.

Onuncusu: Meyitin qohumlar n n insanlar üçün yem k haz rlamas icaz li deyil. S hab C rir ibn Abdullah l-B c li-d n (Allah ondan raz olsun) g l n r vay td deyir: “Biz ölünün ail sinin yan nda bir yer y ma v onlar n xör k haz rlama n onun üstünd f ryad edib, a lama a b rab r (bir günah) hesab edirdik”.( mam hm d yax isnadla r vay t etmi dir). Lakin ölünün ail si v ya onlar n qonaqlar üçün yem k haz rlamaqda etm kd heç bir problem yoxdur. Qohumlar v ya qon ular n öl nin ail si üçün yem k haz rlams b y nil n m ll rd ndir. Çünki Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) C f r ibn bi Talibin (Allah ondan raz olsun) ölüm x b ri amdan g ldiyi zaman onu qohumlar na mr etdi ki, C f rin ail si üçün yem k haz rlas nlar v bel dedi: “Onlar n ba n qatacaq bir müsib t g lmi dir”.


92

Ölünün ail sin h diyy edilmi yem yi yem k üçün qon ular v ya dig rl rini ça rarlarsa bunda heç bir günah yoxdur. ri td bildiyimiz gör bunun üçün m hdud vaxt yoxdur. On birincisi: Qad n n v fat ed n üçün üç günd n art q yas saxlamas icaz li deyil. stisna hal qad n n öz ri üçün yas saxlamas d r .Pey mb rd n (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) sabit olan s hih h dis sas n qad n n ri üçün dörd ay on gün yas saxlamaq vacibdir. g r hamil olarsa, u aq do ulana q d r yas saxlay r. Ki i is qohumlardan v ya dig r xsl rd n heç kim üçün yas saxlama caiz deyil. On ikincisi: Ki i öl n dua etm k, r hm t oxumaq v ölüm v ya ondan sonra olanlar xat rlamaq üçün bu ist nil n vaxtda q brl ri ziyar t ed bil r. Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) bel buyurmu dur: “Q birl ri ziyar t edin! Çünki o, axir ti yada sal r.” ( bn Mac 1285, Albani s hih oldu unu deyib) Q birl ri ziyar t ed nd sah b l rin bel dem sini onlara öyr tmi dir:

, « s-s l mu aleykum hl -d-diy ri min -l-muminin va-l-muslimin va

inn in a-l-lahu bikum l hiqun. V y rhamu-l-lahu-l-must qdimin minn va-l-must xirin. N s lu-l-lah l n va l kumu-l-afiy t » (Siz salam olsun, ey möminl r v müs lmanlar diyar n n hli! Allah qoysa, biz d siz qo ulaca q. Bizd n qabaq v sonra olanlara Allah n m rh m ti olsun. Allahdan özümüz v siz salamatl q dil yirik). Amma qad nlara g ldikd is onlar üçün q birl ri ziyar t etm k yoxdur. Çünki Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) q birl ri ziyar t ed n qad nlar l n tl mi dir. Çünki onlar n fitn ed c yind n v s brl rinin azl ndan qorxulur. H mçinin onlar n q birstanl ad k c naz nin arxas nca getm l ri d icaz li deyil. Çünki Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) bunu da qada an etmi dir. Amma h m ki il r, h m d qad nlar n m scidd v ya namazgahda c naz namaz q lmas icaz lidir. Bu da müy ss r olan q d r c m etdiyimizin sonu.

M h mm d , onun ail sin v shab na salat v salam olsun!


93

Tövhid kitab

Allah n b nd l ri üz rind haqq

Mü llif

eyxülislam Muhamm d bin bdülvahhab

– Allah ona r hm t etsin –


94

Allah T al nin k lamlar ndan: «M n cinl ri v insanlar yaln z M n

ibad t etm k üçün yaratd m»13

«Biz h r ümm t Allaha ibad t edin, ta utdan (Allahdan ba qa ibad t olunan h r hans bir eyd n) uzaqla n, - dey pey mb r gönd rdik»14

«S nin R bbin yaln z Ona ibad t etm yi v valideynl r yax l q etm yi buyurmu dur»15.

«De ki, g lin siz R bbinizin n l ri haram buyurdu unu deyim ki, Ona heç bir eyi rik qo mayas n z»16

«Allaha ibad t edin v Ona heç bir eyi rik qo may n»17

bn M sud demi dir (Allah ondan raz olsun): «Kim M h mm d Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) üz rind möhürü olan v siyy tini görm k ist s , Allah-T al nin «De ki, g lin siz R bbinizin n l ri haram buyurdu unu deyim ki, Ona heç bir eyi rik qo mayas n z» k lam ndan «Bu übh siz m nim düzgün yolumdur. Onu tutub gedin. Sizi Allah n yolundan sapd racaq yollara uymay n»18 k lam nad k oxusun»19.

Muaz ibn C b l (Allah ondan raz olsun) demi dir: «Bir d f Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) yol ged rk n uzunqula a minib m ni d t rkin alm d . O m n dedi: - Ey Muaz, bilirs nmi Allah n öz b nd l ri v b nd l rin Allah üz rind haqq n dir? Dedim: «Onu Allah v R sulu daha yax bil r». Dedi: «Allah n b nd l ri üz rind haqq odur ki, onlar Ona ibad t etsinl r v Ona heç n yi rik qo mas nlar. B nd l rin

13Qurani-K rim( z-Z riyat, 56). 14Qurani-K rim( n-N hl, 36). 15Qurani-K rim( l- sra, 23). 16Qurani-K rim( l- nam, 151). 17Qurani-K rim( n-Nisa, 36). 18Qurani-K rim ( l- nam, 151-153) 19 Bu s ri Tirmizi r vay t etmi v h s n oldu unu demi dir


95

Allah üz rind haqq odur ki, Ona heç n yi rik qo mayanlara zab verm sin». Dedim: «Ya R sul llah, bu ad x b ri adamlara çatd r mm ?» Dedi: «Çatd rma, onlar bu müjd y arxay n olub yax i l rd n uzaqla arlar». (Bu h disi Buxari v Müslim r vay t etmi dir).

Bu f sild a a dak m s l l r hat olunmu dur:

1. Allah n cinl ri v insanlar yaratmas n n hikm ti; 2. bad t m hz tövhidin özüdür, çünki mübariz l r d bunun u runda apar l r. 3. Tövhid m l etm y n insan Allaha ibad t etmi say lm r. «Siz d m nim

ibad t etdiyim ibad t ed n deyilsiniz»20 Allah n bu k lam nda bel bir m na vard r.

4. Allah n pey mb rl r (r sullar) gönd rm sinin hikm ti; 5. Risal tin h r bir mill ti hat etm si (y ni h r bir mill t pey mb r

gönd rilm si); 6. Pey mb rl rin dininin vahid olmas ; 7. Burada böyük bir m s l vard r: Allaha ibad t etm k yaln z ta utu inkar

etm kl mümkündür. «h r k s ta utu inkar edib Allaha iman g tir rs , art q n möhk m bir tutacaqdan ( slamdan) yap m olur»21 Allah n bu k lam nda bel bir m na vard r.

8. «Ta ut» sözünün Allahdan ba qa ibad t olunan h r eyi hat etm si; 9. « l- nam» sur sind ki üç ayd n ba a dü ül n ay nin s l fl rin fikrin gör

çox mühüm olmas ; orada on m s l vard r ki, onlardan birincisi Allaha rik qo ma n qada an olunmas d r;

10. « l- sra» sur sind ki ayd n ba a dü ül n ay l rd d 18 m s l vard r, bu ay l rin Allah n «Allahla birg heç bir ba qa eyi m bud etm . dir, ets n, ham t r find n pisl n r v köm ksiz qalarsan» k lam il ba lay b «Allahla birg heç bir eyi m bud etm . Ets n l n tl nmi v m lub edilmi halda c h nn m at larsan!» k lam il bitm sidir. Allah- sübhan hü bu m s l l rin 20Qurani-K rim ( l-Kafirun, 3); 21Qurani-K rim ( l-B q r , 256);


96

h miyy tinin böyüklüyünü n z rimiz çatd raraq bel buyurmu dur: «Bu, R bbinin s n v hy etdiyi hikm tl rd ndir».

11. « n-Nisa» sur sinin «On haqq ay si» adlanan v Allah- t alan n «Allaha ibad t edin v Ona heç n yi rik qo may n!» k lam il ba lad ay nin m nas ;

12. R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) v fat zaman etdiyi v siyy tin diqq tin yön ldilm si;

13. Allah n bizim üz rimizd olan haqq n bilm yin vacibliyi; 14. Qullar Allah n haqq n öd y rl rs , onlar n da Allah n üz rind haqlar n n

oldu unun bilinm si; 15. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) shab l rinin (Allah

onlardan raz olsun) çoxunun bu m s l ni bilm m si; 16. Mü yy n xeyir m qs di il elmin gizli saxlan lmas na icaz verilm si; 17. Müs lmana ad x b r verib onu sevindirm yin b y nil n bir i olmas ; 18. Allah r hm tinin böyüklüyün arxay n olma n t hlük si; 19. Sual veril n adam n bilm diyi ey haqq nda «Onu Allah v R sulu daha yax

bil r» cavab n verm si; 20. Elmi çatd rark n b zi insanlar ba qalar ndan ay rma n icaz li olmas ; 21. M h mm d Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) t vazökarl q

nümayi etdirib uzunqula a minm si v ba qas n da t rkin almas ; 22. Minik heyvan il yol ged rk n bir ba qas n t rkin alma n icaz li olmas ; 23. Muaz ibn C b lin (Allah ondan raz olsun) f zil ti; 24. Bu m s l nin h miyy tinin böyüklüyü.


97

1. Tövhidin f zil ti v onun günahlar yumas haqq nda f sil.

Allah-t alan n k lamlar ndan: « man g tirib imanlar n zülml qat d rmayanlar min-amanl qdad rlar. Do ru yola yön lmi k sl r d m hz onlard r» 22

Ubad ibn Samitd n (Allah ondan raz olsun) g l n r vay t gör R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel demi dir: “Kim

had t vers ki, t k Allahdan ba qa ibad t haqq olan m bud yoxdur, Onun heç bir riki yoxdur, M h mm d Onun qulu v r suludur, sa Allah n qulu v r sulu, Onun M ry m dediyi (t lqin etdiyi) sözü v Ondan g lm (Onun yaratd ) bir ruhdur, C nn t haqd r, C h nn m haqd r, - Allah o adam m lind n as l olmayaraq, C nn t daxil ed r”23

Yen d Buxari v Müslimin tbandan r vay t etdikl ri h disd bel deyilir: “Allah “L il h ill llah” k lm sini Allah n «Üzünü» raz l n qazanmaq üçün dey n adam C h nn m odundan qoruyar”24.

bu S id l-Xudri (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini r vay t etmi dir: «Musa dedi: «Ey R bbim! M n el bir ey öyr t ki, S ni onunla yada sal m v S n onunla dua edim». Allah demi dir: «Ya Musa, de ki, l il h ill llah». Musa demi dir: « Ey R bb! S nin bütün qullar n bel deyirl r». Allah demi dir: «Ya Musa, g r yeddi qat s ma, yeddi qat yer v M nd n ba qa orada olanlar t r zinin bir gözün , «L il h ill llah» k lm si t r zinin o biri gözün qoyulsa, «L il h ill llah» onlardan a r g l r».25

Tirmizinin n sd n r vay t edib h s n (yax , m qbul) h dis adland rd h disd deyilir: «M n Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini e itmi m: «Allah buyurmu dur: «Ey Ad m o lu!

22Qurani-K rim ( l- nam 82) 23 (Bu h disi Buxari v Müslim r vay t etmi dir).

24Buxari (425), Muslim (33) 25 (Bu h disi bn Hibban v Hakim r vay t etmi dir. Hakim h m d bu h disi s hih h dis adland rm d r).


98

g r s n M nim qar mda Yer boyda günahlar i l dib sonra heç bir eyi M n rik qo madan hüzuruma g ls n, M nd n yer dolusu q d r ba lanma gör rs n»26.

____________________________________________________________


1. Allah n lütfünün geni liyi

2. Allah qat nda tövhidin savab n n çox olmas

3. Bununla b rab r günahlara k ffar olmas

4. nam sur sinin 82 ci ay sinin t fsiri

5. Ubad nin h disind keç n be m s l ni dü ünm k

6. g r s n bu h disl tban n h disini v ondan sonra g l nl ri c m ets n s n "l il h illallah" k lim sinin m nas ayd n olar v aldanm insanlar n x tas n anlayarsan

7. tban n h disind ki rt diqq t ç km k

8. Pey mb rl rin bel "l il h illallah" k lim sinin f zil tinin çatd r lmas na ehtiyac n duymas .

9. Bu k lim nin bütün m xluqatdan a r g lm sin diqq t ç km k. Bununla bel bu k lim ni dey nl rinin çoxusunun t r zisi yüngül g l c k.

10. Yerin d göy kimi yeddi qat olmas .

11. Onlar n da öz sakinl rinin olmas .

12. nkar ed nl r r dd olaraq sif tl rin isbat

13. g r s n n sin h disini bils n, ba a dü rs n ki tban n h disind g l n: “Allah “L il h ill llah” k lm sini Allah n «üzünü» raz l n

26 Tirmizi (3540)


99

qazanmaq üçün dey n adam C h nn m odundan qoruyar” h disinin m nas irki t rk etm kdir, bu k lim ni t kc dill söyl m k deyil.

14. Muhamm din (Ona Allah n salavat v salam olsun) v san n (Ona Allah n salavat v salam olsun) h r ikisinin Allah n qulu v r sulu olmas n n bir h disd c m olmas .

15. san n (Ona Allah n salavat v salam olsun) Allah n k lim si olmas n bilm k.

16. Ondan g l n bir ruh oldu unu bilm k.

17. C nn t v c h nn m iman g tirm yin f zil tini bilm k.

18. "Etdiyi m ld n asl olmayaraq" k lim sini bilm k.

19. Mizan n (t r zinin) iki gözü (t r fi) oldu unu bilm k.

20 Üz sif tinin isbat .

2. Tövhidi yerin yetir nl rin c nn t haqq-hesabs z daxil olacaqlar haqda f sil.

Allah-T alan n k lam nda deyilir: «H qiq t n, brahim Allaha müti, batild n haqqa yön l n bir imam idi. O heç vaxt mü rikl rd n olmam d r» 27

Ba qa bir k lam nda is deyilir “O, k sl r ki, R bl rin rik qo mazlar ”28

Huseyn ibn Abdurrahmandan bel r vay t edirl r: “M n S id ibn Cubeyrin yan nda olark n o dedi - Sizin hans n z bu gec dü n ulduzu gördü? Dedim: - M n - Sonra lav etdim: - do rusu, m n o vaxt namaz üst

27 ( n-N hl, 120). 28Qurani-K rim ( l-Müminin, 59).


100

deyildim, lakin m ni qr b sancm d . O soru du: - B s n etdin? Cavab verdim: - Ovsun oxudum. Dedi: - S n bunu n y saslan b etdin? Dedim: -

ibnin biz dan d h dis sas n. Soru du: - O siz hans h disi dan d ? Dedim: - O biz Bureyd ibn Huseybd n (Allah ondan raz olsun) Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi bar d h dis dan b: “Ovsunla yaln z b d n z r toxunana v ilan çayan sancana lac etm k olar". S id ibn Cubeyr m n dedi: E itdiyin m l ed n adam n yax adamd r. Lakin bn Abbas (Allah ondan v atas ndan raz olsun) biz Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini dan m d r: “M n ümm tl r rz olundu, el pey mb r gördüm ki, yan nda bir d st adam, el sini gördüm ki, yan nda bir-iki adam vard , el sini d gördüm ki, onun yan nda heç k s yox idi. Bu zaman m n böyük bir kütl göründü, el z nn etdim ki, onlar m nim ümm timdir, lakin m n , “Bu, Musa v onun qövmüdür” deyildi. Yen baxd m v ba qa daha böyük bir insan kütl si gördüm. M n , “ S nin ümm tin budur” deyildi. Onlar n aras nda yetmi min adam vard r ki, haqq-hesabs z v zabs z c nn t dü c kl r"” Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) bunu deyib aya a qalxaraq m nzilin daxil oldu. Camaat bu yetmi min n f rin kimliyi bar d fikir yürütm y ba lad lar. B zisi dedi ki, ola bilsin onlar R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) s hab l ridir. B zisi d dedi ki, b lk d , onlar slam b rq rar olduqdan sonra anadan olmu v Allaha heç n yi rik qo mayan adamlard r. Bundan ba qa fikirl r d söyl dil r. Bu zaman R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) onlar n qar s na ç xd v ona bu (r yl r) bar d x b r verdil r. O dedi: «Onlar el adamlard r ki, ovsun oxutmur,yaraya dam a basmaqla müalic etdirmir, b dbinliy inanm r, yaln z öz R bl rin t v kkül edirl r». Ukka a ibn Mihsan (Allah ondan raz olsun) aya a qalxaraq dedi: «Ya R sul llah Allaha dua et ki, m ni d onlardan etsin» Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) dedi: «S n onlardansan». Sonra ba qa biri aya a qalxaraq dedi: «Allaha dua et m ni d onlardan etsin». Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) dedi: «Bu i d Ukka a s ni qabaqlad ». (Bu h disi Buxari v Muslim r vay t etmi dir).


101

Bu f sild a a dak m s l l r hat olunur:

1. Tövhidd insanlar n d r c l rinin müxt lif olmas ;

2. Tövhidin h yata keçirilm sinin n dem k oldu u.

3. brahimin (Ona Allah n salam olsun) mü rikl rd n olmad üçün Uca Allah n onu t rifl m si;

4. Allah n irkd n uzaq olduqlar üçün böyük övliyalar t rifl m si; 5. Ovsun t l b etm kl v yaran dam alamaqla müalic etdirm yi t rk em k

tövhid m l etm kdir.

6. Bütün bu xisl tl rin (bir insanda) c m olunmas , yaln z Allaha t v kkül etm kd n ir li g lir.

7. S hab l rin elminin d rinliyi. Onlar bilirdil r ki, bu k sl r buna yaln z m l etm l ri il nail olmu lar.

8. S hab l rin xeyir i l r h ris olmalar ;

9. Bu ümm tin k miyy t v keyfiyy tc üstün olmas ;

10. Musan n(Ona Allah n salam olsun) shab l rinin f zil ti;

11. Ümm tl rin Pey mb r (Ona Allah n üz rin salam olsun) göst rilm si;

12. Qiyam t günü h r bir ümm tin ayr l qda öz pey mb ri il birg m h r g tirilm si;

13. Pey mb rl rin d v tini q bul ed nl rin say n n az olmas ;

14. D v tin cavab verilm y n pey mb rin (m h r ) t k g lm si;

15. Bunu bilm yin s m r si: çoxluqla qürurlanmamaq, azl qla da ümidini itirm m k;

16. B d n z rd n v ilan-çayan sancmas ndan müalic olunmaq üçün ovsuna icaz verilm si;


102

17. S id ibn Cubeyrin “e itdiyin m l ed n adam n yax adamd r! Lakin...” sözünd n s l fl rin elminin d rin olmas n n a karlanmas v burada ki, birinci h disin ikinciy zidd olmamas ;

18. S l fl rin insan onda olmayan keyfiyy tl rl t rifl m kd n uzaq olmalar ;

19. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) “S n onlardansan!” sözünün pey mb rlik lam tl rind n biri olmas ;

20. Ukka n n f zil ti;

21. Tövriy i l tm yin icaz li olmas .

22. Pey mb r (Ona Allah n salavat salam olsun) xlaq n n göz lliyi.

3. irkd n ç kinm k haqq nda f sil. Allah-T alan n k lam : «Allah Ona rik qo ma sla ba lamaz»29

brahim X lil (Ona Allah n salam olsun) demi dir: “M ni v övladlar m bütl r ibad t etm kd n uzaq et”30

H disd is Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun): “M n n çox sizin kiçik irk yol verm yinizd n qorxuram“. Ondan kiçik irk n dir dey soru ulduqda, “riyad r”dedi"31.

bn M suddan (Allah ondan raz olsun) n ql edil n (Allah ondan raz olsun) r vay t gör R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: “Kim Allahdan qeyrisini Allaha ortaq edib ona dua ed r k öl rs , C h nn m dü r”.32

29Qurani-K rim ( n-Nis 48). 30Qurani-K rim ( brahim, 35). 31 hm d (5/428) 32 (Bu h disi Buxari r vay t etmi dir).


103

Muslimin Cabird n (Allah ondan raz olsun) r vay t etdiyi h disd Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel buyurmu dur: «Kim Allaha heç n yi rik qo mayaraq ona qovu arsa (onun hüzuruna ged rs ) C nn t daxil olar, Kim ona rik qo araq qovu arsa (hüzuruna ged rs ) c h nn m dü r)»33

_______________________________________________________________


1. rik qo maqdan ç kinm k;

2. Riyakarl n irkin bir növü olmas ;

3. Riyakarl n kiçik irk aid olmas ;

4. Kiçik irkin m lisaleh adamlar üçün daha qorxulu olmas ;

5. C nn t v C h nn min yax n olmas ;

6. C nn t v C h nn min yax nl n n bir h disd qeyd olunmas ;

7. Allaha heç bir eyi rik qo mayaraq Onun hüzuruna g l n adam n C nn t , Ona h r hans bir eyi rik qo araq hüzuruna g l n adam n is , n çox ibad t ed n xs olsa bel , C h nn m dü c yi;

8. Bu f sild böyük bir m s l bard r, o da, X lilin (Ona Allah n salam olsun) Allahdan özünü v övladlar n bütl r ibad t etm kd n qorunmas n ist m sidir;

9. brahimin (Allah n ona salam olsun)“R bbim o bütl r çox adam yoldan ç xarm d lar” dem sind n görünür ki, çoxlar n n hal na baxaraq özü üçün ibr t götürmü dür;

10. Bu f sild “L il h ill llah”- n t fsirinin Buxari qeyd etdiyi kimi izah edilm si;

11. Allaha rik qo mayanlar n f zil ti. 33 Muslim (93)


104

4. “L il h ill llah” had tin d v t etm k haqq nda f sil.

Allah-T alan n k lam nda deyilir: “De ki: “bu m nim yolumdur. M n v m n tabe olanlar (möminl r) b sir tl (aç q- a kar bir d lill ) Allaha d v t edirik”.34

bn Abbasdan (Allah ondan v atas ndan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun): Muaz Y m n gönd r nd ona demi dir: "S n kitab hlind n olan adamlar n yan na gedirs n, onlar d v t etdiyin ilk ey L il h ill llah had ti olsun! Ba qa bir r vay td is bel deyilir: Onlar Allah t kl dir n q d r onlar d v t et. g r onlar bunu (q bul edib) s n ita t ets l r onlara bildir k , Allah onlara bir gec -gündüz rzind be d f namaz q lma f rz buyurmu dur, g r onlar buna da ita t göst rs l r onlara bildir ki, Allah onlar n varl lar n n (mal- dövl tl rind n) kas blar na z kat verm l rini d f rz buyurmu dur g r onlar buna da ita t ets l r, onlar n mal-dövl tinin qiym tlisini götürm kd n ç kin! M zlumun qar ndan qorx çünki onun qar il Allah aras nda p rd yoxdur".35

H mçinin Buxari v Muslimin S hl ibn S dd n (Allah ondan raz olsun) r vay t etdikl ri h disd deyilir ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) Xeyb r döyü ü günü demi dir: "M n sabah bayra el bir ki iy ver c m ki, o, Allah v Onun R sulunu sevir, Allah v R sulu da o adam sevirl r. Allah onun l il z f r ver c kdir". Adamlar bütün gec ni (bayra n k m veril c yi bar d ) mübahis etm kl keçirdil r. S h r ç xan kimi onlar n h r biri, bayra n ona veril c yin ümüd ed r k Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) yan na getdil r. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) dedi: " li bin bu Talib haradad r?" Dedil r ki, onun gözl ri a r y r. Dal nca adam gönd r r k onu g tirdil r. R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) onun gözl rin tüpürüb

34Qurani-K rim(Yusif, 108). 35 (Bu h disi Buxari v Müslim r vay t etmi dir.)


105

onun üçün dua etdi. Onun gözl ri sanki a r mam kimi d rhal sa ald . Peyg mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) bayra ona verdi v dedi: “Onlar n razisin gedib çatanad k sakitc öz yoluna davam et. Sonra is onlar slama d v t et v slamda Allah n onlar n üz rind vacib olan haqlar bar d onlara x b r ver. Allaha and olsun, Allah n s nin s b binl bir ki ini do ru yola yön ltm si, s nin üçün q rm z d v l rd n daha xeyirlidir”36.


1. Allaha iman g tirm y d v t etm k, R sulullahn (Ona Allah n salavat v salam olsun) ard nca ged nl rin sas yoludur.

2. Diqq tin ixlasa yön ldilm si, çünki adamlardan çoxu haqqa ça rmalar na (haqq dan malar na) baxmayaraq, slind özün d v t edirl r.

3. B sir tin, Allah n f rz buyurdu u m ll rd n olmas .

4. Allah-T al ni h r bir nalayiq söz v m ll rd n uzaq tutmaq, tövhidin göz lliyini sübut ed n d lill rd ndir.

5. irkin pis c h tl rind n biri d Allaha qar nalayiq h r k t olmas ;

6. Bu m s l , burada keç n m s l l rin n mühüm olanlar ndand r. Bu da müs lman Allaha rik qo mamas na baxmayaraq, yen d mü rikl rd n uzaqla d rmaq laz md r ki, onlardan olmas n.

7. Tövhidin birinci növb d vacib olmas ;

8. H r bir eyd n, h tta namazdan da önc tövhidl ba lan lmal d r;

9. “Onlar Allah n t kliyini q bul ed n q d r onlar d v t et.” sözünün m nas “L il h ill llah” had ti il eyni m nan verir.

10. Ola bilsin ki, bir insan Kitab hlind n olsun, lakin L il h ill llah k lm sini bilm sin, yaxud bilib, ona m l etm sin.

36 Buxari (3009), Muslim (2406)


106

11. T limin (öyr tm yin) t dric n olmas n n n z rimiz çatd r lmas .

12. Ba lad qda birinci növb d n mühüm olanla ba lamal , yaln z ondan sonra növb ti, ikinci d r c li mühüm olana keçm li, ondan sonra üçüncü, dördüncü v bel davam etm lidir.

13. Z kat n s rf olunma qaydas ;

14. Alimin agirdd n übh ni uzaqla d rmas ;

15. Mal-dövl tin n qiym tlisini z kat olaraq alma n qada an olunmas ;

16. M zlumun qar ndan qorxma n z ruriliyi;

17. M zlumun qar n n q bul olunmas haqda x b rdarl q;

18. Pey mb rl rin a as n n v onun hörm tli shab l rinin ba lar na g l n m qq t, acl q v b lalar n tövhidin d lill rind n olmas ;

19. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) “M n sabah bayra Allah v Onun R sulunu sev n bir adama ver c y m” sözünün pey mb rlik lam tl rind n biri olmas ;

20. Onun li ibn bu Talibin gözl rin tüpürm sinin d h min lam tl rd n olmas ;

21. linin(Allah ondan raz olsun ) f zil ti;

22. H min gec bayra n kim veril c yi bar d mübahis ed n v q l b müjd sini gözl y n shab l rin f zil ti;

23. Q d r , onun s y ed nl r hasil olmay b, s y etm y nl r hasil olmas na iman etm k;

24. Pey mb rin “sakitc get” sözünd ki d b- rkan;

25. Döyü d n vv l slama ça r n bir qayda olmas ;

26. Döyü d n vv l slama d v t olunub, onu q bul etm y nl r qar vuru ma n qanuniliyi;


107

27. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) “Onlara vacib olan eyl ri x b r ver” sözün gör din hikm tl d v t etm k;

28. slamda Allah n haqq n bilm k;

29. Bir n f rin bel düzgün yola dü m sind xidm ti olan xsin savab ;

30. F tva (hökm) ver rk n and içm yin icaz li olmas .

5. Tövhidin v “L il h ill llah” had tinin t fsiri.

Allah t alan n k lam : “Onlar n tap nd qlar tanr lar n özl rind n h r hans biri (Allah d rgah na) daha yax n olsun dey , R bbin v sil (vasit ) axtar rlar”37

Allah-t alan n k lam : «Yad na salki, bir zaman brahim atas na v qövmin demi di: «M n sizin ibad t etdikl riniz- d n uza am. Yaln z m ni yoxdan yaradan Allahdan ba qa..»38

“Onlar Allah qoyub aliml rini v rahibl rini, M ry m o lu M sihi özl rin tanr etdil r”39

“ nsanlar iç risind Allahdan qeyril rini Allaha rik qo ub, onlar da Allah sevdikl ri kimi sev nl r vard r”40

Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunur: “L il h ill llah” deyib Allahdan ba qa ibad t olunan h r bir eyi inkar ed n adam n mal na q sd etm k v qan n tökm k haramd r.

37Qurani-K rim ( l- sra,57)

38Qurani-K rim ( z- Züxruf, 26-27) 39 ( t-Tövb , 31). 40Qurani-K rim ( l-B q r , 165).


108

Onunla haqq-hesab Qüdr tli v Böyük Allah Özü ç k c k”41. (Bu h disi Müslim r vay t etmi dir).

Bu bölümün rhi v bundan sonra g l n f sill r tövhidin rhidir.

Bu f sild a a dak m s l l r hat olunur:

Bu f sild qar ya qoyulan n böyük m s l tövhidin v had tin t fsiridir. Bu f sild onlar ayd n misallarla izah edilmi dir. Bu misallardan biri d “ l- sra” sur sind olan bir ay dir ki, bu ay d m lisaleh adamlar bütl r inanma a ça ran mü rikl r cavab verilir. El h min ay d onlar n bu d v tinin n böyük irk olmas b yan edilir. Misallardan biri d B ra t ( t-Tövb ) sur sinin ay sidir. Ay d n m lum olur ki, kitab hli Allah qoyub, öz kahinl rini v rahibl rini özl rin tanr q bul etmi l r, h m d ayd n olur ki, onlara yaln z t k olan laha ibad t etm k mr olunmu dur. Bu ay nin, heç bir übh do urmayan izah nda aliml rin v abidl rin özl rin dua edilm sind n

deyil, Allaha asilik olunan i l rd onlara ita t göst rilm sind n dan l r.

Bunu izah ed n ba qa bir misal X lilin (Allah n ona salam olsun) kafirl r dediyi bu sözdür: : «M n sizin ibad t etdikl rinizd n uza am. Yaln z m ni yoxdan yaradan Allahdan ba qa..». Bel likl , o, ibad t olunanlardan yaln z öz R bbini istisna etdi. Allah-T al onun bütl rd n uzaq oldu unu v yaln z Allaha yax n oldu unu zikr edib. Bu da “L il h ill llah” had tinin izah d r. Allah-T al buyurmu dur: “ had t k lm sini brahimin zürriyy ti aras nda b di qalan bir söz etdi ki, b lk onu oxuduqda v e itdikd düz yola qay d b Allahdan ba qa heç bir tanr n n olmad n bilsinl r.”

Bu misallardan biri d “ l-B q r ” sur sind Allah n kafirl r haqq nda dediyi ay dir: “Onlar heç vaxt C h nn md n ç xmayacaqlar”. ”. Allah bu ay d bildirmi dir ki, onlar, Allaha tay tutduqlar n Allah sevdikl ri kimi sevirl r. Buradan m lum olur ki, onlar Allah böyük bir m h bb tl sevirl r, buna baxmayaraq Allah onlar slama daxil etm mi dir. B s Allaha tay

41 Muslim (23)


109

tutdu unu Allahdan çox sev nl rin, Allah deyil, yaln z Allaha tay tutdu unu sev nl rin aqib ti nec olacaq?

Bu misallardan biri d R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) “L il h ill llah” deyib Allahdan ba qa ibad t olunan h r bir eyi inkar ed n adam n mal na q sd etm k v qan n tökm k haramd r. Onunla haqq-hesab Allah özü ç k c k” sözüdür. Bu, “L il h ill llah” n m nas n aç qlayan n böyük misald r. Buradan m lum olur ki, bu had ti yaln z dill t l ffüz etm k insan n qan n v mal n tam toxunulmaz etmir. Habel insan bu ifad ni t l ffüz etmkl yana onun m nas n bils , onu t sdiq ets , yaln z

riki olmayan Allaha ibad t ets bel , , onun qan v mal toxunulmaz olmur. g r o, Allahdan ba qa ibad t olunanlar inkar etm kd t r ddüd ed rs ,

onun qan v mal haram olmaz. H qiq t n d bu böyük bir m s l dir, mübahis ed nl r qar aç q-ayd n bir b yan, q ti bir sübutdur.

6. B lan n qar s n n al nmas v ya uzaqla d r lmas m qs dil qolbaq taxma n, ip ba lama n v bunun kimi ba qa i l rin

irk olmas haqq nda f sil.

Allah T al nin k lam : «De ki: - El is bir söyl yin gör k, g r Allah m n bir z r r toxundurmaq ist s , sizin Allahdan qeyri ibad t (dua) etdikl riniz onun z r rini aradan qald ra bil rl rmi?! Yaxud: « g r Allah m n bir m rh m t b x etm k ist s , onlar Onun m rh m tin mane ola bil rl rmi»42

mran ibn Huseynd n (Allah ondan raz olsun) bel r vay t edirl r: “Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) qolunda sar r ngli metaldan qolbaq olan bir ki ini görüb soru du: - Bu n dir? - Z ifliyin qar s n almaq üçündür, - dey h min adam cavab verdi. Pey mb r (Ona

42Qurani-K rim ( z-Züm r,38).


110

Allah n salavat v salam olsun) dedi: - Onu ç xar, çünki o, yaln z s nin z ifliyini art r r. g r bu qolbaq qolunda ola-ola öls n, heç vaxt qurtulu a çatmazsan”43. (Bu h disi hm d etibarl say lan bir m nb y sas n r vay t etmi dir).

hm d ba qa bir h disd Uqb ibn Amirin r vay t etdiyi h disd Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel deyir: « Allah gözmuncu u asan adam n i ini tamamlamas n, (gözd ym d n qorunmaq üçün) bal qqula g zdir n is rahatl q verm sin».44 Ba qa bir r vay td is bel deyilir: «Kim gözmuncu u asarsa, Allaha rik qo mu olur».45

bn bu Hatim Hüzeyf d n (Allah ondan raz olsun) r vay t etmi dir ki, o bir d f qoluna q zd rmaya qar ip ba lam bir ki ini gördü v o ipi k sdi. Sonra Allah n bu sözl rini oxudu: «Onlar n ks riyy ti ancaq rik qo araq Allaha inan rlar» 46


1. Bir eyd n qorunmaq üçün qola qolbaq taxmaq, ip, habel buna b nz r eyl r ba lama a qar ciddi x b rdarl q;

2. Bir s hab bel üz rind bel eyl r oldu u halda öl rs , o dünyada rahatl q tapmaz. Burada s hab l rin “kiçik irk, n böyük günahlardan da böyükdür” sözün sübut vard r.

3. Bel h r k tl rin bilm m zlik üzünd n ba vers bel üzürlü hesab olunmamas ;

4. Gözmuncu u bu dünyada heç bir fayda vermir, ksin Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) buyurdu u kimi, z ifliyi daha da art r r.

5. Bu cür i tutanlara qar s rt bir x b rdarl qla, onlar n bu m ll rinin inkar edilm si;

43 hm d (4/445), bn mac (3531), Albani z if t r ib (2015) 44 hm d (4/154), Albani z if oldu unu deyib 45 hm d (4/156), albani z if oldu unu deyib 46Qurani-K rim (Yüsuf,106).


111

6. Bel eyl r g zdir n adam n h min onlara ümid ba lamas , t v kkül etm sinin aç q-a kar b yan ;

7. Gözmuncu u asan insan n Allaha rik qo mu oldu unun aç q-ayd n b yan ;

8. Q zd rmaya qar ip ba lama n irk olmas ; 9. Hüzeyf nin bu ay ni oxumas , s hab l rin böyük irk haqq nda olan

ay l rd n kiçik irk üçün d d lil g tirm l rini göst rir. Nec ki, bn Abbas da (Allah ondan v atas ndan raz olsun) “ l-B q r ” sur sind olan ay ni d bu cür zikr etmi dir.

10. Gözmuncu u g zdirm yin irk olmas ; 11. Gözmuncu u asan üçün, «Allah-t ala onun i ini tamamlamas n!»

(gözd ym d n qorunmaq üçün) bal qqula g zdir n «Allah-t ala rahatl q verm sin!» dey Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) b d dua etm si.

7. Ovsun v t mim y (gözd ym d n qorunmaq üçün as lan bir ey ) dair f sil.

S hih Buxarid bu B ir nsarinin (Allah ondan raz olsun) r vay tin gör , o, b zi s f rl rd Pey mb rl (Ona Allah n salavat v salam olsun) bir yerd olmu dur. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) adamlara bir elçi gönd r r k x b rdarl q etdi ki," b d n z rd n qorumaq m qs di il d v nin boynuna ba lanm h r bir ip q r l b at lmal , buna b nz r heç bir ey qalmamal d r"47.

bn M sud (Allah ondan raz olsun) r vay t edir ki, m n Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini e itdim: «Ruqy (ovsun),

47 Buxari (3005), Muslim (2115)


112

t mim (gözd ym d n qorunmaq üçün as lan bir ey) v tival (sevdirm k üçün edil n tilsim) irkdir» (Bunu hm d v bu Davud r vay t etmi dir)48.

“T mim ” b d n z rd n qorunmaq üçün u aqlar n boyunlar ndan as lan eydir. g r h min ey Qurandan götürülmü s , b ’zi s l fil r ona icaz vermi , b zil ri is icaz verm mi , onu qada an etmi l r. bn M sud (Allah ondan raz olsun) bel eyl rin tamamil qada an olundu unu dey n k sl rd ndir.

"Ruqy " ovsunun növl rind n biridir. Onun irkd n xali olan (icaz li say lan) növün d lil vard r. R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) b d n z rd n qorunmaq v ilan-çayan sancmas ndan lac tapmaq üçün ondan istifad etm y icaz vermi dir.

“Tival ”: is el eydir ki, onu guya arvad n rin , rind arvad na m h bb tini art rmaq üçün edirl r.

Abdullah ibn Ukeym (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini söyl mi dir: «Kim bir ey asarsa ona h val olunar». (Bu h disi hm d v Tirmizi r vay t etmi dir)49.

mam hm d, Ruveyfid n (Allah ondan raz olsun) r vay t edib onun bel dediyini bildirmi dir: «R sulullah (Ona Allah n salavatv salam olsun) m n dedi: “Ey Ruveyfi, ola bilsin ki, s n m nd n çox ya ayasan.M nd n sonra insanlara x b r ver ki, kim saqqal na düyün vursa, kaman ipind n boyunba taxsa, yaxud (ayaqyolundan sonra) heyvan peyini v ya sümüyü il t mizl ns Muh mm d o adamdan uzaqd r”)50.

(S id ibn Cübeyrin bel dediyi r vay t olunur: “Bir n f rd n t mim ni (gözd ym d n qorunmaq üçün as lan bir eyi) q r b atan insan, bir qulu azad etmi k s kimidir.

48 hm d (1/381), bu Davud (3883) 49 Tirmizi (2072) 50 hm d (4/109), bu Davud (36), N sai (5067)


113

V kinin brahim ibn Yezidd n r vay t etdiyi s rd is brahim deyir: “Onlar ( bn M sud v onun t l b l ri), Qurandan olub-olmamas ndan as l olmayaraq, h r bir t mim ni (gözd ym d n qorunmaq üçün

as lan bir eyi) b y nmirdil r”.


1. Ovsun v t mim nin n oldu unun izah ; 2. El c d tival nin n oldu unun izah ; 3. Bunlar n istisna edilm d n h r üçünün irk olmas ; 4. B d n z rd n v ilan-çayan sancmas ndan qorunmaqdan ötrü haqq k lamla (Quran v dualarla) ovsun etm yin irk olmamas ;

5. g r t mim (gözd ym d n qorunmaq üçün as lan bir ey) Qurandan olsa bel , bunun da qada an olub-olmama haqda aliml rin müxt lif fikirl rd olmalar ;

6. B d n z rd n qorunmaq üçün heyvanlar n boynuna ip ba lama n da irk olmas ;

7. (Gözd ym d n qorunmaq üçün) ip ba layanlar n idd tli kild h d l nm si. 8. nsan n boynundan t mim ni (gözd ym d n qorunmaq üçün as lan bir eyi) q ran k sin savab n n böyüklüyü;

9. brahim ibn Yezidin “onlar, Qurandan olub-olmamas ndan as l olmayaraq, h r bir t mim ni (gözd ym d n qorunmaq üçün as lan bir eyi) b y nmirdil r” sözü, yuxar dak dig r sözl r zidd deyildir, çünki o, bel dey rk n ham n yox, Abdullah ibn M sud (Allah ondan raz olsun) v onun t l b l rini n z rd tuturdu.


114

8. A acdan, da dan v bu kimi eyl rd n xeyir-dua ist y nl r haqq nda f sil.

Allah T al nin k lam : «Bir deyin gör k (sizin ibad t etdiyiniz) Lat v Uzza n y qadirdir. Dig r üçüncü (büt) olan M nat da h mçinin?!»51

bu Vaqid Leysinin bel dediyini r vay t edirl r: "Pey mb rl (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) b rab r Huneyn adlanan yer ç xd q. H min vaxt biz slamda yeni idik. O vaxtlar mü rikl rin sidr a ac var idi, onun yan nda etikaf edirdil r v silahlar n h min a acdan as rd lar ki, guya a ac bu silahalara güc ver c k. H min a aca as lqan a ac deyirdil r. Biz d bir sidr a ac n n yan ndan keçdikd dedik: Ey Allah n R sulu, onlar n as lqan a ac oldu u kimi biz d bir as lqan a ac t yin et. Pey mb r (Allah n salam v salavat onun üz rin olsun) dedi: Allahu kb r! Bu sizd n vv lkil rin yoludur. N fsim lind Olana and olsun ki, b nu israilin Musaya dediyini siz m n dediniz: ((Onlar n ilahlar oldu u kimi biz d bir ilah düz lt. O (Musa) dedi: siz cahil bir qövmsünüz)) Siz özünüzd n vv lkil rin yoluna uyacaqs n z"52 Tirmizi r vay t edib v s hih oldu unu bildirib.


1. n-N cm sur sind n olan ay l rin t fsiri; 2. Onlar n xahi etdikl ri i in yaln z zahirind n x b rdar olmalar ;

3. Onlar dedikl rini etm dil r;

4. Onlar Allah n bu i i sevdiyini z nn edib, onunla Allaha yax n olmaq ist dil r;

5. g r onlardan bu m s l d cahillik ba veribs , ba qalar ndan cahilliyin ba verm si daha çox ola bil r;

51 N cm sur si 19-20 52 Tirmizi (2180)


115

6. Onlara ba qalar na müy ss r olmayan yax l qlar n v ba lanman n v d olunmas ;

7. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) onlar üzürlü hesab etm k v zin , onlara: "Allahu kb r! Bu sizd n vv lkil rin yoludur" dem sil onlara bundan sonrak üç b ndd ki üç ciddi x b rdarl etm si;

8. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) onlar n xahi inin Musaya “Biz bir büt düz lt” dey n B ni srailin xahi in ox amas n onlara x b r verm sind n ibar t böyük m s l ;

9. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bu inkar n n öz d qiqliyi v onlar üçün sirr olmas il yana , “L il h ill llah” m nas verm si; 10. O Allah n salavat v salam olsun) verdiyi f tvan gücl ndirm k üçün and içdi. And da yaln z m sl h t oldu u üçün iç rdi; 11. irkin böyük v kiçik olaraq iki növ olmas , Çünki, onlar (dedikl ri bu söz gör ) dind n ç xmad lar; 12. Onlar n “O zaman biz slam yenic q bul etdiyimizd n b zi m s l l ri bilmirdik”dem sinin ba qalar n n bundan x b rdar olduqlar n bildirm si; 13. B zil ri bunu m kruh görüb b y nm s l r d burda “Allahu kb r” ifad sinin bir ey t ccüb m nas nda i l tm yin caiz olmas vard r; 14. Harama aparan yollar n da haram olmas - qaydas ; 15. Cahill r v ya kafirl r ox ama n qada an edilm si; 16. T lim zaman öyr d nin öyr tdiyi adamlara q z bl nm sinin icaz li olmas ; 17. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) dediyi “Bu sizd n vv lkil rin yoludur...” sözünün ümumi qayda olmas ;

18. H r ey Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) vv lc d n x b r verdiyi kimi ba verdiyin gor , bu pey mb rliyin

ni an l rind n biri say l r; 19. Allah n Quranda y hudil ri v xristianlar m z mm t etdiyi sözl rin ham s n n biz d aid olmas ;


116

20. Onlar da bilirdil r ki, ibad tl r bir ey saslanmal d r, bu barad edil n x b rdarl q is q brl r ibad t etm k m s l l rin aiddir; Mü rikl rin “Tanr kimdir?” sual na cavablar n n n olaca ayd nd r. “Pey mb rin kimdir?” sual na is “Qeybd n x b rdar olan adam” cavab n verirl r. “Dinin hans d r?” sual na onlar n cavab “Bizim üçün bir büt düz lt” ay sind n m lum olur; 21. Kitab hlinin ad tl rinin mü rikl rin ad tl ri kimi m z mm t olunmas ; 22. “O zaman biz slam yeni q bul etdiyimizd n...” sözünd n göründüyü kimi, q lbinin ad t etdiyi batil eyd n uzaqla m adam n q lbind h min ad tin qal n n olmad na arxay n olmaq olmaz.

9. Allahdan qeyrisinin yolunda qurban k sm k haqq nda f sil.

Allah T al buyurmu dur: “De ki: “M nim namaz m da, qurban m da h yat m v ölümüm d al ml rin R bbi Allah uçündür! Onun heç bir

riki yoxdur”53

Allah T al nin daha bir k lam : “R bbin üçün namaz q l v qurban k s”54

lid n (Allah ondan raz olsun) r vay t gör o demi dir: “R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) m n dörd m s l ni x b r verdi: “Allahdan ba qas na qurban k s n Allah l n t el sin! Öz valideynl rini l n tl y n Allah l n t el sin! Yenilik edib , dini d yi dir n adama s nacaq ver n Allah l n t el sin! Torpaq üstünd ki ni anlar d yi n adama Allah l n t el sin!”55. (Bu h disi Müslim r vay t etmi dir).

53Qurani-K rim( l- nam, 162-163). 54Qurani-K rim( l-Kövs r, 2).

55 Muslim (1978)


117

Tariq ibn ih bd n g l n r vay t gör is , R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) buyurmu dur: “Bir ki i bir milç y gör C nn t , ba qa bir ki i bir milç y gör C h nn m daxil olmu dur.". Soru dular: - Ya R sulullah, bu nec ola bil r? Cavab nda dedi: “ ki n f r adam büt ibad t ed n bir tayfan n yan ndan keçirdi. Onlar heç kim h min büt qurban kesm mi oradan keçm y icaz vermirdil r. H min iki xsd n birin dedil r: “Qurban ver!” Cavab nda: “M nim qurban verm y heç n yim yoxdur” - dedi. Ona dedil r: “Bir milç k d olsa, qurban ver!" H min

xs d milç yi büt qurban etdi, onu buraxd lar, buna gör d öl nd C h nn m vasil oldu. kincisin dedil r: “Qurban ver!” Cavab verdi: “M n Qüdr t v C lal sahibi Allahdan ba qa heç kim qurban verm r m”. Onlar onun boynunu vurdular. O is öl nd n sonra C nn t dü dü”. (Bu h disi

hm d r vay t etmi dir).


1. “De ki: “M nim namaz m da, qurban m da...” ay sinin t fsiri;

2. “R bbin üçün namaz q l v qurban k s” ay sinin t fsiri;

3. H disd Allahdan ba qas na qurban k s ni l n tl m kl ba lanm d r;

4. Öz valideynl rini l n tl y nin l n tl nm si. Y ni s n birinin valideynl rini l n tl yirs n, o da s nin valideynl rini l n tl yir;

5. Yenilik edib dini d yi dir n adama s nacaq ver nin l n tl nm si. O, Allah n haqq olan eyd yenilik etdikd n sonra, özünü bundan qoruyana s nan adamd r;

6. Torpaq üstünd ki ni anlar d yi dir n adam n l n tl nm si. Çünki bu el eydir ki, s ninl qon unun torpa n bir- birind n ay r r. S n is bunu ir li v

geri ç km kl d yi dirirs n;

7. Mü yy n adama oxunan l n tl Allaha asi olanlara oxunan ümumi l n tin f rqi;


118

8. Milç k haqq nda h disin m naca böyük h dis olmas ;

9. M qs dli sur td deyil, bütp r stl rin rind n qurtarmaq üçün milç yi qurban ed n adam n C h nn m dü m si;

10. Möminl rin q lbin irkin yerini v t hlük sini bilm k . kinci xs öz ölümün raz oldu, ancaq onlar n yaln z zahiri bir ey t l b etm sin baxmayaraq, bu t l bl raz la mad ;

11. C h nn m daxil olan n müs lman olmas . Çünki o, kafir olsayd , Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) dem zdi ki: “Bir milç y gör C h nn m dü dü”;

12. Bu h disin bel bir s hih h disi t sdiq etm si: “C nn t sizin h r biriniz onun ba ma n n ba ndan daha yax nd r, C h nn m d onun kimi”;

13. Q lb n m l etm k h tta bütp r stl r gör d n böyük m qs d say l rd .

10. Allahdan qeyrisi üçün qurban k sil n yerd Allah üçün qurban k sm yin qada an olunmas haqq nda f sil

Allah T al nin k lam : «Orada heç vaxt namaz q lma...»56

Sabit ibn D hhakdan (Allah ondan raz olsun) g l n r vay td o demi dir: «Bir ki i n zir etmi di ki, Buvan adlanan yerd bir d v qurban k ssin. O, Pey mb rd n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bunu soru duqda, Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) dedi: - Orada Cahiliyy dövründ ibad t edil n büt olubmu? Dedil r: - Yox! Soru du: - Onlar orada hans sa bayram keçiribl rmi? Dedil r: - Yox! R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) dedi: - Get, n zirini

56Qurani-K rim( t-Tövb , 108);


119

yerin yetir. N zir o zaman yerin yetirilm z ki, Allaha asilikl laq si olsun, yaxud Ad m o lu imkan olmad halda n zir desin»57. (Bu h disi

bu Davud r vay t etmi dir).


1. «Orada heç vaxt namaz q lma...» ay sinin t fsiri; 2. Asiliyin, el c d ita tin o m l olan yer d t sir etm si;

3. Ç tinliyin aradan qalxmas üçün anla lmaz m s l nin ayd n m s l il izah olunmas ;

4. Laz m olarsa, müftinin sual ver nd n m s l ni t fsilat il soru mas ;

5. g r bir yerd mane l r yoxdursa orda n zirin verilm si üçün seçm yin icaz li olmas ;

6. Cahiliyy dövrünün bütl rind n birinin oldu u yerd o bütün m hvind n sonra bel n zir verm yin müs lmanlara qada an olunmas ;

7. Bütp r stl rin bayram keçirdikl ri yerl rd o bayram n l vind n sonra da n zir verm yin müs lmanlara qada an olunmas ;

8. Bel yerl rd n zir verm k Allaha asilik oldu u üçün bu cür n zir icaz verilm m si;

9. Q sd n d olmasa, mü rikl rin bayram na b nz r bayramlar n keçirilm sin qar x b rdarl q edilm si;

10. Allaha asilikl n zirin olmamas ;

11. Ad m o lunun malik olmad eyi n zir dem sinin qada an olunmas .

57 bu Davud (3313)


120

11. Allahdan qeyrisin n zir dem yin irk olmas bar d f sil

Allah T al nin k lamlar ndan: “Onlar el kims l rdirl r ki, etdikl ri n ziri yerin yetir r...”58. «X rcl diyiniz v n zr etdiyiniz h r hans eyi übh siz ki, Allah bilir...»59

Ai d n (Allah ondan raz olsun) r vay t gör Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel demi dir: «Kim Allaha ita t etm k üçün n zir ed rs , Ona ita t etsin(n zirini yerin yetirsin) v kim Allaha asi olmaq üçün n zir ed rs , Ona asi olmas n(n ziri yerin yetirm sin).»60


1. N zir etdikd onun verilm sinin vacibliyi;

2. Onun Allaha ibad t olmas sübüt edildiyin gör , Allahdan ba qas üçün edilm sinin irk olmas ;

3. Asilik üçün edil n n zirin yerin yetirilm m si.

12. Allahdan qeyrisin s nma n irk olmas bar d f sil.

Allah T al buyurur: «H qiq t n insanlardan b zil ri b zi cinl r p nah apar r (istiaz edir) bununlada o cinl r h min insanlar n z ifliyini art r rd lar»61

Xovl bintu H kimin (Allah ondan raz olsun) bel dediyi r vay t olunur: «M n, R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel

58Qurani-K rim( l- nsan, 7). 59Qurani-K rim( l- B q r , 270). 60 Buxari (6696) 61Qurani-K rim( l-Cinn,6).


121

dediyini e itdim: «Kims bir yerd q rar tutan zaman «Allah n x lq etdikl rinin rrind n Onun tam olan K lim l rin p nah apar ram» dey rs , h min yeri t rk ed n d k ona heçn z r r vura bilm z»62. (Bu h disi Muslim r vay t etmi dir).


1. « l-Cinn» sur sind ki ay nin t fsiri;

2. Cinl r s nma n irk olmas ;

3. Buna h disl d lil g tirilm si. Aliml r bundan bel n tic ç xar rlar ki, Allah n k lam x lq olunmu lardan deyil, çünki x lq olunmu ey s nmaq irkdir;

4. Bu duan n müxt s r olmas na baxmayaraq, böyük f zil t malik olmas ;

5. H r hans bir eyl rd n uzaqla maq v fayda qazanmaq kimi düny vi m nf t ld etm k onun irk olmad na d lal t etmir.

13. Allahdan ba qas n köm y ça rma n v ondan ba qas na dua etm yin irk olmas bar d f sil.

Allah T al buyurur: «Allahdan ba qa, s n n bir xeyir, d z r r ver bil n ibad t (dua) etm ! g r bel ets n, übh siz ki, özün zülm ed nl rd n olarsan. g r Allah s n bir z r r toxundursa, onu Özünd n ba qa (s nd n) heç k s sovu dura bilm z. g r Allah s n bir xeyir dil s , heç k s Onun nem tini (lütfünü) geri qaytara bilm z. Allah onu b nd l rind n ist diyin n sib ed r. O, ba layand r, r hm ed ndir.»63

62 Muslim (2708) 63Qurani-K rim (Yunus, 106-107).


122

Ba qa bir ay d Allah T al buyurur: « Sizin Allahdan ba qa ibad t etdikl riniz siz ruzi verm y qadir deyill r. Ruzini yaln z Allahdan dil yin. Ona ibad t edin v Ona ükür edin. Siz (qiyam t günü) Onun hüzuruna qaytar lacaqs n z». 64

Ba qa bir ay d Allah T al buyurur: «Allah qoyub qiyam t d k özün cavab ver bilm y n bütl r ibad t ed n kims d n daha çox azm kim ola bil r?! Halbuki bunlar onlar n (bütp r stl rin) ibad tind n x b rsizdirl r! nsanlar m h r toplanacaqlar zaman bunlar (bu bütl r) onlara (mü rikl r ) dü m n olacaq v onlar n ibad tini inkar ed c kl r »65

Dig r ay d is : «B s li h r yerd n üzülüb darda qalan kims Allaha dua etdiyi zaman onun duas n q bul ed n, sizl rd n ri sovu duran, sizi yer üzünün varisl ri ed n kimdir?! M g r Allahla yana ba qa bir tanr m var?»66

T b rani h disi isnad il r vay t ed r k demi dir: «Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) dövründ bir n f r münafiq, möminl r ziyy t verirdi. Onlardan b zil ri dedil r: «Durun R sulullahdan (Ona

Allah n salavat v salam olsun) bu münafiq qar köm k ist y k». Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) onlara dedi: «Köm k m nd n deyil, yaln z Allah T al d n ist nilir»67


1. «Dua» sözünün «p nah aparmaq» sözün ba lay c il ba lanmas , ümuminin xüsusiy ba lanmas qaydas na saslan r;

2. «Allahdan ba qa, s n n bir xeyir, n d z r r ver bil n ibad t etm !» ay sinin t fsiri;

3. Bunun n böyük irk olmas ;

64Qurani-K rim( l- nk but, 17).

65Qurani-K rim( l- hqaf, 5). 66Qurani-K rim( n-N ml, 62).

67 M cm uz Zavaid (10/159)


123

4. n m lisaleh adam da insanlar raz salmaq üçün Allahdan ba qas na dua ed rs , o da çevirilib zal mlardan olar;

5. Bu ay d n sonrak ay nin t fsiri;

6. Bunun küfr olmaqla yana , bu dünyada da xeyir verm m si;

7. Üçüncü ay nin t fsiri;

8. Ruzinin, el c d C nn tin yaln z Allahdan ist nilm si;

9. Dördüncü ay nin t fsiri;

10. Allahdan ba qas na dua ed n adam n n az n adam olmas ;

11. Allahdan ba qa dua olunanlar n dua ed nin duas ndan qafil v x b rsiz olmalar ;

12. H min duan n dua edil nin duaç ya qar nifr tin v dav tin s b b olmas ;

13. H min duan n dua edil n ibad t adland r lmas ;

14. Bu ibad t n tic sind dua edil nin kafir olmas ;

15. Onun n çox yol azm lardan olmas n n s b bi buna gör dir;

16. Be inci ay nin t fsiri;

17. Bütp r stl rin d ç tinliy dü üb imdad dil y n adam n s sin Allahdan ba qa heç k sin s s verm diyini etiraf etm sind n ibar t q rib bir i . Ona gör d bütp r stl r d ç tin m qamlarda Allaha dua edir, Onun dinin sadiq olduqlar n iddia edirl r;

18. Allah n seçilmi pey mb ri M h mm din (Ona Allah n salavat v salam olsun) tövhidin toxunulmazl n himay etm si v Allaha qar n zak tli v d bli davranmas .


124

14. l- raf sur sinin 191-192-ci v Fatir sur sinin 13-cü ay l rin dair f sil.

Allah T al buyurur: «M g r heç bir eyi yaratma a qadir olmay b özl ri yarad lan bütl rimi Allaha rik qo arlar? Halbuki bu bütl r n onlara, n d özl rin köm k ed bil r!»68

Allah ba qa bir ay d buyurur: «Sizin Ondan qeyri ibad t etdikl riniz bir ç rd k qab na bel sahib deyill r. g r siz onlar ça rsan z, onlar sizin ça r n z e itm zl r; e its l r d cavab ver bilm zl r. Özl ri d qiyam t günü sizin rik qo du unuzu danacaqlar. Heç k s s n h r eyd n x b rdar olan (Allah) kimi x b r ver bilm z!».69

S hih h disd n sd n r vay t olunur: «Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) Uhud döyü ünd ba ndan yaralanm , qabaq di i s nm d . O dedi: «Pey mb rini ba ndan yaralayan qövm nec xö b xt ola bil r?» bu zaman bel bir ay nazil oldu: «(Ya Pey mb r!) Bu i d s n d xli olan bir ey yoxdur»70

Buxarid bn Öm rd n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) bel r vay t olunur ki, o, R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) f cr namaz mn ax r nc rük tind rükudan ba n qald ran zaman bel dediyini e itmi dir: «S miAllahu lim n h mid h, Rabb n v l k l h md» dedi. Sonra «Allah m filank s v filank s l n t et!» dediyi zaman Allah bu ay ni nazil etdi: «(Ya Pey mb r!) Bu i d s n d xli olan bir ey yoxdur».

Ba qa bir r vay t gör Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) S fvan ibn Üm yy , Süheyl ibn Amr v Haris ibn Hi ama b d dua edir

68Qurani-K rim( l- raf, 191-192). 69Qurani-K rim(Fatir, 13) 70Qurani-K rim(Ali- mran, 128)..


125

v «(Ya Pey mb r!) Bu i d s n d xli olan bir ey yoxdur» ay si nazil olur71.

Ba qa bir h disd bu Hureyr d n (Allah ondan raz olsun) r vay t gör o, demi dir: «Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) « n yax n qohumlar n x b rdar et!»72 ay si nazil olduqda aya a qalxaraq ded : «Ey Qurey camaat , saleh m l i l y r k özünüzü xilas edin, m n Allah yan nda sizin dad n za çata bilm y c y m. Ey Abbas ibn Abdulmutt lib, m n s nin dad na çata bilm y c y m. Ey Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bibis S fiyy , m n s nin dad na çata bilm y c y m. Ey M h mm din q z Fatim , m nd n mal-dövl td n n ist yirs ns ist , ancaq Allah yan nda s nin dad na çata bilm y c y m»73.


1. raf sur sind ki iki ay nin t fsiri;

2. Uhud döyü ünd ba vermi hadis ;

3. Pey mb rl rin a as M h mm din (Ona Allah n salavat v salam olsun) namaz zaman qunut tutmas v onun arxas nda da övliyalar n a as olan s hab l rin « min» dem l ri;

4. leyhin dua olunanlar n kafirl rd n olmalar ;

5. Onlar ks r kafirl rin etm diyi i l ri etmi dil r. Bu m ll rd n Pey mb rin ba n yarmaqlar n , onu öldürm k ist m l rini, q tl yetirilmi insanlar n onlar n mi u aqlar olma na baxmayaraq, onlar n meyitl rini t hqir etm l rini göst rm k olar;

6. Allah n bu m s l il laq dar ona «Bu i d s n d xli olan bir ey yoxdur!» ay sini nazil etm si;

71 Buxari (4070) 72Qurani-K rim( ( - u ra, 214) 73 Buxari (2753), Muslim (206)


126

7. «Allah ya onlar n tövb l rini q bul, ya da onlara zab ver r» k lam : Allah onlar n tövb l rini q bul etdi, onlar da iman g ldil r.

8. Müsib t ba verdikd namazda qunut tutma n icaz li olmas ;

9. Namazda b d dua olunanlar n adlar n n v atalar n n adlar n n ç kilm si;

10. Dua zaman mü yy n adamlar n l n tl nm si;

11. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) « n yax n qohumlar n x b rdar et!» ay sinin nazil olmas hekay ti;

12. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun)etdiyi bu h r k t gör d li hesab edildiyin baxmayaraq, bunu ciddiyy tl etm si. El indi d bir müs lman bunu ets , onu d li hesab ed rl r;

13. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) öz yax n v uzaq qohumlar na «M n Allah yan nda sizin dad n za çata bilm y c y m» dem si. Onun pey mb rl rin a as oldu u halda Allah n yan nda bütün al ml rin qad nlar n n xan m n n da dad na yet bilm y c yini b yan etm sini e id nd adam onun yaln z haqq söz dan d na inan r v sonra da bu gün böyük adamlar n q lbl rind ba ver nl ri gördükd tövhid v dinin q ribliyi onun üçün ayd n olur.

15. S ba sur sinin 23-cü ay sin dair f sil.

Allah buyurur: «N hay t, ür kl rind n o müdhi qorxu ç x nca onlar: «R bbiniz n buyurdu?» - dey soru ar, o biril r d : «haqq buyurdu! O h r eyd n Ucad r v Böyükdür!» - dey cavab ver rl r»74

Buxarinin h dis kitab nda bu Hureyr d n (Allah ondan raz olsun) Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t

74Qurani-K rim(S ba, 23).


127

olunur: « g r Allah göyl rd bir i üçün mr verirs , m l kl r Onun dedikl rin tabe olmaq lam ti olaraq qanad çal rlar. Bu s s qayaya ç rp lm z ncir gürultusuna b nz yir. "Onlar n ür yind n qorxu getdikd n sonra is soru urlar: «R bbiniz n buyurdu?» Cavab verirl r: «Haqq buyurdu. O h r eyd n Ucad r v Böyükdür». Gizl nmi eytanlar bu sözl ri e itm k üçün bir-birinin üz rin ç x rlar. (Sufyan ibn Uyeyn bu m nz r ni li il v sf etdi. Onun h rfi izah n verm k üçün barmaqlar n n aras n açd v barmaqlar n bir-bir n keçirdi). Üst olan e itdiyini alt ndak na çatd r r, o da öz növb sind alt ndak na yetirir ki, h min sözl ri sehrbaza, yaxud kahin çatd ra bilsinl r. B z n el olur ki, eytan o sözü sehrbaza yetirm mi ütüy n ulduz ona çataraq onu m hv edir. B z n el olur ki, ulduz eytana çatmam eytan sözü sehrbaza yetirir v sehrbaz da ona yüz yalan lav edib dan r. Ona gör d deyirl r: - O biz filan gün filan sözü filan cür dem dimi? Bel likl , insanlar s madan e idilm bu bir söz gör sehrbazlara v kahinl r inan rlar»75.

N vvas ibn S man n (Allah ondan raz olsun) bel dediyi r vay t olnur: «Bir d f R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) dedi: «Allah bir i i bildirm k ist y nd v hy il dan r v Onun dan ndan s malar titr tm tutur, yaxud Qüdr t v C lal sahibi Allah n qorxusundan idd tli göy gürultusu ba verir. S malar n hli bunu e id nd onlar

bay larlar v sonra Allah n hüzurunda s cd y qapanarlar. Bundan sonra birinci C bray l ba n qald r r v Allah ist diyini ona v hy edir v o, bir-bir m l kl r ba ç kir. O, s man n h r qat ndan keç nd oran n m l kl ri soru urlar: «Ya C bray l, R bbimiz n buyurdu?» C bray l onlara cavab verir: «Haqq buyurdu. O h r eyd n Ucad r v Böyükdür». M l kl r d C bray l n dedikl rini oldu u kimi t krar edirl r. C bray l bu kild Qüdr t v C lal sahibi Allah n mr etdiyi kimi v hy il ona deyil nl ri laz mi yer çatd r r»76.

75 Buxari (4800) 76 S hih h disl r silsil si (1293)


128


1. S ba sur sind olan ay nin t fsiri; 2. Bu ay d irki, xüsusil m lisaleh adamlarla ba l irki puça ç xaran d lill rin olmas . Bu ay haqq nda deyirl r ki, o, irk a ac n n ah damann q lbd n k s n ay dir;

3. «Haqq buyurdu! O h r eyd n Ucad r v Böyükdür!» k lam n n t fsiri; 4. Onlar n bu bar d sor usunun s b bi; 5. C bray l n onlar n sual na «Allah filan-filan i l ri buyurdu» cavab n verm si; 6. Birinci ba n qald ran m l yin C bray l oldu unun qeyd olunmas ; 7. C bray l n s malar n bütün hlin ham ondan soru du u üçün cavab

verm si; 8. (Allah v hy il mr ver rk n) s man n bütün qatlar n n hlinin qorxudan q

etm si; 9. S malar n Allah k lam ndan titr m si; 10. Allah n mr etdiyi yerl r bütün v hyl ri m hz C bray l n çatd rmas ; 11. eytanlar n gizlic bu kalamlara qulaq asaraq o urlamas ; 12. Onlar n Allah k lamm e itm k üçün bir-birinin belin minm si; 13. Ulduzun ( eytan m hv etm k üçün) gönd rilm si; 14. Ulduzun eytana b z n eytan Allah k lam n ötürm zd n vv l çatmas , b z n is eytan n ulduz çatmam Allah k lam n özünün insanlardan olan

rikin çatd rmas ; 15. Kahinin b zi hallarda do ru dem si; 16. eytan n çatd rd Allah k lam na kahinin yüz cür yalan lav edib

dan mas ; 17. Onun yalanlar na yaln z s madan e idilmi h min sözl r gör inan lmas ; 18. nsanlar n batili q bul etm si, onlar n yüz yalanla hesabla may b bir do ruya

ba lanmas ; 19. Onlar n h min sözü bir-biril rind n e idib zb rl m si v ondan d lil kimi

istifad etm si; 20. Allah n sif tl rini inkar ed n « ari» m zh bin xilaf olaraq Allah n

sif tl rinin isbat ;


129

21. Bu titr m v q in Qüdr t v C lal sahibi Allah n qorxusundan olmasn n b yan ;

22. S ma hlinin Allah qar s nda s cd y qapanmas .

16. fa t (vasit çilik) haqq nda f sil.

Qüdr t v C lal sahibi Allah n k lamlar ndan: «R bb nin hüzuruna c m edil c kl rind n qorxanlar Quranla x b rdar et. Onlar n Allahdan ba qa heç bir hamisi v fa tçisi yoxdur»77

«De ki, bütün fa t yaln z Allaha m xsusdur» 78

«Allah n izni olmadan Onun yan nda kim fa t ed bil r?»79

«Göyl rd neç -neç m l kl r vard r ki, Allah öz ist diyi v raz oldu u kims y izn verm dikc onlar n fa ti heç bir fayda verm z».80

«(De ki: «Allahdan ba qa tanr z nn etdikl rinizi (köm y ) ça r n. Onlar göyl rd v yerd z rr q d r bir ey sahib deyill r. N onlar n bunlarda (göyl rd v yerd ) bir rikliyi var, n d Allah n onlardan bir köm kçisi var. Onun hüzurunda, izn verdiyi kims l r istisna olmaqla heç k sin fa ti fayda verm z» 81

bul Abbas demi dir: «Allah özünd n savay mü rikl rin ba l olduqlar h r eyi r dd etmi dir. O h mçinin özünd n ba qas n n mlak v ya mlak pay olmas n , kimins Allaha köm kçi olmas n r dd edir. Yaln z fa t qal r ki, onun da yaln z v yaln z R bbin izn verdiyi k sl r fayda ver bil c yi

77Qurani-K rim( l- nam, 51). 15Qurani-K rim( z-Züm r,44). 79Qurani-K rim( l-B q r , 255). 80Qurani-K rim( n-N cm, 26). 81Qurani-K rim(S ba, 22- 23).


130

ayd n olur. Allah n özünün buyurdu u kimi: «Onlar yaln z Allah n raz oldu u k sl rd n ötrü fa t ed bil r...» 82 Mü rikl rin z nn etdiyi bu fa t is qiyam t günü inkar edil c kdir. Nec ki, Quran da bunu r dd etmi dir. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) bildirmi dir ki, O, Allah n hüzuruna g l nd fa t ist m kl ba lam r; vv l g lib R bbin s cd edir v Onu t rifl yir, sonra ona deyilir: «Ba n qald r, dan - s sin e idilsin, ist verilsin, ba qas üçün fa t et - q bul olunsun»83.

bu Hüreyra (Allah ondan raz olsun) Pey mb rd n (Ona Allah n salavat v salam olsun) soru mu dur:«S nin fa tin n layiq olan kimdir?» Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir:«S mimi q lbd n «L il h ill llah» dey n adam»84.

H min fa t Allah n izni il sadiq b nd l r üçündür, Allaha rik qo anlar üçün deyildir. xlas hlin lütfkarl q göst rib fa t etm y izn verdiyi adam n duas vasit sil onlar n günahlar n ba layan Allah Özüdür. Allah bunu h min xs ikram olaraq t rif layiq m qama yeti m si üçün ed r.

Quranda inkar edil n fa t is irk olan fa tdir. Buna gör d Allah fa ti b zi hallarda Öz izni il isbat etmi dir. Pey mb r (Ona Allah n

salavat v salam olsun) b yan etmi dir ki, bu fa t ancaq tövhid v ixlas hli üçün olunur».


1. Ay l rin t fsiri;

2. nkar olunmu fa tin lam tl ri;

3. sbat olunmu fa tin lam tl ri;

4. T rif layiq m qam olan n böyük fa tin zikri;

82Qurani-K rim( l- nbiya, 28). 83 Buxari (4476), Muslim (193) 84 Buxari (92)


131

5. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) fa tl deyil s cd yl ba lamas n n v sfi v izn veril rs fa t etm si;

6. fa tl n layiq adam kimdir?

7. fa tin Allaha rik qo an üçün olmamas ;

8. fa tin h qiq tinin b yan edilm si.

17. l-Q s s sur sinin 56-c ay sin dair f sil.

Allah buyurur: « übh siz ki, s n ist diyini do ru yola yön ld bilm zs n...» 85

S hih h disd bn Museyyibin atas ndan (Allah onlardan raz olsun) e itdiyi bel bir r vay t vard r: « bu Talib ölüm aya nda olanda Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) onun yan na g ldi, Onun yan nda Abdullah ibn bu Um yy v bu C hl var idi. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) bu Talib dedi: « mi! «L il h ill llah» de ki, bu k lm il Allah n yan nda s nin üçün hücc tim olsun». Abdullah ibn bu Um yy v bu C hl is bu Talib dedil r: «S n Abdul Mutt libin mill tind n üz dönd r c ks n?» Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) öz sözünü t krar etdi. Onlarda dedikl rini t krar etdil r. bu Talibin son sözü bu oldu ki, o, Abdul Mutt lib mill tind ndir v «L il h ill llah» dem y etiraz etdi. Bel olduqda R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) dedi: «N q d r ki, bu m n qada an olunmay b, m n Allahdan s nin ba lanma n dil y c y m». Bel olduqda Qüdr t v C lal sahibi Allah bu ay ni nazil etdi: «Pey mb r v

85Qurani-K rim( l-Q sas, 56).


132

iman g tir nl r mü rikl r n yax n qohumlar olsa bel onlar üçün ba lanma dil m k yara maz,..»86

bu Talib bar sind is Allah bu ay ni nazil etdi: « übh siz ki, s n ist diyini do ru yola yön ld bilm zs n. Amma Allah dil diyini do ru yola müv ff q ed r» 87


1. « übh siz ki, s n ist diyini do ru yola yön ld bilm zs n...» ay sinin t fsiri;

2. «Pey mb r v iman g tir nl r ...» ay sinin t fsiri;

3. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «L il h ill llah» de!» k lam n n özünün elmi oldu unu iddia ed n adam n fikirl diyinin ksin t fsirind n ibar t böyük bir m s l ;

4. Bir halda ki, bu C hl v onun traf ndak lar Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) n m qs dl «L il h ill llah» de!» dem sini bilirl r, slam n saslar n bu C hld n az bil n adam n Allah üzünü qara etsin;

5. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) misinin slama g lm si üçün art q d r c d çal mas ;

6. Abdul Mutt libin v onun s l fl rinin slam q bul etdiyini iddia ed nl r r dd;

7. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) Allahdan bu Talibin ba lanmas n ist m si; Allah n n inki onu ba lamamas , h tta onun ba lanmas n dil m yi d qada an etm si;

8. Pis yolda lar n adama z r ri;

9. S l fl ri v Böyük adamlar ucaltma n z r ri;

86Qurani-K rim( t-Tövb , 113). 87Qurani-K rim( l-Q sas, 56).


133

10. Batil hlinin übh l ri bu C hlin g tirdiyi übh kimi olmas ;

11. l rin sonluqla il ba l olmas n n sübutu; g r bu Talib son m qamda «L il h ill llah» des ydi bu ona fayda ver rdi;

12. Yolunu azm adamlar n q lbind bu übh nin böyüklüyü. Çünki, hekay td deyilir ki, onlar Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) mübali si v t krar na qar yaln z übh vasit si il mücadil edirdil r. Onlara gör übh z m tli v ayd n bir ey oldu undan onlar bununla kifay tl nmi l r.

18. Ad m övlad n n m lisaleh adamlar bar d ifrata varmas n n onlar n küfr etm sin v dinl rini t rk etm l rin

s b b olmas bar d f sil.

Allah buyurur: «Ey kitab hli! Öz dininizd h ddi a may n!»88

Buxarinin h dis kitab nda bn Abbasdan (Allah ondan v atas ndan raz olsun) r vay t olunur ki, o, Allah n bu ay si haqda bel demi dir: «V dedil r: «Öz tanr lar n z t rk etm yin, V ddi, Suvay , Ya usu, Y uqu v N sri atmay n!»89 Bunlar Nuh qövmünd n olan m lisaleh adamlar n adlar d r. O adamlar h lak olanda eytan onlar n qövmün t lqin etdi ki, onlar n sa l qlar nda olduqlar yerl rd onlara heyk ll r ucald b onlar n adlar n heyk ll rin versinl r. Onlar bunu etdil r. Lakin bu heyk ll r ibad t olunmurdu. Heyk ll ri düz ld n adamlar öl nd n sonra tövhid elmi unudulduqda onlara ibad t olunma a ba lad "90.

bn Qeyyim demi dir: «Saleh insanlar öldükd n sonra onlar n q brl ri çox ziyar t edilmi , sonra onlar n heyk ll rini düz ltmi l r. Uzun vaxt keçdikd n sonra onlar bu heyk ll r sitayi etm y ba lam lar».

88Qurani-K rim( n-Nisa, 171). 89Qurani-K rim(Nuh, 23) 90 Buxari (4930)


134

Öm r ibn X ttabdan (Allah ondan raz olsun) bel r vay t edirl r ki, o, R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini söyl mi dir: «Xristianlar M ry min o lunu h dd n art q t rifl dikl ri kimi, siz d m ni h dd n art q t rifl m yin! M n sad c olaraq bir b nd y m. M n Allah n qulu v Allah n r sulu deyin»91. (Bu h disi Buxari v hm d r vay t etmi dir).

Ba qa h disd Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) buyurmu dur: - N bad h ddinizi a as n z. Sizd n vv lkil ri h ddini a maq m hv etmi dir»92. (Bu h disi hm d r vay t etmi dir).

Müslim is bn M suddan (Allah ondan raz olsun) r vay t etmi dir ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel demi dir: «H dd n art q x rdaç l q ed nl r d m hv olmu lar»93. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) bunu üç d f t krar etmi dir.


1. Bu f sli, habel bundan sonra g l n iki f sli ba a dü n adama slam n q ribliyi ayd n olar; o adam n Allah n qüdr tin v Onun insanlar n q lbini ist diyi anda d yi dirm sin ahid olar;

2. Yer üzünd ilk irkin m lisaleh adamlar bar d übh y dü m kd n ba verm si;

3. Pey mb rl rin dinini d yi dir n ilk ey; pey mb rl ri Allah n özünün gönd rdiyi bilindiyi halda buna s b b n idi?

4. ri tin v fitr tin bid tl ri r dd etm sin baxmayaraq onlar n bid ti q bul etm si;

91 Buxari (3445) 92 N sai (3057) 93 Muslim (2670)


135

5. Bütün bunlara haqq n batill qar d r lmas n n s b b olmas . Bunlardan birincisi m lisaleh adamlara olan m h bb t, ikincisi is elm v din adamlar ndan b zil rinin yax l q etm k m qs dil etdikl ri bir eyin onlardan sonrak lar t r find n ba qa cür ba a dü ülm sidir;

6. Nuh sur sind ki ay nin t fsiri;

7. nsan q lbind haqq n azal b batilin artmas n n onun xisl tind olmas ;

8. Bu f sild s l fl rd n g lmi bel bir fikr sübut var ki, bid tl r küfr s b b olur.

9. Bid t i l tm k ist y nin niyy ti yax olsa bel , eytan bilir ki bu bid tin sonu n dir;

10. H r hans bir i d h ddi a ma n (ifrata varma n) qada an olmas n n ümumi bir qayda olmas v bunun n il n tic l n c yini bilm k;

11. Saleh m l i l m k m qs dil q br üstünd daimi qalma n z r ri;

12. Heyk l ucaltma n qada an olmas v heyk ll rin da d lmas n n hikm ti;

13. Bu hekay tin h miyy tinin böyüklüyü v insanlar n ona çox ehtiyaclar oldu u halda ondan qafil olmas ;

14. n t cüblü ey onlar n, y ni bid t hlinin özl rinin bu hekay ti h dis v t fsir kitablar nda oxuyub h rfi m nada ba a dü m sidir. Bel ki, Allah onlar n q lbini özl rind n el ay rm d r ki, onlar Nuh qövmünün etdiyi h r k tin n yax ibad tl rd n biri oldu una, Allah n v onun R sulunun (Ona Allah n salavat v salam olsun) qada an etdiyi eyin is insan n qan n n tökülm sin v mal na q sd olunmas na icaz ver n küfr oldu una inanm lar;

15. Onlar n bununla (bütl r ibad tl ) yaln z fa t ist m sinin b yan ;

16. Onlar n sur t yaradan aliml rin d bunu ist m l rini z nn etm si;

17. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «Xristianlar M ry min o lunu h dd n art q t rifl dikl ri kimi, siz d m ni h dd n art q


136

t rifl m yin!» sözünün buna parlaq sübut olmas . Bel ayd n b la ti çatd rana Allah n salavat v salam olsun;

18. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) biz h dd n art q x rdaç l q ed nl rin d m hvi bar d n sih t verm si;

19. Tövhid unudulmay nca heyk ll r ibad t olunmad n n b yan . Burada tövhidin n vaxtad k mövcud oldu u v onun unudulmas n n z r ri d ayd nla r;

20. Tövhid elminin unudulmas na bu elmin aliml rinin ölüb getm sinin s b b olmas .

19. m lisaleh adam n q brinin yan nda ibad t etm k qada and r - g r ona ibad t ets nec olar? - f sli.

Buxari v Muslimin Ai d n (Allah ondan raz olsun) r vay t etdiyi h disd Ummu S l m R sulullaha (Ona Allah n salavat v salam olsun) H b istanda gördüyü bir kils v onun içind ki kill r haqq nda x b r verdi. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) onu dinl yib dedi: «Onlarda m li saleh bir adam, yaxud saleh bir b nd öl nd onun q bri üstünd m scid tikib orada kill r ç k rl r. Onlar Allah d rgah nda yarad lm lar n n rridir»94.

Onlar bununla iki fitn ni - q brl r ibad t etm k fitn sini v heyk l qoymaq fitn sini birl dirmi l r»

Buxari v Muslimin Ai d n (Allah ondan raz olsun) ba qa bir h disd bel r vay t olunur: “Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) ölüm m l yi nazil olark n o öz x mis sini (zolaql paltar n , köyn yini) üzün ç kdi. Bird n can s x ld v onu üzünd n ç kib uzanm halda dedi: «Allah y hudil r v xristianlara l n t el sin ki, onlar öz pey mb rl rinin

94 Buxari (434), Muslim (528)


137

q brl rini s cd gaha çevirmi l r». O, bununla onlar n etdikl rind n ç kindirirdi. Bu x b rdarl q olmasayd , o, aç q yerd - s hab l rin d fn olduqlar q bristanl qda d fn olunard . Lakin qorxu vard ki, onun q brini s cd gah ed rl r...»95

Muslim is Cund b ibn Abdullah n (Allah ondan raz olsun) bel dediyini r vay t edir: «M n Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) v fat ndan be gün vv l onun bel dediyini e itmi m: «Allah brahimi Özün x lil ( n yax n, sevimli dost) seç ndiyi kimi m ni d Özün x lil seçdi. g r ümm timd n bir x lil seçs ydim bu B kri özüm x lil seç rdim! M bad sizd n vv lkil r öz pey mb rl rinin q brl rini s cd gah etdikl ri kimi siz d q brl ri s cd gah ed siniz; m n bunu siz qada an edir m»96.

Göründüyü kimi, o bunu ömrünün sonunda qada an etdi. H m d o bunu ed nl ri ölüm aya nda l n tl di. Q brin yan nda m scid tikilm d n namaz q l nmas da bel dir. Ai nin (Allah ondan raz olsun) «Qorxu vard ki, onun q brini m scid çevir rl r» sözü bu m nadad r. S hab l r Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) q brinin traf nda m scid tikm dil r. Namaz q lmaq m qs dil seçil n h r bir yer m scid seçilmi dir, habel namaz q l nan h r bir yer m scid adlan r. Nec ki, Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) buyurmu dur: «Yer üzü m nim üçün s cd gah v pak edilmi dir»97.

hm d yax isnadla bn M suddan (Allah ondan raz olsun!) Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini r vay t edir: « n pis adamlar Qiyam t günün d k sa qalacaq adamlar v q brl ri s cd gah ed n adamlard r»98. bu Hatim d bu h disi öz s hih h dis kitab nda r vay t etmi dir.

95 Buxari (436), Muslim (531) 96 Muslim (532) 97 Buxari (335), Muslim (521) 98 hm d (1/405)


138


1. Yax niyy tl d olsa, m lisaleh adm n q bri yan nda Allaha ibad t edilm k üçün m scid tikmi adamlar haqq nda Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) dedikl ri;

2. Abid v heyk l ucaltma n qada an olunmas v bunu ed nl r ciddi x b rdarl q;

3. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bunu daha idd tli kild x b r verm sind ki ibr t d rsi: ilk olaraq bunu s hab l r qada an

etm si, sonra ölümünd n be gün vv l söyl dikl ri, daha sonra ölüm yata nda ik n vv ll r dedikl ri il kifay tl nm m si;

4. Onun bunu q bri üstünd etm yi h l q bri yox ik n qada an etm si; 5. Q br üst abid ucaltma n y hudil rin v xristianlar n öz pey mb rl rinin q brl ri üstünd abid ucaltmaq ad tl rinin qal olmas ;

6. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) buna gör y hudil ri v xristianlan l n tl m si;

7. Onun bununla bizi öz q bri üstünd bel eyl r in a etm kd n ç kindirm k ist m si;

8. Onun aç q sah d - q bristanda d fn olunmamas n n s b bi; 9. Buna onun q brinin s cd gah edilm sind n ehtiyat edilm sinin s b b olmas ; 10. Onun q brl ri s cd gah ed nl ri ölm yib Qiyam t günün qalacaq adamlarla b rab r tutmas v bel likl d , irk ba verm mi onun verm sin s b b olan eyi onun n tic si il birlikd göst rm si;

11. Onun ölümünd n be gün qabaq söyl diyi xütb d (nitqd ) b zi elm adamlar n n yetmi iki mill tin ham s ndan xaric hesab etdikl ri n pis bid tçil r olan - rafizil r v c hmil r cavab verm si. M lum oldu u kimi, irk v q brl r ibad t m hz raf zil rd ba verdi, q brl rin üstünd m scidl r tik n ilk adamlar onlar oldular;

12. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) ölümqaba a r lardan ç kdiyi ziyy t;

13. Ona ehtiram göst rilib Allah n x lilliyin layiq görülm si; 14. X lilliyin m h bb td n üstün olmas n n b yan ;


139

15. bu B kr Siddiqin shab l rin n f zil tlisi olmas ; 16. bu B krin x lif liyin i ar olunmas .

20. m lisaleh adamlar n q brl rin h dd n art q t zim etm nin bu q brl ri Allahdan qeyri ibad t olunan bütl r

çevirm si haqq nda f sil.

Malik « l-Muvatta» kitab nda r vay t etmi dir ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel demi dir: «Allah m! m nim q brimi ibad t olunan büt çevirm , öz pey mb rl rinin q brl rini s cd gah ed n bir qövm Allah n q z bi idd tl nmi dir »99.

bn C ririn öz isnad il Süfyandan, onun da M nsura istinadla Mücahidd n etdiyi r vay td Mücahidin «Bir deyin gör k Lat v Üzza n y qadirdir?!» ay sind ki Lat haqq nda bel dediyi göst rilir: «O h mi onlar üçün s y q bi ir rdi, öl nd n sonra is onun q brini ziyar t etm y ba lad lar.

bul Covza da bn Abbas n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) el bel dediyini r vay t etmi dir: «O, ziyar tçil r üçün s y q çalard ».

Yen d bn Abbas n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) bel dediyi r vay t olunur: «R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) q brl ri ziyar t ed n qad nlar v onlar n üstünd m scid tikib, ç raq yand ranlar l n tl mi dir». (Bu h disi hli Sün n ( bu Davud, N sai, Tirmizi v bn Mac ) r vay t etmi dir).


1. Bütl r haqq nda anlay ; 2. bad tin t fsiri;

99 Muvatta( 416)


140

3. Pey mb rin (Ona Allahin salavat v salam olsun) xo ag lm z bir i in ba ver c yind n qorxdu u zaman Allaha s nmas ;

4. Onun pey mb rl rin q brl rinin s cd gah edilm sini bununla laq ndirm si (bel i l rd n saymas );

5. Allah q z binin idd tli olmas n n qeyd olunmas ; 6. n mühüm m s l l rd n biri: n böyük bütl rd n biri olmu Lata ibad t

olunmas n n s b bi; 7. Onun m lisaleh adam n q bri olmas ; 8. «Lat» sözünün q br sahibinin ad olmas v ona verilmi ad n m nas n n

izah ; 9. Q brl ri ziyar t ed n qad nlar n l n tl nm si; 10. Q brl rin üstünd ç raq yand ranlar n l n tl nm si.

21. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) tövhidin r fini qorumas v irk aparan h r bir yolu

ba lamas h qq nda f sil.

Allah T al nin k lam : « Siz özünüzd n el bir Elçi g ldi ki, sizin ziyy t dü m yiniz ona a r g lir. O siz qar qay ke , möminl r fq tli, r hmlidir. g r onlar üz dönd rs l r, de: “M n Allah yet r.

Ondan ba qa ilah yoxdur. M n Ona t v kkül etdim. O, böyük r in R bbidir!”».100

bu Hureyran n (Allah ondan raz olsun) r vay t etdiyi h disd R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Öz evl rinizi q brl r , m nim q brimi ziyar tgaha çevirm yin. M n salavat g tirin. Harada olursunuz olun, salavat n z m n çatar»101. Bu h disi bu Davud yax isnadla r vay t etmi dir; onu r vay t ed nl r nüfuzlu ravil rdir.

100Qurani-K rim( t- Tövb , 128). 101 bu Davud (2042)


141

li ibn Huseynd n (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, o bir ki inin Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) q brinin yan na g lib oradak de ikd n iç ri keç r k dua etm k ist diyini gördü v onu bunu etm y qoymad v o ki iy bel dedi: - G l s n atam n babamdan, onun da Pey mb rd n (Ona Allah n salavat v salam olsun) e itdiyi bir h disi dan m: «M nim q brimi ziyar tgah, öz evl rinizi q bristanl q etm yin. M n salavat g tirin, sizin salam n z harada olsan z m n çatar». (Bu h disi l-M qdisi özünün l-Muxtara kitab nda r vay t etmi dir).


1. B ra t ( t-Tövb ) sur sinin bir ay sinin t fsiri;

2. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) öz ümm tini tövhidin r fin toxunmaqdan v irk qur anmaqdan uzaqla d rmas ;

3. Onun bizim üçün can yand rmas , biz mehribanl q v m rh m t göst rm si;

4. Onun q brinin ziyar t olunmas n n n yax i l rd n olmas na baxmayaraq, öz q brin ziyar t olmas n qada an etm si;

5. Onun öz q brini çox ziyar t etm yi (ziyar tgaha çevirm yi) qada an etm si;

6. Onun evd lav (nafil ) namaz q lma a h v sl ndirm si;

7. S hab l r gör q bristanda namaz q lma n qada an olmas ;

8. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) salavat n v salam n n, m saf nin yax n,yaxud uzaq olmas ndan asl olmayaraq çatmas v onun q brinin yan nda bunu etm y ehtiyac olmamas n bildirm k;

9. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) öl nd n sonra b rz xd (v fat ndan Qiyam t günün d k olan «q br h yat » zaman ) öz ümm tinin etdiyi xeyir-duan n v salam n ona rz olunmas ;


142

22. Bu ümm td n b zil rinin bütl r ibad t etm si haqq nda f sil.

Allan T al nin k lamlar : « Kitabdan özl rin az bir ey veril nl ri görmürs nmi? Onlar Cibt v Ta uta inan r v kafirl r üçün d : «Bunlar möminl rd n daha do ru yoldad rlar», - deyirl r. Onlar Allah n l n t etdiyi

xsl rdir. Allah n l n t etdiyi xs is heç bir köm k ed n tapa bilm zs n!» 102

«De ki: «Allah yan nda c za etibar il bundan daha pisini siz x b r verimmi? Allah n l n tl diyi, q z bl ndiyi, özl rini meymunlara, donuzlara v eytanlara ibad t ed nl r dönd rdiyi xsl r mövqec daha pis v do ru yoldan daha çox azanlard r» 103

«... shabi-k hf bar sind qalib g l nl r is «Onlar n (m zar ) üstünd bir m scid tik c yik» - dedil r».104

bu S idd n (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunur: «Siz özünüzd n vv lkil rin yoluna el d qiqlikl (oxun l l yi kimi) tabe olacaqs n z ki, h tta onlar k rt nk l yuvas na girs l r, siz d ora gir c ksiniz». Dedil r: «Ya R sulullah! « vv lkil r» dey nd y hudil r v xristianlar m n z rd tutrsan? O dedi: «Onlar n z rd tutmay b b s kimi n z rd tumal yam?»105 (Bu h disi Buxari v Müslim r vay t etmi dir).

Müslim is Sovbandan (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini r vay t etmi dir: «Allah m n yer üzünün h r t r fini göst rdi. M n onun rq v q rb s rh d l rini gördüm. M nim ümm timin mülkünün sah si m n göst ril n h r t r f çatacaq. M n iki x zin verildi: q rm z x zin v a x zin . M n R bbimd n

102Qurani-K rim( n-Nisa, 51-52). 103Qurani-K rim( l-Maid , 60). 104Qurani-K rim( l-K hf, 21). 105 Buxari (3456),Muslim (2669)


143

ist dim ki, m nim ümm timi kütl vi q r nla h lak etm sin, onlar n üstün özl rind n ba qa heç bir dü m n salmas n v onlar n toxunulmazl n t min etsin. Bel olduqda R bbim dedi: - Ya M h mm d! M n bir q rar vers m, d yi m z qalar. M n q rar verdim ki, s nin ümm tini kütl vi q r nla h lak etm yim, onlar n üstl rin özl rind n ba qa bir dü m ni salmay m. Onlar n qon ulu unda ya ayanlar birl ib onlara hücum ets l r d , onlann özl rind n b zil ri o biril rini h lak etm yinc , bir qismi dig rini sir-yesir etm yinc onlar n bütövlüyün x l l g lm y c k»106.

B rqani bu h disi öz h dis kitab nda r vay t etmi v sonra Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini lav etmi dir: «M n ümm tim üçün daha çox onlar düzgün yoldan azd ran imamlardan qorxuram. Ümm tim aras na dav t dü s , bu, Qiyam t günün d k davam ed c k. M nim ümm timd n sa qalanlar mü rikl rl birl m yinc d st - d st adamlar bütl r ibad t etm yinc , qiyam t qopmayacaq. Ümm timd n otuz n f r yalanç ç xacaq v onlar n h r biri dey c k ki, pey mb rdir. Lakin bilin ki, M n pey mb rl rin sonuncusuyam v m nd n sonra pey mb r yoxdur. Ümm timd n bir d st haqq üzr qalib olaraq qalacaqd r. Onlar yalq z (köm ksiz) qoyanlar v onlara müxalif olanlar Allah T al nin mri g lib yeti n d k onlara bir z r r vura bilm y c k».


1. n-Nisa sur sind n bir ay nin t fsiri;

2. l-Maid sur sind n bir ay nin t fsiri;

3. l-K hf sur sind n bir ay nin t fsiri;

4. Bu m s l l rin n h miyy tlisi bu suallara veril n cavablard r. Bu m qamda cibt v ta uta iman n m nada i l nmi dir? Bu iman q lb n etiqad etm k dem kdirmi? Yoxsa bu iman etiqad sahibl rinin onlar n (cibtin v 106 Muslim (2889)


144

ta utun) b zil ri il raz la mas v bunula bel o bütl rin batil oldu unu bilm si dem kdir?

5. Onlar n (kitab hlinin) Allah inkar etdikl rini bildikl ri kafirl rin möminl rd n daha do ru yolda olduqlar n dem si;

6. Bu f sild ayd nla d r lmas n z rd tutulan sas m s l , y ni irkin bu S idin dan d h disd oldu u kimi, çox adamda olmas ;

7. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bunun ba ver c yini qabaqcadan b yan etm si (bu mill td n olan çox adam n bütl r ibad t etm si n z rd tutulur);

8. n t ccüblü bir i : Muxtar kimi h r k lmeyi had ti q bul edib özünün bu ümm td n oldu unu, Allah n elçisinin, Quran n haqq oldu unu b yan etm kl yana , pey mb rlik iddias nda olan adamlar n meydana ç xmas .

bax ki, o, bir t r fd n M h mm din pey mb rl rin sonuncusu oldu unu, dig r t r fd n bununla aç q-ayd n ziddiyy t t kil ed n bütün bu sözl ri deyir. Muxtar s hab l rin dövrünün sonlar nda meydana ç xm v d st -d st adamlar ona inanaraq onun ard nca getmi l r;

9. Haqq n, yer üzünd n v ll r k sildiyi kimi, bir daha tamamil k silm y c yi v bir tayfan n haqdan uzaqla mayaca müjd si;

10. Onlar n sayca az olacaqlar na baxmayaraq, n onlar qoyub qaçanlar n, n d onlar n leyhin ç xanlar n onlara z r r ver bilm y c yi haqq nda fikrin do ru ç xmas ndan ibar t n böyük möcüz ;

11. Bu rtin qiyam t qopanad k qüvv d olaca ; 12. Buradak h disd , haqq nda dan lan hadis l rin art q ba verm sind n

ibar t böyük möcüz l r, o cüml d n: Pey mb rin (Ona Allahm salavat v salam olsun) x b r verdiyi kimi, onun ümm tinin razisinin imala v c nuba deyil, rq v q rb do ru geni l nm si, bu ümm t iki x zin verilm si, Allahdan ümm ti üçün ist diyi iki ey müsb t, üçüncüy m nfi cavab al nmas - art q onlar aras nda dav tin dü m si v bunun qiyam t qopanad k davam ed c yinin do ru ç xm s , onun öz ümm tind n b zil rinin bir-birini h lak ed c yi, b zil rinin bir-birini sir ed c yi, öz ümm ti üçün onlar do ru yoldan azd racaq ba ç lar ndan haql olaraq qorxmas , onun bu


145

ümm td n pey mb rlik ed r k g l c kd n x b r verm k iddias nda olan adamlar n ç xaca haqq ndak verdiyi x b rl rin do rulu u, bir tayfan n haqq u runda mübariz d qalib ç xaca n n do rulu u. Art q bütün bunlar, ayr l qda h r birinin a las maz olmas il yana , onun x b r verdiyi kimi olmu dur;

13. Pey mb rin öz ümm ti üçün adamlar do ru yoldan azd ran imamlardan qorxmas mn xüsusi vur ulanmas ;

14. Bütl r ibad tin n m na verm sin diqq tin yön ldilm si.

23. Sehr haqq nda f sil.

Allah T al nin k lamlar : «...H qiq t n, onlar bel eyl ri sat n alanlar n axir td pay olmad n yax bilirl r» 107

«Onlar cibt v ta uta iman g tirirl r»108

Öm r (Allah ondan raz olsun) demi dir: «Cibt - sehirdir, ta ut is eytand r».

Cabir (Allah ondan raz olsun) demi dir: «Ta utlar eytanlar n s madan enib x b rl r g tirdikl ri kahinl rdir; onlardan h r m h ll d biri var».

bu Hureyradan (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «H lak edici yeddi günahdan ç kinin!» Soru mu lar: «Ya R sulallah, onlar hans lard r?» Demi dir: «Allaha rik qo maq, sehrl m ul olmaq, Allah n haram etdiyi n fsi haqs z yer öldürm k, s l m yem k, yetim mal n m nims m k, döyü günü meydandan qaçmaq, namuslu, qafil mömin

107Qurani-K rim ( l-B q r , 102). 108Qurani-K rim( n-Nis , 51).


146

qad nlar namussuzluqda günahland r b onlara böhtan atmaq»109 (Bu h disi Buxari v Müslim r vay t etmi dir).

Cundubd n (Allah ondan raz olsun) is Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) özünd n e itdiyi bel bir h dis r vay t olunur: «Sehrbaz n ri td t yin olunmu c zas , onun q l ncla öldürülm sidir»110. Bu h disi Tirmizi r vay t etmi v onun Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) özünd n deyil, Cundubun sözü oldu unu söyl mi dir.

Buxarinin h dis kitab nda is B c l ibn Abd nin bel dediyi göst rilir: «Öm r ibn X ttab (Allah ondan raz olsun) yaz l mr (f rman) vermi di ki, h r bir sehrkar ki ini v qad n öldürün. Biz d üç sehrkar ki i öldürdük».

H fs d n (Allah ondan raz olsun) d onu sehirl mi bir cariy sini öldürm yi mr etdiyi v cariy nin öldürüldüyü r vay t olunmu dur. H min h dis Cünd bd n d r vay t olunmu dur. hm d bunun Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) üç s hab sind n r vay t olundu unu söyl mi dir.


1. l-B q r sur sind n olan ay nin t fsiri;

2. n-Nisa sur sind n olan ay nin t fsiri;

3. Cibtin v ta utun, onlar n aras ndak f rqin t fsiri (izah );

4. Ta utun h m cinl rd n, h m d insanlardan ola bilm si;

5. Q ti qada an olunan yeddi h lakedici günahlar bilm k;

6. Sehrkar n kafir olmas ;

7. Onun q tl m hkum edilm si v tövb sinin q bul olunmamas ;

109 Buxari (2767), Muslim (89) 110 Tirmizi (1460)


147

8. Sehrbazl n müs lmanlar aras nda Öm rin (Allah ondan raz olsun) dövründ oldu unu görürüks , ondan sonra bunun n d r c d yay lmas n n t s vvür g tirilm si.

24. Sehrin növl rind n b zil rinin b yan f sli.

hm d demi dir: «M h mm d ibn C f r Ovfd n, Ovf H yyan ibn ladan, H yyan da Qutn ibn Q bis d n, Qutn ibn Q bis nin atas n n

Pey mb rd n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bu sözl ri e itdiyini dan m d r: « y f d , t rq d , n hs d , cibtdir»111.

Ovf demi dir: « yaf - qu lar hürküdüb uçurmaqd r, t rq - yer üstünd ç kil n x tdir». Cibt, H s nin dediyin gör eytan s das d r. Bu çox yax isnadl h disdir, bu Davudda, N said v bn Hibban n h dis kitab nda ona istinad n verilmi dir.

bn Abbas (Allah ondan v atas ndan raz olsun!) is R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini r vay t etmi dir: «Ulduz elmind n bir f sil öyr n n sehrd n bir f sil öyr nmi olur. Bu bar d elmi n q d r artarsa, günah da bir o q d r artar»112 (Bunu bu Davud s hih isnadla r vay t etmi dir.)

N sai is bu Hureyr d n (Allah ondan raz olsun) bel r vay t edir: «Kim bir düyün ba lay b ona üfür rs , sehr etmi olur; kim sehr ed rs , Allaha rik qo mu olur. Kim bir ey ba lanarsa ona h val olunar»113.

bn M suddan (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunur: : «M n siz dedi-qodunun n oldu unu deyimmi? Bu, böhtan v adamlar aras nda söz g zdirm kdir». H disi Müslim r vay t ami dir.

111 bu Davud (3907) 112 bu Davud (3095) 113 N sai (4079)


148

Buxari v Muslim bn Öm rd n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini r vay t etmi l r:«B la td d bir sehr var».


1. yaf nin, t rqin v tiy r nin cibt olmas ; 2. yaf nin v t rqin izah ; 3. Ulduz elminin sehrin bir növü olmas ; 4. Düyün vurub üfürm yin d sehr olmas ; 5. Söz g zdirm yin d bu q bild n olmas ; 6. B zi f sah tin (göz l dam n) d bu q bild n olmas .

25. Kahinl r v bu q bild n olan adamlar haqq nda f sil.

Muslim öz h dis kitab nda Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) zövc l rinin birind n Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini r vay t etmi dir: «Kim falç ya gedib fala baxd rsa, onun q rx gün namaz q bul olunmaz»114.

bu Hureyran n (Allah ondan raz olsun) r vay tin gör , Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel demi dir: «Kim bir kahinin yan na gedib onun dediyini t sdiq ed rs , M h mm d nazil olana küfr etmi olur»115. Bu h disi bu Davud r vay t etmi dir.

bu Davud, N sai, Tirmizi, bn Mac v Hakimin h dis kitablar nda r vay t etdikl ri v Hakimin dediyin gör , Buxarinin v Müslimin rtl rin gör s hih hesab olunan h disd bu Hureyr (Allah ondan raz olsun) Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini r vay t

114 Muslim (2230) 115 bu Davud (3904)


149

etmi dir: «Kim falç n n ( rraf n) v ya kahinin yan na gedib onun dediyin inansa, M h mm d nazil olan inkar etmi olur».

bu Y la da bn M suddan (Allah ondan raz olsun) yax bir isnadla buna b nz r bir h dis r vay t etmi dir.

mran ibn Huseyn (Allah ondan raz olsun) Pey mb rd n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel bir h dis dan m d r: «Kim s naq (b dbinlik) ed rs , yaxud onun üçün s naq edil rs , kim fala baxsa yaxud özü fal na baxd rsa, kim sehr ets , yaxud sehrbaza müraci t ets , bizd n deyil; kim kahinin yan na gedib onun dedikl rini t sdiq ets , M h mm d nazil olana küfr etmi olur»116. Bu h disi B zzar çox yax bir isnadla r vay t etmi dir. T barani d onu yax bir isnadla bn Abbas n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) dilind n «kim kahinin...» ifad sin d k r vay t etmi dir.

B vi demi dir: « rraf (falç ) g l c kd ba ver n hadis l ri vv lc d n bildiyini deyib bununla da guya o urlanm eyin, azm adam n v s. yerini göst rdiyini iddia ed n deyilir. Bel sin kahin d deyilir. Kahin slind g l c kd ba ver c k qeyri-mü yy n hadis l rd n x b r ver n adamd r. H mçinin insan n fikrind n keç nl ri bildiyini dey nl r d kahin deyilir».

bulabbas ibn Teymiyy bu bar d demi dir: « rraf - kahin, mün ccim, r mmal v onlar kimi bu yollarla i l rd n x b rl ri oldu unu dey n adamlar n ad d r».

bn Abbas (Allah ondan v atas ndan raz olsun) is « bc d» yaz b ulduzlarla fala baxan adamlar haqq nda demi dir: «Bu i l m ul olan n Allah yan nda bir n sibi oldu una inanm ram».


1. Qurana inanmaqla kahinin sözünü t sdiq etm yin bir araya s mamas ;

2. Kahin inanma n küfr olmas n n b yan ;

116 Muslim (3578)

.


150

3. Bu i d fal na bax lan adam n da falabaxan q d r günahkar olmas ;

4. Özü s naqç olmay b ba qas n n onun üçün s naq etdiyi adam n da el bunu ed n q d r günahkar olmas ;

5. Sehr-cadu etdir n adam n c zas n n sehr ed nl eyni olmas ;

6. « bc d» usulu il fala baxan adam n da kafir olmas ;

7. Kahin v rraf aras ndak f rq.

26. Nu r (sehr-cadunun aç lmas ) haqq nda f sil.

Cabird n (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullahdan (Ona Allah n salavat v salam olsun) nu r haqq nda soru anda o demi dir: «O, eytan m lind ndir»117. Bu h disi hm d yax bir isnadla r vay t etmi dir. bu Davud da bu h disi r vay t etmi v h m d bu bar d demi dir: « hm dd n nu r haqq nda soru mu lar, o demi dir: - bn M sud (Allah ondan raz olsun) bel m ll ri xo lamazd ».

Buxarid Qat d d n bel r vay t olunur: «M n bn Museyyib dedim : - Sehr-caduya sal nm , yaxud caduya sal n b öz qad n na yana a bilm y n adam n sehr-cadusunu açmaq, yaxud cinl ri ondan uzaqla d rmaq olar? Cavab verdi: - Bir halda ki, bundan yax m qs d güdülür, olar; fayda ver n ey qada an deyil»

H s nd n r vay t olunur ki, o bel demi dir: «Sehri sehrkardan ba qa heç k s aça bilm z».

bn Qeyyim demi dir: «Nu r sehrin sehr sal nm adamdan aç lmas d r. Onun iki növü var. Birincisi: onu özü kimi ba qa bir sehrl açmaq. Bu eytan m li adland r lm d r v H s nin sözü bu növ aiddir . Bu zaman sehr-cadu açan v cadusu aç lan adam eytan n sevdiyi i l m ul 117 bu Davud (3868)


151

olub ona yax nla r, eytan da sehr sal nm adam n x trin öz sehrini puça ç xar r. kincisi: ovsun, Allah n ad n zikr edib Ona p nah aparmaq, d rmanlar v qada an olmayan dualard r. Bu növ icaz verilir».


1. Nu r nin qada an olunmas ;

2. Nu r nin qada an olunan növü il mü yy n ç tinliyi aradan qald rd üçün icaz veril n növü aras ndak f rq.

27. T tayyur (s naq, i in n hs g tirm si) haqq nda f sil.

Allah T al nin k lamlar : «... Onlar n ba na g l n Allahdand r, lakin onlar n ks riyy ti (bunu) bilm z!» 118 "Dedil r: «Sizin n hsliyiniz, u ursuzlu unuz öz ucbat n zdand r»"119 bu Hureyradann (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunur: «N x st liyin yoluxmas do rudur, n i in n hs g tirm si, n bayqu un n hs qu olmas , n d S f r ay n n n hs ay olmas »120. Bu h disi Buxari v Muslim r vay t etmi dir. Müslimin r vay tind bu lav vard r: - «n ulduzla ya ist m k, n d görün n eytan do rudur»121.

Buxari v Muslim n sd n r vay t etmi l r ki, R suulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel demi dir: «N x st liyin yoluxmas do rudur, n i in n hs g tirm si; «f l»i is xo lay ram. Soru mu lar ki, «f l» n dir,

118Qurani-K rim ( l- raf, 131). 119Qurani-K rim ( l-Yasin, 19

120 Buxari (5757), Muslim (2220) 121 Muslim (2220)


152

cavab vermi dir: «Bir adam n ba qas na ür k ox ayan, ümid ver n söz dem sidir»122.

bu Davud s hih bir isnadla Uqb ibn Amirin bel dediyini r vay t etmi dir: «Bir d f R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) yan nda n hsin növl rind n söz dü dü. O dedi: «Onlar n iç risind n yax s «f l»dir ki, bir müs lman yolundan qaytarm r, gördüyü i d n ç kindirmir. g r biriniz bir xo ag lm z i rast g ls , bel desin: «Ey Allah m! biz n yax eyl ri S nd n ba qa kims ver bilm z, n d pis eyl ri S nd n ba qa kims bizd n uzaqla d ra bilm z; S nd n ba qa

qüdr t v qüvv t sahibi yoxdur»123.

bn M sud (Allah ondan raz olsun) Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini r vay t edir: «N hs inanmaq irkdir, n hs inanmaq irkdir» bizd n h r birin bu üz verir verir... Lakin Allaha t v kkül ets n, onu s nd n uzaqla d rar".124 Bu h disi bu Davud Tirmizi r vay t etmi v Tirmizi s hih demi v sonunun bn M sudun (Allah ondan raz olsun) sözü oldu unu bildirmi dir.

hm din bn Amrdan (Allah ondan raz olsun) r vay t etdiyi h disd bel deyilir: «Kim (tiy r y ) i in n hs g tirm yin inan b yolundan qay tsa, irk etmi olur». Dedil r: «B s bu günah n il yumaq olur?» Dedi: « Bel

dem kl : Allah m! xeyir d S nd ndir, n hs i in ba verm si d . S nd n ba qa ilah yoxdur»125.

Yen d hm din Fadl ibn Abbasdan (Allah ondan v atas ndan raz olsun) r vay t etdiyi h disd Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam

122 Buxari (5776), Muslim (2224) 123 bu Davud (3919) 124 Tirmizi (1614), bu Davud (3910) 125 hm d (7005)


153

olsun) bel demi dir: «N hs - adam bir i yön ld n v ya onu yoldan qaytaran ey deyilir»126.


1. Diqq tin Allah T al nin: «...Onlar n ba na g l n Allahdand r, lakin onlar n ks riyy ti bilm z!» k lam na v «Sizin n hsliyiniz, u ursuzlu unuz öz

ucbat n zdand r» k lam na yön ldilm si;

2. X st liyin yoluxmas n n inkar ;

3. N hsin inkar ;

4. Bayqu ulamas n n u ursuzluq g tirm sinin inkar ;

5. S f r ay n n n hs ay olmas n n inkar ;

6. «F l»in qada an olunan i l rd n olmamas , ksin xo ag l n bir i olmas ;

7. «F l»in t fsiri;

8. nsan bel eyl r xo lamad halda q lbin dü rs , onun z r r verm m si v Allah n bunlar Ona t vkkül ed n adamlardan uzaqla d rmas ;

9. Özünd bel eyl rin oldu unu gör n adam n öz günah n yumaq üçün dem li oldu u sözl r;

10. N hsin irk olmas n n b yan ;

11. Pisl n n n hsin izah .

28. Astrologiya (ulduz fal ) haqq nda f sil.

Buxari özünün h dis kitab nda deyir: «Qat d demi dir: «Allah ulduzlar üç m qs dl yaratm d r: s maya zin t olmaq üçün, eytanlar da lamaq üçün v istiqam tl rin t yin olunmas nda lam t olaraq istifad

126 hm d (1/213)


154

olunmas üçün; kim onlar n yarad lmas n n m qs dini ba qa cür izah ets , s hv etmi v öz n sibini itirmi , bilm diyi ey haqq nda dan m olar».

H rbin qeyd etdiyin gör , Qat d ay n m nzill rinin (ay hans bürcd olanda n ba verm sini) öyr nilm sini d pisl mi , buna bn Uyeyn d izn verm mi dir.

hm d v shaq is Ay n m nzill rinin öyr nilm sin izn vermi l r.

bu Musadan (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunur: «Üç adam C nn t dü m z: içki dü künü, qohumluq ba lar n k s n, sehrin do rulu unu t sdiq ed n»127. Bu h disi hm d v bn Hibban r vay t etmi l r.


1. Ulduzlar n yarad lmas n n hikm ti;

2. Ulduzlar n ba qa m qs dl rl yarad ld n iddia ed nl r cavab;

3. Ay n m nzill rinin öyr nilm si m s l sind müh ddisl rin müxt lif fikird olmas ;

4. Sehrin batil oldu unu etiqad ets bel ondan bir eyi t sdiql y nin h d l nm si.

127 hm d (19075)


155

29. Ulduz bürcl rind n ya mur dil y nl r dair f sil.

Allah T al nin k lam : «Ruziniz ükr etm li oldu unuz halda, onu yalanm hesab edirsiniz?»128

bu Malik arid n (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullah (Ona Allahm salavat v salam olsun) demi dir: «Ümm tim cahiliyy dövründ n qalm dörd ad ti t rk etm y c k: öz sl-n cab ti il f xr etm k, ba qas n n n silin t n etm k, ulduzlardan ya dil m k v ölü üstünd m rsiy deyib a lamaq»129.

H mçinin demi dir: «M rsiy dey n qad n özü öl nd n qabaq tövb etm s , Qiyam t günü ona qatrandan paltar v qoturdan zireh geyindir c kl r»130. H disi Muslim r vay t etmi dir.

Buxari v Muslimin Zeyd ibn Xalidd n (Allah ondan raz olsun) etdikl ri r vay td Zeyd bel deyir: «Bir d f R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) Hudeybiyy d biz sübh namaz n q ld rd . O gec güclü ya ya m d . R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) namaz q l b qurtarandan sonra adamlar n qar s nda dayan b dedi: «Bilirsiniz R bbiniz n dedi?» Dedil r: «Allah v Onun R sulu daha yax bilir». R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) dedi: «R bbiniz dedi ki, qullar mdan b zisi mömin oldu, b zisi is kafir oldu. Kim dedi ki, bizim üçün Allah n f zil ti v m rh m ti il ya ya d , o m n iman g tirdi v ulduza küfr etdi v kim dedi ki, bizim üçün filan bürc filan ulduz ya ya d rd , o m n küfr etdi v ulduza iman g tirdi»131.

Buxari il Muslimin bn Abbasdan (Allah ondan v atas ndan raz olsun) r vay t etdikl ri h dis d bu m nan verir. Orada deyilir ki, b zi adamlar dedil r ki, filan bürc, filan ulduz do ru dedi. Bel olduqda Allah bu ay l ri 128 Qurani K rim (Vaqi 82) 129 Muslim (934) 130 Muslim (934) 131 Buxari (846), Muslim (71)


156

nazil etdi: «Ulduzlar n m nzill rin and olsun ki, ka bunun n q d r böyük bir and oldu unu bil ydiniz. O çox qiym tli Qurand r. O qorunub saxlan lan bir kitabd r. Ona yaln z pak olanlar toxunar! O, al ml rin R bbi t r find n nazil edilmi dir. ndi siz bu k l m m yalan say rs n z? Ruziniz ükr etm li oldu unuz halda, onu yalanm hesab edirsiniz?»132


1. l-Vaqi sur sind ki ay nin t fsiri;

2. slam ümm tind cahiliyy dövründ n qalm dörd m lin t rk olunmamas ;

3. Bunlardan b zisinin küfr olmas ;

4. nsan slamdan xaric etm y n küfrün mövcudlu u;

5. H disd ki «Qullar mdan b zisi mömin oldu, b zisi si kafir oldu» k lam n n nem tin s b bi il olmas ;

6. Burada iman n n d n ibar t olmasn d rk etm k;

7. Burada küfrün n d n ibar t olmas n d rk etm k;

8. Buradak «filan bürc, filan ulduz do ru dedi» ifad sinini d rk etm k,

9. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «Bilirsiniz R bbiniz n dedi?» k lam n n alimin öyr n n üçün m s l ni onun özün sual verm kl üz ç xarmas n n t lim üsulu olmas ;

10. M rsiy çi qad n n h d l nm si.

132 Qurani K rim (Vaqi 75-82)


157

30. l-B q r sur sinin 165-ci v t-Tövb sur sinin 24-cü ay l rin dair f sil.

Allah T al nin k lamlar : « nsanlar n iç risind Allahdan qeyril rini Allaha rik qo ub, onlar Allah sev n kimi sev nl r d vard r» 133

« De ki: « g r atalar n z, o ullar n z, qarda lar n z, qad nlar n z, q bil niz, qazand n z mallar, kasad olmas ndan qorxdu unuz ticar t, xo unuza g l n m sk nl r siz Allahdan , onun Pey mb rind n v Allah yolunda cihaddan daha zizdirs , Allh n mri g linc y q d r gözl yin. Allah fasiql ri do ru yola yön ltm z!» 134

n sd n (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunur: «Sizin heç biriniz m ni övlad ndan, atas ndan v bütün insanlardan daha çox sevm s , iman kamil olmaz»135. (Bu h disi Buxari v Muslim r vay t etmi dir).

Yen d Buxari v Muslim n sd n (Allah ondan raz olsun) bel r vay t etmi l r: «R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Üç xüsusiyy t malik olan adam iman n irinliyini dadar: Allah v Onun R sulunu h r eyd n çox sev n, bir ba qa adam ba qa m qs dl deyil, yaln z Allah x trin sev n, Allah T al küfrd n xilas etdikd n sonra at at lma ist m diyi kimi küfr qay tma da ist m y n adam»136.

Bu m zmunlu ba qa bir r vay t bel ba lan r: « man n irinliyini dadmaq ist y n adam g r k...» (Buxari v Muslim).

bn Abbasdan (Allah ondan v atas ndan raz olsun) r vay t olunur: «Kim ba qalar n Allah rizas üçün sevs , onlara Allah rizas üçün nifr t ets 133Qurani-K rim( l-B q r ,165). 134Qurani-K rim( t-Tövb , 24). 135 Buxari (15), Muslim (44) 136 Buxari (16), Muslim (43)


158

onlarla Allah rizas üçün dostluq ets , Allah rizas üçün dü m nçilik ets , bunlarla Allaha yax n ola bil r. Bir Allah qulu n q d r çox namaz q l r-q ls n, oruc tutur- tutsun, bu deyil n xüsusiyy tl r malik olmay nca iman n dad n bilm z. ndi adamlar n dostlu u dünya i l ri üz rind b rq rar olub ki, bu da onlara fayda verm z». Bu h disi bn C rir r vay t etmi dir.

bn Abbas (Allah ondan v atas ndan raz olsun) Allah n «O zaman tabe olunmu lar tabe olanlardan uzaqla acaq, zab gör c k v aralar ndak rabit ( laq ) q r lacaqd r».137 k lam haqq nda demi dir ki, burada rabit dedikd m h bb t n z rd tutulur.


1. l-B q r sur sind n bir ay nin t fsiri;

2. B ra t ( t-Tövb ) sur sind n bir ay nin t fsiri;

3. Müs lman üçün Pey mb ri (Ona Allah n salavat v salam olsun) öz can ndan, ail sind n v mal ndan daha çox sevm yin vacibliyi;

4. man n inkar edilm sinin insan n slamdan xaric olmas na d lal t etm m si;

5. man n b z n insan n dada bildiyi, b z n d dada bilm diyi bir irinliyin olmas ;

6. Onlara malik olmadan Allaha yax nla ma n mümkün olmad v bir n f r bel iman n dad n bilm diyi ür kd n g l n dörd m l;

7. Adamlar n dostlu unun dünya mal üz rind b rq rar olmas fakt n s hab nin özün m xsus kild ba a dü m si;

8. «...aralar ndak rabit q r lacaqd r» ay sinin t fsiri;

9. Mü rikl r aras nda Allah çox sev n adamlar n olmas ;

137Qurani-K rim ( l-B q r ,166)


159

10. Qiym tli eyl ri öz dinind n art q sev nl rin h d l nm si;

11. nsan n bir eyi Allaha b nz dib onu Allah sevdiyi q d rsevm sinin n böyük irk olmas .

31. Ali- mran sur sinin 175-ci, t-Tövb sur sinin 18-ci v l-nkabut sur sinin 10-cu ay l rin dair f sil.

Allah T al nin k lamlar : «Sizi yaln z o eytan öz dostlar ndan qorxudub, ç kindirir. Amma siz onlardan qorxmay n! g r möminsinizs M nd n qorxun!» 138

«Allah n m scidl rini yaln z Allaha v qiyam t günün iman g tir n, namaz q l b z kat ver n v Allahdan ba qa heç k sd n qorxmayanlar t mir ed bil rl r»139

«Adamlar aras nda el l ri d vard r ki: «Biz Allaha iman g tirdik!» - dey r, Allah yolunda bir ziyy t gördükd is insanlar n fitn sini Allah n zab kimi q bul ed rl r...»140

bu S idd n (Allah ondan raz olsun) r vay t olunmu h disd deyilir: «Bir adam n ba qalar n raz l a g tirm si üçün Allah n q z bin dü m si , Allah n verdiyi ruziy gör onlara t kkür etm si, Allah n ona verm diyi ey gör ba qalar n danlamas onun iman n n z ifliyind ndir. Allah

yazd ruzini n tamahkar n tamah ç kib g tir bil r, n d nifr t ed nin nifr ti uzaqla d ra bil r»141.

Ai d n (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunur: «Kim insanlar q z bl ndirib

138 Qurani K rim(Ali- mran, 175). 139Qurani-K rim ( t- Tövb ,18) 140Qurani-K rim( l- nk but, 10). 141 Beyh qi uabul man (207)


160

Allah raz salmaq ist s , Allah ondan raz olar v adamlar da ondan raz salar; kim Allah q z bl ndirib insanlar raz salmaq ist s , Allah n ona q z bi tutar v insanlar da q z bl ndirib onun üstün salar»142. Bu h disi bn Hibban öz s hih h disl r kitab nda r vay t etmi dir.


1. li- mran sur sind n bir ay nin t fsiri;


3. l- nk but sur sind n bir ay nin t fsiri;

4. man n z if v qüvv tli ola bilm si;

5. Bu üç eyin iman n z ifliyind n olmas ;

6. Yaln z Allahdan qorxma n f rz olmas ;

7. Yaln z-Allahdan qorxan n savab ;

8. Allahdan ba qa kims d n qorxan n c zaland r laca ;

32. l-Maid sur sinin 23-cü, l- nfal sur sinin 2-ci v 64-cü, t-T laq sur sinin 3-cü ay l rin dair f sil.

«... g r möminsinizs , Allaha t v kkül edin!» 143

«Möminl r yaln z o k sl rdir ki, Allah ad ç kil nd ür kl ri qorxudan titr y r...»144

« S n v s nin ard nca ged n möminl r t kc Allah b s ed r».145

142 Sahih bn Hibban (276)

143 Qurani-K rim ( l-Mald ,23). 144Qurani-K rim ( l- nfal, 2).


161

«...Kim Allaha t v kkül ets , Allah ona kifay t ed r...»146

bn Abbas n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) bel dediyi r vay t olunur ki, «Allah biz b s ed r. O n göz l v kildir!»147 ay sini brahim leyhiss lam oda at lark n oxumu dur. Bu ay ni M h mm d (Ona Allah n

salavat v salam olsun) d ona «Camaat siz qar toplam d r, onlardan qorxun!»148 deyil nd söyl mi dir.


1. Allaha t v kkül etm yin f rz olmas ;

2. Onun iman n rtl rind n biri olmas ;

3. l- nf l sur sinin bir ay sinin t fsiri;

4. H min sur nin daha bir ay sinin t fsiri;

5. t-Talaq sur sinin ay l rind n birinin t fsiri;

6. Bu k lam brahim v M h mm d (Onlara Allah n salavat v salam olsun) ç tinliy dü rk n i l dikl ri üçün onun h miyy tinin böyük olmas .

33. l- raf sur sinin 99-cu v l-Hicr sur sinin 56-c ay l rin dair f sil.

«Yaxud o m ml k tl rin halisi Allah n onlar dola d r b b la toruna salmayaca na min idil rmi? Allah n bu yolla dola d r b b la toruna

145Qurani-K rim ( l- nfal, 64). 146Qurani-K rim( t- Talaq, 3). 147Qurani-K rim(Ali- mran, 173) 148Qurani-K rim(Ali- mran, 173)


162

salmayaca na özl rin z r r el y nl rd n ba qa heç k s arxay n ola bilm z!» 149

«...Azanlardan ba qa, R bbinin m rh m tind n kim ümidini üz bil r»150

bn Abbasdan (Allah ondan v atas ndan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullahdan (Ona Allah n salavat v salam olsun) n yin böyük günahlardan oldu unu soru mu dular, o cavab vermi dir: «Allaha rik qo maq, Allah n m rh m tind n ümid üzm k, v Allah n m krind n arxay n olmaq»151.

bn M suddan (Alah ondan raz olsun) is bel r vay t olunmu dur: «Günahlar n n böyüyü Allaha rik qo maq, Allah n m krind n arxay n olmaq, Allah n m rh m tind n ümidini üzm k». Bu h disi Abdurrazzaq r vay t etmi dir.


1. l- r f sur sind n bir ay nin t fsiri;

2. l-Hicr sur sind n bir ay nin t fsiri;

3. Allah n m krind n arxay n olan adamlara idd tli h d -qorx g linm si;

4. Ümidsizliy qap lanlara h d -qorxu g linm si.

149Qurani-K rim ( l- raf, 99). 150Qurani-K rim ( l-Hicr, 56).

151 bn K sirin t fsiri (1/485)


163

34. Allah n q za-q d rin s br etm yin Allaha imandan olmas haqq nda f sil.

«Kim Allaha iman g tirs , Allah onun q lbini haqqa do ru yön ld r» 152

Alq m bu ay d n z rd tutulan adamlar haqq nda bel demi dir: «Bu el bir adamd r ki, ba na müsib t g l nd onun Allahdan oldu unu bilib raz qal r v sakitl ir».

Muslimin h dis kitab nda is bu Hureyradan (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunur: « nsanlarda iki xüsusiyy t küfrdür: ba qalar n n sil-n s bin t n etm k v meyit üçün a deyib a lamaq»153.

Buxari v Muslim bn M suddan (Allah ondan raz olsun) bir h dis r vay t edirl r. Orada deyilir: «Sif tl rini döyüb c rmaqlayanlar, yaxalar n c ranlar, cahiliyy vay- iv ni qoparanlar bizd n deyil»154.

n sd n (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Allah öz quluna xeyir ist y rs zab ona dünyada ik n ver r. g r pislik etm k ist yirs , bu dünyada

onun günah i l m yinin qar s n alm r ki, onunla Qiyam t günü hesabla s n».

Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Mükafat n böyüklüyü b lan n böyüklüyünd n as l d r. Allah T al bir

152Qurani-K rim ( t-Ta abun, 11). 153 Muslim (67) 154 Buxari (1297), Muslim (103)


164

mill ti sevirs , onlara b la verir; kim bu b la il raz la sa, Allah ondan raz qal r, kim q z bl ns , Allah n ona q z bi tutur»155. Bu h dis Tirmizi h s n h dis demi dir.


1. t-Ta abun sur sind n bir ay nin t fsiri;

2. S brin imandan olmas ;

3. Ba qas n n sil-n s ibn t n etm yin pisl nm si;

4. Meyit üstünd sif tini döyüb c rmaqlayan, yaxas n c ran, cahiliyy vay- iv ni qoparan adamlar n b rk h d l nm si;

5. Allah n öz quluna yax l q etm k ist m sinin lam ti;

6. Allah n öz quluna pislik etm k ist m sinin lam ti;

7. Allah n öz qulunu sevm sinin lam ti;

8. Üz vermi b laya q z bl nm yin qada an edilm si;

9. Üz vermi b ladan raz olma n savab .

35. Riyakarl q haqq nda f sil.

Bu bar d Allah n k lam : « De ki: «M n d ancaq sizin kimi bir insanam. M n v hy olunur ki, sizin ilah n z bir olan Allahd r...»156

bu Hureyradan (Allah ondan raz olsun) bel bir h dis r vay t olunur: «Allah T al demi dir: - M n rikl rd n irk heç bir ehtiyac

155 Tirmizi (2396) 156Qurani-K rim ( l-K hf, 110).


165

olmayan yam; kim bir i görüb onda bir ba qas n M n rik qo sa onu öz irki il birlikd t rk ed r m»157. Bu h disi Muslim r vay t etmi dir.

bu S idd n (Allah ondan raz olsun) r vay t olunan h disd Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Sizin üçün, M sih D ccaldan n yin daha qorxulu oldu unu deyimmi?» Dedil r: «De». Dedi: «O, gizli irkdir. M s l n, bir adam namaz q landa ba qa birisinin ona baxd n görüb namaz n göz ll dirm sidir»158. Bu h disi hm d r vay t etmi dir.


1. K hf sur sinin bir ay sinin t fsiri; 2. Saleh bir m l Allahdan qeyrisi üçün ba qa bir ey daxil olmu sa onun r dd

edilm sind n ibar t böyük bir m s l ; 3. Bunu vacib ed n s b bin qeyd olunmas - bununda Allahin heç bir ey

ehtiyac olmamas ndan ibar t olmas ; 4. Allah n rikl rin n xeyirlisi olmas n n da bunun s b bl rind n olmas ; 5. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) öz s hab l ri (Allah

onlardan raz olsun) üçün riyakarl qdan qorxmas ; 6. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bunu bir adam n Allaha

ibad t üçün namaz q lark n bir ba qas n n ona baxd n gör nd öz namaz n b z yib-düz m si il izah etm si.

157 Muslim (2985) 158 hm d (3/30)


166

36. nsan n öz m li müqabilind dünya mal n ist m sinin irk olmas haqq nda f sil.

Bu m zmunlu Allah n k lamlar : «Kim dünyan v onun b r-b z yini ist y rs , Biz ona m ll rinin v zini el dünyada ver rik. Onlar n dünyadak mükafatlar sla azald lmaz. Bel l rinin axir td at d n ba qa heç bir pay yoxdur. Onlar n dünyada gördükl ri i l r puç olar v bütün m ll ri bo a ç xar!»159

Buxarinin h dis kitab nda bu Hureyradan r vay t olunur ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Dinar-dirh min, x z, m xm rin qulu h lak oldu. Bel sinin ist diyi veril nd raz qalar, verilm y nd q z bl n r. Bel si h lak olsun v i l ri alt-üst olsun; b d nin batan tikan ç xmas n. Xo hal na saç da n q, ayaqlar toz- torpaq içind olub öz at n n cilovunu Allah yolunda ç k nl r ! Bel si ke ikd say q dayan r, ona veril n tap r vicdanla yerin yetirir; izn ist s ona izn verilm z, vasit çilik etm k ist s sözü keçm z»160.


1. nsan n axir t m li müqabilind dünya mal ist m sinin pisl nm si; 2. Hud sur sinin iki ay sinin t fsiri; 3. Müs lman bir insan n dinar-dirh m, x z, m xm r qulu adland r lmas n n m nas ;

4. Bunun o müs lman n ist diyi veril nd raz qalmas , verilm y nd q z bl nm si il izah olunmas ;

5. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «O, h lak olsun, i l ri alt-üst olsun» ifad l rind ki m na;

159Qurani-K rim(Hud,15-16) 160 Buxari (2887)


167

6. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «Onun b d nin batan tikan ç xmas n» ifad sind ki m na;

7. Bu h disd göst ril n sif tl r malik mücahidin t rifl nm si.

37. Allah n halal buyurdu unu haram v haram buyurdu unu halal bilm kd aliml r v hökmdarlara ita t ed nl rin h min aliml ri v hökmdarlar özl rin tanr etdikl ri haqq nda f sil.

bn Abbas (Allah ondan v atas ndan raz olsun) demi dir: «Bel gets , tezlikl sizin ba n za s madan da ya ar... M n deyir m ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel deyib, siz deyirsiniz ki, yox, bu B kr v Öm r bel deyib!»

hm d ibn H nb l is demi dir: «M n bu mill tin bel bir i in mat qalm am ki, h disin isnad n v s hih oldu unu bil - bil Sufyan n r yin tabe olurlar. Allah T al buna gör bel deyir: «Onun mrin qar ç xanlar ba lar na g l c k bir fitn d n, yaxud düçar olacaqlar idd tli bir zabdan qorxsunlar!»161 Bilirsinizmi burada fitn n m nadad r? Fitn irk m nas ndad r. Ola bilsin Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) k lam n n bir hiss sini r dd etsin v bel likl d adam n q lbin bir az kk-übh dü m kl h lak olsun».

Adiy ibn Hatimd n (Allah ondan raz olsun) r vay t edirl r ki, o, Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bu ay ni oxudu unu e itmi dir: «Onlar Allah qoyub aliml rini v rahibl rini özl rin tanr etdil r...»162 M n ona dedim: «Biz onlara ibad t etmirdik». O dedi: «Onlar Allah n halal buyurduqlar n haram hesab ed nd onlarla birlikd haram hesab ed n, haram buyurduqlar n halal hesab ed nd onlarla birlikd halal hesab ed n siz deyildinizmi?» Dedim: «El dir». Pey mb r (Ona

161Qurani-K rim( n-Nur, 63). 162Qurani-K rim( t-Tövb , 31).


168

Allah n salavat v salam olsun) dedi: «Bu el onlara ibad t dem kdir. »163 Bu h disi hm d v Tirmizi r vay t etmi dir. Tirmizi bu h disin h s n h dis oldu unu demi dir.


1. n-Nur sur sind n bir ay nin t fsiri;


3. Adiyin (Allah ondan raz olsun) inkar etdiyi ibad tin m nas na diqq tin yön ldilm si;

4. bn Abbas n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) bu B kir v Öm rd n, hm din Sufyandan misal g tirm l ri;

5. V ziyy tin olduqca d yi m si, ks r adamlar n rahibl r ibad ti n yax i l rd n saymas v bunun Allaha yax n q, kahinl r ibad tin is elm v fiqh adland r lmas . Sonra v ziyy tin daha da d yi m si v Allah n v zin m lisalehl rd n olmayanlara, ba qa m nada is cahill r ibad t olunmas .

38. n-Nisa sur sinin 60-c , l-B q r sur sinin 11-ci, l- raf sur sinin 56-c v l-Maid sur sinin 50-ci ay l rin dair f sil.

«S n nazil edil n v s nd n vv l nazil edil nl r iman g tirdikl rini iddia ed nl ri görmürs nmi? Onlar eytan n hüzurunda mühakim olunmaq ist yirl r. Halbuki onlara eytana inanmamalar mr olunmu du. eytan is onlar çox uzaq olan bir z lal t sürükl m k ist r» 164

163 Tirmizi (3095), S hih H disl r silsil si (2393) 164Qurani-K rim( n-Nisa, 60).


169

«Onlara: «Yer üzünd f sad tör tm yin! » - dedikd : «Bizim i imiz ancaq yax l q etm kdir», - dey cavab verirl r»165

«Yer üzü düz ldikd n sonra, orada f sad tör tm yin. Ona h m qorxu, h m d ümidl dua edin. H qiq t n, Allah n m rh m ti yax l q ed nl r çox yax nd r!»166

«Onlar cahiliyy t dövrünün hökmünümü ist yirl r? Tam q na t sahibi olan bir camaat üçün Allahdan daha yax hökm ver bil n kimdir?!»167

Abdullah ibn Öm rd n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel demi dir: «Sizd n biriniz öz ist yini m nim g tirdiyim tabe etm dikc iman g tirmi olmaz»168. N v vi bu h disin s hih h dis oldu unu demi dir.

aabi demi dir: «Bir münafiql bir y hudi aras nda mübahis olmu dur. Y hudi M h mm din rü v t almad n v t r fbazl q etm diyini bildiyi üçün demi dir: - Ged k hesab m z M h mm d k sdir k. Münafiq is y hudil rin rü v t al b t r fbazl q etdikl rini bildiyi üçün demi dir: - Yox, hesab m z y hudil r k sdir k. Bel likl , onlar Cüheyn d ki bir kahinin yan na gedib ona müraci t etm k bar d raz l a g lirl r. Bel olduqda «...iddia ed nl ri görmürs nmi...»169ay si nazil olur».

Bel d deyirl r ki, bu ay ba qa iki adam n mübahis si il laq d r nazil olmu dur. Onlardan biri Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun), o biri is K b ibn r f ikay t etm yi t klif edir, sonra is Öm r (Allah ondan raz olsun) ikay t edirl r. Adamlardan biri hvalat Öm r (Allah ondan raz olsun) dan r. Öm r (Allah ondan raz olsun) R sulullaha (Ona Allah n salavat v salam olsun) ikay t etm y raz olmayan adamdan

165Qurani-K rim( l- B q r , 11). 166Qurani-K rim( l- raf, 56). 167Qurani-K rim( l- Maid , 50). 168 Xatib Ba dadi Tarix kitab nda (4/396) r vay t edib, albani Mi k t kitab nda z if oldu unu deyib 169Qurani-K rim( n-Nisa, 60)


170

soru ur ki, onun Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) ikay t etm k ist m m si do rudurmu? O deyir: - B li. Öm r (Allah ondan raz olsun) onu q l ncla vurub öldürür.


1. n-Nisa sur sinin bir ay sinin t fsiri v bu ay nin ta utun n oldu unu ba a dü m y köm k etm si;

2. l-B q r sur sinin «Onlara: «Yer üzünd f sad tör tm yin!» - dedikd ...» ay sinin t fsiri;

3. l- raf sur sinin «Yer üzü düz ldikd n sonra, orada f sad tör tm yin...» ay sinin t fsiri;

4. «Onlar cahiliyy t dövrünün hökmünümü ist yirl r?» ay sinin t fsiri;

5. aabinin birinci ay nin nazil olmas n n s b bi haqq nda dedikl ri;

6. Do ru v yalanç iman n t fsiri;

7. Öm rl (Allah ondan raz olsun) münafiqin hvalat ;

8. st yi R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) g tirdiyin uy un olmayan heç k sin mömin ola bilm m si.


171

39. Allah n adlar ndan v sif tl rind n h r hans birini inkar ed nl r haqq nda f sil.

Bu bar d Allah T al nin k lam : «... Onlar R hman inkar edirl r...»170

Buxarinin h dis kitab nda deyilir: « li demi dir ki, adamlara dan anda onlar n ba a dü c kl ri t rzd dan n. Yoxsa Allah n v Onun R sulunun t kzib olunmas n m ist yirsiniz?»171

Abdurrazzaq M m rd n, M m r ibn Tavusdan, bn Tavus da öz atas ndan bn Abbas n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) bel dediyini r vay t edirl r ki, bir ki i Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) Allah n sif tl rin dair bir h disin dinl y rk n buna etiraz lam ti olaraq titr yib- sdi. Bunu gör n bn Abbas dedi: «Gör s n bunlar n d n qorxdular? Ax niy ayd n ay l r oxunanda d b- rkanla dinl yirl r, müta abih ay l r oxunanda is canlar ç x r?»

Qurey camaat R sulullahdan (Ona Allah n salavat v salam olsun) R hman ad n e id nd bunu q bul etm dil r v Allah onlar haqq nda bu ay ni nazil etdi: «... Onlar R hman inkar edirl r...» 172


1. Allah n adlar ndan v sif tl rind n h r hans birini inkar ed nin iman n n olmamas ;

2. r-R d sur sinin bir ay sinin t fsiri; 3. Dinl y nin ba a dü m diyi h disi dan mama n m sl h t görülm si; 4. M nas anla lmayan h disin adamlar n Allah v Onun R sulunu (Ona

Allah n salavat v salam olsun) q sd n d olmasa, t kzib etm si il n tic l nm si;

170Qurani-K rim( r-R d, 30). 171 Buxari (127) 172Qurani-K rim( r-R d, 30).


172

5. bn Abbas n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) adlar v sif tl rd n h r hans birini q bul etm y nl r h min inkar etdikl ri eyin onlar h lak etm sini dem si.

40. n-N hl sur sinin 83-cü ay sin dair f sil.

«Onlar Allah n nem tini bilir, lakin sonra onu dan rlar...»173

Mücahid bu ay nin m nas n bel izah etmi dir: «Bu sözl r «Bunlar m nim mal md r, m n ata-babamdan miras qal b» dey n adamlara aiddir».

Ovn ibn Abdullah is demi dir: «Bu sözl r «filank s olmasayd bel olmazd » dey nl r aiddir».

bn Quteyb demi dir: «Bu sözl r «Bu bizim tanr lar m z n fa ti il bel oldu» dey nl r haqq ndad r».

bulabbas is Zeyd ibn Xalidd n r vay t olunmu , Allah T al nin: «M nim qullar mdan b zisi m n iman g tirdi v b zisi kafir oldu...» k lam il ba l h disi zikr etdikd n sonra qeyd etmi dir ki, Quranda v Sünn d Allah T al nin Onun nem tl rini ba qalar na nisb t edib Ona

rik ç xanlar pisl diyin aid çoxlu misallar var.

S l fl rd n b zil ri demi l r ki, bu, d nizçil rin i i yax g tir nd , kül k yax sirdi, sükanç bacar ql idi v bu kimi dig r sözl r dem sin aiddir ki, bel sözl r çox adam n dilind var.


1. Allah n verdiyi nem tin q bulu v onun inkar n n t fsiri;

2. Allah n nem tini inkar ed n sözl rin çox adam n dilind olmas ;

173Qurani-K rim( n-N hl, 83).


173

3. Bel sözl rin i l dilm sinin Allah nem tini inkar etm k olmas ;

4. Bir q lbd bir-birin zidd iki eyin c m olmas n n mümkünlüyü.

41. l- B q r sur sinin 22-ci ay sin dair f sil

«...Allah n ox ar v b nz ri olmad n bildiyiniz halda, Ona rik qo may n!»174

bn Abbas (Allah ondan v atas ndan raz olsun) bu ay haqq nda demi dir: «Bu irk, gec nin zülm tind qara da üz rind yeriy n qar qan n izind n d göz görünm zdir. Bu bel sözl rd özünü göst rir: «Ey filank s, Allah haqq , s nin can n üçün, m nim can m üçün». Yaxud b zil ri deyirl r: «Bu it olmasayd . h y td ki örd k vaqq lday b h ir salmasayd , o ru ev girmi di».

Yaxud biri öz sahibin deyir: «Allah ist y n kimi v s n ist y n kimi olsa...» v ya: «Allah v filank s olmasayd .... Filank si buraya qatma Bütün bunlar Allaha rik qo maqd r». Bu h disi bn bu H tim r vay t etmi dir.

Öm r ibn X ttabdan (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Kim Allahdan ba qa bir ey and içs , Allaha küfr etmi , yaxud ona rik qo mu olur»175. Bu h disi Tirmizi r vay t edib, onun h s n h dis oldu unu deyib, Hakim is onun s hih h dis oldu unu söyl mi dir.

bn M sud (Allah ondan raz olsun) demi dir: «Yalandan Allaha and içm yim do rudan ba qas na and içm yimd n m nim üçün daha sevimlidir».

Huzeyf d n (Allah ondan raz olsun) Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunur: «Allah v filank s

174Qurani-K rim ( l-B q r , 22). 175 Tirmizi (1535)


174

ist di ki, oldu...» - dem yin; dediyiniz zaman bel deyin: «Allah ist di sonra filank s ist di ki, oldu»176. Bu h disi bu Davud etibarl bir isnadla r vay t etmi dir.

brahim N x id n r vay t olunur ki, o bel dey rmi : «Allaha v s n p nah g tirmi m» dem k olmaz, «Allaha sonra s n p nah g tirmi m» dem k laz md r». H mçinin dey rmi : «Dem k laz md r ki: « g r Allah n, sonra da s nin köm yin olmasayd ...», « g r Allah n v filank sin köm yi olmasayd ...» dem k olmaz».


1. l-B q r sur sinin ba qalar n Allaha b nz tm k haqq nda ay sinin t fsiri;

2. S hab l rin (Allah onlardan raz olsun) böyük irk haqq nda nazil olmu ay nin kiçik irki d hat etm si fikrind olmas ;

3. Allahdan ba qa h r hans bir ey and içm yin irk olmas ;

4. Allahdan ba qa h r hans bir ey do rudan and içm yin Allaha yalandan and içm kd n daha böyük günah olmas ;

5. Nitqd «v » ba lay c s , yoxsa «sonra» z rfinin i l dilm sinin m zmunda yaratd f rq.

42. Allaha and içm kl qane olmayan adamlar haqq nda f sil.

bn Öm rd n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Ata-baban za and içm yin! Kim Allaha and içs , do ru and içsin! Kimin üçün Allaha and içs l r, raz qals n, kim bundan raz qalmasa, Allaha b nd deyil»177. Bu h disi bn Mac yax bir isnadla r vay t etmi dir.

176 bu Davud (4980) 177 Buxari (6108), Muslim (1646)


175


1. Ata-babaya and içm yin qada an olmas ;

2. Bir n f r üçün Allaha and içil rs , onun and iç n adama inanma a borclu olmas ;

3. Allaha and iç n inanmayan n h d l nm si.

43. «Allah ist y n v s n ist y n kimi olsun» ifad si haqq nda f sil.

Quteyl d n r vay t olunur ki, bir d f bir y hudi Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) yan na g lib dedi ki, siz bel dem yinizl Allaha rik qo mu olursunuz: «Allah ist y n v s n ist y n kimi olsun», yaxud «K b y and olsun!» Bel olduqda Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) onlara mr etdi ki, and içm k ist s l r, bel desinl r: «K b nin R bbin and olsun!» v ya «Allah ist y n, sonra s n ist y n olsun»178. Bu h disi N sai r vay t etmi v onun s hih h dis oldu unu demi dir.

N sai ibn Abbasdan (Allah ondan v atas ndan raz olsun) bel bir r vay t d etmi dir ki, bir d f bir ki i Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) «Allah ist y n v s n ist y n kimi olsun» demi , Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) is ona bel cavab vermi dir: «M ni Allaha b nz tdin (b rab r tutdun)? Yaln z Allah ist y n kimi olsun» de!»179

bn Mac Ai nin (Allah ondan raz olsun) ana bir qarda Tufeylin (Allah ondan raz olsun) bel dediyini r vay t edir: «Bir d f yuxuda gördüm ki, sanki m n bir neç y hudinin yan na g lib dedim: «Siz Uzeyr Allah n o ludur» dem s niz, mömin mill tsiniz». Onlar dedil r: «Siz d «Allah ist y n v M h mm d ist y n kimi olsun» dem s niz, mömin mill tsiniz.

178 N sai (3773) 179 hm d (1/224)


176

Sonra bir neç xristian n yan na g lib dedim: «Siz «M sih Allah n o ludur» dem s niz, mömin mill tsiniz». Onlar dedil r: «Siz d «Allah ist y n v M h mm d ist y n kimi olsun» dem s niz, mömin mill tsiniz. S h r yataqdan durandan sonra bu yuxumu bir neç adama dan d m sonra da Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) yan na g ldim v onada dan d m. O, soru du: «Bunu kim s dan m san?» Dedim: «B li». Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) Allaha h md- s na etdi, sonra üzünü trafdak lara tutub dedi: «M n qulaq as n, Tufeyl bir yuxu görüb özü d bu yuxunu sizin b ziniz dan b. Siz bu vaxtad k bu k lm ni i l dirsiniz. M n onu siz qada an etm y filan-filan eyl r mane olurdu. Bundan sonra Allah ist y n v M h mm d ist y n kimi olsun» dem yin. Deyirsinizs bel deyin: «Ancaq Allah ist y n kimi olsun!»


1. Yahudil rin kiçik irkd n x b rdar olmas ;

2. nsan n kiçik irki, qeyri-ixtiyari d olsa, ba a dü m si;

3. H disd «M ni Allaha b rab r tutdun?» dey n Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun), gör s n, a a dak kimi erl r yazanlara n dey rdi:

Ey elçil r imam s n, dayaq oldun m n , inan!

Etibar m t k s n dir, s n Allah n qap s san.

4. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «M n onu siz qada an etm y filan-filan eyl r mane olur sözün gör bu q bild n olan sözl rin böyük irkd n olmamas ;

5. Yax yuxunun da v hy hiss l rind n biri olmas ;

6. Yax yuxunun b zi hökml rin verilm sin s b b olmas .


177

44. Z man ni söy n adam n Allaha ziyy t verm si bar d f sil.

Bu bar d Allah k lam : «(Qiyam ti inkar ed nl r) bel deyirl r: «Dünya h yat m zdan ba qa heç bir h yat yoxdur; ölürük v dirilirik; bizi öldür n ancaq z man dir. Bu barad onlar n heç bir biliyi yoxdur. Onlar ancaq z nn qap l rlar!» 180

Buxarinin h dis kitab nda bu Hureyradan (Allah ondan raz olsun) Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunur: «Allah T al dedi: - Ad m o lu M n ziyy t verir, z man ni söyür, z man is M n m. Gec ni gündüz , gündüzü gec y çevirir m»181.

Ba qa bir r vay td deyilir: «Z man ni söym yin, Allah özü z man dir»182.


1. Z man ni söym yin qada an olunmas ;

2. Bunun Allaha ziyy t verm k adland r lmas ;

3. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «Allah Özü z man dir» sözünün m nas na diqq tin c ml nm si;

4. Bel söz i l d n adam n, öz q lbind bu m qs di güdm s d , söyü söymü olmas .

180Qurani-K rim ( l-Casiy ,24). 181 Buxari (4826), Muslim (2246) 182 Muslim (2246)


178

45. Adamlara «Qazil r qazisi» v bu q bild n olan adlar n verilm sin dair f sil.

S hih h disd bu Hureyradan (Allah ondan raz olsun) Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bu sözl ri r vay t olunur: «Allah yan nda n alçaq ad bir adama veril n «hökmdarlar hökmdar » ad d r; Allahdan ba qa mülk sahibi yoxdur»183.

Sufyan demi dir: «Bu, ah n ah ad kimi bir eydir».

Ba qa bir r vay td deyilir: «Bu, Qiyam t günü Allah n çox qeyzl ndir c k n x bis bir add r»184. Burada «alçaq» sözü « n hörm tsiz» m nas ndad r.


1. Adamlar n «hökmdarlar hökmdar » adland r lmas n n qada an olmas ;

2. Bu m nal bütün sözl rin, Sufyan n dediyi kimi, bu q bild n olmas ;

3. nsan n q lbind ki m qs dd n as l olmayaraq, bel ifad l rin i l dilm sinin q ti qada an olmas nm d rk olunmas ;

4. Bunun Allah T al nin ucaltmaq üçün oldu unu bilm k.

183 Buxari (6205), Muslim (2143) 184 Buxari (6206), Muslim (2143)


179

46. Allah T al nin adlar na ehtiram göst rilm si v bunun xatirin insan n öz ad n d yi tirm sinin vacibliyi bar d

f sil.

bu ureyhd n (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, onun küny si bulh k m imi . Bir d f Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) ona demi dir: «Hakim yaln z Allah n özüdür, hökm verm k d Onun i idir». bu ureyh izah etmi dir ki, onun tayfas n n adamlar aras nda bir naraz l q olanda onlar onun yan na g lirl r, o onlar n hesab n k sir v h r iki t r f bununla raz la r. Ona gör d ona bu küny verilib. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Bu n göz l i dir. S nin o lun varm ?» bu ureyh cavab vermi dir ki, var, adlar da

ureyh, Muslim v Abdullahd r. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) soru mu dur ki: onlardan böyüyü hans d r? O demi dir: - ureyh. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Onda s nin küny n bu ureyhdir»185. Bu h disi bu Davud v ba qalar r vay t etmi l r.

_______________________________________________________________


1. Allah n sif tl rin v adlar na ehtiram edilm sinin vacibliyi v onlar n m zmununu özg sin aid etm k m qs di güdm d n d adamlara bel adlar n verilm sinin qada an olmas ;

2. Bel bir ad verilmi adam n ad n n Allah n adlar v sif tl rin ehtiram olaraq d yi dirilm sinin vacibliyi;

3. Küny kimi böyük o ulun ad n n götürülm si.

185 bu Davud (4955), N sai (5387)


180

47. Allah n, Quran n yaxud Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun)ad n n ç kildiyi bir eyi la a qoyanlar

haqq nda f sil.

Bu bar d Allah k lam : «Münafiql rd n soru san: «Biz ancaq söhb t edib zarafatla r yl nirdik», - dey cavab ver rl r. De ki: «Allaha, Onun ay l rin v Pey mb rin istehzam edirdiniz?» 186

bn Öm rd n, M h mm d ibn K bd n, Zeyd ibn sl md n v Qatad d n (Allah onlardan raz olsun) eyni m nal h disd r vay t olunur ki,

T buk döyü ünd bir ki i R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) v Quran oxuyan shab l ri n z rd tutub bel dedi: «Biz bu qira tçil rimiz kimi qar nqulu, yalanç v qorxaq adamlar görm mi ik». Bunu e id n Ofv ibn Malik o ki iy dedi: Yalan deyirs n, s n münafiqs n, m n bunu R sulullaha (Ona Allah n salavat v salam olsun) x b r ver c y m» Ofv bunu R sulullaha (Ona Allah n salavat v salam olsun) x b r verm k üçün onun yan na yollan r. G lib görür ki, onun g li ind n bir az vv l bu ay nazil olubmu ... Sonra h min ki i R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) yan na g lir ki, üzr ist sin. Ona öz d v sini minib yola dü n anda çat r v deyir: «Ya R sulullah, biz sad c öz aram zda söhb t ed r k yolumuzu q t etm k üçün zarafatla rd q...»

bn Öm r deyir: O, R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) d v sinin örk nind n as l b qalm d . D v onu sürüyür da lar onun ayaqlar na d yib parçalay r. O is el hey yalvar rd : «Vallah biz söhb t edib yolumuzu q t etm k üçün zarafatla rd q...» Bel olduqda R suulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) ona deyirdi: «Onlardan soru san: “Biz ancaq söhb t edib zarafatla rd q”,- dey cavab ver rl r. De: “Allaha, Onun ay l rin v Pey mb rin istehzam edirsiniz?! Üzr ist m yin. Siz iman

186Qurani-K rim ( t-Tövb , 65).


181

g tirdikd n sonra art q kafir oldunuz.»187 O yalvar r, Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) is üzünü ona çevirm d n ona bu ay d n ba qa bir ey lav etmirdi».


1. Allah , Quran v Pey mb ri (Ona Allah n salavat v salam olsun) la a qoyan adam n, bunu zarafatla etmi olsa bel kafir olmas ndan ibar t böyük bir m s l ;

2. Bu ay nin bel h r k t ed n h r bir adama aid olmas ;

3. Söz g zdirm kl Allaha v Onun R sulu (Ona Allah n salavat v salam olsun) üçün n sih t etm k aras ndak f rq; sahab l r bel eyl rin Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) dinin m nafeyini qorumaq namin çat r rd lar;

4. Allah n sevdiyi m l olan fvl Allah n dü m nl rin qar amans zl q aras ndak f rq;

5. H r bir üzr ist y nin üzrünün q bul olunmas n n z ruri olmamas .

48. Fussil t sur sinin 50-ci ay sin dair f sil.

«Ba na g l n müsib td n sonra d rgah m zdan ona bir m rh m t ta ets k mütl q: “Bu el m nim haqq md r. Qiyam tin qopaca n güman etmir m. Do rudan da, g r R bbimin hüzuruna qaytar l b g tirils m, Onun d rgah nda m ni n göz l nem t gözl yir!” – dey r. Biz kafir

187Qurani-K rim ( t-Tövb , 65-66).


182

olanlara n etdikl rini mütl q x b r ver c k v sözsüz ki, onlara idd tli bir zab dadd raca q»188

Mücahid demi dir: «Bu el m nim haqq md r» - m limin müqabilind dir, m nim buna haqq m var m nas ndad r.

bn Abbas (Allah ondan v atas ndan raz olsun) is demi dir: «Bu el m nim haqq md r» - «Bu m nimdir» dem kdir».

Allah T al nin bu k lam nda oldu u kimi: «(Qarun dedi:) «Bu m n yaln z m nd olan elm say sind verilmi dir...» 189

Qat d demi dir: «Müxt lif qazanc yollar n bildiyim gör , m nas ndad r».

Ba qalar demi l r: «Bu, Allah n m nim onun hli oldu umu bildiyi üçün» dem kdir. Mücahid is bunu bel izah etmi dir: «bu, m n r fim gör verilib».

bu Hureyradan (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, o, R sulullahdan (Ona Allah n salavat v salam olsun) bu h disi e idib: «Allah B ni sraild n üç adam - bir cuzaml x st ni, bir keç li v bir koru s na a ç km k ist yir. Onlar n yan na bir m l k gönd rir. M l k cuzaml n n yan na g lib soru ur: - S n n ist rdin? O deyir: - st rdim ki, yax r ngim, yax d rim olsun, adamlar m nd n iyr ndir n bu x st liyim sa als n. M l k lini onun d risin ç kir, onun iyr nc x s t liyi sa al r, r ngi v d risi yax la r. M l k soru ur ki, o, mal- dövl td n n yi çox ist yir, o deyir ki, d v yaxud in k (bunun d v yaxud in k olmas na kk ed n shaq olmu dur). Ona bir bo az d v verilir. M l k deyir: - Allah ondan s n b r k t versin! Sonra m l k keç lin yan na g lir v ondan soru ur: - S n n ist rdin? Keç l deyir: - st rdim ki, gur saç m olsun, adamlar iyr ndir n keç lliyim sa als n. M l k lini onun ba na ç kir, onun keç lliyi gedir,

188Qurani-K rim (Fussil t, 50). 189Qurani-K rim ( l-Q s s, 78).


183

ba na gur saç g lir. M l k soru ur ki, mal-dövl td n n ist rdin, o deyir: - in k, yaxud d v . Ona bir bo az in k verilir. M l k deyir: - Allah s n ondan b r k t versin! M l k daha sonra korun yan na g lir, ondan da soru ur ki, n ist rdin, o deyir ki, ist rdim Allah m nim gözümün i n qaytars n, adamlar gör bilim. M l k lini onun gözl rin ç kir, Allah onun gözl rin i q verir, o görür, m l k soru ur ki, mal- dövl td n n ist rdin, o cavab verir: - Qoyun. Ona da bir damazl q qoyun verilir. D v kö k do ur, in k - dana, qoyun da quzu. Bunlar n ikisinin bir nax r d v si v bir nax r in yi, üçüncüsünün is bir sürü qoyunu olur.

Sonra h min m l k onun x st vaxt ndak görk mind cuzamdan sa alan n yan na g lib deyir: - M n bir b db xt adamam, evimd n-e iyimd n aral dü üb yar yolda qalm am. Bu gün Allahdan, sonra s nd n ba qa lim çatan bir kims m yoxdur. S ni s nin d rini sa ald b, r ngini göz ll dir n and verir m ki, m n bir d v ver s n, s f rimi davam etdirim. O adam b han g tirib deyir: - Bu d v l rin üz rind çox haqlar var.. M l k deyir: - Dey s n, ax m n s ni tan y ram! S n adamlar n iyr ndiyi o yoxsul v cuzaml adam deyildinmi ki, Qüdr t v C lal sahibi Allah mal dövl t verdi? O adam deyir: - S n yan l rsan, bu mal-dövl t m n ata-babamdan qal b. M l k deyir: - Dedikl rin yalansa, Allah s ni vv lki v ziyy tin qaytars n.

Sonra m l k keç li sa alm adam n yan na g lib ona da buna dedikl rini deyir. O da vv lkinin cavab verdiyi kimi cavab verir. M l k buna da deyir: - Dedikl rin yalansa, Allah s ni vv lki v ziyy tin qaytars n.

M l k daha sonra korluqdan sa alan n yan na g lib deyir: «M n bir b db xt adamam, dil nçiy m, yar yolda qalm am, bu gün m nim Allahdan, sonra is s nd n ba qa li çatan bir kims m yoxdur. Sonra deyir ki, s nin gözünün i n qaytarana and verir m ki, m n bir qoyun ver s n, yoluma davam edim. Korluqdan sa alan deyir: - M n kor idim, Allah m nim gözümün i n qaytard . Bu mal-dövl td n ist diyini özün götür, ist diyini m nim üçün saxla. Allaha and olsun ki, m n s n mane


184

olmayaca am. M l k deyir: - mal n özün qism t olsun! Siz üçünüz s na a ç kilmi diniz, Allah s nd n raz qald , o iki yolda na is q z bi tutdu»190 (Bu h disi Buxari v Muslim r vay t etmi l r).


1. Fussil t sur sind n bir ay nin t fsiri;

2. «Dey c kdir ki, Bu m nim üçündür» ay sinin verdiyi m na;

3. «Bu m n m nd ki elm gör verilmi dir» ay sinin verdiyi m na;

4. Burada n ql olunan q rib hekay td ki böyük ibr tl r.

__________________________________________________________

49. l- raf sur sinin 190- c ay sin dair f sil

«Allah onlara saleh övlad verdikd özl rin verilmi u a n (ad nda) Allaha bir para rikl r qo ma a ba lad lar. Allah is Ona qo ulan

rikl rd n ucad r!»191

bn H zm demi dir: «Onlar Abdulmutt lib ad ndan savay Allah n adlar ndan qeyri bir söz « bd» (qul) sözünü art raraq bd Öm r (Öm rin qulu), bd K b (k b nin qulu) v buna b nz r adlar qondar b adamlar onlarla adland rma n qada an olmas na ittifaq etmi l r».

bn Abbas n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) bu ay nin m nas il ba l bel dediyi r vay t olunur: «O (H vva) Ad md n hamil olanda blis onlar n yan na g lib dedi: - Sizi C nn td n ç xardan m n m. M n ita t etm s niz, m n sizin u a n za iki yek buynuz taxaram, o, buynuzlar il

190 Buxari(3464), Muslim (2964) 191Qurani-K rim ( l- raf,190).


185

qarn n de ib oradan bay ra ç xar. O, onlar qorxudurdu ki, onun dediyini edib u a Abdulharis (Harisin qulu) adland rs nlar. Onlar ona ita t etm dil r v u aq ölü do uldu.

H vva bir d hamil oldu, blis onlar n yan na g lib vv lki sözl rini onlara xat rlatd . Onlar ona ita t etm dil r v u aq yen ölü do uldu.

H vva bir d hamil oldu, blis onlar n yan na g lib vv lki sözl rini onlara xat rlatd . Onlar övlad m h bb ti tutdu v onlar u a n ad n Abdulharis qoydular. Allah T al nin k lam buna i ar dir: «Allah onlara saleh övlad verdikd özl rin verilmi u a n ad nda Allaha bir para

rikl r qo ma a ba lad lar...»192 H disi bn bu Hatim r vay t etmi dir.

O, s hih bir isnadla Qat d nin bel dediyini göst rmi dir: «Bu rikl r Allaha, ibad td deyil, ita td rik qo ulmu lar».

Onun Mücahidd n s hih bir isnadla r vay t etdiyi Allah n « g r biz saleh bir u aq vers n...» 193 k lam il ba l bir r vay t d m lumdur. O r vay t gör Mücahid demi dir: «Onlar qorxmu lar ki, u aq insan olmaz». Bu m na n H s nin, S idin v ba qalar n n da ç xard qlar qeyd olunmu dur.

_______________________________________________________________


1. «Allah» n adlar ndan ba qa h r hans söz « bd» (qul) sözünün qo ulub ad düz ldilm sinin qada an olunmas ;

2. l- raf sur sind n bir ay nin t fsiri;

3. Bunun yaln z bir addan ibar t olub h qiq t d xli olmad halda, qada an olunmas ;

4. Allah n adama qüsursuz q z u a bel verm sinin nem t olmas ;

5. S l fl rin ita td irk il ibad td irk aras ndak f rqi qeyd etm si.

192Qurani-K rim ( l- raf, 190). 193Qurani-K rim ( l- raf, 189)


186

50. l- raf sur sinin 180-ci ay sin dair f sil

« n göz l adlar Allah nd r. Onu bu adlarla ça r b dua edin. Onun adlar bar sind küfr (ilhad) ed nl ri t rk edin. Onlar etdikl ri m ll rin c zas n alacaqlar!»194

bn bu Hatim bn Abbasdan (Allah ondan v atas ndan raz olsun) bel r vay t etmi dir: «... Onun adlar bar sind küfr ed nl ri...» - «Ona

rik qo urlar» dem kdir.

Yen d bn Abbasdan (Allah ondan v atas ndan raz olsun) r vay t olunur ki, onlar «ilah» sözünd n «lat», « ziz» sözünd n «üzza» sözü düz ldib öz bütl rin ad vermi l r.

m d n is r vay t olunmu dur ki, mü rikl r Allah n adlar n n s ras na Allah n adlar olmayan k lim l ri d daxil edirl r.

_______________________________________________________________


1. Allah n adlar n n isbat ;

2. Bu adlar n n göz l adlar olmas ;

3. Allaha bu adlarla dua edilm sinin mr olunmas ;

4. Bu adlara qar ç xan cahil dinsizl rin özba na burax lmas ;

5. Allah n ad v sif tl ri bar sind olan ilhad n t fsiri;

6. lhad ed nin t hdid olunmas ;

51. «Allaha salam olsun!» deyilm m si bar d f sil.

194Qurani-K rim ( l- raf, 180).


187

Buxarinin h dis kitab nda bn M sudun (Allah ondan raz olsun) bel dediyi r vay t olunur: «Bir d f Pey mb rl (Ona Allah n salavat v salam olsun) birlikd namaz q landa dedik: «Allaha onun qullar ndan salam olsun! Filank s v filank s salam olsun!» Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) bunu e idib dedi: «Allaha salam olsun!» dem yin, Allah özü Salamd r»195.


1. «Salam» sözünün t fsiri; 2. Bu sözd n adamlar n bir-birini salamlamas üçün istifad olunmas ; 3. Onun Allah salamlamaq üçün yaramamas ; 4. Onun Allah salamlamaq üçün yaramamasm n s b bi; 5. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) Allah salamlama a

yaramayan ifad l ri adamlara öyr tm si.

52. «Allah m, ist yirs n m ni ba la» ifad si haqq nda f sil.

S hih h disd bu Hureyradan(Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunur: «Sizd n biriniz bel dem yin: «Allah m, ist yirs n, m ni ba la», «Allah m, ist yirs n m n r hm et». Allahdan ist diyini q tiyy tl ist m k laz md r. Heç n Allah bir eyi etm y m cbur ed bilm z»196.

Muslimin etdiyi r vay td is bel deyilir: «Allahdan bir ey dil y n öz r b tini gücl ndirm lidir. Allaha, verdiyi ey a r g lm z»197.

_______________________________________________________________

195 Buxari (835), Muslim (402) 196 Buxari (6339), Muslim (2679) 197 Muslim (2679)


188


1. Duada istisna etm yin qada an olunmas ; 2. Bu qada an n s b bi; 3. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «Allahdan ist diyini q tiyy tl ist m k laz md r» k lam ndak hikm t;

4. Allahdan bir ey dil y n adam n öz dil yind öz r b tini gücl ndirm li olmas ;

5. Bunun s b binin izah .

53. «M nim qulum», «M nim k nizim» ifad l rinin i l dilm sinin qada an olmas haqq nda f sil.

Buxari v Muslimin bu Hureyradan (Allah ondan raz olsun) r vay t etdiyi h disd , R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «M bad biriniz «r bbini yedizdir», «r bbini yuyundur» dey rk n «r bb» sözünü i l d , bu zaman «seyyid» v «mövla» sözl rni i l tm k laz md r». «M bad biriniz: «M nim qulum», «M nim k nizim» dey . Lakin «o lum», «q z m», «cavan o lan» sözl ri il müraci t etsin»198.


1. «Nök rim», «k nizim» dem yin qada an olmas ; 2. Nök rin a as n «R bbim!» dey ça rmas n n v nök r «R bbini

yedizdir!» dey mr etm sinin qada an olmas ; 3. Birinciy (a aya) müraci td «o lum», «q z m» xitablar ndan istifad

etm yin tövsiy edilm si; 4. kinciy (nök r ) müraci td «seyidim», «mövlam» xitablar ndan istifad

etm yin tövsiy edilm si;

198 Buxari (2552), Muslim (2249)


189

5. Diqq tin tövhid , h tta sözl rd d riay t olunmas n n z ruriliyin yön ldilm si

54. Allah n ad n tutub bir ey ist y nin r dd olunmamas haqq nda f sil.

bn Öm rd n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) r vay t olnur ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Kim Allah n ad n tutub siz p nah g tirs , ona s nacaq verin; kim Allah n ad n tutub sizd n bir ey ist s , onun ist diyini verin; kim sizi ça rsa, onun ça r na cavab verin; kim siz bir yax l q ets , onun yax l n n qar l n verin. g r onun yax l n n qar l n verm y bir eyiniz olmasa, onda ona

xeyir-dua edin ki, sizin onun yax l n n qar l n verdiyiniz bilinsin»199. Bu h disi bu Davud v N sai s hih bir isnadla r vay t etmi l r.


1. Allah n ad n tutub s nacaq ist y n adama s nacaq verilm sinin vacibliyi;

2. Allah n ad n tutub bir ey ist y n adama ist diyi eyin verilm sinin vacibliyi;

3. Ça r a cavab verilm sinin vacibliyi;

4. Edil n yax l n qar l n n öd nilm si;

5. Yax l n qar l n öd m y bir eyi olmayan adam n bunu xeyir-dua il v z etm si;

6. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «Sizin onun yax l n n qar l n verdiyiniz bilinsin» k lam ndak hikm t.

199 N sai (2567)


190

55. Allah n üzü üçün C nn td n ba qa bir eyin ist m yinin qada an olmas haqq nda f sil.

Cabirin (Allah ondan raz olsun) bel dediyi r vay t olunur: «R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Allah n üzü il C nn td n ba qa bir ey dil m k olmaz»200. H disi bu Davud r vay t etmi dir.


1. Allah n üzü üçün ist dikd ist nil nl rin n böyüyünd n ba qa bir eyin ist nm sinin qada an olmas ;

2. Allah n üz sif tinin isbat .

56. « g r» sözü haqq nda f sil.

Bu bar d Allah T al nin k lamlar : «...Onlar: « g r bu i d bizim üçün bir ey olsayd , el buradaca öldürülm zdik», deyirl r...» 201

«Evl rind oturan v qarda lar haqq nda: « g r, onlar sözümüz qulaq assayd lar, öldürülm zdil r», - dey nl r söyl ki: « g r do ru deyirsinizs , onda ölümü özünüzd n uzaqla d r n!»202

S hih Muslimd bu Hureyradan (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «S n fayda ver n eyi ld etm y s y et, bu yolda Allahdan köm k ist , ba na

200 bu Davud (1671) 201Qurani-K rim (Ali- mran, 154). 202Qurani-K rim (Ali- mran, 168).


191

bir müsib t g ls d , acizlik göst rm v heç vaxt dem ki, g r m n bunu bel ets ydim, bel -bel olard . ksin bel de: - Bu Allah n q za- q d ridir, Allah ist diyini etdi. Bil ki, « g r» sözü eytan m li üçün yol aç r»203.

Bu f sild a a dak m s l l r hat olunmu dur.

1. Ali- mran sur sind n iki ay nin t fsiri; 2. nsan n ba na bir i g l nd « g r» sözünd n istifad edilm sinin aç q-ayd n

qada an olmas ; 3. « g r» dem yin qada an olunmas na bu sözün bel m qamlarda eytan

m li üçün yol açd n n s b b olmas ; 4. Bel hallarda deyilm li olan söz haqq nda göst ri ; 5. Fayda ver n ey Allahdan köm k ist m kl s y edilm si; 6. Bunun ksinin, acizlik göst rm yin qada an olmas .

57. Kül yi söym yin qada an olmas na dair f sil.

Ubeyy ibn K bd n (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Kül yi söym yin, onda xo ag lm z bir ey görs niz bel deyin: - Allah m, biz S nd n bu kül yin, onda olanlar n v ona mr olunmu eyin biz xeyir verm sini dil yirik, biz bu kül yin, onda olanlar n v ona mr olunmu eyin rind n S n p nah apar r q»204. Tirmizi bu h disin s hih h dis

oldu unu söyl mi dir.


203 Muslim (2664) 204 Tirmizi (2252)


192

1. Kül yi söym yin qada an olmas ; 2. Kül kd bir xo ag lm z ey gör n adam n n dem li oldu u haqq nda

göst ri . 3. Kül y Allah t r find n mr oldundu unun göst rilm si; 4. Kül y h m xeyir, h m d r mrl r veril bildiyi.

58. Ali- mran sur sinin 154-cü v l-F th sur sinin 6-c ay l rin dair f sil.

«...Öz canlar n n haray na qalaraq: «Bu i d bizim üçün bir ey varm ?» - dey Allaha qar haqs z yer , cahilliyy t xas olan dü ünc l r qap ld lar. Onlara de ki: « lb tt , bütün i l r Allaha m xsusdur» 205

«...Allah haqq nda pis z nn dü nl rin fikirl dikl ri öz ba lar na g l r...» 206

bn Qeyyim birinci ay haqq nda demi dir: «Bu pis fikir b z n bel t fsir olunmu dur ki, guya onlar Allah T al nin Öz R suluna (Ona Allah n salavat v salam olsun) köm k etm diyini v onun i inin yoxa ç xaca n fikirl irmi l r. B z n d pis fikir dedikd onlar n bir adam n ba na g l n müsib tin Allah n q za-q d ri v hikm ti il olmad n fikirl dikl ri göst rilmi dir. B z n d bu sad c olaraq, hikm tin, q za- q d rin inkar , Allah n Öz R sulunun (Ona Allah n salavat v salam olsun) i ini tamamlayaca n n, onu bütün dinl rd n üstün tutaca n n inkar kimi t fsir olunmu dur. Bu is h qiq t n münafiql rin v mü rikl rin l-F th sur sin zikr olunmu fikirl dikl ri pis fikirdir. Bu ona gör pis fikir idi ki, Allah T al nin Özün , Onun hikm tin , h mdin v do ru v din layiq olan z nn deyildi. Kimins batil haqq üz rind q l b qazand rmaq fikri is el bir h yas z iddiad r ki, o olan yerd haqq olmaz. Yaxud kimins ba ver n

205Qurani-K rim (Ali- mran, 154). 206Qurani-K rim ( l-F th, 6).


193

hadis l rin Allah n q zas v q d ri il ba verm sini inkar etm si v ya Allah n h r hans bir hadis nin ba verm sini t rif layiq bir hikm tin üz ç xmas üçün q rarla d n inkar etm si, ksin , bunun yaln z h yat n adi gedi at oldu unu dem si onun Allah inkar etdiyind n x b r verir. Allah inkar ed nl ri is C h nn m odu gözl yir.

Adamlar n ks riyy ti Allah haqq nda Allah n onlar n özl rinin v ba qa adamlar n ba na g tirdiyi hadis l r gör pis fikr dü ürl r. Bu b d gümandan yaln z Allah , Onun adlar n v sif tl rini, Onun hikm tinin v t rifl nm sinin s b bini v z rur tini bil nl r azad ola bil rl r. Qoy özünü a ll hesab ed n h r k s özün n sih t edib bu m s l y diqq tl yana s n v öz R bbi haqq nda pis z nn dü düyü üçün Allah qar s nda tövb etsin v Allahdan özünün ba lanmas n rica etsin. Kimi yoxlay rsan, onun q d rd n giley-güzar etdiyini, onu q nad n görürs n; çoxu deyir ki, filan ey bel olmal yd , olmad . H r bir adam az-çox giley-güzar edir. Oxucu, bir özünü d yoxla görüm, s n bel giley-güzar etmirs nmi?

Bil ki, s n özünü taleyi q namaqdan xilas ed bils n, böyük bir günahdan yaxa qurtarm olursan. ks halda s nin Allah n zab ndan nicat tapaca n z nn etmir m.


1. Ali- mran sur sinin bir ay sinin t fsiri; 2. l-F th sur sinin bir ay sinin t fsiri; 3. Allah haqq nda b d gümana dü m yin says z-hesabs z növl rinin olmas ; 4. Allah haqq nda b d gümana dü m k kimi bir günah i l tm kd n yaln z v

yaln z Allah n adlar n , sif tl rini v Onun Özünü tan maqla azad olma n mümkünlüyü.

_______________________________________________________________


194

59. Q d ri inkar ed nl r haqq nda f sil

bn Öm r (Allah ondan v atas ndan raz olsun) demi dir: « bn Öm rin ruhu lind olana and olsun ki, bir adam n Uhud da boyda q z l olsa v o öz s rv tini Allah yolunda s d q vers bel , q d r inanmay nca Allah bunu ondan q bul etm z». O sonra Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bu sözünü d lil g tirmi dir: « man odur ki, Allaha, Onun m l kl rin , kitablar na, elçil rin , Axir t günün , q d r , onun xeyrin v

rin inanasan»207. H disi Müslim r vay t etmi dir.

Ubad ibn Samitin (Allah ondan raz olsun) öz o luna bel dediyi r vay t olunur: «Ey o ul, s n öz ba na g l n müsib tin s hv n g lm diyini, heç bir b lan n s n s hv n toxunmad n bilm yinc iman n l zz tini bilm y c ks n. M n R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini e itmi m: «Allah q l mi ilk x lq etdiyind ona mr etdi: - Yaz! Q l m soru du: - Ey R bbim, n yaz m? Allah dedi: - Qiyam t günün d k h r bir eyin q d rini yaz!» Ey o ul, m n R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bu haqda bel dediyini d e itmi m: «Kim buna iman g tirm d n öl rs , m nd n deyil208».

hm din r vay tl rinin birind deyilir: «Allah q l mi ilk x lq etdiyind ona mr etdi:- Yaz! Q l m d h min anda Qiyam t günün d k olacaq h r bir eyi yazd »209.

bn V hbin r vay tin gör is R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Kim q d r , onun xeyrin , rrin inanmasa, Allah onu odda yand rar»210.

hm din «Müsn d»ind v dig r h dis kitablar nda bn Deyl minin (Allah ondan raz olsun) bel dediyi göst rilir: «M n Ubeyy bn K bin yan na

207 Muslim (8) 208 Tirmizi (2155) 209 hm d (22197) 210 bn Vahb (26)


195

g lib dedim: - ür yim q d r bar sind übh dü üb, m n bu haqda bir h dis dan ki, b lk , Allah bu übh ni ür yimd n ç xars n... O bu h disi dan d : - Uhud da boyda q z l x rcl s n d , q d r inanmay nca, müsib tin s nin ba na s hv n g lm diyini, onun heç vaxt heç k s s hv n toxunmad n bilm yinc , Allah s nin verdiyini s nd n q bul etm z. Buna ks fikird olub öls n, C h nn m hlind n olarsan». Sonra Abdullah ibn M sudun, Hüzeyf ibn Y m nin, Zeyd ibn Sabitin (Allah onlardan raz olsun) yan na getdim, onlardan h r biri m n Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini dan d lar». Bu h dis s hihdir. Onu Hakim öz h dis kitab nda r vay t etmi dir.


1. Q d r inanma n f rz olmas n n bildirilm si; 2. Q d r inanma n nec liyi; 3. Ona inanmayan n m linin h d r getm si; 4. nsan n q d r inanmay nca iman n l zz tini görm y c yinin bildirilm si; 5. Allah n ilk x lq etdiyi ey mr etm si; 6. Q l m yazan anda Qiyam t günün d k olacaq h r eyi yazmas ; 7. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) q d r inanmayan adamlardan imtina etm si; 8. S l fl rin übh ni aradan qald rmaq üçün aliml r müraci t etm k ad ti; 9. Aliml rin onlara müraci t ed n adama übh ni ondan uzaqla d ran cavablar verm si v bu zaman yaln z R sulullahdan (Ona Allah n salavat v salam olsun) h disl r söyl m si.


196

60. kil ç k nl r haqq nda f sil.

bu Hureyradan (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Allah T al deyib: - M nim x lq etdiyim kimi bir ey x lq etm k ist y nl rd n daha zal m kim ola bil r? Onlar bacar rlarsa, bir z rr yarats nlar, yaxud bir bu da, yaxud bir arpa d n si yarats nlar»211. Bu h disi Buxari v Muslim r vay t etmi l r.

Buxari v Muslim Ai d n (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini r vay t etmi l r: «Qiyam t günü n idd tli zaba düçar olanlar Allaha x lq etdiyind ox ayanlard r»212..

Yen d Buxari v Muslim ibn Abbas n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) R sulullahdan (Ona Allah n salavat v salam olsun) e itdiyi bu sözl ri r vay t etmi l r: « kil ç k n h r bir adam n yeri C h nn mdir. Orada onun ç kdiyi h r bir kil bir ruh veril c k v o ruhlar ona zab ver c kl r»213.

Buxarinin v Muslimin bn Abbasdan (Allah ondan v , atas ndanda raz olsun) r vay t etdikl ri bir h disd is bel deyilir: «Kim bu dünyada bir sur t kil ç k rs , o dunyada ona h min yaratd sur t ruh üfürm k tap r lar, o is bunu ed bilm z»214.

Muslimin bul H yyacdan etdiyi r vay td bul H yyac n bel dediyi zikr olunur: li (Allah ondan raz olsun) m n dedi: «G ls n s ni bir vaxt R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) m ni gönd rdiyi bir i - bütün kill ri yer üzünd n silm y v hündür q brl ri yerl yeksan etm y gönd rim?»215

211 Buxari (7559), Muslim (2111) 212 Buxari (5954) 213 Muslim (2110) 214 Buxari (2225), Muslim (2110) 215 Muslim (969)


197


1. kil ç k nl rin k skin kild pisl nm si; 2. Bunun ( kil ç k nin) Allaha qar d bsizlik etmi olmas il izah edilm si v

Allah n «M nim x lq etdiyim kimi bir ey x lq etm k ist y nl rd n zal m kim ola bil r?...» sözünün bu m nas na diqq tin yön ldilm si;

3. Allah n qüdr tin v onun yaratd qlar n n sur tl rini yaradanlar n acizliyin , onlar n bir bu da, arpa d n sini yarada bilm dikl rin diqq tin yön ldilm si;

4. kil ç k nl rin Qiyam t günü n idd tli zaba layiq görül c kl rinin bildirilm si;

5. Allah n C h nn md kil ç k nl r zab verm kd n ötrü, ç kilmi h r bir sur t ruh ver c yi;

6. O dünyada kil ç k n ç kdiyi sur t ruh üfürm k mr olunaca ; 7. Bel kill r ç kilmi s , onlar n yer üzünd n silinm sinin mr edilm si.

61. Çox and içm yin qada an olmas haqq nda f sil.

Bu bar d Allah T al nin k lam : «Andlar n z qoruyun...» 216

bu Hureyradan (Allah ondan raz olsun) bel r vay t olunur: «M n R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyini e itmi m: - Alq -satq da and içm k mal tez sat r, qazanc is t l f edir»217.

Salmandan (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunmu dur: «Üç sinif insan var ki, Allah onlar dan d rmaz, onlar t miz ç xarmaz v onlar idd tli zab gözl yir: zinakar qoca, t k bbürlü kas b v al b satanda yaln z andla al b satan adam»218 .Bu h disi T b rani etibarl bir isnadla r vay t etmi dir.

216Qurani-K rim ( l-Maid , 89). 217 Buxari (2087), Muslim (1606) 218 Tabarani (6/246)


198

Buxarinin h dis kitab nda mran ibn Huseynd n (Allah ondan raz olsun) R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunmu dur: «M nim ümm timin n xeyirlil ri adamlar m nim srimd olanlard r, ondan sonra onlar n dal nca g l nl r, onlardan sonra da onlar n dal nca g l nl r». mran (Allah ondan raz olsun) sonra lav etmi dir: - Yad mda deyil, o, «öz srind n sonra» iki, yoxsa üç sri dedi. «Sizd n sonra el bir tayfa g l c k ki, yalandan ahidlik etdikl ri üçün onlar n sözün inanan olmayacaq, x yan t etdikl ri üçün, onlara etibar edilm y c k, n zir dey c kl r -verm y c kl r, ancaq yo unlay b i c kl r»219.

Yen h min kitabda bn M suddan (Allah ondan raz olsun) Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi r vay t olunur: «Adamlar n n xeyirli olanlar m nim srimd ya ayanlard r, sonra onlar n dal nca g l nl r, sonra da onlar n dal nca g l nl rin dal nca g l nl rdir; sonra el bir tayfa g l c k ki, h r birinin had ti and n qabaqlayacaq, and da had tini»220.

brahim N xai demi dir: «Biz kiçik olanda bizi ahidlik el m k v and içm k üstünd döy rdil r».


1. Andlar qoruma n v siyy t olunmas :

2. Alq -satq da and içm yin mal tez satmas , qazanc is t l f etm si;

3. Ands z bir ey al b-satmayan adamlar n h d l nm si;

4. Günah do uran s b b kiçik olsa bel günah ed nin günah n n dahada böyük hesab edilm si;

5. And içm k t l b olunmadan and iç nl rin m z mm t olunmas ;

6. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) üç, yaxud dörd n sli t rifl m si onlardan sonra n ba ver c yini qeyd etm si;

7. Yalandan ahidlik etdikl ri üçün etibarlar n itir n adamlar n pisl nm si;

219 Buxari (3650), Muslim (2535) 220 Buxari (3651), Muslim (2533)


199

8. S l fl rin ahidlik ed n v and iç n u aqlar döym si.

62. Allah n v onun Pey mb rinin (Ona Allah n salavat v salam olsun) himay sind olmaq m s l si haqq nda f sil.

Bu haqda Allah T al nin k lam : « hd etdiyiniz zaman Allaha verdiyiniz hdi yerin yetirin. Allah özünüz zamin edib möhk m and içdikd n sonra onu pozmaym. H qiq t n, Allah n etdiyinizi bilir!» 221

Bureyd nin (Allah ondan raz olsun) bel dediyi r vay t olunur: «R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) bir adam qo una v ya bir h rbi hiss y ba ç t yin ed rk n ona Allahdan qorxma v öz mri alt nda olan müs lmanlara qar xeyirxah olma tövsiy ed rdi. O, bu s rk rd l r bel dey rdi: «Allah n ad n tutub Allah yolunda döyü girin v Allah inkar ed nl rl vuru un. Döyü d n ld edilmi q nim tl rd n özünüz dü n paydan art q götürm yin, hd x yan t etm yin, meyitl ri eyb c r

kil sal b t hqir etm yin, u aqlar öldürm yin. Mü rikl rd n olan dü m ninizl qar la anda onlar üç insani xasiyy t , yaxud xüsusiyy t d v t edin. Bunlar n ham s nda onlar sizin t l bl riniz cavab vers l r, onlardan bunu q bul edin v onlar rahat burax n. Sonra onlar slama d v t edin; d v tinizi q bul ets l r,onlardan bunu q bul edin v onlara öz diyarlar ndan mühacirl rin diyar na köçm yi t klif edin v onlara bildirin ki, bel ets l r, onlar mühacirl rl bir hüquqda olarlar: mühacirl r n verils , onlara da veril r, mühacirl rd n n al nsa, onlardan da al nar. Onlar öz diyarlar ndan köçm k ist m s l r, onlara bildirin ki, onlar adi müs lmanlara b rab r tutularlar; Allah n hökmü onlara aid edil r, lakin onlar Allah yolunda müs lmanlarla birg döyü m yinc döyü q nim tl rind n v tutulmu torpaqlar n s rv tind n onlara bir ey

221Qurani-K rim ( n-N hl, 91).


200

verilm z. Buna da etiraz ets l r, onlardan (cizy ) can vergisi al n. Buna raz la salar, vergil rini q bul edin v onlar rahat burax n. Yox, buna etiraz ets l r, Allahdan köm k ist yin v onlarla vuru un.

Bir qalan mühasir y alanda onun halisi sizd n onlar Allah n v Onun Pey mb rinin himay si alt na alma xahi ets l r, siz onlar Allah n v Onun Pey mb rinin yox, özünüzün v öz yolda lar n z n himay si alt na al n. Sizin üçün özünüzün v yolda lar n z n himay sin götürülmü adamlar n himay sini pozmaq Allah n v Onun Pey mb rinin himay si alt na götürülmü adamlar n himay sini pozmaqdan daha asan olar.

Bir qalan mühasir y alanda onun halisi sizd n onlar n haqq nda Allah n hökmü il q rar ç xarma xahi ets l r, siz onlar haqq nda Allah n hokum il deyil, öz bildiyiniz kimi q rar ç xar n. Çünki, bilmirsiniz ki, onlar n haqq nda Allah hökmünü düz ver c ksiniz, yoxsa yox». Bu h disi Müslim r vay t etmi dir.


1. Allah n v Onun Pey mb rinin (Ona Allah n salavat v salam olsun) himay si alt nda olmaqla müs lmanlann himay si alt nda olmaq aras ndak f rq;

2. ki i d n t hlük si daha az olan n götürülm si; 3. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «Allah

yolunda Allah n ad n tutub döyü girin» n sih ti; 4. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «Allah inkar

ed nl rl vuru un» mri; 5. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «Allahdan

köm k ist yin v onlarla vuru un» mri; 6. Allah hökmü il aliml rin hökmü aras nda f rq; 7. Buna ehtiyac olanda s hab nin öz q rar n n Allah n hökmün

uy un g lib-g lm m sini bilm d n q rar verm sin icaz verilm si.


201

63. Allah ad ndan and içm yin n tic si haqq nda f sil

Cünd b bn Abdullahdan (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) demi dir: «Qüdr t v C lal sahibi Allah bir ki inin «Allaha and olsun ki, Allah filank si ba lamayacaq» dediyini e itmi v bel demi dir: «S n kims n ki, M nim ad mdan filankasi ba lamayaca ma and içirs n? M n art q onu ba lad m v s nin m lini puça ç xartd m»222. Bu h disi Muslim r vay t etmi dir.

Bu bar d bu Hureyran n (Allah ondan raz olsun) r vay t etdiyi h disd is deyilir ki, o sözü dey n bir abid ki i imi . bu Hureyra qeyd edir ki, o, bir k lm söz dem kl böyük günah i l dib öz dünyas n v axir tini m hv etdi.

_______________________________________________________________


1. Allah ad ndan and içm yin qada an olmas haqq nda x b rdarl q; 2. C h nn min h r bir adama onun ayaqqab s n n ipind n bel yax n olmas ; 3. C nn tin d bel c yax n olmas ; 4. bu Hureyran n «...bir k lm söz dem kl ...» ifad sinin C h nn min v C nn tin n q d r yax n oldu una d lal t etm si;

5. Allah n xo una g lm y n bir i in insan n ba lanmas na s b b ola bilm si.

222 Muslim (2621)


202

64. Allah n x lq etdikl rind n bir ey xahi etm k üçün Allahdan vasit çi kimi istifad etm yin qada an olmas

haqq nda f sil.

Cubeyr ibn Mutimin (Allah ondan raz olsun) bel dediyi r vay t olunur: «Bir b d vi Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) yan na g lib dedi: - Susuzluqdan z ifl yib taq td n dü mü ük, arvad-u a m z ac ndan ölür, mal-qaram z h lak olub, R bbind n ist ki, biz ya ya d rs n. Biz s nd n bir ey xahi etm k üçün fa t (vasit çilik) etm yi Allahdan dil yirik, Allahdan bir ey ist m k üçün is fa t etm yi s nd n xahi edirik. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) bunu e idib: - Subhanallah! Subhanallah! – dey ba lad . O, Allah n ad n o q d r zikr etdi ki, s hab l rin üzünd t ccüb lam ti göründü, sonra lav etdi: - Vay olsun s n , s n Allah tan ysanm ? Allah n an- övk ti s nin bildiyind n çox-çox böyükdür; heç k sd n xahi etm k üçün Allah n vasit çilik etm si ist nil bilm z»223. Bu h disi bu Davud r vay t etmi dir.


1. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «Biz s nd n bir ey xahi etm k üçün vasit çilik etm yi Allahdan dil yirik» dey nl ri inkar etm si;

2. Bu k lm nin Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) q lbind m l g tirdiyi d yi ikliyin onun s hab l rinin üzl rind n bilinm si;

3. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) h min b d vinin «Allahdan bir ey ist m k üçün is fa t etm yi s nd n xahi edirik» sözünü inkar etm m si;

4. «Subhanallah» ifad sinin burada t ccüb, h yacan bildirm k üçün istifad olunmas ;

223 bu Davud (4726)


203

5. Müs lmanlar n Allahdan ya ist m l ri üçün Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) müraci t etm l ri.

65. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) tövhidin toxunulmazl n n ke iyind durmas v irkin

yollar n ba lamas haqq nda f sil.

Abdullah ibn ixxirin (Allah ondan raz olsun) bel dediyi r vay t olunur: «Bir d f B ni Amir q bil sinin nümay nd liyinin t rkibind R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) yan na g lmi dim. Biz ona: «S n bizim seyidimizs n!» - dey müraci t ed nd o buna etiraz edib dedi: «Seyid Allah-t bar k v t al nin Özüdür!» Onda biz dedik: «Ey adamlar n n f zil tlisi v qüdr tlisi!» Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) dedi: «Bu sözünüzü deyin. Lakin eytan sizi bundan daha münk r söz dem y vadar etm sin»224. Bu h disi bu Davud s hih bir isnadla r vay t etmi dir.

n sd n (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur ki, adamlar Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun): «Ya R sulullah, ey adamlar n n yax s v n yax s n n o lu, bizim seyidimiz v seyidimizin o lu!» - dey müraci t ed nd o dey rdi: «M ni özünüz bildiyiniz kimi ça r n, eytan sizi özünd n v kil etm sin! M n Allah n qulu v r sulu M h mm d m. st mir m ki, siz m ni Qüdr t v C lal sahibi Allah n layiq bildiyi yerd n yuxar qald ras n z»225. Bu h disi N sai s hih bir isnadla r vay t etmi dir.

224 bu Davud (4806) 225 hm d (3/249)


204


1. nsanlar n ifrata varmaqdan ç kindirilm si; 2. Bir adama «Ey bizim seyidimiz» - dey müraci t edildikd onun verm li

oldu u cavab; 3. nsanlar n Pey mb ri (Ona Allah n salavat v salam olsun) bu sözl rl

adland rmaqda haql olduqlar na bel baxmayaraq, Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) onlara « eytan sizi özünd n v kil etm sin!» dem si;

4. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «M n ist mir m ki, siz m ni layiq oldu um yerd n yuxar qald ras n z» dem si.

66. z-Züm r sur sinin 67-ci ay sin dair f sil.

«Allah laz m nca qiym tl ndirm dil r. Halbuki qiyam t günü yer bütünlükl Onun ovcunun içind olacaq, göyl r is Onun sa li il bükül c kdir. Allah onlar n etdikl ri irkd n tamamil uzaq v ucad r!» 226

bn M suddan (Allah ondan raz olsun) r vay t olunur: «Bir d f y hudi aliml rind n biri R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) yan na g lib deyir: «Ya M h mm d, bizd bel deyirl r ki, Allah s malar bir barma il , a aclar bir barma il , suyu bir barma il , torpa bir barma il , ba qa m xluqlar bir barma il götürüb dey c k: «Hökmdar M n m!» Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) bunu e id nd yahudi aliminin bunu öz dili il dem sin el güldü ki, az di l ri göründü, sonra bu ay ni oxudu: «Allah laz m nca qiym tl ndirm dil r. Halbuki qiyam t günü yer bütünlükl Onun ovcunun içind olacaq...» 227 228

226Qurani-K rim ( z-Züm r, 67). 227Qurani-K rim ( z-Züm r, 67). 228 Buxari (4811), Muslim (2786)


205

Bu haqda Muslimin r vay t etdiyi bir h disd is deyilir: «Da lar v a aclar is bir barma il götürüb sirk l y c k v dey c k: «Hökmdar M n m, Allah M n m!»229

Ba qa bir h disd is bu bel göst rilir: «S malar bir barma il , suyu v torpa bir barma il , dig r m xluqlar bir barma il götür c k...». Bu h disi Buxari v Muslim r vay t etmi l r.

Muslimin bn Öm rd n (Allah ondan v atas ndan raz olsun) r vay t etidiyi bir h disd deyilir: «Qiyam t günü Allah s malar qatlay b y acaq, sonra onlar sa lin götürüb dey c k: «Hökmdar M n m! Özl rini qüdr tli sayan zal m hökmdarlar haradad rlar? T k bbür ed nl r haradad rlar?» Sonra yeddi t b q yeri qatlay b sol lin götür c k v dey c k: «Hökmdar M n m! Özl rini qüdr tli sayan zal m hökmdarlar haradad rlar? T k bbür ed nl r haradad rlar?»230

bn Abbasdan (Allah ondan v atas ndan raz olsun) bel r vay t olunmu dur: «Yeddi qat s ma v yeddi qat yer R hman n ovucunda, sizin birinizin linin içind xardal d n si görün n kimi görün r».

bn C rir demi dir: «Yunis m n dan m d r ki, bn V hb biz bn Zeydin bel dediyini x b r vermi dir: «Atam m n R sulullah n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel dediyi haqq nda h dis dan m d r: «Yeddi qat s ma Kürsinin iç risind qalxan n iç risind at lm yeddi dirh m b nz yir».

bu Z rr (Allah ondan raz olsun) demi dir: «M n bir d f R sulullahdan (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel e itmi m: «Kürsü r nisb td ucsuz-bucaqs z s hraya at lm bir d mir halqas na b nz yir»231.

bn M sudun (Allah ondan raz olsun) bel dediyi r vay t olunur: « n yax n s ma il ondan üstd ki aras nda be yüz illik m saf var. H r bir s ma 229 Muslim(2786) 230 Muslim (2788) 231 T b rinin t fsiri (3/10)


206

il özünd n sonrak s ma aras nda da be yüz illik m saf var. Yeddinci s ma il Kürsi aras nda be yüz illik, Kürsi il su aras nda be yüz illik m saf var. r suyun üstünd dir, Allah is r in üz rind dir; sizin m ll rinizd n heç

biri ondan gizli deyil». Bu h disi bn Mehdi H mmad ibn S l m d n, H mmad ibn S l m Asimd n, Asim Zirrd n, Zirr Abdullah bn M suddan n ql etmi l r. H min bu h disi buna yax n bir kild M sudi Asimd n, Asim

bu Vaild n, bu Vail is Abdullah ibn M suddan (Allah ondan raz olsun) r vay t etmi l r. Hafiz Z h bi bu h dis haqq nda demi dir ki, onun ba qa yollar da var.

Abbas ibn Abdul-Mutt lib (Allah ondan raz olsun) demi dir: «Bir d f R sulullah (Ona Allah n salavat v salam olsun) bizd n soru du: «Siz s ma il yer aras nda n q d r m saf oldu unu bilirsinizmi? Biz cavab verdik: «Bunu Allah v Onun R sulu ham dan yax bil r». Bel olduqda o dedi: «Onlar n aras nda be yüz illik m saf var; h r bir s ma il o biri s man n aras da be yüz illik m saf dir; h r bir s man n qal nl da be yüz illik m saf dir; yeddinci s ma il r aras nda bir d niz var, bu d nizin dibi il s thi aras ndak m saf s ma il yer aras ndak m saf q d rdir; Allah T al bunlar n ham s ndan yuxardad r; Ad m övladlar n n m ll rind n heç n Ondan gizli deyil»232. Bu h disi bu Davud v ba qalar r vay t etmi l r.


1. Allah T al nin «Yer bütünlükl Onun ovcunun içind olacaq...» k lam n n t fsiri;

2. Bü f sild haqq nda söhb t ged n v onlara b nz r bilikl rin Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) zaman nda ya ayan y hudil r m lum olmas v o zaman y hudil rin bu bilikl ri inkar etm dikl ri v ist dikl ri kimi izah etm dikl ri;

232 bu Davud (4723)


207

3. Yahudi alimi bunu dey rk n Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) onu t sdiql m si v bunu t sdiq ed n Quran ay sinin nazil olmas ;

4. Yahudi alimi bu z m tli elmi öz dili il zikr ed nd Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) gülm si;

5. Allah n iki linin olmas v s malar n Onun sa lind , yerl rin o biri lind olmas n n bildirilm si;

6. O biri lin sol l adland r lmas ;

7. Bu zaman özünü qüdr tli sayan zal m hökmdarlar n v t k bbürlü adamlar n adlar n n ç kilm si;

8. Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) «Yeddi qat s ma v yeddi qat yer R hman n ovcunda, sizin birinizin linin içind xardal d n si görün n kimi görün r» k lam ;

9. Kürsinin s maya nisb t n çox böyük olmas ;

10. r in Kürsiy nisb t n çox böyük olmas ;

11. r in Kürsid n v sudan ayr bir ey olmas ;

12. H r bir s madan o birisin d k olan m s f ;

13. Yeddinci s ma il Kürsi aras nda olan m saf ;

14. Kürsi v su aras ndak m saf ;

15. r in sudan yuxar da olmas ;

16. Allah n r d n yuxar da olmas ;

17. S ma il Yer aras ndak m saf ;

18. S man n h r qat n n be yüz illik m saf olmas ;

19. S malar n üstünd ki d nizin s thi il dibi aras nda be yüz illik m saf olmas

Al ml rin R bbi Allaha h md, bizim seyidimiz M h mm d , onun ail sin v bütün shab l rin Allah n salavat v salam olsun!


208


209

MÜND R CAT

L-FATIH (KITABI AÇAN) SUR SI .......................................................................... 4

D-DUHA (GÜNDÜZ) SUR SI ................................................................................... 6

L- N IRAH (GENI L NM ) SUR SI ..................................................................... 7

T-TIN ( NCIR) SUR SI ............................................................................................. 8

L-Q DR (Q DR GEC SI) SUR SI ........................................................................ 11

L-B YYIN (AÇIQ-AYDIN D LIL) SUR SI ........................................................ 12

Z-Z LZ L (Z LZ L ) SUR SI ......................................................................... 13

L-ADIYAT (QAÇAN ATLAR) SUR SI .................................................................... 14

L- SR (Z MAN ) SUR SI ..................................................................................... 17

L-HUM Z (QEYB TÇI) SUR SI ......................................................................... 17

L-FIL (FIL) SUR SI .................................................................................................... 18

L-QUREY SUR SI ................................................................................................... 19

L-M UN (XIRDA-XURU ) SUR SI ....................................................................... 19

L-KÖVS R (BOL XEYIR) SUR SI .......................................................................... 20

L-K FIRUN (KAFIRL R) SUR SI ......................................................................... 21

N-N SR (Z F R) SUR SI ...................................................................................... 21

L-M S D (XURMA LIFI) SUR SI ......................................................................... 22

L-F L Q (SÜBH) SUR SI ....................................................................................... 24

N-NAS ( NSANLAR) SUR SI .................................................................................. 24

DIND ÜÇ SAS ......................................................................................................... 27

XÜTB TÜL-HAC ...................................................................................................... 28


210

MÜ LL F N H YATI ..................................................................................................29 SAS DÜ ÜNC L R .................................................................................................30

MÜ LL F N S RL R ND N B Z L R ...............................................................32 BU DÖRD M S L : ....................................................................................................33 SLAM D N N D L LL RL B LM K ....................................................................39 B R NC SAS SLAMDIR ...........................................................................................39 K N C SAS MANDIR .............................................................................................41

ÜÇÜNCÜ SAS EHSANDIR. ......................................................................................42

PEY MB R M Z MUH MM D (ONA ALLAHIN SALAVATI V SALAMI OLSUN!) TANIMAQ..................................................................................... 44

ÜÇ SAS D RSIND N MTAHAN .............................................................................. 49

BIRINCI QAYDA ................................................................................................................63 KINCI QAYDA..................................................................................................................63

ÜÇÜNCÜ QAYDA .............................................................................................................64 DÖRDÜNCÜ QAYDA .........................................................................................................65

DÖRD QAYDA D RSININ MTAHANI ...................................................................... 67

SLAMDAN ÇIXARDAN AM LL R ............................................................................ 71

BÜTÜN ÜMM T ÜÇÜN MÜHÜM D RSL R ............................................................ 77 L-FATIH SUR SI V QISA SUR R .............................................................................77

SLAMIN RÜKUNLARI .......................................................................................................77 MANIN RÜKUNLARI ........................................................................................................78

TÖVHIDIN V IRKIN BÖLÜML RI ...................................................................................78 EHSAN .............................................................................................................................80 NAMAZIN RTL RI ........................................................................................................80 NAMAZIN RÜKUNLARI .....................................................................................................81 NAMAZIN VACIBL RI ......................................................................................................81 T HHÜDÜN IZAHI ........................................................................................................82 NAMAZIN SÜNN TL RI ....................................................................................................83 NAMAZI BATIL ED N LL R .......................................................................................84 D STAMAZIN RTL RI ..................................................................................................84 D STAMAZIN F RZL RI ..................................................................................................85 D STAMAZI POZAN AMILL R ..........................................................................................85 H R BIR MÜSÜLMAN ÜÇÜN RI TD G N XLAQ B YI ........................................86 SLAM BL RI IL BL NM K ...............................................................................86 IRK V BÜTÜN NÖV ASILIKL RD N Ç KINDIRM K ........................................................87

MEYITI HAZIRLAMAQ, ONUN ÜÇÜN NAMAZ QILMAQ V D FN ETM K. ............................87

TÖVHID KITABI............................................................................................................ 93

1. TÖVHIDIN F ZIL TI V ONUN GÜNAHLARI YUMASI HAQQINDA F SIL. ..................................................................................................... 97


211

2. TÖVHIDI YERIN YETIR NL RIN C NN T HAQQ-HESABSIZ DAXIL OLACAQLARI HAQDA F SIL. .................................................................... 99

3. IRKD N Ç KINM K HAQQINDA F SIL. ................................................... 102

4. “L IL H ILL LLAH” HAD TIN D V T ETM K HAQQINDA F SIL. ................................................................................................... 104

5. TÖVHIDIN V “L IL H ILL LLAH” HAD TININ T FSIRI. .......... 107

6. B LANIN QAR ISININ ALINMASI V YA UZAQLA DIRILMASI M QS DIL QOLBAQ TAXMA IN, IP BA LAMA IN V BUNUN KIMI BA QA I L RIN IRK OLMASI HAQQINDA F SIL. ............................. 109

7. OVSUN V T MIM Y (GÖZD YM D N QORUNMAQ ÜÇÜN ASILAN BIR EY ) DAIR F SIL. ............................................................................ 111

8. A ACDAN, DA DAN V BU KIMI EYL RD N XEYIR-DUA IST Y NL R HAQQINDA F SIL. ........................................................................ 114

9. ALLAHDAN QEYRISININ YOLUNDA QURBAN K SM K HAQQINDA F SIL. ................................................................................................... 116

10. ALLAHDAN QEYRISI ÜÇÜN QURBAN K SIL N YERD ALLAH ÜÇÜN QURBAN K SM YIN QADA AN OLUNMASI HAQQINDA F SIL............................................................................................................................. 118

11. ALLAHDAN QEYRISIN N ZIR DEM YIN IRK OLMASI BAR D F SIL .......................................................................................................... 120

12. ALLAHDAN QEYRISIN SI INMA IN IRK OLMASI BAR D F SIL............................................................................................................................. 120

13. ALLAHDAN BA QASINI KÖM Y ÇA IRMA IN V ONDAN BA QASINA DUA ETM YIN IRK OLMASI BAR D F SIL. ...................... 121

14. L- RAF SUR SININ 191-192-CI V FATIR SUR SININ 13-CÜ AY L RIN DAIR F SIL. ....................................................................................... 124

15. S BA SUR SININ 23-CÜ AY SIN DAIR F SIL. ....................................... 126

16. FA T (VASIT ÇILIK) HAQQINDA F SIL................................................ 129

17. L-Q S S SUR SININ 56-CI AY SIN DAIR F SIL. ............................... 131


212

18. AD M ÖVLADININ M LISALEH ADAMLAR BAR D IFRATA VARMASININ ONLARIN KÜFR ETM SIN V DINL RINI T RK ETM L RIN S B B OLMASI BAR D F SIL. ............................................. 133

19. M LISALEH ADAMIN Q BRININ YANINDA IBAD T ETM K QADA ANDIR - G R ONA IBAD T ETS NEC OLAR? - F SLI. ............ 136

20. M LISALEH ADAMLARIN Q BRL RIN H DD N ARTIQ T ZIM ETM NIN BU Q BRL RI ALLAHDAN QEYRI IBAD T OLUNAN BÜTL R ÇEVIRM SI HAQQINDA F SIL. .................................... 139

21. PEY MB RIN (ONA ALLAHIN SALAVATI V SALAMI OLSUN) TÖVHIDIN R FINI QORUMASI V IRK APARAN H R BIR YOLU BA LAMASIHIQQINDA F SIL. ................................................................ 140

22. BU ÜMM TD N B ZIL RININ BÜTL R IBAD T ETM SI HAQQINDA F SIL. ................................................................................................... 142

23. SEHR HAQQINDA F SIL. .................................................................................. 145

24. SEHRIN NÖVL RIND N B ZIL RININ B YANI F SLI. ........................ 147

25. KAHINL R V BU Q BILD N OLAN ADAMLAR HAQQINDA F SIL. ........................................................................................................................... 148

26. NU R (SEHR-CADUNUN AÇILMASI) HAQQINDA F SIL. ..................... 150

27. T TAYYUR (SINAQ, I IN N HS G TIRM SI) HAQQINDA F SIL. ...... 151

28. ASTROLOGIYA (ULDUZ FALI) HAQQINDA F SIL. .................................... 153

29. ULDUZ BÜRCL RIND N YA MUR DIL Y NL R DAIR F SIL. ....... 155

30. L-B Q R SUR SININ 165-CI V T-TÖVB SUR SININ 24-CÜ AY L RIN DAIR F SIL. ................................................................................ 157

31. ALI- MRAN SUR SININ 175-CI, T-TÖVB SUR SININ 18-CI V L- NKABUT SUR SININ 10-CU AY L RIN DAIR F SIL. ....................... 159

32. L-MAID SUR SININ 23-CÜ, L- NFAL SUR SININ 2-CI V 64-CÜ, T-T LAQ SUR SININ 3-CÜ AY L RIN DAIR F SIL......................... 160

33. L- RAF SUR SININ 99-CU V L-HICR SUR SININ 56-CI AY L RIN DAIR F SIL. ....................................................................................... 161


213

34. ALLAHIN Q ZA-Q D RIN S BR ETM YIN ALLAHA IMANDAN OLMASI HAQQINDA F SIL. ............................................................ 163

35. RIYAKARLIQ HAQQINDA F SIL. ................................................................... 164

36. NSANIN ÖZ M LI MÜQABILIND DÜNYA MALINI IST M SININ IRK OLMASI HAQQINDA F SIL. ........................................... 166

37. ALLAHIN HALAL BUYURDU UNU HARAM V HARAM BUYURDU UNU HALAL BILM KD ALIML R V HÖKMDARLARA ITA T ED NL RIN H MIN ALIML RI V HÖKMDARLARI ÖZL RIN TANRI ETDIKL RI HAQQINDA F SIL. ....... 167

38. N-NISA SUR SININ 60-CI, L-B Q R SUR SININ 11-CI, L-RAF SUR SININ 56-CI V L-MAID SUR SININ 50-CI

AY L RIN DAIR F SIL. ....................................................................................... 168

39. ALLAHIN ADLARINDAN V SIF TL RIND N H R HANSI BIRINI INKAR ED NL R HAQQINDA F SIL. .................................................. 171

40. N-N HL SUR SININ 83-CÜ AY SIN DAIR F SIL. ............................... 172

41. L- B Q R SUR SININ 22-CI AY SIN DAIR F SIL............................ 173

42. ALLAHA AND IÇM KL QANE OLMAYAN ADAMLAR HAQQINDA F SIL. ................................................................................................... 174

43. «ALLAH IST Y N V S N IST Y N KIMI OLSUN» IFAD SI HAQQINDA F SIL. ................................................................................................... 175

44. Z MAN NI SÖY N ADAMIN ALLAHA ZIYY T VERM SI BAR D F SIL. ......................................................................................................... 177

45. ADAMLARA «QAZIL R QAZISI» V BU Q BILD N OLAN ADLARIN VERILM SIN DAIR F SIL. ............................................................... 178

46. ALLAH T AL NIN ADLARINA EHTIRAM GÖST RILM SI V BUNUN XATIRIN INSANIN ÖZ ADINI D YI TIRM SININ VACIBLIYI BAR D F SIL..................................................................................... 179

47. ALLAHIN, QURANIN YAXUD PEY MB RIN (ONA ALLAHIN SALAVATI V SALAMI OLSUN)ADININ Ç KILDIYI BIR EYI LA A QOYANLAR HAQQINDA F SIL. ........................................................................... 180

48. FUSSIL T SUR SININ 50-CI AY SIN DAIR F SIL. ................................. 181


214

49. L- RAF SUR SININ 190- CI AY SIN DAIR F SIL ................................ 184

50. L- RAF SUR SININ 180-CI AY SIN DAIR F SIL ................................. 186

51. «ALLAHA SALAM OLSUN!» DEYILM M SI BAR D F SIL. ................ 186

52. «ALLAHIM, IST YIRS N M NI BA I LA» IFAD SI HAQQINDA F SIL. ........................................................................................................................... 187

53. «M NIM QULUM», «M NIM K NIZIM» IFAD L RININ I L DILM SININ QADA AN OLMASI HAQQINDA F SIL. ........................ 188

54. ALLAHIN ADINI TUTUB BIR EY IST Y NIN R DD OLUNMAMASI HAQQINDA F SIL. ..................................................................... 189

55. ALLAHIN ÜZÜ ÜÇÜN C NN TD N BA QA BIR EYIN IST M YININ QADA AN OLMASI HAQQINDA F SIL. .............................. 190

56. « G R» SÖZÜ HAQQINDA F SIL. ................................................................. 190

57. KÜL YI SÖYM YIN QADA AN OLMASINA DAIR F SIL. ..................... 191

58. ALI- MRAN SUR SININ 154-CÜ V L-F TH SUR SININ 6-CI AY L RIN DAIR F SIL. ....................................................................................... 192

59. Q D RI INKAR ED NL R HAQQINDA F SIL .......................................... 194

60. KIL Ç K NL R HAQQINDA F SIL. ........................................................ 196

61. ÇOX AND IÇM YIN QADA AN OLMASI HAQQINDA F SIL. ............... 197

62. ALLAHIN V ONUN PEY MB RININ (ONA ALLAHIN SALAVATI V SALAMI OLSUN) HIMAY SIND OLMAQ M S L SI HAQQINDA F SIL. ............................................................................. 199

63. ALLAH ADINDAN AND IÇM YIN N TIC SI HAQQINDA F SIL ........ 201

64. ALLAHIN X LQ ETDIKL RIND N BIR EY XAHI ETM K ÜÇÜN ALLAHDAN VASIT ÇI KIMI ISTIFAD ETM YIN QADA AN OLMASI HAQQINDA F SIL. .................................................................................. 202

65. PEY MB RIN (ONA ALLAHIN SALAVATI V SALAMI OLSUN) TÖVHIDIN TOXUNULMAZLI ININ KE IYIND DURMASI V

IRKIN YOLLARINI BA LAMASI HAQQINDA F SIL. ................................... 203

66. Z-ZÜM R SUR SININ 67-CI AY SIN DAIR F SIL. .............................. 204


215

TÖVH - Sən Xatırlatsenxatirlat.com/uploads/kitablar/az/emin-aqida-muzakkara-azeri.pdfTövhid qid...

Documents

Transcript of TÖVH - Sən Xatırlatsenxatirlat.com/uploads/kitablar/az/emin-aqida-muzakkara-azeri.pdfTövhid qid...