Punjabi-Iebooks.lpude.in/arts/ba/year_1/DPBI101_PUNJABI-I.pdf · Í≈·¥Ó (SYLLABUS)...

Punjabi-IDPBI101

Íø‹≈ÏΔ-1PUNJABI-1

Copyright © 2012 Laxmi Publications (P) Ltd.All rights reserved

Produced & Printed byLAXMI PUBLICATIONS (P) LTD.

113, Golden House, Daryaganj,New Delhi-110002

forLovely Professional University

Phagwara

DLP-7783-040-PUNJABI-I C—Typeset at : Kesar Singh, Jalandhar Printed at :

Í≈·¥Ó(SYLLABUS)

Íø‹≈ÏΔ-1Punjabi-1

¿πÁ∂Ù

1. «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ Íø‹≈ÏΔ ’‘≈‰Δ ‹◊Â, Íø‹≈ÏΔ ’«ÚÂ≈ ¡Â∂ È≈‡’ Ï≈∂ Óπ„ÒΔ ¡Â∂ ‹»Δ ‹≈‰’≈Δ Á∂‰ΔÕ

2. Í≥‹≈ÏΔ «Ú¡≈’È Á∂ Í©Óπæ÷ «ÈÔÓª ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ÁΔ Ó‘æÂÂ≈ Ï≈∂ ‹≈‰’≈Δ Á∂‰ΔÕ

3. Íø‹≈ÏΔ Ì≈Ù≈ ¡Â∂ ¿πÍÌ≈Ù≈Úª Ï≈∂ ‹≈‰’≈Δ «Áø«Á¡ª Ì≈Ù≈ ÁΔ Ó‘æÂÂ≈ √ÏøËΔ ‹≈‰’≈Δ Á∂‰ΔÕ

Sr.

No.

Content

1 Ã§Ö¶ê ðÚéÅ Áå¶ êËð·Å ðÚéÅ

2 ÇÚ¾áÆ ê¾åð

3 é¯ÇàÃ ÇñÖäÅ: ÃÅÇÔåÕ, ÃÇíÁÅÚÅðÕ å¶ Ö¶â» éÅñ Ã§ì§èå

4 ôìç Ü¹¾à» ç¶ Áðæ» Áå¶ òÅÕ» ç¹ÁÅðÅ Á§åð Ãê¾ôà ÕðéÅ;

î¹ÔÅòð¶/ÁÖÅä : îÔ¾ååÅ Áå¶ êzï¯×

5 ìÔ¹-ÁðæÕ, ÃîÅéÅðæÕ ôìç, ìÔ¹å¶ ôìç» çÆ æ» ÇÂ¾Õ ôìç;

Á×¶åð/ÇêÛ¶åð çÆ òðå¯º

6 ê¿ÜÅìÆ íÅôÅ çÆÁ» Çòô¶ôåÅò»; íÅôÅ Áå¶ À¹ê-íÅôÅò»

7 òðä ì¯è: Ãòð Áå¶ ÇòÁ§Üé çÆ òðå¯º; ñ×», ñ×Åõð Áå¶ ÇòÃðÅî ÇÚ§é·

çÅ êzï¯×; é»ò, êóé»ò Áå¶ ÇÕÇðÁÅ çÅ êzï¯×

8 ÇñêÆ Áå¶ ×¹ðî¹ÖÆ ÇñêÆ çÆ îÔ¾ååÅ Áå¶ êzï¯×

9 ê¿ÜÅìÆ ÃÅÇÔå ç¶ ð±ê

10 ê¿ÜÅìÆ ÃÅÇÔå çÆÁ» Çòô¶ôåÅò»

«ÚÙ≈-Ú√Â»«¬’≈¬Δ (Units) (CONTENTS) ÍæÈª ÈæÏ (Page No.)

Ì≈◊-11. «Ú¡≈’È (Grammar) 32. «ÚÙ≈Ó-«⁄øÈ∑ (Punctuation) 63. ÚÈ-ÏØË (Orthography) 104. Ú⁄È, «Òø◊ (Number, Gender) 175. ÙÏÁ-⁄È≈ (Word-Building) 216. ’≈’ (Case) 257. ÈªÚ (Noun) 298. ÍÛÈªÚ (Pronoun) 329. «’«¡≈ (Verb) 3610. «ÚÙ∂Ù‰ (Adjective) 3911. «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰(Adverb) 4412. ¡◊∂Â-«Í¤∂Â (Prefixes-Suffixes) 4813. √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁ (Synonyms-Word) 5114. Ï‘π-¡Ê’ ÙÏÁ (One Word, More Meaning) 5515. Ï‘πÂ∂ ÙÏÁª ÁΔ Êª «¬’ ÙÏÁ (One Word Substitution) 62

Ì≈◊-216. ◊πÓπ÷Δ «ÒæÍΔ (Gurmukhi-Alphabet) 6517. Íø‹≈ÏΔ Ì≈Ù≈, ‹ÈÓ Â∂ «Ú’≈√ (Punjabi Language, Origine and Development) 6818. Ì≈Ù≈ Â∂ Í≥‹≈ÏΔ Ì≈Ù≈ (Language and Punjabi Language) 7219. Íø‹≈ÏΔ √≈«‘Â ¡Â∂ ¿π√ Á∂ »Í (Punjabi Literature and its Kinds) 80

Ì≈◊-320. √≈ (¡‰«‚æ· ÍÀ‘≈) (Unseen Passage) 9121. √ø÷∂Í-⁄È≈ (Precis) 10122. ÈØ«‡√ «Ò÷‰∂ (Notice Writing) 11823. Í≈· ÏØË (Text Curriculum) 12124. «⁄æ·Δ-ÍæÂ ⁄È≈ (Letter, Writing) 12425. Óπ‘≈Ú∂ (Idioms) 14026. ¡÷≈‰ (Proverbs) 148

Ì≈◊-A

2 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY

ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 3

ÈØ‡¡«Ë¡≈¬∂-A: «Ú¡≈’‰(Grammar)

«ÚÙ≈-Ú√Â» (Contents)

A. ¿πÁ∂Ù

B. ÍÃ√Â≈ÚÈ≈

C. «ÚÙ∂ Ú√Â»

D. Í«Ì≈Ù≈

E. «ÚÁÚ≈Èª Á∂ «Ú⁄≈

F. ¿πµÂ Ó≈Ò≈ : √ÚÀ ÓπÒª’‰

Ì≈Ù≈ Á≈ ÙπæË ÍÃÔØ◊ ’È≈ «¬’ ’Ò≈ ˛Õ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙπæË ÍÃÔØ◊ Ò¬∆ «Ú¡≈’‰ Á≈ «ÚÙ∂Ù

ÔØ◊Á≈È ˛Õ ÍÃ≈⁄∆È ÍÃ«√æË «Ú¡≈’‰’≈≈, Ó‘ª«Ù∆, Í≈«√’∆ Â∂ ÍÂø‹Ò∆ È∂ «Ú¡≈’‰ ˘

ÙÏÁ ¡ÈπÙ≈√È «’‘≈ ˛Õ «¬√ È≈Ò ÙπæË Ì≈Ù≈ Á≈ »Í √Ê≈«ÍÂ ‘πøÁ≈ ˛Õ «Ú¡≈’‰ È≈Ò «¬‘

«◊¡≈È ÍÃ≈ÍÂ ‘πøÁ≈ ˛ «’ «’‘Û∂ ÙÏÁª ˘ Ú≈’ Á∂ «’√ Êª ”Â∂ ÍÃÔØ◊ ’È≈ ˛Õ

ÚÂÓ≈È Ì≈Â∆ ¡≈∆¡≈ Ì≈Ù≈Úª «Ú⁄ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «¬’ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ «Ú¡≈’‰-

√≈«‘Â ’Ø¬∆ Ï‘πÂ≈ Íπ≈‰≈ È‘ƒ ˛Õ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª «Ú¡≈’‰ √≈«‘Â ¡ø◊Ã∂˜∆ «ÚÁÚ≈Èª È∂

«Ò«÷¡≈Õ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª «Ú¡≈’‰ √≈«‘Â Ò≈Ò≈ «Ï‘≈∆ Ò≈Ò È∂ √øÈ AHFI «Ú⁄

«Ò«÷¡≈ ¡Â∂ ¤≈«Í¡≈Õ «¬√ «Í¤Ø∫ ÓØ‘È «√øÿ È∂ Í≥‹≈Ï∆ «Ú¡≈’‰ √ØË Á∆ ⁄È≈ ’∆Â∆Õ «¬√

«Íæ¤Ø∫ Á»È∆ ⁄øÁ È∂ “Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ «Ú¡≈’‰” Á∆ ⁄È≈ ’∆Â∆Õ «¬√ ⁄È≈ «Ú⁄ «Ú¡≈’‰ ˘

ÈÚ∂∫ «ÁzÙ‡∆’Ø‰ ¡Â∂ È≈Ò ‘ Íæ÷ ˘ «Ú«◊¡≈È’ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ «‹Ú∂∫ «‹Ú∂∫

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú’«√Â ‘πøÁ≈ «◊¡≈ ¿π√∂ Â∑ª È≈Ò È≈Ò ‘∆ ¿π√ Á∂ «Ú¡≈’‰ Á≈ «Ú’≈√ ‘πøÁ≈

«◊¡≈Õ

«Ú«ÁÚ≈Èª ¡Èπ√≈ Ì≈Ù≈ «√«æ÷¡≈ «Ú⁄ «Ú¡≈’‰ Á≈ Ï‘πÂ Ó‘æÂÚ ˛Õ «Ú¡≈’‰ ÂØ∫

«ÏÈª ’Ø¬∆ «Ú¡’Â∆ Ì≈Ù≈ ¿πµÂ∂ √øÍ»‰ ¡«Ë’≈ ÍÃ≈ÍÂ È‘ƒ ’ √’Á≈Õ «Ú¡≈’‰ Ú≈’ª «Ú⁄

¡≈¬∂ ÙÏÁ √Ó»‘ª Á∂ ¡øÂ ˘ √ÍæÙ‡ ’È «Ú⁄ √‘≈¬∆ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ Ì≈Ù≈ ¡ÍÌzøÙ ‹ª ◊øÁ∆ ‘Ø‰ ÂØ∫

Ï⁄≈¿π∫Á≈ ˛Õ «Ú¡≈’‰ Á∂ «◊¡≈È ÂØ∫ Ï≈¡Á «Ú«Á¡≈Ê∆ ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡ ÙÏÁª «Ú⁄ ÙπæËÂ≈ È≈Ò

¡≈Í‰∂ Ì≈Úª ˘ ÍÃ◊‡ ’ √’Á≈ ˛Õ

ÍÃ≈⁄∆È ’≈Ò ÂØ∫ √≈‚∂ «Ú⁄ «Ú¡≈’‰ Á≈ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ «‘≈ ˛Õ ‘∂’ «Ú«Á¡≈Ê∆ Ò¬∆

«Ú¡≈’‰ Á∆ «√æ«÷¡≈ ÒÀ‰∆ Ò≈˜Ó∆ ˛Õ √ø√«¥Â √≈«‘Â «Ú⁄ «Ú«Á¡≈Ê∆ «Ú¡≈’‰ Á∂ ◊ÃøÊ

«ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ ¡√Ò «Ú⁄«’√∂ Ú∆ Ì≈Ù≈ ¿πµÍ Í»È ¡«Ë’≈ ÍÃ≈ÍÂ ’È Ò¬∆ «Ú¡≈’‰ ¿π‘

Ù≈√Â ˛ «‹√ Á∂ Áπ¡≈≈ ÙπæË ÍÛ∑È≈, ÙπæË «Ò÷‰≈ Â∂ ÙπæË ÏØÒ‰≈ ¡≈¿π∫Á≈ ˛Õ «¬√ Á≈ ÓÈØÊ

«√¯ Ì≈Ù≈ «√÷≈¿π‰≈ ‘∆ È‘ƒ, √◊Ø∫ ‘∂· «Ò÷∆¡ª ◊æÒª Á≈ «◊¡≈È ’Ú≈¿π‰≈ Ú∆ ˛ :-

A. Ì≈Ù≈ ⁄È≈ Á≈ «◊¡≈È ’Ú≈¿π‰≈Õ

B. Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ¡≈¬∂ ÙÏÁ √Ó»‘ª Á∂ ¡øÂ ˘ √ÍæÙ‡ ’È≈Õ

C. Ì≈Ù≈ È≈Ò √ÏøËÂ «ÈÔÓ Ï‰≈¿π‰≈Õ

D. Ì≈Ù≈ Á≈ ÙπæËÂ≈ Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰≈ Â∂ ¯À√Ò≈ Á∂‰≈Õ

¡«Ë¡≈¬∂-A: «Ú¡≈’‰


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

«¬∫fi «Ú¡≈’‰, Ì≈Ù≈Á≈ ¡ø◊ (√∆) «Ú«◊¡≈È ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ «ÚÚ‘≈’ «ÚÙÒ∂Ù‰

’Á≈ ˛Õ «¬‘ Ì≈Ù≈ ¡ø◊ æ«÷¡’ ¡Â∂ ¡ÈπÙ≈√’ ˛ Í «¬’ ◊æÒ ˜» Ô≈Á æ÷‰ Ú≈Ò∆ ˛ «’

«Ú«Á¡≈’‰ Ì≈Ù≈ Á∆ ÙπæËÂ≈ Á≈ √≈ËÈ ˛, ¡ø«ÂÓ «ÈÙ≈È≈ È‘ƒ «Ú¡≈’‰ Á∆ ÒØÛ Â∂

Ó‘æÂÚ :-

A. «Ú¡≈’‰ Á∆ «√æ«÷¡≈ Ì≈Ù≈ Á≈ Ò≈˜Ó∆ Â∂ Ó‘æÂÚÍ»È ¡ø◊ ˛Õ «Ú¡≈’‰ ‘∆

«¬’ ¡À√≈ √≈ËÈ ˛ ‹Ø Ì≈Ù≈ Á≈ «ÁÙ≈ «ÈÁ∂ÙÈ ’Á≈ ˛Õ ¿π√ ˘ √Ω÷∆ Â∑ª ÒØÛƒÁ∂

«ÈÙ≈È∂ Âæ’ Í‘πø⁄≈¿π∫Á≈ ˛Õ

B. «Ú¡≈’‰ Á∂ «ÈÔÓ √Ófi ÂØ∫ Ï≈¡Á «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª «Ú⁄ ““ÓΩ«Ò’”” Ú≈’ √⁄È≈

Á∆ ÔØ«◊Â≈ Á≈ «Ú’≈√ ’Á≈ ˛Õ

C. Ì≈Ù≈ Á∂ ÙπæË »Í ˘ Í¤≈È‰ Á∂ ÔØ◊ Â∂ √ÓæÊ Ï‰≈¿π‰ Ò¬∆ «Ú¡≈’‰ ‘∆ √‘≈¬∆

‘πøÁ≈ ˛Õ

D. Ì≈Ù≈ ˘ «√æ÷‰ Ò¬∆ √ÎÒÂ≈ Â∂ √π≈ÓÂ≈ «Ò¡≈¿π‰ Ò∆ «Ú¡≈’‰ Á≈ Ó»Ò ‘æÊ ˛Õ

Ì≈Ù≈ Á≈ Í»ÈÂ≈ Ò¬∆, «Ò÷‰, ÏØÒÓ Â∂ √π‰È Á∆ ÙπæËÂ≈ «Ú¡≈’‰ Á∂ «ÈÔÓ È≈Ò

‘∆ ¡≈¿π∫Á∆ ˛Õ

«¬√ «Ú⁄ ’Ø¬∆ Ùæ’ È‘ƒ «’ Ì≈Úª Á∆ √ÍæÙ‡Â≈ Ì≈Ù≈ ¿πµÂ∂ «ÈÌ ’Á∆ ˛Õ ÍÃøÂ» Ì≈Ù≈ Á∆

ÙπæËÂ≈ «Ú¡≈’‰ ¿πµÂ∂ «ÈÌ ’Á∆ ˛Õ «Ú¡≈’‰ Á∆ ‹≈‰’≈∆ ÂØ∫ «ÏÈª Ì≈Ù≈ Á∂ ÙπæË ‘Ø‰ Á≈

«◊¡≈È È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ «¬√ «Ú¡≈’‰ Á≈ «◊¡≈È Ì≈Ù≈ «√æ«÷¡≈ «Ú⁄ Ò≈˜Ó∆ ˛Õ Ì≈Ù≈ «Ú⁄

«Ú¡≈’‰ Á∂ «ÁæÂ∂ «Ú⁄≈, ¿πÍÔØ◊ª Â∂ Ò≈Ì Á∂ Ï≈Ú‹»Á «√æ«÷¡≈ Ù≈√Â∆¡ª «Ú⁄ ¡≈Í√∆

ÓæÂÌ∂Á Ú∆ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

«ÚÁÚ≈Èª Á≈ «Ú⁄≈ :-

’πfi «ÚÁÚ≈Èª Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈ Ì≈Ù≈, «√æ«÷¡≈ «Ú⁄ «Ú¡≈’È Á≈ Ï‘πÂ Ó‘æÂÚ ˛Õ

«Ú¡≈’‰ ÂØ∫ «ÏÈª Ì≈Ù≈ Á∂ Ì∂Áª ˘ «Ú¡≈’‰ Á∂ «ÈÔÓª ¡Èπ√≈ ‘∆ √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂ «¬‘ ÂæÂ

˜»∆ ˛Õ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ÏØÒ‰ Â∂ «Ò÷‰ Á∆ √ÍæÙ‡Â≈, «Ú¡≈’‰ Á∂ «◊¡≈È ÂØ∫ Ï◊À È‘ƒ ¡≈

√’Á∆Õ «¬‘ Ó≈È«√’ ¡ÈπÙ≈√È √«Ê ’È Á≈ «¬’ ¿πµÂÓ √≈ËÈ ˛ ‹Ø Ïæ⁄∂ Á∆ «√æ«÷¡≈ Ò¬∆

¡«Â¡øÂ ˜»∆ Ú√Â» ˛Õ

’πfi «ÚÁÚ≈Èª Á≈ «Ú⁄ «¬√ Â∂ ¿πÒ‡ ˛Õ «¬‘ «ÚÁÚ≈Èª Á≈ «¬‘ «Ú⁄≈ ˛ «’ Ì≈Ù≈

«√æ«÷¡≈ «Ú⁄ ‹ª Ì≈Ù≈ «√÷≈¿π‰ Ò¬∆ «Ú¡≈’‰ Á∂ «ÈÔÓª Á∂ «◊¡≈È Á∆ ’Ø¬∆ ÒØÛ È‘ƒ ˛Õ

«¬È∑ª «ÚÁÚ≈Èª ¡Èπ√≈ Ì≈Ù≈ ÏØÒ ’∂ ¡Èπ’È Áπ¡≈≈ «√æ÷∆ ‹ªÁ∆ ˛, È≈ «’ «Ú¡≈’‰ Á∂

«ÈÔÓª ˘ ÿØ‡≈ Ò◊≈ ’∂Õ «¬√ Ò¬∆ «Ú¡≈’‰ Á∆ «√æ«÷¡≈ Á∂‰≈ √Ó∂∫ Á∆ ÏÏ≈Á∆ ‘∆ Ò◊Á∆ ˛Õ

«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Ò¬∆ «Ú¡≈’‰ Á≈ «◊¡≈È ¿πÈ∑ª ‘∆ ˜»∆ ˛, «‹øÈ≈ «’ ¿πÈ∑ª ˘ Í≈· Íπ√Â’

√Ófi‰ Ò¬∆ ˜»∆ ˛Õ «Ú¡≈’‰, Ì≈Ù≈ «√æ÷‰ «Ú⁄ √‘≈¬∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬‘ «¬’ Ó≈«Ë¡Ó ˛ «‹√

È≈Ò Ì≈Ù≈, √Ω÷∆ Â∑ª «√æ÷∆ ‹≈ √’Á∆ ˛ ÍÃøÂ» «¬‘ ’Ø¬∆ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í «Ú⁄ ’Ø¬∆ ¡ø«ÂÓ «È√≈È≈

È‘ƒÕ

«¬√ Â∑ª ÈÂ∆‹≈ «¬‘ «È’ÒÁ≈ ˛ «’ ‡∆⁄ ˘ ¡≈Í‰∂ «ÚÚ∂’ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ «Ú¡≈’‰

Á≈ ÍÃÔØ◊ Ïæ«⁄¡ª «√÷≈¿π‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ È≈ «’ «¬√ Á∂ «ÈÔÓª ˘ ÿØ‡∂ Ò◊≈¿π‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ

Ïæ⁄∂ Á≈ ‹ÁØ∫ ÙÏÁ Ìø‚≈ ’≈Î∆ «˜¡≈Á≈ ‘Ø ‹≈Ú∂ Âª ¿π‘ ⁄ø◊∆ Â∑ª Ú≈’ Ï‰Â √Ófi‰


ÈØ‡Òæ◊ ‹≈Ú∂ Âª ‘∆ «Ú¡≈’‰ Á∂ «√Ë≈Âª Á≈ «◊¡≈È ’Ú≈¿π‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¡«Ë¡≈Í’ ˘

«Ú¡≈’‰ Á∆ «√æ«÷¡≈ Á∂ «◊¡≈È ’Ú≈¿π‰ Ò¬∆ Ω«⁄’ ¡Â∂ √Ò Â∆’≈ ¡ÍÈ≈¿π‰≈

⁄≈‘∆Á≈ ˛ Âª «’ Ïæ⁄∂ ¡√≈È∆ È≈Ò √Ófi √’∂Õ «¬√ ÍÃÂ∆ ¡«Ë¡≈Í’ª ˘ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È Á∂‰

Á∆ ÒØÛ ˛Õ

¿πµÂ Ó≈Ò≈ : √ÚÀ ÓπÒª’‰

A. «Ú¡≈’‰ Á∆ Í«Ì≈Ù≈ ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

B. «Ú¡≈’‰ Ï≈∂ «ÚÁÚ≈Èª Á∆ ≈¬∂Õ

C. «Ú¡≈’‰ Á∆ ’∆ ÒØÛ?

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-A: «Ú¡≈’‰


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-B: «ÚÙ≈Ó-«⁄øÈ∑(Punctuation)


A. «ÚÙ≈Ó-«⁄øÈ

B. ¿πÁ∂Ù

C. ÍÃ√Â≈ÚÈ≈

D. ¡Ê

E. «ÚÙ≈Ó-«⁄øÈ∑ Á∂ ÍÃ’≈

F. «ÚÙ≈Ó-«⁄øÈ∑ Á∆ ÚÂØ∫

G. ¿πµÂ Ó≈Ò≈ : √ÚÀ ÓπÒª’‰

«ÚÙ≈Ó Á≈ ¡Ê ˛ π’‰≈ ‹ª ¡≈≈Ó ’È≈Õ «ÚÙ≈Ó «⁄øÈ∑ √≈˘ Áæ√Á∂ ‘È «’ ◊æÒ ’È

Ú∂Ò∂ ‹ª «’√∂ «Ò÷Â ÍÛ∑È Ú∂Ò∂ «’æÊ∂ π’‰≈ ‘ÀÕ ÏØÒ‰ Òæ«◊¡ª ’¬∆ Ú≈ ’¬∆ ‹◊∑≈ π’‰≈ ‹ª

·«‘≈˙ √πÌ≈«Ú’ ¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «Ò÷‰ Òæ«◊¡≈ø ·«‘≈˙ ‹ª π÷‰≈ Ò¬∆ ÷≈Ù «Ë¡≈È Á∂‰≈ ÍÀ∫Á≈

˛Õ ÏØÒ‰ ‹ª «Ò÷‰ Ò¬∆ ¡≈Í‰∂ Ì≈Úª «÷¡≈Òª Â∂ «Ú⁄≈ª Á∆ √‘∆ Â‹Ó≈È∆ Ò¬∆ «‹‘Û∂ «⁄øÈ∑

Ò◊≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È «‹√ È≈Ò ◊æÒ √ÍæÙ‡ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ ¿πÈ∑ª ˘ «ÚÙ≈Ó «⁄øÈ∑ ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ Ú≈’ª «Ú⁄

«ÚÙ≈Ó «⁄øÈ∑ª Á∆ ÚÂØ∫ ·∆’ „ø◊ È≈Ò ÚÂØ∫ È≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ Âª Ú≈’ª Á≈ ¡Ê ‘∆ ÏÁÒ ‹ªÁ≈

˛Õ Ú≈’ª Á∂ ¡Êª ˘ ·∆’ √Ófi‰ Ò¬∆ ·∆’ „ø◊ È≈Ò «ÚÙ≈Ó «⁄øÈ∑ª Á∆ ÚÂØ∫ ’È≈ ˜»∆ ˛Õ

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ‘∂· «Ò÷∂ «ÚÙ≈Ó-«⁄øÈ∑ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È :=

A. Í»‰ «ÚÙ≈Ó ‹ª ‚ø‚∆ = A

B. ¡ÒÍ «ÚÙ≈Ó ‹ª ’≈Ó≈ = ,

C. ¡Ë «ÚÙ≈Ó ‹ª √ÀÓ∆ ’ØÒ = ;

D. ÍÃÙÈ-«⁄øÈ∑ = ?

E. «Ú√«Ó’ «⁄øÈ∑ = !

F. Áπ«ÏøÁ∆ = :

G. ‚ÀÙ = -

H. Áπ«ÏøÁ∆ ‚ÀÙ = :-

I. Íπæ·∂ ’≈Ó∂ = “” ““ ””

A@. ‹ØÛÈ∆ = -

AA. ÏÀ’‡ = ( )

AB. ¤πæ‡-ÓØÛ∆ = ,

AC. «ÏøÁ∆ = .

A. Í»‰ «ÚÙ≈Ó ‹ª ‚ø‚∆ (Õ):-

«¬‘ «⁄øÈ Ú≈’ Á∂ ¡øÂ ¿πµÂ∂ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬’ Ú≈’ ˘ Á»‹∂ Ú≈’ È≈ÒØ∫ Úæ÷≈

’Á≈ ˛, «¬√ Á≈ «⁄øÈ∑ (A) ˛ «‹Ú∂∫ :-


ÈØ‡(¿) ¡√ƒ «√¡≈Òª ˘ ◊Ó ’æÍÛ∂ Í≈¿π∫Á∂ ‘ªÕ

(¡) «Í¤Ò∂ √ø√≈ ÔπæË «Ú⁄ ‹Í≈È∆¡ª ˘ «¬‘ ıÏ È‘ƒ √∆ «’ ÍÃÓ≈‰» ÏøÏª Á∆ «Ì¡≈È’

ÚÂØ∫ È≈Ò ¿πÈ∑ª ˘ Òæ’-ÂØÛÚƒ ‘≈ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ

B. ¡ÒÍ «ÚÙ≈Ó «⁄øÈ∑ (,) :-

Í»È «ÚÙ≈Ó ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡ÒÍ «ÚÙ≈Ó «⁄øÈ∑ ‹ª “’≈Ó∂” Á∆ ÚÂØ∫ ÚË∂∂ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ Ò¬∆

«¬√ Á∆ ÚÂØ∫ ÚæÒ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È Á∂‰ Á∆ ÒØÛ ˛Õ «‹æÊ∂ ÊØÛ∑∂ ·«‘≈˙ ‘ØÚ∂, «‹Ú∂∫ :-

(¿) ‹ÁØ∫ «’√∂ Ú≈’ «Ú⁄ «’ «ÚÙ∂Ù Ò¬∆ Ï‘πÂ∂ «ÚÙ∂Ù‰ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È, ¡Â∂ ¿πÈ∑ª «Ú⁄

ÔØ‹’ È‘ƒ ‘πøÁ≈ Âª ‘ «ÚÙ∂Ù‰ Ï≈¡Á “’≈Ó≈” Ò◊Á≈ ˛:- ÁÒ∂, «Ó‘ÈÂ∆, «√Û∆

Â∂ ¸√Â ‘∆ «˜øÁ◊∆ «Ú⁄ √ÎÒ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ

(¡) ÁØ ÂØ∫ ÚæË ÙÏÁª ˘ «È÷∂ÛÈ Ò¬∆ ’≈Ó Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ √Á∆ Á∆¡ª √Ï˜∆¡ª, ◊ØÌ∆,

Ó‡, ◊≈‹, √≈◊ ¡≈«Á ‘ÈÕ

(¬) «’√∂ Á∂ ’æÊÈ ˘ «‹¿π∫ Á≈ «Â¿π∫ Á∂‰ Ò¬∆ ¿π√ ÂØ∫ Í«‘ÒÕ ’≈Óª Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛-

¡«Ë¡≈Í’ È∂ «È‘, ““«Ó‘ÈÂ∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ ‘∆ √ÎÒ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ

(√) «’√∂ Ú≈’ Á∂ ¿πÍÚ≈’ª ˘ ‹ØÛ‰ Ò¬∆ Ú«Â¡≈ ‹≈Ú∂ Âª ¿πÍÚ≈’ª Á∂ «Ú⁄’≈

’≈Ó≈ Ò◊≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, ÓÀ∫ ‹≈‰Á≈ ‘ª, ¿π‘ È‘ƒ ¡≈Ú∂◊≈Õ

’¬∆ Ú≈ ‹ÁØ∫ «’√∂ Ú≈’ «Ú⁄ «¬’ ¿πÍÚ≈’ Á∂ Ò¬∆ ’∂ÚÒ «¬’ ‘∆ ÙÏÁ Á∆ ÚÂØ∫

’∆Â∆ ‹≈Ú∂, Âª ’≈Ó≈ Ò◊≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛:- «¬’ Âª Âπ√ƒ ÿØ∫ Ò∂‡ ¡≈¬∂ ‘Ø, ¿πµÍØ∫

Á»«‹¡ª ˘ ‚ª‡ ‘∂ ‘ØÕ

C. ¡Ë «ÚÙ≈Ó ‹ª √ÀÓ∆’ØÒÈ (;) :-

‹ÁØ∫ «’√∂ Ú≈’ «Ú⁄ Í»È «ÚÙ≈Ó ÂØ∫ ’πfi ÿæ‡ √Ó∂∫ Á≈ ·«‘≈˙ ¡Â∂ ’≈Ó∂ Á∂ ·«‘≈˙ È≈ÒØ∫

ÚæË Áæ√‰≈ ‘ØÚ∂ Âª «¬√ «⁄øÈ∑ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ «‹Ú∂∫ :-

(¿) ‹ÁØ∫ «’√∂ Ú≈’ «Ú⁄ ¡«‹‘∂ Ú≈’ ‘Ø‰, «‹‘Û∂ ¡Ê «Ú⁄ Í»∂ ‘Ø‰ ¡Â∂ «¬’ Á»‹∂ È≈Ò

√ÏøË Ú∆ æ÷Á∂ ‘Ø‰ Âª ¿πÈ∑ª ˘ «È÷∂Û‰ Ò¬∆ «¬√ «⁄øÈ∑ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ :-

... «˜øÁ◊∆ ¡«Â √π‘‰∆ ˛; «˜øÁ≈ «ÁÒ∆ È≈Ò ‹∆ÚØÕ ÒØ’ Âπ‘≈‚∆ ’Á ’È◊∂Õ

(¡) «’√∂ ◊æÒ ˘ √Ófi≈¿π‰ Ò¬∆ ¿πÁ≈‘‰ Á∂‰∆ ‘ØÚ∂ Âª ÙÏÁ «‹Ú∂∫ «‹√ Â∑ª, «‹‘≈ «’

¡≈«Á ÂØ∫ Í«‘Òª «¬ √ «⁄øÈ∑ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ :-

¿π‘ ÙÏÁ «‹‘Û≈ «’√∂ È≈Ó Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ Áæ√∂, «‹Ú∂∫-’≈Ò, ⁄Âπ, «√¡≈‰≈ ¡≈«ÁÕ

D. ÍÃÙÈ «⁄øÈ∑ (?) :-

«¬‘ «⁄øÈ∑ Ú∆ Ú≈’ Á∂ ¡øÂ «Ú⁄ ¡≈¿π∫Á≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’√∂ Ú≈’ «Ú⁄ ’Ø¬∆ ÍÃÙÈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂,

Âª Í»È «ÚÙ≈Ó Á∆ Êª «¬√ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛, «¬√ Á≈ «⁄øÈ∑ (?) ‘Ø «‹Ú∂∫ :-

(¿) ’Ω‰ ÏØÒÁ≈ ˛?

(¡) ¿π‘ «’‘Û≈ Ï‘≈Á ‹ÈÀÒ √∆, «‹√ È∂ ÈÍØÒ∆¡È ˘ ‘≈ «ÁæÂ∆Õ

E. «Ú√«Ó’ «⁄øÈ∑ (!):-

‹ÁØ∫ Ú≈’ «Ú⁄ ˛≈È∆, ÙΩ’, ÷πÙ∆, ◊Ó∆ ‹ª ‘Ø ¡«‹‘∂ Ì≈Ú ÍÃ◊‡ ’∆Â∂ ‹≈‰ ÂÁØ∫ «Ú√«Ó’

«⁄øÈ∑ Á∆ ÚÂØ∫ ‘πøÁ∆ ˛Õ

¡«Ë¡≈¬∂-B: «ÚÙ≈Ó «⁄øÈ∑


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

(¬) «⁄øÈ∑ ‘∂·ª Áæ√∆¡ª Ê≈Úª ”Â∂ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «‹Ú∂∫ :-

(¿) √øÏØËÈ ’È Ú∂Ò∂-È∆ ’πÛ∆¬∂! ÙÓ ’Õ

(¡) ˛≈È∆, ÷πÙ∆, ◊Ó∆ Ú≈Ò∂ Ú≈’ : ˛∫! Â»ø ‘≈Ò∂ «◊¡≈ È‘ƒÕ

F. Áπ«ÏøÁ∆ ‹ª ’ØÒÈ (:):-

ÙÏÁª ˘ √ø÷∂Í ’È Ò¬∆ Áπ«ÏøÁ∆ ‹ª ’ØÒÈ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «‹Ú∂∫ :-

ÙÃØÓ‰∆ ◊πÁπ¡≈≈ ÍÃÏøË’ ’Ó∂‡∆-ÙÃØ. ◊π. ÍÃ. ’.

(‚≈’‡)- ‚≈: (√Á≈) √: («ÍÃø√∆ÍÒ) «ÍÃø:

G. ‚ÀÙ (-) :-

(¿) «¬√ Á∆ ÚÂØ∫ ÏØÒ-⁄≈Ò Ú≈Ò∂ Ú≈’ª «Ú⁄ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ÷≈√ ÂΩ Ú≈Â≈Ò≈Í Ú≈Ò∆ Ì≈Ù≈

«‹Ú∂∫ È≈‡’ª Á∆ ÏØÒ ⁄≈Ò :-

√π«øÁ-Âπ√ƒ ’ÁØ∫ Âæ’ ‹≈ÚØ◊∂?

◊π«øÁ-ÓÀ∫ ÊØÛ∑∆ Á∂ Âæ’ ‹≈Úª◊≈Õ

(¡) ÊÊÒ≈ ’∂ ÏØÒ‰ Ú∂Ò∂ ‚ÀÙ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ «‹Ú∂∫ :-

’-’-’- ’æÒ∑ Ó∂-≈= ⁄-⁄=⁄≈⁄≈ ¡≈«¬¡≈ √∆Õ

H. Áπ«ÏøÁ∆ ‚ÀÙ (:-):-

«¬√ Á∆ ÚÂØ∫ ¿πÁ≈‘‰ ‹ª ‡πæ’ Á∂‰ √Ó∂∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ’¬∆ Ú≈ «Òæ÷Â «Ú⁄ ’πfi Ú∂Ú∂

Á∂‰∂ ‘Ø‰ Âª ¿π√ Ú∂Ò∂ Í«‘Òª ÁπÏøÁ∆ ‚∂Ù Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ

(¿) ‹∆Ú∂ :-÷∂‚ª «Ú⁄ ¡æÚÒ «‘‰ Ú≈Ò∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ Á∂ Èª ‘È :-

‹√Ó∆È ’Ω, ◊π«øÁ ’Ω, ¡√Ó∆Â ’Ω, ‹√ÍÃ∆Â ’ΩÕ

(¡) √æ⁄∂ «Í¡≈ «Ú⁄ «’√∂ ÂØ∫ ÍÁ≈ æ÷‰ Á∆ ÒØÛ È‘ƒ √◊Ø∫ «ÈËÛ’ ‘Ø ’∂ «Í¡≈ Á≈

«¬˜‘≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ «‹Ú∂∫ Ú≈√ ¡≈÷Á≈ ˛ :=

‘∆∂ «¬Ù’ Á≈ Ó»Ò √π¡≈Á «ÁøÁ≈

È≈Ò ⁄Ø∆¡ª Â∂ ¿πË≈«Ò¡≈ Á∂Õ

I. Íπæ·∂ ’≈Ó∂ (““ ”” ““””):-

’¬∆ Ú≈ «’√∂ Á∂ ’‘∂ ‘Ø¬∂ ÙÏÁª ˘ Ó»Ò »Í «Ò÷‰≈ ‘ØÚ∂ Âª Íπæ·∂ ’≈Ó∂ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘

’≈Ó∂ ÁØ Â∑ª Á∂ ‘πøÁ∂ ‘È «‹Ú∂∫ :-

«¬’«‘∂ Íπæ·∂ ’≈Ó∂ (““ ””) Á»‹∂ Áπ‘∂ Íπæ·∂ ’≈Ó∂ (“ ”)

(¿) ’⁄«‘∆ «Ú⁄ «Ï¡≈È Á∂∫«Á¡ª ◊Ú≈‘ È∂ «’‘≈, ““√∆Â≈ ≈Ó Á≈ ’ÂÒ Ù∑∂¡≈Ó

‘Ø«¬¡≈, ÓÀ∫ ¿πÊ∂ ‘∆ √∆Õ

(¡) Ó‘≈’Ú∆ √øÂØ÷ Á≈ «Ò«÷¡≈ “√»‹ ÍÃ’≈Ù ◊ÃøÊ” Á≈ ‘ ◊πÁπ¡≈∂ «Ú⁄ Í«Û∑¡≈ ‹ªÁ≈

˛ ¡Â∂ ’Ê≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ

A@. ‹ØÛÈ∆ (-):-

ÙÏÁ∆ ¡Ê ‘È ‹ØÛÈ Ú≈Ò∆ «‹Ú∂∫ :-

ÿΩÛ-ÁΩÛ, Ó«‘‹-«◊¡≈È, Í≈‰∆, Ë≈‰∆


ÈØ‡AA. ÏÀ’‡ ([]):-

‘∂· «Ò÷∂ ÓπÂ≈«Ï’ ÏÀ’‡ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆Õ

(¿) ÙÏÁª Á∂ ¡Ê √ÍæÙ‡ ’È Ò¬∆ :-

(i) Ó∂∆ ¡‹ (Ï∂ÈÂ∆) ’È Â∂ ¿π‘ ÓøÈ «◊¡≈Õ

(¡) «’√∂ «Ú⁄≈ ˘ Ì≈◊ª «Ú⁄ Úø‚ ’∂ ÚÂ∂ ◊¬∂ ¡ø’ª ˘ √ÍæÙ‡ ’È≈ ‘ØÚ∂Õ

(ii) (A) (B) (D) (F) (H) ¡≈«Á

(¬) È≈‡’ª «Ú⁄ «’√∂ Í≈Â Á∆¡ª ‘’Âª √Ófi≈¿π‰ Ò¬∆ :-

ÙÓ≈ ‹∆- (‘æÊ ‹ØÛ ’∂) ‘∂ Ì◊Ú≈È! Ó∂∆¡ª ÌπæÒª Óπ¡≈¯ ’È∆¡ªÕ

AB. ¤πæ‡-ÓØÛ∆ (”):-

‹ÁØ∫ «’√∂ Ú≈’ «Ú⁄ ¤æ‚∂ ‘Ø¬∂ ¡æ÷ ˘ ÍÃ◊‡ ’È≈ ‘ØÚ∂ Âª ¤πæ‡ ÓØÛ∆ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ «‹Ú∂∫

:-

¿πµÂ∂ - ”Â∂, «¬’æ· = ”’·

AC. «ÏøÁ∆ (.) :-

ÚË∂∂ ’’∂ «¬Ó«Â‘≈Èª Á∂ È≈Úª Ò¬∆ «‹Ú∂∫ :-

Ï∆. ¬∂., ¡ÀÓ. ¬∂., Í∆. ¡Àµ⁄. ‚∆. ¡≈«Á

√’≈∆ ¡‘π«Á¡ª Ò¬∆ :-

¡≈¬∆. √∆. ¡ÀÓ., ‚∆. √∆.

¡À√. Í∆. ¡≈«Á ¡ø’ª Ú≈√Â∂-

A., B., C., D. E.,


A. «ÚÙ≈Ó «⁄øÈ∑ ÂØ∫ ’∆ Ì≈Ú ˛ ? √ÍæÙ‡ ’ØÕ

B. «ÚÙ≈Ó «⁄øÈ∑ «’øÈ∂ ÍÃ’≈ Á∂ ‘È? «Ú¡≈«÷¡≈ ’ØÕ

C. ‘∂· «Ò÷∂ ÍÀ«¡ª ˘ «ÚÙ≈Ó «⁄øÈ∑ Ò◊≈¿πÕ

(¿) ‚≈’∆¡≈ ÊÀÒ∂ ÚæÒ «¬Ù≈≈ ’’∂ ¡≈‘ Â«‘√∆ÒÁ≈ √≈«‘Ï Á∆ ‚≈’ ¬∂ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª

Í‘πø⁄≈‰∆ ¬∂ ’∂√Ø «’¿π∫ ¿π√ Á∆ «⁄æ·∆ ’Ø¬∆ ÈØ÷∆ ◊æ‚∆ Â∂ ⁄Û∑ ’∂ ¡≈¬∆ ¡À ‚≈’∆¡≈

ÏÛ∂ ÂÒı √πÌ≈æ Á∂ È∂ Â≈ Á∂ ’ª fiæ‡ ‚ø‚≈ ’æ„ ÒÀ∫Á∂ È∂Õ

(¡) ¡≈Í‰≈ Á∂Ù ¡≈Í‰∂ ÒØ’ ¡≈Í‰≈ ÿ ¡Â∂ ¡≈Í‰∂ Ïæ⁄∂ «’√ ˘ ⁄ø◊∂ È‘ƒ Ò◊Á∂ Ù∆Ò≈

’«‘ ‘∆ √∆ ‘ª «¬‘ ◊æÒ Âª ·∆’ ˛ «Î Ú∆ Á»«‹¡ª Á≈ ÌÒ≈ √Ø⁄‰≈ Ú∆ √≈‚≈ ËÓ

˛ ‹Ëπ È∂ ¡≈Í‰≈ «Ú⁄≈ Áæ«√¡≈Õ

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-B: «ÚÙ≈Ó «⁄øÈ∑


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-C : ÚÈ-ÏØË(Orthography)


A. ¡Ê-Í«Ì≈Ù≈-ÚÈÏØË

B. Í≥‹≈Ï∆ Á∆ ÚÈÓ≈Ò≈

C. ÍÃ√Â≈ÚÈ≈-ÚÈ-Ì∂Á

D. «Ú√Ê≈-√Ú, «Ú¡ø‹È, Ò◊≈-Ó≈Âª, Ò◊≈÷

E. ¿πµÂ Ó≈Ò≈ : √ÚÀ ÓπÒª’‰

Ú‰-ÏØË «Ú¡≈’È Á≈ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò≈ ¡Â∂ ¿π‘ Ì≈◊ ˛, «‹√ «Ú⁄ ‘ ÍÃ’≈ Á∂ ¡æ÷ª,

Ú‰ª, Ò◊ª Ó≈Âª ¡Â∂ Ò◊≈ıª √ÏøË∆ Í»È ÂΩ ”Â∂ «Ú⁄≈ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ √≈˘ ÍÂ≈

Ò◊Á≈ ˛ «’ Ú‰ ‹ª ¡æ÷ ’∆ ‘È? Ò◊≈ Ó≈Âª Â∂ Ò◊≈÷ ’∆ ‘È? Ú‰ª Â∂ Ò◊ª Ó≈Âª ÂØ∫

Ò ’∂ ÙÏÁ «’Ú∂∫ Ï‰Á∂ ‘È? «’√∂ ÏØÒ∆ Á∆ «ÒÍ∆ ‹ª Ú‰Ó≈Ò≈ ’∆ ‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ÏØÒ∆ Á∂ «’‘Û∂

«√ËªÂª ˘ Óπæ÷ æ÷ ’∂ ⁄∆ ‹ªÁ∆ ˛?

Ú‰:-

Ú‰ ¿π‘ «⁄øÈ∑ ˛, ‹Ø «Ò÷Â «Ú⁄ «’√∂ «¬’æÒ∆ ¡≈Ú≈˜ ˘ ÍÃ◊‡ ’Á≈ ˛, «‹Ú∂∫ :=

√, ’, ‹, Ï, , Ì, ‡, È, ·, ‚

«’√∂ Á∂Ù Á∆ ÏØÒ∆ «Ú⁄ Úæ÷Ø-Úæ÷∆¡ª ¡È∂’ ¡≈Ú≈˜ª ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¿π√ Á∂Ù Á∂ ÍΩ‰-Í≈‰∆

¡Èπ√≈ ÓÈπæ÷∆ √øÿ Ï‰Á≈ ˛Õ √øÿ Á∆ Ï‰Â ¡Èπ√≈ ¿π√ «Ú⁄Ø∫ ¡≈Ú≈˜ª «È’ÒÁ∆¡ª ‘ÈÕ

¡≈Ú≈˜ª ÍÃ◊‡ ’È Ò¬∆ ‹∆Ì, ÁøÁ, √øÿ Á≈-’ª, ÏπæÒ∑, Èæ’ ¡≈«Á √Ì ¡≈ÍØ ¡≈Í‰≈ ’øÓ ’Á∂

‘ÈÕ ÓÈπæ÷∆ √≈‘ Á∆ ‡æ’ ‹ÁØ∫ ¿π’Â ¡ø◊ª È≈Ò Òæ◊Á∆ ˛ Âª ¿πÈ∑ª Á∆ Ï‰Â ¡Èπ√≈ ¿πÈ∑ª

«Ú⁄Ø∫ ÓØ‡∆¡ª, Ì≈∆¡ª, Ï∆’, ’ØÓÒ Â∂ ÷∑Ú∆¡ª ¡≈Ú≈˜ª «È’ÒÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘ ¡≈Ú≈˜ª √Ì

ÂØ∫ Í«‘Òª ¡æ÷ª Á≈ »Í Ë≈Á∆¡ª ‘È ¡Â∂ ¡æ÷ Ú‰ª Á≈Õ Ú‰ Ò◊ª Ó≈Âª È≈Ò «ÓÒ ’∂

ÙÏÁª Á≈ ¡Â∂ ÙÏÁ «¬’-Á»‹∂ È≈Ò Ò ’∂ Ú≈’ª Á≈ »Í Ë≈Á∂ ‘ÈÕ √Óπæ⁄∆ Ú≈’-⁄È≈ «’√∂

«Ò÷Â∆ ÏØÒ∆ Á∂ √Óπæ⁄∂ »Í ˘ ÍÃ◊‡ ’Á∆ ˛Õ

ÍÃ«√æË «Ú¡≈’È:-

¡≈⁄≈∆¡ª È∂ «’√∂ Á∂Ù Á∂ ÓÈπæ÷∆ √øÿ «Ú⁄Ø∫ «È’Ò‰ Ú≈Ò∆¡ª ¡≈Ú≈˜ª ˘ «¬√ Â∑ª ÂØÛÈ≈

Â∂ ÿ‡≈¿π‰≈ Ùπ» ’∆Â≈ «’ ¿π‘ «¬’ ¡À√∆ ¡Ú√Ê≈ ¿πµÂ∂ Íπæ‹ ◊¬∆¡ª «‹√ ÂØ∫ ¡æ◊∂ ¿π‘ ‘Ø È≈ ‡πæ‡

√’∆¡ªÕ √ø√«¥Â Á∂ «ÚÁÚ≈Èª È∂ È≈ ‡πæ‡‰ Ú≈Ò∆¡ª ¡«‹‘∆¡ª ¡≈Ú≈˜ª ˘ “¡’Ù” Á≈ Èª

«ÁæÂ≈Õ ¡’√ ÂØ∫ Ì≈Ú ¡«‹‘∆ ¡≈Ú≈˜ ˛, ‹Ø ¡æ◊Ø∫ È≈ ‡πæ‡ √’∂Õ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ ¡’Ù ˘ “¡æ÷”

«’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡æ÷ ÂØ∫ Ì≈Ú “¡-÷” ¡Ê≈Â ’Ø¬∆ ¡«‹‘∆ ¡≈Ú≈˜ ˛, ‹Ø ¡æ◊Ø∫ ÷ ‹ª ‡πæ‡ È≈

√’∂, Ì≈Ú È≈Ù È≈ ‘ØÚ∂Õ «Ú¡≈’È Á∆ ÏØÒ∆ «Ú⁄ ¡æ÷ ˘ ÍÃ◊‡ ’È Ú≈Ò∂ «Ò÷Â∆ «⁄øÈ∑ª Á≈ Èª

Ú‰ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ Ú‰ ˘ ‘∆ ¡æ÷ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ


ÈØ‡Ú≈’ ÏØË:-

«Ú¡≈’È Á≈ ¿π‘ Ì≈◊ ˛, «‹√ «Ú⁄ ‘ ÍÃ’≈ Á∂ Ú≈’ª ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ Ï‰Â √ÏøË∆

«Ú⁄≈ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ

A. Í≥‹≈Ï∆ Á∆ ÚÈÓ≈Ò≈ (Alphabet) :-

ÚÈª Á∂ ÂÂ∆ÏÚ≈ «¬’æ· ˘ ÚÈÓ≈Ò≈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

Í≥‹≈Ï∆ Á∆ ◊πÓπ÷∆ «ÒÍ∆ Á∂ Í«‘Òª CE (ÍÀ∫Â∆) ¡æ÷ √È ‹Ø «¬√ ÍÃ’≈ ‘È-

¿ ¡ ¬ √ ‘ Í«‘Ò∆ ‡ØÒ∆

’ ÷ ◊ ÿ Ÿ ’Ú◊ ‡ØÒ∆

⁄ ¤ ‹ fi fl ⁄Ú◊ ‡ØÒ∆

‡ · ‚ „ ‰ ‡Ú◊ ‡ØÒ∆

Â Ê Á Ë È ÂÚ ‡ØÒ∆

Í Î Ï Ì Ó ÍÚ◊ ‡ØÒ∆

Ô Ò Ú Û ¡øÂÒ∆ ‡ØÒ∆

«¬√ ¿πÍøÂ ¡Ï∆ Â∂ Î≈√∆ Á∆¡ª ’πfi ÁπÈ∆¡ª ˘ ÍÃ◊‡≈¿π‰ Ò¬∆ «ÚÁÚ≈Èª È∂ Í≥‹

¡æ÷-√, ÷, ◊, ‹, Î (‹Ø Í«‘Ò∂ ÍÀ∫Â∆ ¡æ÷ª «Ú⁄Ø∫ ‘∆ Ò¬∂ ◊¬∂ ‘È) ‘∂·ª «ÏøÁ∆ Ò◊≈ ’∂ ¿πÈ∑ª Á≈

»Í Ú‡≈ «ÁæÂ≈ ı, ˆ, ˜, ¯Õ «¬‘ ÚÈ ¡Ï∆ Â∂ Î≈√∆ ËπÈ∆¡ª ˘ ÍÃ◊‡≈¿π‰ Á∂ √ÓæÊ ‘ÈÕ

«¬È∑ª Á≈ ¿π⁄≈È Í«‘Òª ÓΩ‹»Á ÚÈª ÂØ∫ Úæ÷≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª ◊πÓπ÷∆ «ÒÍ∆ Á∂ ¡æ÷ª Á∆ «◊‰Â∆

D@ (⁄≈Ò∑∆) ‘Ø ◊¬∆, «‹√ ˘ ÈÚ∆È ‡ØÒ∆ «’‘≈ «◊¡≈Õ

Ù, ı, ˆ, ˜, ¯-ÈÚ∆È ‡ØÒ∆

«¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÚÁÚ≈Èª È∂ «¬’ ÈÚƒ ËπÈ∆ Á∆ Í¤≈‰ ’∆Â∆ «‹√ «Ú⁄ “Ò” ¡æ÷Á∂ ÍÀ

«ÏøÁ∆ Í≈ ’∂ ¡ø«’Â ’∆Â≈ «◊¡≈Õ “Ò” ËπÈ∆ Â≈ÒÚƒ ˛Õ «¬√ Â∑ª ‘π‰ ◊πÓπ÷∆ «ÒÍ∆ Á∂ ’πæÒ DA

(«¬’Â≈Ò∆) ¡æ÷ ‘ÈÕ

«¬’Â≈Ò∆ ¡æ÷¿ ¡ ¬ √ ‘

’ ÷ ◊ ÿ Ÿ

⁄ ¤ ‹ fi fl

‡ · ‚ „ ‰

Â Ê Á Ë È

Í Î Ï Ì Ó

Ô Ò Ú Û

Ù ı ˆ ˜ ¯ ˇ

«¬√ ÚÈÓ≈Ò≈ Á∆¡ª ¡æ· Í≥’Â∆¡ª ‘ÈÕ Í«‘Ò∆¡ª √æÂ Í≥’Â∆¡ª Á∂ Í≥‹-Í≥‹ ¡æ÷ ‘È

¡Â∂ ¡øÂÒ∆ Á∂ ¤∂ ¡æ÷ ‘ÈÕ Í«‘Ò∆ ¡Â∂ ¡øÂÒ∆ Í≥’Â∆ ˘ ¤æ‚ ’∂ Ï≈’∆ ‘ Í≥’Â∆ Á≈ Èª Í«‘Ò∂

¡æ÷ ¡Èπ√≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛; «‹Ú∂∫ «’’ «Íæ¤∂ Á√≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ Í«‘Ò∆ Í≥’Â∆ ˘ Í«‘Ò∆ ‡ØÒ∆

¡Â∂ “Ô” Ú≈Ò∆ Í≥’Â∆ ˘ ¡øÂÒ∆ ‡ØÒ∆ «’‘≈ «◊≈ ˛Õ ÍÀƒ «ÏøÁ∆ Í≈ ’∂ «Ò÷∂ ¡æ÷ª Ú≈Ò∆ Í≥’Â∆ ˘

ÈÚ∆È ‡ØÒ∆ «Ò«÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

‘ Ì≈Ù≈ Á∆¡ª ËπÈ∆¡ª ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ ’πfi ÙÏÁ Ú∆ ¡«‹‘∂ ‘πøÁ∂ ‘È «‹È∑ª ˘ ¿π√ Ì≈Ù≈ Á∆

¡«Ë¡≈¬∂-C: ÚÈ-ÏØË


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

«ÒÍ∆ ÂØ∫ «ÏÈª «’√∂ ‘Ø Ì≈Ù≈ Á∆ «ÒÍ∆ «Ú⁄ È‘ƒ «Ò«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂ «◊¡≈È

Ò¬∆ «¬‘ Áæ√‰≈ ˜»∆ ‹≈ÍÁ≈ ˛«’ «‘øÁ∆ Á∆ «ÒÍ∆ Á∂ÚÈ≈◊∆, ¿πÁ» Á∆ Î≈√∆ (Ù≈‘Óπ÷∆) Â∂

¡ø◊∂˜∆ Á∆ «ÒÍ∆ ØÓÈ ˛Õ

ÚÈ-Ì∂Á :-

ÏØÒ∆ «Ú⁄ ÚÈª Á∂ ¿π⁄≈È ¡Â∂ »Íª ’’∂ ⁄≈ Ì∂Á ‘È-

A. √Ú

B. «Ú¡ø‹È

C. ¡ÈπÈ≈√’

D. ÁπæÂ ¡æ÷

A. √Ú :-

«‹È∑ª ËπÈ∆¡ª Á∂ ¿πµ⁄≈È √Ó∂∫ ‘Ú≈ π’≈Ú‡ «‘Â «È’≈√ ’∂, ¿π‘ √Ú ‘È ‹ª «¬¿π∫

«’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ √Ú ¿π‘ «¬’≈¬∆ ËπÈ∆ ˛ «‹√ Á∂ ¿π⁄≈È √Ó∂∫ Î∂Î«Û¡ª «Úæ⁄Ø∫ Ï≈‘

¡≈¿π∫Á∆ ‘Ú≈ √Ú ÂøÂ»¡ª ˘ ’øÏ≈¿π∫Á∆ ‘Ø¬∆ «ÏÈª «’√∂ π’≈Ú‡ Á∂ Ó»ø‘ ÍØÒ ≈‘ƒ Ï≈‘ «È’ÒÁ∆

˛Õ

Í≥‹≈Ï∆ Á∆¡ª Á√ √Ú (Vowels) ËπÈ∆¡ª ‘È-

¡, ¡≈, «¬, ¬∆, ¿π, ¿», ¬∂, ¡À, ˙, ¡Ω

◊πÓπ÷∆ ÚÈÓ≈Ò≈ Á∂ Í«‘Ò∂ «ÂøÈ ¡æ÷ª ¿πÛ≈, ¡ÀÛ≈, ¬∆Û∆ Á∂ È≈Ò Ò◊ª Ò≈ ’∂ √Ú

ËπÈ∆¡ª ˘ Á√≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª ¡√ƒ Ú∂÷Á∂ ‘ª «’-

«ÂøÈ √Ú ¬∆Û∆ È≈Ò («¬, ¬∆, ¬∂)

⁄≈ √Ú ¡ÀÛ∂ Á∂ È≈Ò (¡, ¡≈, ¡À, ¡Ω)

¡Â∂ «ÂøÈ √Ú ¿»Û∂ Á∂ È≈Ò (¿π, ¿», ˙) ¡ø«’Â ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ

Óπ‘≈È∆ ÏØÒ‰ Á≈ ¡«Ì¡≈√ √Ú ËπÈ∆¡ª ˘ Á√≈¿π‰ Ò¬∆ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Óπ‘≈È∆ «¬√

ÍÃ’≈ ˛ :-

¡, ¡≈ «¬, ¬∆, ¿π ¿» ¬∂ ¡À ˙ ¡Ω ¡ø ¡ª

‹∂ ¿, ¡, ¬, «ÂøÈ ¡æ÷ª ˘ («‹È∑ª È≈Ò Ò◊ª Ò≈ ’∂ √Ú ËπÈ∆¡ª ˘ Á√≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛)

Úæ÷ ’ Á∂¬∆¬∂ Âª «Ú¡ø‹È ËπÈ∆¡ª «¬‘ ‘È-

- - - √ ‘

’ ÷ ◊ ÿ Ÿ

⁄ ¤ ‹ fi fl

‡ · ‚ „ ‰

Â Ê Á Ë È

Í Î Ï Ì Ó

Ô Ò Ú Û

Ù ı ˆ ˜ ¯ ˇ

«¬√ Â∑ª ’πæÒ CH (¡æ·Â∆) ËπÈ∆¡ª Ï‰Á∆¡ª ‘ÈÕ


ÈØ‡’πfi ‹≈‰ÈÔØ◊ ◊æÒª :-

A. √Ú Á∂ ¿πµ⁄≈È «Ú⁄ Ó»ø‘ ÍØÒ Á∂ ËπÈ∆ ¡ª◊ª «Ú⁄ È≈ ’Ø¬∆ π’≈Ú‡, È≈ Âø◊∆, È≈

◊Û, ¡Â∂ È≈ ÏπæÒ∑ª Â∂ ‹∆Ì Á≈ √ÍÙ ‘πøÁ≈ ˛Õ

B. √Úª Á≈ Ó‘æÂÚ «¬√ Ò¬∆ ˛ «’ Ì≈Ù≈ Á∂ ÏØÒ‰ Á∆ «’«¡≈ «Ú⁄ √Úª ÂØ∫ «ÏÈª

«Ú¡ø‹È ¿π⁄≈∂ È‘ƒ ‹≈ √’Á∂Õ

C. √Ú ÓΩ«÷’ Ú∆ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ È≈√’∆ Ú∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ

‹∂’ √Ú≈√-Ë≈≈ Ó»ø‘ ≈‘ƒ ÒøÿÁ∆ ˛ Âª √Ú ÓΩ«÷’ ‘È, ‹∂’ √≈‘ Á∆ ‘Ú≈ «¬’Ø Ú∂Ò∂

È≈√’∆ ÍØÒ ≈‘ƒ Ú∆ «È’ÒÁ∆ ˛ Âª √Ú È≈√’∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ

Í≥‹≈Ï∆ √Úª «Ú⁄ ¿πµ⁄≈’È √Ê≈È Â∂ Ú’Î∂ Á∂ È≈Ò-È≈Ò Ó≈Âª Á∂ ¡Ë≈”Â∂ Ú∆

√ÚªÁ≈ Ú◊∆’È ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

«¬√ ¡Ë≈ ·Â∂ √Ú ÁØ Â∑ª Á∂ ‘πøÁ∂ ‘È-

A. Òÿ» √Ú

B. Á∆ÿ √Ú

A. Òÿ» √Ú -¡, «¬, ¿π

B. Á∆ÿ √Ú - ¡≈, ¬∆, ¿», ¬∂, ¡À, ˙, ¡ΩÕ

Á∆ÿ √Ú Á∂ ¿πµ⁄≈È «Ú⁄ Òÿ» √Ú È≈ÒØ∫ Áπ◊‰≈ √Óª Ò◊Á≈ ˛ ¡Â∂ √Ú ËπÈ∆ Á∂

¿πµ⁄≈È Ú∂Ò∂ √≈‘ ¿πµ⁄≈È ¡ø◊ª Á∆ ı≈√ π’≈Ú‡ ÂØ∫ «ÏÈª Ó»ø‘ «Ú⁄Ø∫ «È’ÒÁ≈ ˛Õ

‹ÁØ∫ «’√∂ √Ú ˘ ¿π⁄≈«Á¡ª ’πfi ¡Ú≈˜ Èæ’ ≈‘ƒ ¡≈¿π∫Á∆ ˛ Âª ¿π‘ √Ú È≈«√’∆

√Ú ¡÷Ú≈¿π∫Á≈ ˛Õ

‹∆Ì Á∆ √«ÊÂ∆ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ Í≥‹≈Ï∆ Á∂ √Úª ˘ «ÂøÈ Ú◊ª «Ú⁄ Úø«‚¡≈ «◊¡≈ ˛-

A. ¡◊Ò∂∂ √Ú : ¬∆, ¬∂, ¡À

B. «Í¤Ò∂∂ √Ú : ¿», ˙, ¡Ω

C. «Ú⁄’≈Ò∂ √Ú : «¬, ¿π, ¡, ¡≈

‹∆Ì Á∆ ¿π⁄≈¬∆ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆¡ª √Ú ËπÈ∆¡ª ˘ ⁄≈ Ì≈◊ª «Ú⁄ æ«÷¡≈

«◊¡≈ ˛; «‹Ú∂∫-

A. ¿πµ⁄∂ √Ú : ¬∆, ¿»

B. ¡Ë ¿πµ⁄∂ √Ú : «¬, ¿π

C. ¡Ë È∆Ú∂∫ √Ú : ¬∂, ¡, ˙

D. È∆Ú∂∫ √Ú : ¡À, ¡≈, ¡Ω

ÏπæÒ∑ª Á∆ √«ÊÂ∆ Á∂ ¡Ë≈ ·Â∂ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆¡ª √Ú ËπÈ∆¡ª ˘ ÁØ Ú◊ª «Ú⁄ æ«÷¡≈

«◊¡≈ ˛-

A. ◊πÒ≈¬∆Á≈-¿π, ¿», ˙, ¡Ω

B. ◊πÒ≈¬∆ «‘Â-¬∆, ¬∂, «¬, ¡À, ¡≈, ¡

B. «Ú¡ø‹È (Consonants):-

«¬‘ ¿π‘ ËπÈ∆ ‘πøÁ∆ ˛, «‹√ ˘ ¿πµ⁄≈«Á¡ª ¿πµ⁄≈È ¡ø◊ √≈‘ ˘ ’πfi π’≈Ú‡ Í≈¿π∫Á∂ ‘ÈÕ

«¬√ «Ú⁄ ‹∆Ì ’Á∂ ÁøÁª Á∂ ¡øÁÒ∂ Í≈√∂ Ò◊Á∆ ˛, ’Á∂ Â≈¨ Á∂ È≈Ò ¡Â∂ ’¬∆ Ú≈∆ ÏπæÒ∑ ’πfi

Ó∆‡∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ



ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

C. ¡ÈπÈ≈√’/È≈√’∆ :-

È≈√’∆ «Ú¡ø‹Èª Á∂ ¿πµ⁄≈È √Ó∂∫ ’ØÓÒ Â≈¨ ‘∂·ª ÚæÒ ¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ Ó»ø‘ ÍØÒ ÏøÁ ‘Ø‰

’’∂ ‘Ú≈ Èæ’ Á∂ √Â∂ Ï≈‘ «È’ÒÁ∆ ˛Õ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ Ó, È, ‰, fl, Ÿ Í≥‹ È≈√’∆ ËπÈ∆¡ª ‘ÈÕ

D. ÁπæÂ «Ú¡ø‹È/¡æ÷ :-

ÁπæÂ «Ú¡ø‹È Á∂ ¿πµ⁄≈È Ú∂Ò∂ «’√∂ «ÚÙ∂Ù «Ú¡ø‹È ËπÈ∆ Á∂ ¿πµ⁄≈È ˘ Ø’ ’∂ ÒÓ’≈ «ÁæÂ≈

‹ªÁ≈ ˛ Ì≈Ú ËπÈ∆ Á≈ Áπ‘≈ ¿πµ⁄≈È ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

ÁπæÂ ¡æ÷ ¿π‘ ¡æ÷ ‘πøÁ∂ ‘È ‹Ø ÁØ ¡æ÷ª Á∂ Ó∂Ò ÂØ∫ Ï‰Á∂ ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª ¡æ÷ª «Ú⁄ «¬’

¡æ÷ ÍÀ «Ú⁄ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ÁØ‘ª Á∆ Áπ‘∆ ËπÈ∆ ¿πÂÍ≥È ‘πøÁ∆ ˛Õ

◊πÓπ÷∆ «ÒÍ∆ «Ú⁄ «√¯ «ÂøÈ ÁπæÂ ¡æ÷, ‘, , Ú ‘È ¡Â∂ «¬‘ «ÂøÈ Á»√∂ ¡æ÷ª È≈Ò

«ÓÒ ’∂ ÒÚƒ ¡Ú≈˜ ’Á∂ ‘È; «‹Ú∂∫-Û∑, ÍÃ, √…-ÍÛ∑È≈, ÍÃÁ∂Ù, √…≈√Õ

(ÈØ‡-Ú∂÷‰ «Ú⁄ ¡≈«¬¡≈ ˛ «’ ÈÚ∆¡ª Íπ√Â’ª «Ú⁄ “Ú” ÁπæÂ ¡æ÷ Á≈ ÍÃÔØ◊

Ò◊Ì◊ ÏøÁ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ “” ÁπæÂ ¡æ÷ Á∆ ÚÂØ∫ Ú∆ ÿæ‡ ◊¬∆ ˛Õ “‘” ÁπæÂ ¡æ÷

Á∆ ÚÂØ∫ ¿πÈ∑ª ÙÏÁª «Ú⁄ ‘∆ ÚË∂∂ ‘Ø ‘∆ ˛ ‹Ø Í≥‹≈Ï∆ ÙÏÁ≈ÚÒ∆ √≈‚∂ ’ØÒ

ÓΩ‹»Á ˛Õ ÈÚ∆È ÙÏÁ≈ÚÒ∆ «Ú⁄ «¬√ÁπæÂ ¡æ÷ Á∆ ÚÂØ∫ È‘ƒ «ÓÒÁ∆Õ

B. Ò◊ª-Ó≈Âª

«Ú¡≈’È ¡Èπ√≈ ‘ ¡æ÷ ˘ ¿πµ⁄≈È «Ú⁄ √Óª Ò◊Á≈ ˛Õ «¬√ ¿πµ⁄≈È «Ú⁄ Òæ◊∂ √Ó∂∫

˘ Ó≈Âª «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬È∑ª Ó≈Âª ˘ Úæ÷Ø-Úæ÷∂ «⁄øÈ∑ª Áπ¡≈≈ ÍÃ◊‡≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª

«⁄øÈ∑ª ˘ Ò◊ª «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡æ÷ª Á∂ «‹√ √Ó»‘ «Ú⁄ Ó≈Âª Â∂ Ò◊ª «¬’æ·∆¡ª ‘Ø‰ ¿πÈ∑ª Á≈

«¬’æ·≈ Èª Ò◊ª-Ó≈Âª ˛Õ

◊πÓπ÷∆ «ÒÍ∆ «Ú⁄ Ò◊ª Á∆ «◊‰Â∆ Á√ ˛Õ Ò◊ª Á∂ «¬√ Ú◊ ˘ Óπ‘≈È∆ Ú∆ ¡≈«÷¡≈

‹ªÁ≈ ˛Õ

«¬æÊ∂ «¬‘ ‹≈‰È≈ ˜»∆ ˛ «’-

A. Ò◊ª Á∆ ÚÂØ∫ «¬’æÒ∆ È‘ƒ ‘πøÁ∆Õ «¬‘ ‘Ó∂Ù≈ «’√∂-È≈-«’√∂ ¡æ÷ È≈Ò Òæ◊ ’∂ ‘∆

ÚÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ

B. “¿” ¡Â∂ “¬” ¡æ÷ª Á∆ ÚÂØ∫ «ÏÈª Òæ◊ ÂØ∫ ’Á∂ È‘ƒ ‘πøÁ∆Õ

C. “¿”, “¡”, “¬” ¡æ÷ È≈Ò √≈∆¡ª Ò◊ª È‘ƒ Ò◊Á∆¡ªÕ

◊πÓπ÷∆ «ÒÍ∆ Á∆¡ª Á√ Ò◊ª «¬√ ÍÃ’≈ ‘È :-

Óπ’Â≈ (’Ø¬∆ «⁄øÈ È‘ƒ)

’øÈ≈ ( ≈ )

«√‘≈∆ ( « )

«Ï‘≈∆ ( ∆ )

¡ΩŒ∫’Û ( π )

ÁπÒÀ∫’Û ( » )

Òª ( ∂ )

ÁπÒ≈Úª ( À )


ÈØ‡‘ØÛ≈ ( Ø )

’ÈΩÛ≈ ( Ω )

“¿”, “¡”, “¬” È≈Ò Òæ◊‰ Ú≈Ò∆¡ª Ò◊ª Á≈ Ú∂Ú≈:-

¿-¡Ω∫’Û ( π ), ÁπÒÀ∫’Û ( » ), ‘ØÛ≈ ( Ø )

(ÈØ‡-¿ Á∂ È≈Ò ‘ØÛ≈ ¡Òæ◊ È‘ƒ Ò◊≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈Õ

«¬√ Á≈ Ó»ø‘ ÷ØÒ∑ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛; «‹Ú∂∫-˙ ÙÏÁ ˙‘Ò≈Õ

¡-’øÈ≈ ( ≈ ), ÁπÒ≈Úª ( À ), ’ÈΩÛ≈ ( Ω )

¬-«√‘≈∆ ( « ), «Ï‘≈∆ ( ∆ ), Òª ( ∂ )

Ï≈’∆ ¡æ÷ª È≈Ò √≈∆¡ª Ò◊ª Òæ◊ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ

¿πµ⁄≈È Á∂ √Ó∂∫ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ «¬‘ Ò◊ª ÁØ ÍÃ’≈ Á∆¡ª ‘È-

A. ‘Ã√Ú Ò◊ª

B. Á∆ÿ Ò◊ª

A. ‘Ã√Ú Ò◊ª :- «‹È∑ª Ò◊ª Á∂ ¿πµ⁄≈È «Ú⁄ ÊØÛ∑≈ √Óª Òæ◊∂ ¿πÈ∑ª ˘ ‘Ã√Ú Ò◊ª «’‘≈

‹ªÁ≈ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ «‘ «ÂøÈ ‘È; «‹Ú∂∫-

B. Á∆ÿ Ò◊ª :- «‹È∑ª Ò◊ª Á∂ ¿πµ⁄≈È «Ú⁄ «˜¡≈Á≈ √Óª Òæ◊∂ ¿πÈ∑ª ˘ Á∆ÿ Ò◊ª

«’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ √æÂ ‘È; «‹Ú∂∫-

’øÈ≈, «Ï‘≈∆, ÁπÒÀ∫’Û, Òª, ÁπÒ≈Úª, ‘ØÛ≈ Â∂ ’ÈΩÛ≈Õ

«ÚÙ∂Ù ‹≈‰’≈∆ :- ‹ÁØ∫ «’√∂ Á∆ÿ Ò◊ Á∆ ¡Ú≈˜ ÒøÓ∂∆ ‘Ø ’∂ «È’Ò∂ Âª ¿π√ È≈Ò ¡æ÷

¡æ◊∂ “¡” «Ò«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛; «‹Ú∂∫-

ÁÏ≈¡, √πÌ≈¡ ¡≈«ÁÕ

C. Ò◊≈÷

Ò◊ª-Ó≈Âª È≈Ò ‹πÛ ’∂ ÍÃÔØ◊ ‘Ø‰ Ú≈Ò∂ «ÒÍ∆ √ø’∂Âª ˘ Ò◊≈÷ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª

√ø’Â∂ª Á≈ √πÂøÂ »Í «Ú⁄ ’Ø¬∆ ¡Ê È‘ƒ ‘πøÁ≈, ÍÃøÂ» Ò◊ª È≈Ò ‹πÛ ’∂ «‘ ¡Ê Í«ÚÂÈ Á≈

’≈È Ï‰Á∂ ‘ÈÕ

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆¡ª ËπÈ∆¡ª Á∂ ¿πµ⁄≈È Ò¬∆ «ÂøÈ «’√Ó Á∂ Ò◊≈÷ ÍÃÔØ◊ ‘πøÁ∂ ‘È-

A. «ÏøÁ∆

B. «‡æÍ∆

C. ¡æË’

«ÏøÁ∆ Â∂ «‡æÍ∆ :-

È≈√’∆ √Úª ˘ «ÒÍ∆ «Ú⁄ ¡ø«’Â ’È Ò¬∆ ’∂ÚÒ ÁØ «ÒÍ∆ «⁄øÈ∑ «ÏøÁ∆ Â∂ «‡æÍ∆ ( Œ∫Œ Â∂ ø)

‘ÈÕ «ÏøÁ∆ Á≈ ’≈‹ «¬’«‘≈ ˛, Ì≈Ú «¬‘ «√¯ È≈«√’Â≈ ˘ ¡ø«’Â ’È Ú≈Ò≈ «⁄øÈ∑ ˛ ‹ÁØ∫

«’ «‡æÍ∆ «⁄øÈ∑ Á≈ ’≈‹ Áπ‘≈ ˛Õ «√ ≈‘ƒ È≈«√’Â≈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ÁπæÂ’È ˘ Ú∆ ¿π‹≈◊

’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «ÏøÁ∆ Â∂ «‡æÍ∆ Á∆ ÚÂØ∫ Á∂ «ÈÔÓ ¡æ÷ª Á∆ Ï‰Â «Ú⁄ Ï⁄Á∆ Êª Á∂ «Ò‘≈˜ È≈Ò

‹πÛ∂ ‘Ø∂ ‘ÈÕ «Ò÷‰ Ú∂Ò∂ ‹ÁØ∫ «’√∂ √Ú ˘ È≈√’∆ ’È≈ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ √Ú Á∂ «Ò÷Â »Í Á∂

√æ‹∂ Í≈√∂ ÚæÒ Êª È‘ƒ Ï⁄Á∆ Âª «ÏøÁ∆ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫-«Ï‘≈∆, Òª,

ÁπÒ≈Úª, ’øÈª Â∂ ’ÈΩÛ≈ È≈Ò ÏøÁ∆ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’ «√‘≈∆, Óπ’Â∂ ¡Â∂ ¡Ω∫’Û

È≈Ò «‡æÍ∆ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ Á∂ È≈Ò ‹∂ Á»ÒÀ∫’Û «’√∂ ÙÏÁ »Í Á∆ Ï‰Â «Ú⁄



ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

«Ú⁄Á∂ ‘È Âª «‡æÍ∆ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛, Í ‹ÁØ∫ Á»ÒÀ∫’Û √Ú-Ú≈‘’ (¿) Á∆ ÓÁÁ È≈Ò

¡ø«’Â ‘Ø‰ Âª “¿” Á∆ ÓÁÁ È≈Ò ¡ø«’Â ‘Ø‰ Âª “¿” Á∂ ¿πµÍ √æ‹∂ Í≈√∂ «ÏøÁ∆ Á≈ ÍÃÔØ◊ ‘πøÁ≈ ˛Õ

«‹Ú∂∫-

«‹¿»‰≈, ¿»ÿ‰≈

¡æË’ :-

◊πÓπ÷∆ «ÒÍ∆ «Ú⁄ ¡æË’ ( æ ) Á∆ ÚÂØ∫ ÁÏ≈¡ Ú≈√Â∂ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ Ì≈Ú ‹ÁØ∫ «’√∂ ÙÏÁ

Á∆ ¡≈Ú≈˜ Á»‰∆ ’È∆ ‘ØÚ∂ Âª ¿π√ ÂØ∫ Í«‘Ò∂ ¡æ÷ ¿πµÂ∂ ¡æË’ Ò¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ «‹Ú∂∫ :-

- Ú + ‡ + ‡≈ = Úæ‡≈Õ

- «Á + Ò + Ò∆ = «ÁæÒ∆Õ

- Íπ + · + ·≈ = Íπæ·≈

- Â + Â + Â≈ = ÂæÂ≈

Óπ’Â≈ Ú≈Ò∂ ÙÏÁ Â∂ ¡æË’ Á∆ ÚÂØ∫ :-

- √æÂ, √æ⁄, Úæ‡≈, ÓæÒ

«√‘≈∆ Ú≈Ò∂ ÙÏÁ-

A. «√æ’≈, «◊æË≈, «√æË≈, «ÏæÒ∆

¡Ω’Û Ú≈Ò∂ ÙÏÁ :-

◊πæ‡, πæ÷, Ìπæ÷≈, ’πæÂ≈


A. «Ú¡≈’‰ Á∂ Ú‰-ÏØÒ Ï≈∂ ‹≈È‰≈ Í≈˙!

B. «ÒÍ∆ ÂØ∫ ’∆ Ì≈Ú ˛? Í≥‹≈Ï∆ «ÒÍ∆ Á∂ ‹ÈÓ Â∂ «Ú’≈√ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ «Á˙Õ

C. Ò◊ª ¡Â∂ Ó≈Âª «Ú⁄’≈ Ì∂Á Áæ√ØÕ

D. √Ú ¡Â∂ «Ú¡ø‹È Ï≈∂ √ÍæÙ‡ ¡≈Í‰∂ ÙÏÁ «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

E. ◊πÓπ÷∆ Á∂ CE ¡æ÷ª ˘ «’øÈ∂ Ì≈◊ª «Ú⁄ Úø«‚¡≈ «◊¡≈ ˛?


ÈØ‡¡«Ë¡≈¬∂-D: Ú⁄È, «¶◊(Number, Gender)


A. Ú⁄È Á∆ Í«Ì≈Ù≈

B. ‹≈‰ Í¤≈‰

C. Ú⁄È Á∂ »Í

D. «Ú√Ê≈

E. «Òø◊ Á∆ Í«Ì≈Ù≈

F. «Òø◊ Á∂ Ì∂Á


Ú⁄È (Number)

ÈªÚ ‹ª ÍÛÈªÚ Á∂ «‹√ »Í ≈‘∆∫ «’√∂ ⁄∆˜ Á∂ «¬’ ‹ª Ï‘πÂ∂ ‘Ø‰ Á≈ ¡«‘√≈√ ’Ú≈¬∂ ¿∞√

˘ ¡√∆∫ “Ú⁄È” ¡≈÷Á∂ ‘ªÕ ’∞fi «ÚÁÚ≈ª Á≈ ÓºÂ ‘À «’ Ú⁄È «¬’ «Ú¡≈’‰ ÙÃ∂‰∆ ‘À ¡Â∂ «¬√ Á∆

«◊‰Â∆ È≈Ò ’Ø¬∆ √øÏøË È‘∆∫Õ ¿∞‘Èª ¡È∞√≈ ‹∂ «◊‰Â∆ «Ú⁄ Ú⁄È Á≈ «√ºË≈ √øÏøË ‘πøÁ≈ Âª ‘ «¬’

Ì≈Ù≈ «Ú⁄Ò≈ Ú⁄È ÍÃÏøË «¬’Ø «‹‘≈ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ‘ Ì≈Ù≈ Á≈ Ú⁄È ÍÃÏøË «ÌøÈ ‘ÀÕ

Í≥‹≈Ï∆ Á∂ ÈªÚ, ÍÛÈªÚ, «ÚÙ∂Ù‰ ¡Â∂ √øÏøË’ √»⁄’ √øÏøË’≈ Â∂ Ú⁄È Á≈ »ÍªÂ ‘πøÁ≈

‘ÀÕ «’«¡≈ ÂØ∫ Ú∆ ÈªÚ Á∂ Ú⁄È Á≈ ÍÂ≈ Òº◊Á≈ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫: «’«¡≈ ÂØ∫:-

¿∞‘ Èº√Á≈ ‘ÀÕ

¿∞‘ Èº√Á∂ ‘ÈÕ

¿∞ÍØ’Â Ú≈’ª «Ú⁄ “Èº√Á≈” ÙÏÁª «¬’ Ú⁄È Á≈ ÍÃÂ∆’ ‘À ¡Â∂ Èº√Á∂ Ï‘π-Ú⁄È Á≈

ÍÃÂ∆’ ‘ÀÕ «¬øfi Ú⁄È ÁØ ÍÃ’≈ Á∂ ‘ÈÕ

«¬’ Ú⁄È (Singular Number) -ÈªÚ ‹ª ÍÛÈªÚ Á∂ «‹√ »Í ≈‘∆∫ «¬’ ⁄∆˜ Á≈

«◊¡≈È ‘πøÁ≈ ‘ØÚ∂Õ ¿∞√ ˘ «¬’ Ú⁄È ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ

Ï‘π Ú⁄È (Plural Number) ÈªÚ ‹ª ÍÛÈªÚ Á∂ «‹√ »Í ≈‘∆∫ «¬’ ÂØ∫ ÚË∂∂ ⁄∆‹ª Á≈

«◊¡≈È ‘πøÁ≈ ‘ØÚ∂∂Õ ¿∞√ ˘ Ï‘π-Ú⁄È ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

(¿) «¬’ Ú⁄È :

’Ø·∆, ÷∂‚Á≈, ÒÛ’≈, ’≈Í∆ ◊πº‚∆

(¡) Ï‘π-Ú⁄È :

’Ø·∆¡ª, ÷∂‚Á∂, ÒÛ’∂, ’≈Í∆¡ª, ◊πº‚∆¡ªÕ

«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «Ú¡≈’‰ Ì≈Ù≈ Á∆ Í≥‹≈Ï∆ Á∆ ÙÏÁ≈ÚÒ∆ «Ú⁄ Ï‘πÂ∂ ÙÏÁ «¬‘Ø «‹‘∂ Ú∆

‘È «Ú⁄ Ò◊≈ Á∆ «◊‰Â∆ Á∆ ÌÓ≈ ‘ÀÕ Í «Î Ú∆ ¿πÈ∑ª ˘ «¬’-Ú⁄È ÙÏÁª Á∆ √»⁄∆ «Ú⁄

º«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫:-

ÎΩ‹, fiø‚, „∂, «Í≥‚, Ï≈◊ª

¡«Ë¡≈¬∂-D: Ú⁄È-«Òø◊


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

(i) «¬’ Ú⁄È Â∂ Ï‘π Ú⁄È Ï‰≈¿∞‰ Á∂ ’∞fi «ÈÔÓ «¬√ Â∑ª ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ «‹È∑ª Íπ«¶◊

ÈªÚª ‹ª ÍÛÈ≈Úª Á∂ ¡≥Â «Ú⁄ ’øÈ≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¿∞È∑ª Á∂ ’øÈ∂ ˘ ‘‡≈ ’∂ ¡ÂÒ∂ ¡º÷

Â∂ “Ò≈” Ò‘≈¿∞‰ È≈Ò Ï‘π Ú⁄È Ï‰ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

«¬’ Ú⁄È :-

Óπø‚≈, ‹ØÛ≈, ÿØÛ≈, √≈Ò, ’∞ºÂ≈, ’≈’≈

Ï‘π Ú⁄È :-

Óπø‚∂, ‹ØÛ∂, ÿØÛ∂, √≈Ò∂, ’∞ºÂ∂, ’≈’∂

(ii) ’¬∆ Íπ«Ò◊ È≈Úª Á∂ ¡≥Â “’øÈª” È‘∆∫ ‘πøÁ≈, ¿∞È∑ª ‘≈ÒÂª «Ú⁄ «¬’ ‘∆ »Í «‘øÁ≈

‘ÀÕ «‹Ú∂∫ :-

«¬’ Ú⁄È :-

‘È, ÍπºÂ, √’±Ò, ‘≈Ê∆, Ï≈Í»

Ï‘π-Ú⁄È :-

‘È, ÍπºÂ, √’±Ò, ‘≈Ê∆, Ï≈Í»Õ

(iii) «‹È∑ª ÙÏÁª Á∂ ¡≥Â Óπ’Â∂ È≈Ò ‘Ø‰, ¿∞‘Èª ÙÏÁª Á∂ ¡÷∆ «Ú⁄ «ÏøÁ∆ Ú≈Ò≈

“’øÈª” Ò◊≈ ’∂ «¬’ Ú⁄È ÂØ∫ Ï‘πÚ⁄È Ï‰≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ :-

«¬’ Ú⁄È :-

ÒºÂ, Ó∂÷, «⁄Û∆, ¡º÷, Ïª‘, ◊∂∫Á

Ï‘π-Ú⁄È :-

ÒºÂª, Ó∂÷ª, «⁄Û∆¡ª, ¡º÷ª, Ï≈‘ª, ◊∂∫Áª

(iv) «‹È∑ª «¬√Â∆ «¶◊ ÙÏÁª Á∂ ¡≥Â «Ú⁄ «Ï‘≈∆, ¡Ω’Û, ‘ØÛ≈ ‹ª ’ÈΩÛ≈ ‘ØÚ∂, ¿∞È∑ª

Á∂ ¡≥Â «Ú⁄ “¡ª” ¡º÷ Ò◊≈ ’∂ Ï‘π Ú⁄È Ï‰≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ

«¬’ Ú⁄È :-

«⁄Û∆, ‚ºÏ∆, ’∞Û∆, ’‘≈‰∆, È∆Â∆, ◊π»

Ï‘π-Ú⁄È :-

«⁄Û∆¡ª, ‚ºÏ∆¡ª, ’∞Û∆¡ª, ’‘≈‰∆¡ª, È∆Â∆¡ª, ◊π»¡ª

(v) «‹‘Û∂ ÙÏÁ “’øÈ≈” ‹ª “«ÏøÁ∆” È≈Ò Óπ’øÓÒ ‘ØÚ∂ ¿∞È∑ª Á∂ Ó◊∂ “¡≈” ‹ª “Ú≈” ¡º÷

Ò◊≈ ’∂ «¬’ Ú⁄È ÂØ∫ Ï‘π-Ú⁄È ÙÏÁ Ï‰ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :-

«¬’ Ú⁄È:-

Êª, ‹»ø, ’ª, Òª, Óª, √ª, ≈

Ï‘π-Ú⁄È :-

Ê≈Úª, ‹»¡ª, ’ªÚª, Ò≈Úª, Ó≈Úª, √≈‰ª, ≈Úª

(vi) ’¬∆ Ú≈ ¡À√∂ ÙÏÁ Ú∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ‹Ø «√Î Ï‘π Ú⁄È Ú≈√Â∂ ‘∆ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È

«‹Ú∂∫:-

√‘π∂, È≈È’∂, Á≈Á’∂, Í∂’∂, ¡≈Í∂


ÈØ‡(vii) ’¬∆ Ú≈ «’√∂ Á≈ ¡≈Á √«Â’≈ ’È Ò¬∆ «¬’ Ú⁄È ÈªÚ È≈Ò Ï‘π Ú⁄È

«’«¡≈ Ò◊≈¬∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬‘ ÙÏÁ ¡≈Í‰∂ È≈ÒØ∫ .... ˘ √«Â’≈ ’È Ò¬∆

Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À «‹Ú∂∫ :-

A. √≈‚∂ Á¯Â Á∂ √≈«‘Ï «ÁºÒ∆ ◊¬∂ ‘ÈÕ

B. √Ã∆Ó≈È ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘» ‹∆ ¡º‹ Í≥‹≈Ï ÍË≈∂ ‘ÈÕ

C. Â∞‘≈‚≈ ÙπÌ È≈Ó ’∆ ‘ÀÕ

D. Â∞√∆∫ ’∆ ’ ‘∂ ‘Ø?

E. Ó∂∂ Á≈Á≈ ‹∆ ¡≈Ó ’ ‘∂ ‘ÈÕ

«¶◊ (Gender)

«‹‘Û∂ ÙÏÁ ÍπÙ ‹≈Â∆ Ò¬∆ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È ¿∞‘Èª È≈Úª ˘ Íπ«¶◊ (M asculineGender) ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ «‹‘Û∂ ÙÏÁ «¬√Â∆ ‹≈Â∆ Ò¬∆ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞‘Èª È≈Úª ˘ «¬√Â∆

«¶◊ (Feminine Gender) ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫:-

Íπ«¶◊ :-

«ÍÂ≈, ÿØÛ≈, ÏËØÏ∆, √øÂ, Ì◊Â, Ú’∆Ò

«¬√Â∆ :-

Ó≈Â≈, ’∞Û∆, ËØÏ‰, ÿØÛ∆, ÓÒ’≈, Ù∂È∆Õ

«¶◊ Í¤≈È‰ Á∂ ‘∂· «Ò÷∂ «ÈÔÓ Ú∆ ‘È:-

(i) ÙÏÁª Á∂ ¡≥Â «Ú⁄ ’øÈ (≈) Òº◊‰ Ú≈Ò∆¡ª √Ì «’«¡≈Úª Íπ«¶◊ ÙÏÁ Íπ«¶◊ ¡Â∂

ÙÏÁ Á∂ ¡≥Â «Ï‘≈∆ Ú≈Ò∆¡ª «’«¡≈Úª «¬√Â∆ «¶◊ ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :-

A. Íπ«¶◊ ÙÏÁ :- ⁄≈⁄≈, Óπø‚≈, ⁄÷≈, Ïº⁄≈, √Ø‡≈

B. «¬√Â∆ «¶◊ ÙÏÁ : - ⁄≈⁄∆, ’∞Û∆, ⁄÷∆, Ïº⁄∆, √Ø‡∆

(ii) Íπ«¶◊ È≈Úª Á∂ ¡≥Â «Ú⁄ ““‰∆”” ¡Â∂ “È∆” ¡º÷ Ò◊≈ ’∂ ‘∂· «Ò÷∂ ÙÏÁ «¬√Â∆

«¶◊ Ï‰Á∂ ‘È «‹Ú∂∫ :-

““‰∆ ¡º÷””

(¿) Íπ«¶◊ : -

√øÂ, Ì◊Â, È≈◊, Ú’∆Ò, Ì∆Ò

«¬√Â∆ «¶◊ :-

√øÂ‰∆, Ì◊Â‰∆, È≈◊‰∆, Ú’∆Ò‰∆, Ì∆Ò‰∆Õ

““È∆”” ¡º÷

(¡) Íπ«¶◊ :-

Ù∂, √∂Ú≈Á≈, ⁄Ø, ¯’∆, .....

«¬√Â∆ «¶◊ :-

Ù∂È∆, √∂Ú≈Á≈È∆, ⁄ØÈ∆, Î’∆È∆....

(√) ’∞fi Íπ«Ò√ ÙÏÁ ¡À√∂ Ú∆ ‘È «‹È∑ª «¬√Â∆ «¶◊ ¡ÒØ’≈∂ ‘πøÁ∂ ‘È, ¡«‹‘∂ ÙÏÁ

¡«Ë¡≈¬∂-D: Ú⁄È-«Òø◊


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

’≈¯∆ ‘È, ’∞fi ‘∂· «Ò÷∂ ¿∞Á≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ‘È «‹Ú∂:

Íπ«¶◊ «¬√Â∆ «¶◊ Íπ«¶◊ «¬√Â∆ «¶◊

√ø„≈ ’∞Û∆ ÍπÙ «¬√Â∆

ÏÒÁ ◊¿± ÈÚ≈Ï Ï∂◊Ó

Îπº‡Û Ì»¡≈ Ú ’ø«È¡≈

◊Ì» Óπ«‡¡≈ Ó≈√Û Ó≈√∆

‹Ú≈¬∆ Ë∆

(‘) Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ’∞fi ¡«‹‘∂ ÈªÚ ‘È «‹È∑ª Á≈ Èª Íπ«¶◊ ¡Â∂ Èª ‘∆ «¬√Â∆ «¶◊ ‘À

«‹Ú∂:

¡√Ó≈È ÁπºË «Ó·≈√ √»‹

«ÿ¿∞ «ÍÂÒ ⁄øÁ Úº◊

Ó∆Â √ØÈ≈ Ïπ„∂Í≈ Â∂Ò


A. Ú⁄È ÂØ∫ ’∆ Ì≈Ú ‘ÀÕ «’øÈ∂ ÍÃ’≈ Á∂ ‘πøÁ∂ ‘È ¿∞Á≈‘‰ √≈«‘Â Áº√ØÕ

B. Ú⁄È ÏÁÒØ : -

(’) Óπø‚≈, Â∆Ú∆, ≈‹≈, Ï≈Ò

(÷) ÈÁ∆, ’ÍÛ≈, Áπ¡≈

C. ÷≈Ò∆ Ê≈Úª ÌØ

A. ’∞Û∆¡ª..... ’ºÂ ‘∆¡ ‘ÈÕ

B≤. Í≥¤∆....... ⁄πº◊ ‘∂ ‘ÈÕ

C. ‘≈Ò∆ .......≤ Ú≈‘ ‘∂ ‘ÈÕ

D. Óπø‚∂..... ÷∂‚ ‘∂ ‘ÈÕ

D. «¶◊ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ «Á˙Õ «¬‘ «’øÈ∂ ÍÃ’≈ Á∂ ‘ÈÕ «¶◊ ÏÁÒ‰ Á∂ ÓØ‡∂ ÓØ‡∂ «ÈÔÓ Áº√ØÕ

E. ‘∂· «Ò÷∂ ÈªÚ «’√ «¶◊ Á∆ «’√ Ù∂Ã‰∆ «Ú⁄ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘È?

◊ºÌ», ≈‰∆, √»‹, ÷≥‚,

F. ‘∂· «Ò÷∂ ÈªÚ≈ Á∂ «¶◊ ÏÁÒØ:-

È, È≈¬∆, √∂·, ÎºÎÛ, Ù∂È∆, ËøÈ, fiØ‡≈,

Ó≈Ò‰, √ºÍ, √»∆, √‘π≈, Ó≈√∆

JJJ


ÈØ‡¡«Ë¡≈¬∂-E: ÙÏÁ-⁄È≈(Word-Building)


A. ÙÏÁ ⁄È≈ Á∆ Í«Ì≈Ù≈

B. ÙÏÁ Á∂ ÁØ «‘æ«√¡ª ”Â∂ «Ú⁄≈

C. ÙÏÁ ⁄È≈ Á∂ »Í

D. ¿πµÂ Ó≈Ò≈ : √ÚÀ ÓπÒª’‰

¿∞‘ ÏØÒ ‹Ø «¬’ ÂØ∫ ÚË∂∂ ¡º÷ª ÂØ∫ «ÓÒ ’∂ Ï‰∂ ‘Ø‰ ¿∞‘Èª ˘ “ÙÏÁ” ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :-

¡≥Ï, ¡≈¬∆, ÁπºË, ËÂ∆, √»‹ ¡≈«Á

ÙÏÁ ‹Ø ¡≈Í‰∂ ¡≈Í «Ú⁄ Í»È ‘ØÚ∂ ¡Â∂ «’√∂ ‘Ø Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò Èª Ï«‰¡≈ ‘ØÚ∂, ¿∞√

˘ Ó»Ò ÙÏÁ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :-

“Ø◊, ÿ, Ï≈Ò, ’≈Ò” ¡≈«Á

’∞fi ÙÏÁ ¡«‹‘∂ Ú∆ ‘È ‹Ø ‘Ø ¡º÷ª ‹ª ÙÏÁª ‹ª √Ï≤ÁªÙ Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò Ï«‰¡≈

‘ØÚ∂Õ ¿∞√ ˘ «⁄Â-ÙÏÁ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :-

¡ + Ø◊ = ¡Ø◊

Ï∂ + ÿ = Ï∂ÿ

¡ + Ó = ¡Ó

¡ + ’≈Ò = ¡’≈Ò

Ï≈Ò + ÍÈ = Ï≈ÒÍÈ

Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ ÙÏÁ ˘ ÁØ «‘º«√¡ª «Ú⁄ Úø«‚¡≈ «◊¡≈ ‘À

A. √≈Ê’ ÙÏÁ

B. «È≈Ê’ ÙÏÁ

A. √≈Ê’ ÙÏÁ :-

«¬‘ ¿∞‘ Ó»Ò ÙÏÁ ‘È «‹Èª ÙÏÁª Á≈ ’Ø¬∆ ÷≈√ ¡Ê «È’ÒÁ≈ ‘ØÚ∂Õ ¿∞‘Èª ˘ ¡≈Ó-

ÏØÒ⁄≈Ò Á∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ √≈Ê’ ÙÏÁ ’«‘øÁ∂ ‘È : «‹Ú∂∫ :-

ÒÛ’≈, ÓÈ, Ø‡∆, √πº÷, Èº’ ¡≈«Á

B. «È≈Ê’ ÙÏÁ :-

ÏØÒ⁄≈Ò Á∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ’∞fi ¡«‹‘∂ ÙÏÁ Ú∆ ¡√∆∫ ÏØÒ ‹ªÁ∂ ‘ªÕ ¡√∆∫ Ì≈Ú Âª √Ófi ‹ªÁ∂

‘ª Í ¿∞√ Á≈ ¡Ê È‘∆∫ «È’ÒÁ≈Õ ¿∞√ ˘ «È≈Ê’ ÙÏÁ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :-

(i) Ø‡∆, »‡∆ ÷≈ ’∂ ‹≈‰≈Õ

(ii) «Ò÷‰ Ò¬∆ ’ÒÓ ’∞ÒÓ ‘À ‹ª È‘∆∫?

¿∞ÍØ’Â Ú≈’ª «Ú⁄ Ø‡∆ ÙÏÁ Á≈ ¡Ê Âª ‘À «‹√ ˘ ¡√∆∫ √≈Ê’ ÙÏÁ ¡≈Ú∂◊≈ Í

»‡∆ ÙÏÁ Âª ‘À Í «¬√ Á≈ ¡≈Í‰∂-¡≈Í∂ «Ú⁄ ’Ø¬∆ ¡Ê È‘∆∫Õ «¬√ Ò¬∆ «¬√ ˘ «È≈Ê’ ÙÏÁ

¡«Ë¡≈¬∂-E: ÙÏÁ-⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡≈÷ª◊∂Õ «¬√∂ Â∑ª Á»√∂ Ú≈’ «Ú⁄ «‹ºÊ∂ “’ÒÓ” √≈Ê’ ÙÏÁ ‘À, ¿∞Ê∂ “’∞ÒÓ” «È≈Ê’ ÙÏÁ ‘ÀÕ

ÙÏÁ-⁄È≈ «’√∂ Ì≈Ù≈ Á∆ ⁄È≈-Í«’«¡≈ ˘ Í∂Ù ’Á∆ ‘À ÙÏÁ-⁄È≈ Á≈ √ÏøË Ì≈Ù≈

Á∆ ¿∞ÂÍÂ∆, Ì≈Ú ÙÏÁ Á∂∂ «È’≈√ ¡Â∂ «Ú’≈√ È≈Ò ‘ÀÕ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ ÙÏÁ ⁄È≈ Ú∂Ò∂ ÙÏÁ

«√‹‰≈ Á∆¡ª «ÚË∆¡ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÙÏÁ ’∆ ‘À? «¬√ ÂØ∫ ‹≈‰± ‘Ø‰ ¿∞ÍøÂ «¬‘

Ú∆ ˜»∆ ‘À «’ ÙÏÁ ⁄È≈ ¡Â∂ ÙÏÁ Ï‰Â √ÏøË∆ Í¬∂ ÌÓ ÌπÒ∂÷∂ ÂØ∫ Ú∆ ‹≈‰± ‘Ø«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ

«¬√ Ò¬∆ √ÏøËÂ Ì≈Ù≈ Á∂ «È’≈√ ¡Â∂ ¿∞√Á∂ √øÍ’ «Ú⁄ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∆¡ª ‘Ø Ì≈Ù≈Úª Ï≈∂

‹≈‰’≈∆ ‘Ø‰≈ ˜»∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ÙÏÁ, Ï‰Â ¡Â∂ ÙÏÁ ⁄È≈ Á∂ Ú÷∂Ú∂∫ ˘ ‘Ø √ÍºÙ‡Â≈

√≈«‘Â √Ófi‰ Ò¬∆ Í≥‹≈Ï∆ ÙÏÁ Ìø‚≈ ˘ «Ë¡≈È ÷«Á¡ª ÙÏÁ Á∂ Ì∂Á Ï≈∂ Ú∆ ‹≈‰’≈∆ ˜»∆

‘ÀÕ ÙÏÁ ÂØ∫ Ì≈Ú, ÙÏÁª Á∆ ¿∞ÂÍÂ∆ ‘ÀÕ ¡Ê≈Â ¿∞‘Èª Á∂ «È’≈√ ¡Â∂ «Ú’≈√ Á≈ ¡√Ò ‘ÀÕ

«¬«Â‘≈√’ «ÁzÙ‡∆’Ø‰ ÂØ∫ Ú∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ Âª Í≥‹≈Ï∆ √Ì ÷∂Â∆ Ì≈Ù≈Úª ÂØ∫ Íπ≈‰∆ ‘ÀÕ

Ì≈Â∆ ¡≈∆¡≈ Á≈ √Ì ÂØ∫ Íπ≈‰≈ »Í ÚÀ«Á’-Ì≈Ù≈ ˘ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï∆

Á≈ Óπº„ ÚÀ«Á’-√ø√«¥Â «Ú⁄ „π«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À, «’ ¿∞∫fi ÚÀ«Á’ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ Í≥‹≈Ï∆ Á∆ √π

Ú◊≈ Òº¤‰ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ÚÀ«Á’ ÏØÒ∆ Á∂ ’∞fi ÙÏÁ ‘π‰ Ú∆ Í≥‹≈Ï∆ ÏØÒ∆ Á≈ «‘º√≈ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ «’

◊º‚‰≈, ¡º‚‰≈, ’ª, «Í≥‹≈, ’∞ø‚≈ ¡≈«ÁÕ √Óª Í≈ ’∂ ÚÀ«Á’ Ì≈Ù≈ Á≈ ÍÃÌ≈Ú ÿº‡ «◊¡≈Õ

√Ê≈È’ Ì≈Ù≈Úª Á≈ √Ø«Ë¡≈-√øÚ≈«¡≈ »Í, √ø√«¥Â-Ì≈Ù≈ Á∂ »Í «Ú⁄ «È÷ ’∂ √≈‘Ó‰∂

¡≈«¬¡≈Õ √ø√«¥Â Á∂ ’¬∆ ÙÏÁ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ √«‘‹∂ ‘∆ ÍÃÚ∂Ù ’ ◊¬∂Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Í≥‹≈Ï∆ Á≈

√ÏøË ÙØ √ÀÈ∆, ÍÃ≈«’Â È≈Ò ‘À, Í≈‰∆ È≈Ò Ú∆ «¬√ Á≈ √ÏøË Ó≥«È¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬ÂÈ≈ ˜»

«’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ÙÏÁ Ìø‚≈ Ï‘πÂ ¡Ó∆ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï∆ ÙÏÁ≈ÚÒ∆ Á∂ Íº÷ ÂØ∫

Í≥‹≈Ï∆ Á∂ ÙÏÁ-»Íª ˘ ¡√∆∫ ⁄≈ Ú◊ª «Ú⁄ Úø‚ √’Á∂ ‘ªÕ

A. ÂÂ√Ó ÙÏÁ

B. ÂÁÌÚ ÙÏÁ

C. Á∂√∆ ÙÏÁ

D. «ÚÁ∂Ù∆ ÙÏÁ

A. ÂÂ√Ó ÙÏÁ :-

«‹‘Û∂ «Ú’√Â ÏØÒ∆¡ª «Ú⁄ ¡≈Í‰≈ »Í È‘∆∫ ÏÁÒÁ∂Õ Ì≈Ú «ÏÈª «’√∂ ØÁ-ÏÁÒ Á∂

¡≈Í‰∂ Ó»Ò »Í «Ú⁄ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ «¬√Â∂Ó≈Ò ‘πøÁ∂ ‘È ¿∞√ ˘ ÂÂ√Ó ÙÏÁ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫

ÂºÂ Á≈ ¡Ê ‘À ““¿∞√Á∂”” ¡Â∂ “√Ó” Á≈ ¡Ê √≈Ó≈ÈÕ «Ó√≈Ò Ú‹Ø∫ √ø√«¥Â Ì≈Ù≈ Á∂ ‹Ø ÙÏÁ ¿∞√∂

»Í «Ú⁄ Íø‹≈Ï∆ ”⁄ ¡≈ ◊¬∂ ‘È «‹Ú∂∫ ““¡≈’≈Ù, √«‘‹, √«Â, ‘∆È, Í≥fi, Á∆È”” ¡≈«Á ÙÏÁÕ

B. ÂÁÌÚ-ÙÏÁ :-

¡«‹‘∂ ÙÏÁ ‹Ø ’∞fi ˜»∆ Í«ÚÂÈ ’’∂ Ó»Ò ÏØÒ∆ ÂØ∫ Ò¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞‘Èª ÙÏÁª ˘

ÂÁÌÚ, ÙÏÁ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ √ø√«¥Â ¡È∂’ª ÙÏÁ ¡«‹‘∂ ‘È ‹Ø Í≥‹≈Ï∆ Á∂ ¡≈Í‰∂ «ÈÚ∂’Ò∂ ËπøÈ∆-

ÍÃÏøË ’≈È ÏÁÒ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ Íº÷Ø∫ √ø√«¥Â, Î≈√∆, ¡Ï∆, ¡≥◊∂˜∆, ¡Ï∆ ¡≈«Á ÙÏÁ

Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ ÍÃ⁄ÒÂ ‘Ø¬∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫:-

Áπ◊Ë - ÁπºË

‘√Â - ‘ºÊ

√‡∂ÙÈ - ‡∂ÙÈ


ÈØ‡C. Á∂Ù∆-ÙÏÁ :-

¿∞‘ ÙÏÁ ‹Ø Ó»Ò »Í «Ú⁄ «Ú√∂ «Ú⁄Ø∫ Ò¬∂ ◊¬∂ ‘Ø‰Õ ¿∞‘ È≈ Âª √ø√«¥Â Á∂ ‘È ¡Â∂ È≈

‘∆ «ÚÁ∂Ù∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï∆ Í»∂ Í≥‹≈Ï ÍÃÁ∂Ù Á∆ ÏØÒ∆ Ó≥È∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ Á∂√∆ Ì≈Ù≈ ÙÏÁ

«¬√ ÍÃ’≈ ‘È:

«¬º‡, ¤≈Â∆, ’ºÁ», Ó≥‹∆ ¡≈«Á

D. «ÚÁ∂Ù∆-ÙÏÁ :-

Í≥‹≈Ï «¬’ √‘ºÁ∆ «¬Ò≈’≈ ‘ÀÕ ¡È∂’ª ‘ÓÒ≈Ú √Ó∂∫ √Ó∂∫ «√ Í≥‹≈Ï ¡≈¬∂Õ ¿∞È∑ª Á∂ ¶Ó∂ √Ó∂∫

Âº’ Ì≈Â «Ú⁄ «‘‰ ’’∂, «‹ºÊ∂ √≈‚≈ Í«‘≈Ú≈, ‹∆¿∞‰ „ø◊, «Ú⁄≈ √«Ì¡≈⁄≈ ÍÃÌ≈«ÚÂ

‘Ø«¬¡≈, ¿∞µÊ∂ √≈‚∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ Ú∆ ÓÒØ-ÓÒ∆ Ï‘πÂ √≈∂ ¡«‹‘∂ ÙÏÁ ¡≈ ◊¬∂, ‹Ø ¿∞‘Èª Á∂ √«Ì¡≈⁄≈

¡Â∂ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ ’∞fi «ÚÁ∂Ù∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ ‘∂·ª «ÁºÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È:

A. ¡Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ :-

¡ıÏ≈, «¬Â, ‹Ò√≈, ’≈◊˜, ’∞√∆

‹¨√, Â∞Î≈È, Î≈«¬Á≈, ‹πÓ≈È≈, ¡˜≈Á ¡≈«Á

B. Î≈√∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ:-

¡≈ÁÓ∆, ÓÁ√≈, «Í¡≈‹, Í∆

ÙÏÂ, ⁄∆‹, ◊πÒ≈Ï, ÁÚ≈˜≈ ¡≈«Á

C. Â∞’∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ:-

⁄≈’±, ’À∫⁄∆, ÂØÍ, ÷≥‹, ÁØ◊≈

Ï≈»Á, ⁄Ó⁄≈, √Ω◊≈Â, Ò≈Ù, «˜øÓ∆Á≈ ¡≈«Á

«¬√ Â∑ª ¡√∆∫ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ Í≥‹≈Ï Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ Ìø‚≈ «Ú⁄ ÚÀ«Á’, √ø√«¥Â, ’Ò≈√∆’Ò,

ÍÃ≈«¥Â , ¡ÍÌø√ Á∂ ÙÏÁ ÓΩ‹»Á ‘È, ¿∞µÊ Óπ◊Òª Á∂ ¡≈¿∞‰ È≈Ò ¡Ï∆, Î≈√∆ ¡Â∂ Â∞’∆ Ì≈Ù≈

Á∂ ÙÏÁª Á≈ Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√∂ Â∑ª ¡≥◊∂‹ª Á∂ Ì≈Â «Ú⁄ ¡≈¿∞‰ È≈Ò Ï‘πÂ √≈∂ «ÚÁ∂Ù∆

ÙÏÁª Á≈ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ ÍÃÚ∂Ù ‘Ø«¬¡≈Õ «¬È∑ª ÙÏÁª ˘ Í≥‹≈Ï∆¡ª È∂ ¡≈Í‰∂ ¡È∞√≈ „≈Ò ’∂

Ú«Â¡≈Õ «‹Ú∂∫:-

A. ¡≥◊∂˜∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ :-

√’±Ò, Ò≈«¬ÏÃ∂∆, ’≈Ò‹, ‚≈’‡,

«¬ø‹‰, √≈¬∆’Ò, Îπº‡Ï≈Ò, √‡∂ÙÈ ¡≈«ÁÕ

B. ÍπÂ◊∂˜∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ :-

¡≈¨, Ï≈Ò‡∆, ’Ó≈, «Â‹Ø∆, Í≈Á∆,

¡≈Ò«Í≥È, ÂΩÒ∆¡≈, ⁄≈Ï∆ ¡≈«Á

C. Îª√∆√∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ :-

Íπ«Ò√, ’≈‡»È, ’±ÍÈ, ◊ØÁ≈Ó ¡≈«Á

D. Ô±È≈È∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ :-

¡À‡Ó, ‚∂Ò‡≈, ‡ÀÒ∆◊≈¯, ‡ÀÒ∆ÎØÈ ¡≈«Á

¡«Ë¡≈¬∂-E: ÙÏÁ-⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

E. ⁄∆È∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ :-

⁄≈‘, Ò∆⁄∆, Í‡≈’≈, Â»Î≈È ¡≈«Á


A. ÙÏÁ «’√ ˘ ’«‘øÁ∂ ‘È?

B. ÙÏÁ ⁄È≈ ÂØ∫ ’∆ Ì≈Ú ‘À?

C. ÙÏÁ «’øÈ∂ ÍÃ’≈ Á∂ ‘È?

D. ÂÂ√Ó ÙÏÁ ¡Â∂ ÂÁÌÚ ÙÏÁª «Ú⁄ ’∆ ¡≥Â ‘À?

E. Á∂√∆ ÙÏÁ ¡Â∂ «ÚÁ∂Ù ÙÏÁª Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

F. ‘∂· «Ò÷∂ ÙÏÁ «’√ Ì≈Ù≈ Á∂ ‘È

Ó≈Ò’, ◊∆Ï, ˜Ó∆È, ⁄√Ó≈, ÷≥‹, √Ω◊≈Â, Ò≈Ù, ¡≈ÁÓ∆

JJJ


ÈØ‡¡«Ë¡≈¬∂-F: ’≈’(Case)


A. ’≈’ Á∆ Í«Ì≈Ù≈

B. ‹≈‰ Í¤≈‰

C. ’≈’ Á∂ Ì∂Á ¡Â∂ «Ú√Ê≈


ÈªÚ ‹ª ÍÛÈªÚ Á∂ «‹È∑ª »Íª ≈‘∆∫ «¬‘ ÍÂ≈ Òº◊∂ «’ ¿∞√ ÈªÚ ‹ª ÍÛÈªÚ Á≈ ¡≈ÍØ

«Ú⁄ ‹ª Ú≈’ Á∂ ‘ØÈª ÙÏÁª È≈Ò ’∆ √ÏøË ‘ÀÕ ¿∞√ ˘ ’≈’ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :-

A. ’Ó «√øÿ È∂ √π‹∆Â «ÁºÒ∆ Ì∂«‹¡≈Õ

B. ÓÀ∫ ÍÀµÈ È≈Ò «Ò÷Á≈ ‘ªÕ

¿∞ÍØ’Â Ú≈’ª «Ú⁄ ’Ó «√øÿ ¡Â∂ √π‹∆Â È≈Ò √ÏøË ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª «’«¡≈ Á≈ ““ÓÀ∫””

¡Â∂ ÍÀµÈ È≈Ò √ÏøË ‘ÀÕ

ÓÈ∞º÷ √‹≈‰ «Ú⁄ ‹∆ÚÈ ◊π‹≈È Ò¬∆ ’≈‹ ’Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ ’≈‹ «’√∂ È≈ «’√∂ Á∆ ÓºÁÁ

È≈Ò ‘∆ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ‘ ’≈‹ Á≈ ’Ø¬∆ È≈ ’Ø¬∆ ÓÈØÊ Ú∆ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ ÍÃÌ≈Ú Ú∆ «’√∂ È≈ «’√∂

¿∞µÍ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ √≈∆ √≈˘ ’≈’ª ÂØ∫ «ÓÒÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ ˘ «¬øfi ’«‘ √’Á∂ ‘ª «’ ‹ÁØ∫ ’Ø¬∆ ÁØ

ÓÈ∞º÷ Ú≈Â≈Ò≈Í √Ó∂∫ «¬’ Á»‹∂ È≈Ò ’Ω‰ «’√ ˘, «’√ Ò¬∆, «’√ È≈Ò, «’ºÊØ, «’√ Á≈ ¡≈«Á

ÍÃÙÈ ÍÀÁ≈ ‘Ø‰ Âª ¡√Ò «Ú⁄ ¿∞‘ ’≈’ ‘∆ Íπº¤‰◊∂ ‘πøÁ∂ ‘È ’≈‹ ¡º· ÍÃ’≈ Á∂ ‘È:-

’≈’ ’≈’∆ «⁄øÈA. ’Â≈ ’≈’ (Nominative case) È∂

B. ’Ó ’≈’ (Objective case) ˘

C. ’È ’≈’ (Instrumental case) ≈‘∆, Áπ¡≈≈, È≈Ò

D. √øÍÁ≈È ’≈’ (Dative case) Ò¬∆, ÷≈Â, Ú≈√Â∂

E. ¡Í≈Á≈È ’≈’ (Ablative case) ÂØ∫, ’ØÒØ, Í≈ËØ∫

F. √øÏøË ’≈’ (Possessive case) Á≈, Á∂, Ó∂≈, Â∂≈, Á∆

G. ¡«Ë’‰ ’≈’ (Locative case) «Ú⁄, Í, Â∂ ¿∞µÂ∂, ¡≥Á

H. √øÏØËÈ ’≈’ (Vocative case) ¿¬∂, ¬∂, ‘∂, È∆, ¡≈ Ú∂

(A) ’Â≈ ’≈’ :-

«‹‘Û≈ Ú≈’ Á∆ «’«¡≈ ˘ ’«‘‰ Ú≈Ò≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞√ «Ú⁄ ’Â≈ ’≈’ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ’Â≈

’≈’ Í¤≈‰ Ò¬∆, Ú≈’ Á∆ «’«¡≈ È≈Ò, «’√∂ “È∂”, ‹ª “’Ω‰” Ò≈ ’∂ √π¡≈Ò ’Ø ¿∞Â ’Â≈

’≈’ ‘ØÚ∂◊≈ «‹Ú∂:-

A. ≈Ó È∂ Íπ√Â’ ÍÛ∑∆Õ

ÍÃÙÈ :- Íπ√Â’ «’√ È∂ ÍÛ∑∆? ... ≈Ó È∂Õ

«¬√∂ Â∑ª : ‹√Ó∆Â ÷∂‚ ‘∆ ‘ÀÕ

ÍÃÙÈ : - ’Ω‰ ÷∂‚ ‘∆ ‘À?... “‹√Ó∆Â”

¡«Ë¡≈¬∂-F: ’≈’


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

B. ’Ó ’≈’ :-

«‹√ Ú≈’ ¡≥Á «’«¡≈ Á≈ ÎÒ ÍÚ∂ ¿∞√ ˘ ’Ó ’≈’ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ ¡È∞√≈

’Ó ’≈’ Á∆ Í¤≈‰ ’È Ò¬∆ «’«¡≈ È≈Ò “«’√ ˘” “«’ºÊ∂ ’∆” Á∂ √π¡≈Ò ’Ø, ¿∞µÂ ’Ó

’≈’ ‘ØÚ∂◊≈Õ

«‹Ú∂∫ :-

A. Â∞√∆∫ ÓÀ˘ Ó≈«¡≈Õ

B. ‘Ó∆Â È∂ ◊≈‰≈ ◊≈«¬¡≈

Í«‘Ò∂ Ú≈’ «Ú⁄ Â∞√∆∫ «’√ ˘ Ó≈«¡≈ ¿∞µÂ ““ÓÀ˘””

Á»√∂ Ú≈’ «Ú⁄ ‘Ó∆Â È∂ ’∆ ◊≈«¬¡≈ ¿∞µÂ ““◊≈‰≈””

C. ’È ’≈’ :-

Ú≈’ «Ú⁄ «‹√ ⁄∆˜ Áπ¡≈≈ ’øÓ ‘ØÚ∂ ‹ª ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ Ì≈Ú ‹Ø ÙÏÁ «’«¡≈ Á∂ Í»≈

‘Ø‰ «Ú⁄ √≈ËÈ Á∂ »Í «Ú⁄ ’øÓ ¡≈Ú∂Õ ¿∞√ ˘ ’È ’≈’ ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ «¬√ ˘ Í¤≈È‰ Ò¬∆

√π¡≈Ò ’Ø «’ “«’√ È≈Ò”, ‹ª ““’≈‘Á∂ È≈Ò”” «¬√ Â∑ª È≈Ò ’È ’≈’ Á≈ ÍÂ≈ Òº◊ ‹≈Ú∂◊≈

«‹Ú∂∫ :-

A. ‹√Ó∆Â È∂ ÍÀµÈ È≈Ò √≈∆ «’Â≈Ï «Ò÷∆

B. ≈Ó È∂ ≈Ú‰ ˘ Â∆ È≈Ò Ó≈«¡≈Õ

¿∞µÍÒ∂ Ú≈’ «Ú⁄ √Ú≈Ò ’ª◊∂ «’ ‹√Ó∆Â È∂ «’√ È≈Ò «’Â≈Ï «Ò÷∆ Âª ¿∞µÂ ‘ØÚ∂◊≈

““ÍÀµÈ È≈Ò””Õ

«¬√∂ Â∑ª Á»√∂ Ú≈’ «Ú⁄ ≈Ó È∂ ≈Ú‰ ˘ «’√ Â∑ª Ó≈«¡≈ «¬√ Á∂ È≈Ò ¿∞µÂ ‘À «’

““Â∆ È≈Ò”” ÁØ‘ª Ú≈’ª «Ú⁄ ““È≈Ò”” ÙÏÁ ’≈’ “«⁄øÈ ‘ÀÕ

D. √øÍÁ≈È ’≈’ :-

«‹√ Ú≈’ «Ú⁄ ÈªÚ ‹ª ÍÛÈªÚ Ò¬∆ ’Ø¬∆ ’øÓ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ØÚ∂; ¿∞√ «Ú⁄ √øÍÁ≈È

’≈’ ‘πøÁ≈ ‘À: «‹Ú∂∫ :-

A. Ì◊Â «√øÿ È∂ Á∂Ù Ú≈√Â∂ ‹≈È Á∆ Ï≈‹∆ Ò≈ «ÁºÂ∆Õ

B. ‘«√ÓÈ Ó∂∂ Ò¬∆ Î»‡ ÒÀ ’∂ ¡≈«¬¡≈Õ

Í«‘Ò∂ Ú≈’ «Ú⁄ ÍÃÙÈ ‹∂ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ «’ Ì◊Â «√øÿ È∂ «’√ Ú≈Ë≈ ‹ª «’√ Ò¬∆ ‹≈ÈÏ≈∆

Âª ¿∞√ Á≈ ¿∞µÂ ‘À ““Á∂Ù Ú≈√Â∂”” Á»‹∂ Ú≈’ «Ú⁄ ‘«√ÓÈ «’√ Á∂ Ò¬∆ ‹≈ «È√ Ú≈√Â∂ Î»‡

«Ò¡≈«¬¡≈ ¿∞√ Á≈ ¿∞µÂ ‘ØÚ∂◊≈ ““Ó∂∂ Ò¬∆””Õ «¬√ “Á∂Ù Ú≈√Â∂” ¡Â∂ ““Ó∂∂ Ò¬∆”” ÁØÈØ∫ √øÍ≈Á≈È

’≈’ ‘ÈÕ

E. ¡Í≈Á≈È ’≈’ :-

Ú≈’ ≈‘∆∫ «‹√ ’ØÒØ∫ ’Ø¬∆ ⁄∆˜ ¡Òº◊ ‘ØÚ∂ ‹ª ’øÓ ¡øÌ ‘ØÚ∂ ¿∞√ ˘ ¡Í≈Á≈È ’≈È

¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À «‹Ú∂∫:-

A. ‹¶ËØ∫ «⁄º·∆ ¡≈¬∆ ‘ÀÕ

B. Á÷Â ÂØ∫ ÎÒ «‚º◊Á≈ ‘ÀÕ


ÈØ‡Í«‘Ò∂ Ú≈’ «Ú⁄ ‹∂ ÍÃÙÈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ «’ «⁄º·∆ «’ÊØ∫ ¡≈¬∆ ‘À Âª ¿∞√ Á≈ ¿∞µÂ ‘ØÚ∂ «’

““‹¶ËØ”” «¬√ «¬‘ ÙÏÁ ˘ ¡≈Í∆ ¡Í≈Á≈È ’≈’ ¡≈÷ª◊∂Õ Á»‹∂ Ú≈’ «Ú⁄ ‹∂ ÍÃÙÈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂

«’ “Î∂Ò” «’ÊØ∫ «‚º◊≈ Âª ¿∞µÂ ‘ØÚ∂◊≈ «’ Á÷Â ÂØ∫ «¬√ Ò¬∆ «¬‘ ¡Í≈Á≈È ’≈’ ‘ØÚ∂◊≈,

«’¿∞∫«’ «’√∂ ⁄∆‹ Á≈ ¡º‚≈ ‘Ø‰≈ ‹ª Úº÷ ‘Ø‰≈ ‹ª √ø’∂Â «ÓÒ∂ ¿∞√ ˘ ¡Í≈Á≈È ’≈’ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

«¬√ Á∆ Í¤≈‰, ¡º÷, ÂØ∫ ’ØÒØ∫, Í≈ËØ, ¡≈«Á È≈Ò ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ

F. √øÏøË ’≈’ :-

Ú≈’ª «Úº⁄ «‹√ ÂØ∫ «’√∂ ⁄∆˜ Á≈ √øÏøË ÍÃ◊‡ ‘ØÚ∂ ‹ª Ú≈’ª «Ú⁄ ‘Ø ÙÏÁª Á∂ È≈Ò √øÏøË

Á≈ ÏØË ’≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ÈªÚ ‹ª ÍÛÈªÚ ˘ √øÏøË ’≈’ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ :-

Ú≈’ª «Ú⁄ «‹√ ÂØ∫ «’√∂ ⁄∆˜ Á≈ √øÏøË ÍÃ◊‡ ‘ØÚ∂ ‹ª Ú≈’ª «Ú⁄ ‘Ø ÙÏÁª Á∂ È≈Ò √øÏøË

Á≈ ÏØË ’≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ÈªÚ ‹ª ÍÛÈªÚ ˘ √øÏøË ’≈’ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À «‹Ú∂∫:-

A. ‘‹∆Â Á∆ Íπ√Â’ Íπ≈‰∆ ‘ÀÕ

B. ¿∞√Á∂ ÁØÚ∂∫ ‘ºÊ ˜÷Ó∆ ‘È?

Í«‘Ò∂ Ú≈’ «Ú⁄ Íπ≈‰∆ Íπ√Â’ «’√ Á∆ ‹Ú≈Ï ¡≈¬∂◊ ““‘‹∆Â Á∆”” Á»‹∂ Ú≈’ «Ú⁄ ÁØ

‘ºÊ «’√ Á∂ “˜÷Ó∆” ‘È? ¿∞µÂ ¡≈Ú∂◊≈ “¿∞√Á∂” «¬√ «Ú⁄ √øøÏøË ’≈’ ‘ÈÕ «¬È∑ª «Ú⁄ ¡º÷

“Á≈, Á∂, Á∆ ¡≈«Á ““√øÏøË ’≈’”” ‘ÈÕ

G. ¡«Ë’È ’≈’ :-

«‹‘Û≈ «’√∂ ⁄∆˜ Á≈ √‘≈≈ ‹ª ¡Ë≈ ‘ØÚ∂ Ì≈Ú Ú≈’ «Ú⁄ «’«¡≈ Á≈ ’øÓ «‹√ ÈªÚ ‹ª

ÍÛÈªÚ Á∂ ¡≈√ ‹≈ «‹√ Êª ‘ØÚ∂, ¿∞√ ˘ ¡«Ë’‰ ’≈’ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À:- «‹Ú∂∫

A. «Ú«Á¡≈Ê∆ ‹Ó≈Â «Ú⁄ ‘≈˜ √ÈÕ

B. «Ú«Á¡≈Ê∆ ’∞fi ÏÀ∫⁄ª Â∂ ÏÀ·∂ √ÈÕ

Í«‘Ò∂ Ú≈’ «Ú⁄ «Ú«Á¡≈Ê∆ «’ºÊ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á≈ ‹Ú≈Ï ‘À «’ «Ú«Á¡≈Ê∆ ‹Ó≈Â «Ú⁄

‘ÈÕ

Á»‹∂ Ú≈’ «Ú⁄ «Ú«Á¡≈Ê∆ «’ºÊ∂ ÏÀ·∂ ‘ÈÕ ‹Ú≈Ï ‘À «’ «Ú«Á¡≈Ê∆ ÏÀ∫⁄ª Â∂Õ «¬‘ ÙÏÁ

¡«Ë’È ’≈’ ‘ÈÕ

«¬‘Èª Á∆ Í¤≈‰ «¬‘Èª ¡º÷ª È≈Ò ‘À : «Úº⁄, Í, ¿∞µÂ∂, ¡øÁ ¡≈«Á

H. √øÏØËÈ ’≈’ :-

Ú≈’ª «Ú⁄ ÈªÚ ‹ª ÍÛÈªÚ Á≈ ¿∞‘ »Í «‹√ «Ú⁄ √øÏØËÈ Á∆ «’«¡≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ È≈Ò ‘∆

«Ú√«Ó’ «⁄øÈ∑ Òº◊≈ ‘ØÚ∂ «‹Ú∂:

‘∂ ≈Ó Ó∂∆ «÷¡≈ ’ØÕ

¿∞ ’≈’≈, ◊ºÒª √π‰∆∫ ˜≈!

Í«‘Ò∂ Ú≈’ «Ú⁄ ≈Ó ˘ √‘≈«¬Â≈ Ò¬∆ Íπ’≈«¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ Á»‹∂ Ú≈’ «Ú⁄ ’≈’∂ ˘

ÏπÒ≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ «‹√ ÂØ∫ Íπ’≈ ‹ª ÏπÒ≈¬∂ ‹≈‰ Á≈ «◊¡≈È ‘ØÚ∂, ¿∞√ ˘ √øÏØËÈ

’≈’ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Á∆ Í¤≈‰ Ò¬∆ «’Ú∂∫ Íπ’≈«¡≈? ‹ª «’Ú∂∫ √øÏØËÈ ’∆Â≈? «¬√ Â∑ª

Á∂ √π¡≈Ò ’È È≈Ò «‹‘Û≈ ¿∞µÂ ‘ØÚ∂◊≈, ¿∞‘ √øÏØËÈ ’≈’ ‘ØÚ∂◊≈Õ √øÏØËÈ ’≈’ «⁄øÈ∑ª Á∆

Í¤≈‰ Á≈ ¡º÷ «¬øfi ‘È, ˙, ¬∂, ‘∂, È∆ ¡≈, Ú∂ ¡≈«ÁÕ

¡«Ë¡≈¬∂-F: ’≈’


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A


A. ÍÃÙÈ : -

(i) ’≈’ «’√ ˘ ¡≈÷Á∂ ‘È?

(ii) ’≈’ Á∂ ÍÃ’≈ª ˘ ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷Ø

(iii) ’Â≈ ’≈’ ¡Â∂ ’Ó ’≈’ Á≈ Ì∂Á ¿∞Á≈≈‘‰ √≈«‘Â √ÍºÙ‡ ’ØÕ

B. ‘∂· «Ò÷∂ Ú≈’ª «Ú⁄ ¡≥‚ Ò≈¬∆È ÙÏÁª Á∂ ’≈’ Áº√ØÕ

(¿) Ó≈ ÍÀµÈ È≈Ò «Ò÷ ‘∆ ‘ÀÕ

(¡) ¿∞‘ Ù«‘ ÂØ∫ Ï≈‘ «◊¡≈ ‘ÀÕ

(¬) Í≈◊Ò ˘ ÍºÊ È≈ Ó≈ØÕ

(√) ¡‹∆Â ’Ø·∂ ÂØ∫ «‚º◊ «Í¡≈Õ

(‘) «√Ó Ó∂∂ Ò¬∆ √»‡ «Ò¡≈«¬¡≈Õ

(’) È∆» ⁄≈’» È≈Ò ¡≈¨ «¤Ò ‘∆ ‘ÀÕ

(÷) ◊ø◊≈ «‘Ó≈Ò≈ ÂØ∫ «È’ÒÁ∆ ‘ÀÕ

(◊) ¿∞¬∂, ÙÓ≈! ◊ºÒ Âª √π‰Õ

(ÿ) ‹√Ó∆Â «√ÓÈ ÂØ∫ ’≈ÍÀ ÒÀ‰ ◊¬∆Õ

(fl) ◊∆Ïª Á∆ √∂Ú≈ ’ØÕ

(⁄) Ó∂˜ Â∂ «’Â≈Ïª º÷ «Á˙Õ

JJJ


ÈØ‡¡«Ë¡≈¬∂-G: ÈªÚ(Noun)


A. ÈªÚ Á∆ Í«Ì≈Ù≈

B. ‹≈‰ Í¤≈‰

C. «Ú√Ê≈

D. ÈªÚ Á∂ Ì∂Á

E. ¿∞Á≈‘‰


¿∞‘ ÙÏÁ ‹Ø «’√∂ ÓÈ∞º÷, Ú√Â± ¡Â∂ √Ê≈È ¡≈«Á Á∂ Ì≈Ú Á∂ ÈªÓ Á≈ ÏØË ’≈¿∞∫Á≈ ‘ØÚ∂Õ

¿∞‘Èª ˘ ÈªÚ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫:-

A. ≈Ó «ÁºÒ∆ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ

B. ◊ª ÁπºË «ÁøÁ∆ ‘ÀÕ

C. ÓË» Ó≥◊ÒÚ≈ ÍÀÁ≈ ‘Ø¬∆Õ

D. Ì≈Â Á∆ ≈‹Ë≈È∆ «ÁºÒ∆ ‘ÀÕ

E. ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï «¬’ Ë≈«Ó’ Íπ√Â’ ‘ÀÕ

¿∞ÍØ’Â Ú≈’ª «Ú⁄ ¡≥‚ Ò≈¬∆È ’∆Â∂ ‘Ø¬∂ ÙÏÁ ˘ Ú∂÷Ø, ≈Ó «¬’ ÓÈ∞º÷ Á≈ ÈªÓ ‘ÀÕ «ÁºÒ∆

«¬’ Ù«‘ Á≈ È≈Ó ‘ÀÕ ◊ª «¬’ ÍÙ» ‘À ¡Â∂ ÁπºË «¬’ Í∆‰ Ú≈Ò∆ ⁄∆˜ Á≈ ÈªÓ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª ÓË»

«¬’ ÒÛ’∆ Á≈ È≈Ó ¡Â∂ Ó≥◊ÒÚ≈ «¬’ ÷≈√ «ÁÈ Á≈ È≈Ó ‘ÀÕ Ì≈Â «¬’ Á∂Ù Á≈ È≈Ó ¡Â∂ ◊π»

◊øÊ √≈«‘Ï «¬’ Ë≈«Ó’ Íπ√Â’ Á≈ È≈Ó ‘ÀÕ

ÈªÚ Í≥‹ ÍÃ’≈ Á∂ ‘πøÁ∂ ‘È:

A. ÷≈√ ÈªÚ (Proper Noun)B. ‹≈Â∆ ÈªÚ- ¡≈Ó ÈªÚ (Commen Noun)C. «¬’º· Ú≈⁄’ ÈªÚ (Colletive Noun)D. Ú≈√Â∞Ú≈⁄’ ÈªÚ (Material Noun)E. Ì≈Ú Ú≈⁄’ ÈªÚ (Abstract Noun)

÷≈√ ÈªÚ:-

«’√∂ ÷≈√ Êª, ⁄∆˜, ‹∆Úª ¡≈«Á Ò¬∆ ÚÂ∂ ‹≈‰ ¡Â∂ «¬È∑ª ˘ ¡≈Ó ÂØ∫ ÷≈√ Ï‰≈¿∞‰,

¿∞È∑ª ˘ ÷≈√ ÈªÚ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À:-

A. ⁄ø‚∆◊Û∑ Í≥‹≈Ï Á∆ ≈‹Ë≈È∆ ‘ÀÕ

¿∞ÍØ’Â Ú≈’ «Ú⁄ ⁄ø‚∆◊Û∑ «¬’ ÷≈√ Ù«‘ ‘À ¡Â∂ Í≥‹≈Ï «¬’ √»Ï∂ Á≈ ÷≈√ È≈Ó ‘ÀÕ «¬√

Ò¬∆ «¬‘ ÙÏÁ ÷≈√ ÈªÚ ‘ÈÕ

¡≈Ó ÈªÚ:-

¿∞‘ ÙÏÁ ‹Ø ÈªÚ ¡≈Ó ÓÈ∞º÷ª, Ú√Â±¡ª, ‹≈ÈÚ ¡≈«Á Ò¬∆ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Ì≈Ú «‹È∑ª

¡«Ë¡≈¬∂-G: ÈªÚ


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

È≈Úª È≈Ò «¬’ ‹≈Â ‹ª ‹Ó≈Â Á∆ ⁄∆˜ Á≈ ÏØË ‘πøÁ≈ «‹È∑ª È≈Úª È≈Ò «¬’ ‹≈Â ‹ª ‹Ó≈Â Á∆

⁄∆˜ Á≈ ÏØË ‘πøÁ≈ ‘ØÚ∂ ¿∞È∑ª ˘ ‹≈Â∆ Ú≈⁄’ ÈªÚ ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ

A. Ïº⁄∂ ÓÀÁ≈È «Ú⁄ ÷∂Ò∑ ‘∂ ‘ÈÕ

B. Ó∂∆ ¤ºÂ∆ Ï‘πÂ Ó«‘ø◊∆ ‘ÀÕ

C. Óº÷‰ ‹∆ÚÈ Ò¬∆ Ï‘πÂ ˜»∆ ‘ÀÕ

D. Áº÷Â √≈˘ ÎºÒ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ

«¬È∑ª √ºÂª «Ú⁄ Ïº⁄∂, ¤ºÂ∆, Óº÷‰, Áº÷Â ‹≈Â∆ Ú≈⁄’ ÈªÚ ‘ÈÕ ÈªÚ ¿∞√ Ú∂Ò∂ ‹≈Â∆

Ú≈⁄’ ÈªÚ Ï‰ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ ¿∞√ Á≈ ÍÃÔØ◊ «Ú¡’Â∆ ‹ª Ú√Â± Á∆ (Clan) Ú◊ ˘

Á√≈¿∞∫Á≈ ‘ØÚ∂ «‹Ú∂∫:-

√π«øÁ √≈‚∂ √’±Ò Á≈ Á≈≈ «√øÿ ‘ÀÕ

√À’√Í∆¡ ÚÒÀÂ Á≈ ’≈Ò∆Á≈√ ‘ÀÕ

«¬‘Èª √Âª «Ú⁄ Á≈≈ «√øÿ, ’≈Ò∆ Á≈√ ‹≈Â∆ Ú≈⁄’ ÙÏÁ Ï‰ ◊¬∂ ‘ÈÕ

«¬’º· Ú≈⁄’ ÈªÚ :-

¿∞‘ ÈªÚ «‹‘Û≈, ⁄∆‹ª, ‹∆Úª ¡≈«Á Á∂ «¬’º· ‹ª √Ó»‘ ÙÃ∂‰∆ Ò¬∆ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ

«‹Ú∂∫:-

A. √≈‚∆ ‡∆Ó Îπ‡Ú≈Ò ÓÀ⁄ «‹ºÂ ◊¬∆Õ

B. «‘øÁπ√Â≈È∆ ¡≈Ó∆ Ï‘πÂ Ï‘≈Áπ∆ È≈Ò ÒÛ∆Õ

C. ÓÀ∫ ¡≈Í‰∆ ’Ò≈√ Á≈ ÓÈ∆‡ ‘ªÕ

D. «¬Ò≈’∂ Á∆ Ì∆Û È∂ ⁄Ø ˘ È√≈ «ÁºÂ≈Õ

¿∞ÍØ’Â Ú≈’ª «Ú⁄ ‡∆Ó, ¡≈Ó∆, ’Ò≈√, Ì∆Û ¡≈«Á ÙÏÁª È≈Ò √Ó»‘ Á≈ ÏØË ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ

«¬√ Ò¬∆ «¬‘ ÙÏÁ «¬’º· Ú≈⁄’ ‘ÈÕ

Ú√Â±-Ú≈⁄’ ÈªÚ:-

¿∞‘ ÙÏÁ «‹È∑ª È≈Ò ⁄∆‹ª ‹ª Ú√Âª Á≈ «◊¡≈È ‘πøÁ≈ ‘ØÚ∂ ‹ª ¿∞‘ ÈªÚ ÙÏÁ «‹√ È≈Ò

¡À√∂ ÍÁ≈Êª Á≈ ÏØË ‘ØÚ∂ «‹√ È≈Ò Á»√∆¡ª ⁄∆‹ª Ï‰ √’‰ ¿∞√ ˘ Ú√Â±-Ú≈⁄’ ÈªÚ ¡≈÷Á∂

‘È ¡Â∂ √Ë≈‰ ‘≈ÒÂ «Ú⁄ ¡«‹‘∂ È≈Úª Á≈ Ï‘π-Ú⁄È È‘∆∫ Ï‰ √’Á≈Õ

A. ’≈Í «¬’ Ò≈Ì’≈∆ Ú√Â± ‘ÀÕ

B. Ó∂∆ ¡◊»·∆ √ØÈ∂ Á∆ Ï‰∆ ‘ÀÕ

C. Ï≈√ Í∆Ò∂ ø◊ Â∂ ‘ÀÕ

D. ◊Ó∆¡ª «Ú⁄ ÙÏÂ Ï‘πÂ Í∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ

¿∞ÍØ’Â √Âª «Ú⁄ ’≈Í, √ØÈ≈, Ï≈√, √ÏÂ Ú√Â±-Ú≈⁄’ ÙÏÁ ‘ÈÕ

Ì≈Ú-Ú≈⁄’ ÈªÚ:-

«‹È∑ª ⁄∆‹ª Á≈ ¡≈’≈ È‘∆∫, Ì≈Ú ¿∞‘ Ì≈Ú «‹È∑ª ˘ «√¯ Ó«‘√»√ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À;

¤±‘ È‘∆∫ √’Á∂, ‹Ø √Ê≈È ÿ∂ È‘∆∫ √’Á∂ ¿∞‘ Ì≈Ú-Ú≈⁄’ ÈªÚ ‘È «‹Ú∂∫:-

A. ÷»Ï√»Â∆ ⁄≈ «ÁÈ Á∆ ⁄≈È‰∆ ‘ÀÕ

B. ◊∆Ï∆ Ïπ∆ «È¡≈ÓÂ ‘ÀÕ

C. ‘º√‰≈ «√‘Â Ò¬∆ ¡º¤≈ ‘ÀÕ


ÈØ‡«¬È∑ª ¿∞ÍØ’Â √Âª «Ú⁄, ÷»Ï√»Â∆, ◊∆Ï∆, ‘º√‰≈ ¡≈«Á ÙÏÁª ˘ Ì≈Ú-Ú≈⁄’ ÈªÚ

¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ

A. ’Á∂-’Á∂ ÷≈√ ÈªÚ ‹≈Â∆ È≈Úª Á∆ Â∑ª Ú∆ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È «‹Ú∂∫ Í«‘≈Ú≈ (Ú∂Ù)

√≈Á≈ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ

B. ’Á∂-’Á∂ ÷≈√ È≈Ó, ‹≈Â∆ È≈Úª Á∆ Â∑ª ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È «‹Ú∂∫:

√≈‚∂ Á∂Ù «Ú⁄ ≈Ó ¡Â∂ ÌÂ Ú◊∂ ¡º‹ «’ºÊ∂ ‘È?

¡º‹ Âª ÿ ÿ ≈Ú‰ ¡Â∂ «ÚÌ∆÷‰ ‘ÈÕ

«¬ºÊ∂ ≈Ó, ÌÂ, ≈Ú‰ Â∂ «ÚÌ∆÷‰ ÙÏÁ ÓÈ∞º÷≈ Á≈ ÏØË È‘∆∫ ’Ú≈¿∞∫Á∂, √◊Ø∫ ¿∞‘Èª Ú◊∂

◊πº‡ º÷‰ Ú≈Ò∂ √Ì ÓÈ∞º÷ª Ò¬∆ ÚÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ÈªÚ ÷≈√ ÈªÚ ‘πø«Á¡≈ ‘Ø«¬¡≈ Ú∆ ‹≈Â∆

ÈªÚ Ï‰ ◊¬∂ ‘ÈÕ

C. ’¬∆ Ú≈ ¡≈Ó ÈªÚ ÷≈√ ÈªÚ≈ Úª◊ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È «‹Ú∂∫:-

◊ªË∆ ‹∆ ¡Â∂ È«‘» ‹∆ √≈‚∂ ‘ÓÈ «Í¡≈∂ È∂Â≈ ‘ÈÕ

◊ªË∆ ¡Â∂ È«‘» ‹ª ◊ØÂ ‘Ø‰ ’≈‰ ‹≈Â∆ ÈªÚ ‘ÈÕ Í «¬ºÊ∂ ◊ªË∆ ‹∆ Á≈ ÓÂÒÏ ‹≈Â∆

ÂØ∫ È‘∆∫, √◊Ø∫ ÓØ‘È Á≈√ ’Ó ⁄øÁ ◊ªË∆ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª È«‘» ÂØ∫ Ì≈Ú Í≥«‚Â ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘»

‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ «¬‘ ÙÏÁ ‹≈Â∆ Ú≈⁄’ ‘πø«Á¡≈ Ú∆ ÷≈√ ÈªÚ Ï‰ ◊¬∂ ‘ÈÕ

÷≈√ ÈªÚ Ú√Â± :-

Ú≈⁄’ ÈªÚ Â∂ Ì≈Ú-Ú≈⁄’ Èª¡ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ «¬’ Ú⁄È «Ú⁄ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :-

(¿) √≈‚∂ «Í≥‚ «Ú⁄ ⁄≈ ’Â≈ «√øÿ ‘ÈÕ

(¡) ÓÀ∫ √≈◊ª ¡Â∂ ÈÁ∆¡ª ˘ ⁄∆ «◊¡≈Õ

(¬) √π÷ª «Ú⁄ ÍÀ ’∂ ¿∞‘ «˜øÁ◊∆ Á≈ ¡≈ÁÙ ÌπÒ ÏÀ·≈Õ


A. ÈªÚ «’√ ˘ ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ «’øÈ∂ ÍÃ’≈ Á∂ ‘È «Ò÷ØÕ

B. ‘∂· «Ò÷∂ ÙÏÁ «’√ «’√ ÍÃ’≈ Á∂ ÈªÚ ‘È:

ÍÃØ«‘Â, Ï≈Ò, ‹øfi, «Ó·≈√, √ØÈ≈, Ù«‘, ◊ø◊≈, «Ú«Á¡≈Ê∆

C. ‘∂· «Ò÷∂ Ú≈’ª «Ú⁄Ø∫ ÈªÚ ÙÏÁ ⁄π‰Ø

(A) ‹ø◊Ò «Ú⁄ Ù∂ ÿπøÓ «‘≈ ‘ÀÕ

(B) ’ÒÓ È≈Ò «⁄º·∆ «Ò÷ØÕ

(C) Ì≈Â «¬’ ÍÃ◊Â∆Ù∆Ò Á∂Ù ‘ÀÕ

(D) Íπ«Ò√ È∂ ⁄Ø ˘ ÎÛ «Ò¡≈ ‘ÀÕ

(E) ªfi∂ È∂ Óºfi∆¡ª ⁄≈∆¡ªÕ

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-G: ÈªÚ


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-H: ÍÛÈªÚ(Pronoun)


A. ÍÛÈªÚ Á∆ Í«Ì≈Ù≈

B. ‹≈‰-Í¤≈‰ Â∂ ÍÛÈªÚ Á≈ ÍÃÔØ◊

C. ÍÛÈªÚ Á∂ Ì∂Á

D. ¿πÁ≈‘‰


‹Ø ÙÏÁ ÈªÚ ÙÏÁ Á∆ Êª Â∂ Ú«Â¡≈ ‹≈Ú∂ ¿∞√ ˘ ÍÛÈªÚ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÈªÚ ÙÏÁ

˘ Ï≈-Ï≈ ÚÂ‰ Á∆ Êª ÍÛÈªÚ ÙÏÁª Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ª Ï≈-Ï≈ ÈªÚ ÚÂ‰ È≈Ò

«ÁÓ≈◊ «Ú⁄ Ú≈’ ⁄È≈ ¡º÷Á∆ ‘ÀÕ ÍÛÈªÚ ÙÏÁ Á∆ «ÚÙ∂√Â≈ «¬‘ ‘À «’ «¬È∑ª ˘ ÚÂ‰≈

Ï‘πÂ √π÷≈Ò≈ ‘À «‹Ú∂∫:-

≈Ó Ó∂≈ Íº’≈ ÁØ√Â ‘ÀÕ ≈Ó ’ºÁ «Ú⁄ ¿∞µ⁄≈ Â∂ ¶Ï≈ ‘ÀÕ ≈Ó √πÌ≈¡ ÚºÒØ∫ «Í¡≈ Ú≈Ò≈ ‘ÀÕ

≈Ó ‘Ó∂Ù≈ ÍÛ∑Á≈ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ ≈Ó ÏÛ≈ ⁄ø◊≈ ◊≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ

ÍÛÈªÚ Á≈ ÍÃÔØ◊ :- ≈Ó Ó∂≈ Íº’≈ ÁØ√Â ‘ÀÕ ¿∞√ Á≈ ’ºÁ ¿∞µ⁄≈ Â∂ ¶Ï≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Á≈

√πÌ≈¡ «Í¡≈ Ú≈Ò≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ‘Ó∂Ù≈ ÍÛ∑Á≈ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ ÏÛ≈ ⁄ø◊≈ ◊≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ

¡øÌ «Ú⁄ ≈Ó ÈªÚ È≈Ò Ú≈’ Á∆ Ï‰Â ‘ÀÕ Ï≈’∆ Ú≈’ª «Ú⁄ ¿∞‘ ¿∞√ Á≈ ÍÛÈ≈Ú

ÙÏÁª È≈Ò Ú≈’ Á∆ Ï‰Â ’∆Â∆ ‘ÀÕ

ÍÛÈªÚ Á∂ ‘∂· «Ò÷∂ Ì∂Á ‘È:

A. Íπ÷ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ (Personal Pronoun)B. ÍÃÙÈ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ (Interogative Pronoun)C. √øÏøË Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ (Relative Pronoun)D. «È√⁄∂Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ (Demonstrative Pronoun)E. ¡«È√«⁄Â Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ (Indefinite Pronoun)F. «Èº‹ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ (Relextive Pronoun)

A. Íπ÷ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ:-

«‹√ ÍÛÈªÚ ÂØ∫ «’√∂ ÍπÙ ‹ª «Ú¡’Â∆ ‹ª Ú√Â± Á≈ ÏØË ‘πøÁ≈ ‘ØÚ∂Õ ¿∞√ ˘ Íπ÷ Ú≈⁄’

ÍÛÈªÚ ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ

«‹Ú∂∫ :-

(i) ÓÀ∫ √Ω «‘≈ ‘ªÕ

(ii) ¿∞‘ √Ω «‘≈ ‘ÀÕ

(iii) ¡√∆∫ √Ω ‘∂ ‘ªÕ

(iv) ¿∞‘ √Ω ‘∆ ‘ÀÕ

(v) Â∞√∆∫ √Ω ‘∂ ‘ØÕ


ÈØ‡(vi) ¿∞‘ √Ω ‘∂ ‘ÈÕ

(vii) ÓÀ∫ Â∞‘≈˘ Íπº¤Á≈ ‘ª, ¿∞‘ ’∆ ’ «‘≈ ‘À?

¿∞ÍØ’Â Ú≈’ª «Ú⁄ ¡≥‚ Ò≈¬∆È ÙÏÁª ˘ (ÓÀ∫, ¡√∆∫, ¿∞‘, Â∞√∆∫ ¡≈«Á ÙÏÁª ˘ Íπ÷

Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ ¡≈÷Á∂ ‘ª) ¿∞ÍØ’Â Ú≈’ª «Ú⁄ «¬’ ‘Ø ◊ºÒ √ÍºÙ‡ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ Í«‘Ò∂ Ú≈’ «Ú⁄

ÓÀ∫, ¿∞‘, ÍÛÈªÚ ‘ÈÕ “ÓÀ∫, ¡√∆∫ ¡≈«Á ÏØÒ‰ Ú≈Ò≈ ‹ª ◊ºÒ ’ Ú≈Ò≈ ¡≈Í‰∂ Ò¬∆ ÚÂÁ≈ ‘ÀÕ

ÏØÒ Ú≈Ò∂ ‹ª ◊ºÒ ’È Ú≈Ò∂ ¿∞µÂÓ Íπ÷ ’«‘øÁ ‘ÈÕ

“Â±ø Â∞√∆∫” ¡≈«Á ÙÏÁ È≈Ò ◊ºÒ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ ¿∞√ Ò¬∆ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È «‹√ È≈Ò ◊ºÒ ’∆¬∂

¿∞√ ˘ ÓºËÓ Íπ÷ ¡≈÷Á∂ ‘ªÕ

¿∞‘ ¡≈«Á «‹√ Á∂ √ÏøË «Ú⁄ ◊ºÒ ’∆¬∂, ¿∞√ Ò¬∆ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ◊ºÒ ’È Ú≈Ò∂ «‹√

Ï≈ÏÂ ◊ºÒ ’È, ¿∞√ ˘ ¡ÈÔ Íπ÷ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ÓÀ∫, ¡√∆∫, Â±ø, Â∞√∆∫, ¿∞‘, «¬‘

¡≈«Á’ «’√∂ È≈ «’√∂ Íπ÷ Ò¬∆ ÚÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ Íπ÷ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ ‘ÈÕ

Ó»Ò »Í «Ú⁄ «‹È∑ª ÍÛÈ≈Úª ≈‘∆∫ ÏØÒ‰ Ú≈Ò∂, √π‰È Ú≈Ò∂ ‹ª «‹√ Á∂ √øÏøË «Ú⁄ ’∞fi

«’‘≈ ‹≈ «‘≈ ‘ØÚ∂, Á≈ «◊¡≈È ‘ØÚ∂, ¿∞‘Èª ˘ Íπ÷-Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

«¬øfi Íπ÷ Ú≈⁄’ Á∂ «ÂøÈ ÍÃ’≈ Á∂ ‘πøÁ∂ ‘È:

(i) ¿∞µÂÓ Íπ÷ (First Person) :-

«‹√ ÍÛÈªÚ ≈‘∆∫ «Ò÷‰ ‹ª ÏØÒ‰ Ú≈Ò≈ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í Ò¬∆ ’Á≈ ‘À, ¿∞√ ˘ ¿∞µÂÓ

Íπ÷ ’«‘øÁ∂ ‘È «‹Ú∂∫ ÓÀ∫, ¡√∆∫Õ

(ii) ÓºËÓ Íπ÷ (Second Person):-

«‹√ ÍÛÈªÚ Á∆ ÚÂØ∫ √πÈ‰ Ú≈Ò∂ ‹ª ÍÛ∑È Ú≈Ò∂ Ò¬∆ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂, ¿∞√ ˘ ÓºËÓ Íπ÷

¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À Â±ø, Â∞√∆∫Õ

(iii) ¡ÈÔ Íπ÷ (Third Person) :-

«‹√ ÍÛÈªÚ Á∆ ÚÂØ∫ «’√∂ ‘Ø ÓÈ∞º÷ Ò¬∆ ’∆Â∆ ‘ØÚÕ ¿∞√ ˘ ¡ÈÔ Íπ÷ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫

: «¬‘, ¿∞‘Õ

B. ÍÃÙÈ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ (Interogative Parounon) :-

‹Ø ÍÛÈªÚ ÍÃÙÈ Íπº¤‰ Á≈ ’øÓ ’∂Õ ¿∞‘ ÙÏÁ ‘È ’Ω‰, ’∆, «’‘Û≈Õ ÙÏÁ ’Ω‰ ÓÈ∞º÷ ÏΩË’

ÈªÚ≈ Ò¬∆ Ú«Â¡≈ ‹≈Ú∂Õ ’∆ ÙÏÁ ‹≈ÈÚª, Ï∂‹≈È ÍÁ≈Êª ¡Â∂ Ì≈ÚÚ≈Á∆ ÈªÚª Ò¬∆

Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ “«’‘Û≈” ÙÏÁ ‘ Ù∂Ã‰∆ Á∂ ÈªÚª Ò¬∆ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫:-

(¿) Â∞‘≈‚∂ ‘ºÒ ’Ω‰ Ú≈‘πøÁ≈ ‘À? («’√≈È)

(¡) Â∞√∆∫ ’∆ ÍÛ∑ ‘∂ ‘Ø? (ÍØÊ∆)

(¬) «’‘Û≈ ¿∞Ê∂ ‹≈Ú∂◊≈ (≈Ó «√øÿ)

C. √øÏøË’ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ (Relative Prounon) :-

‹Ø ÁØ Ú≈’ª ‹ª ¿∞ÍÚ≈’ª Á≈ ¡≈Í√ «Ú⁄ √øÏøË √Ê≈ÍÂ ’Á≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ˘ √øÏøË’ Ú≈⁄’

ÍÛÈªÚ ¡≈÷Á∂ ‘ªÕ «‹Ú∂∫

A. «‹‘Ø «‹‘∆ Â∞‘≈‚∆ ÷π≈’ ‘ØÚ∂◊∆, «Â‘Ø «‹‘∆ Â‘≈‚∆ «√‘Â ‘ØÚ∂◊∆Õ

B. «‹‘Û∂ «Ó‘ÈÂ ’È◊∂, ¿∞‘ º‹ ÷≈‰◊∂Õ

¡«Ë¡≈¬∂-H: ÍÛÈªÚ


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

D. «È√æ⁄∂ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ (Demonstrative Prounon) :-

«‹‘Û∂ ÙÏÁ √≈‘Ó‰∂ Í¬∆¡ª ⁄∆‹ª ÚÒ, Ì≈Ú∂∫ ¿∞‘ Á» ‹ª È∂Û∂ ‘Ø‰, «¬Ù≈≈ ’’∂ √øÏØËÈ

’Á≈ ‘ØÚ∂Õ ¿∞‘Èª ˘ «È√⁄∂ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ ¡≈÷Á∂ ‘ªÕ «¬‘ Ò¬∆ ÁØ ÍÃ’≈ Á∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ

(¿) «È’‡-ÚÂ∆ «È√⁄∂ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ :-

¿∞‘ ÙÏÁ, «‹‘Û≈ È∂Û∂ Í¬∆ ⁄∆˜ ÚºÒ «¬Ù≈≈ ’’∂ ¿∞√ ÈªÚ Á∆ Êª Ú«Â¡≈ ‹≈Ú∂ ¿∞√

˘ «È’‡-ÚÂ∆ «È√⁄∂ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ ¡≈÷Á∂ ‘ªÕ

«‹Ú∂∫ :-

«¬‘ Ó∂∆ ÍÀÈ√Ò ‘À

«¬√ ‡∂ÏÒ Â∂ ÓÀ∫ ÏÀ·ª◊≈Õ

(¡) Á» ÚÂ∆ «È√⁄∂ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ :-

¿∞‘ ÙÏÁ «‹‘Û∂ Á» Í¬∆ ‹≈ «Á√ ‘∆ Ú√Â± ÚÒ «¬Ù≈≈ ’’∂ ¿∞√ Á∂ ÈªÚ Á∆ Êª

Ú«Â¡≈ ‹≈Ú∂Õ ¿∞√ ˘ Á»ÚÂ∆ «È√⁄∂ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ : ¿∞‘ Á≈ «¬Ù≈≈Õ ¡≈Ó

ÂΩ Â∂ ◊≈‘’ Áπ’≈È «Ú⁄ Í¬∂ Ó≈Ò ÚºÒ «¬Ù≈≈ ’’∂ ¡≈÷∂ “¿∞‘” ’ÍÛ≈ «Ú÷≈˙Õ

E. ¡«È√æ⁄∂ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ (Indefenite Pronoun) :-

¿∞‘ ÍÛÈªÚ «‹‘Û∂ ⁄∆‹ª Á∆ «◊‰Â∆ Ï≈∂ Í»≈-Í»≈ «◊¡≈È È≈ ’≈ √’‰Õ Ì≈Ú «‹È∑ª

ÂØ∫ «’√∂ «ÚÙ∂Ù «Ú¡’Â∆, Ú√Â± ¡≈«Á ÚºÒ √ø’∂Â È≈ «ÓÒÁ≈ ‘ØÚ∂, «¬’ ¡√ÍºÙ‡ «‹‘≈ √ø’∂Â ’∂,

¿∞√ ˘ ¡«È√⁄∂ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¡«È√«⁄Â ÍÛÈªÚ Á∆ ÚÂØ∫ ÙÏÁ ‘È: - √Ì,

’Ø¬∆, ¡È∂’, «ÚÒ∂, Ï‘πÂ∂, ’∞fi ¡≈«ÁÕ

(i) √Ì ÓÈ∞º÷ ‹πºÂ∆¡ª Ò≈‘ ‘∂ √ÈÕ

(ii) «ÚÒ∂ √≈Ë» ‘∆ Ì◊Â∆ ’Á∂ ‘ÈÕ

(iii) √≈∂ Óπø‚∂ ‘∆ Ó∂Ò≈ Ú∂÷‰ ⁄Ò∂ ◊¬∂Õ

(iv) ¡È∂’ ‹ØË∂ ÒÛ≈¬∆ «Ú⁄ Ó≈∂ ◊¬∂Õ

(v) ’Ø¬∆ Ïº⁄≈ Ú∆ ÓºÊ≈ ‡∂’‰ È‘∆∫ «◊¡≈Õ

F. «Èº‹ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ (Reflexiue Pronoun) :-

¿∞‘ ÙÏÁ ‹Ø ¡≈Í‰∂ ’Â≈ È≈Ò «ÓÒ ’∂ «¬√ ˘ ÷≈√ «ÚÙ∂√Â≈ Á∂Ú∂ ¿∞√ ˘ «Èº‹Ú≈⁄’

ÍÛÈªÚ ’«‘øÁ∂ ‘È, «‹Ú∂∫:

(i) ÓÀ∫ ¡≈Í Â∞‘≈‚∂ ÿ ¡≈Úª◊≈Õ

(ii) Â∞√∆∫ ¡≈Í Âª «¬‘ ◊ºÒ ¡≈÷∆ √∆Õ

(iii) ÓÀ∫ ¡≈Í ‹∆ ÂØ∫ «÷Ó≈ Ó≥◊∆ √∆Õ

«¬Ê∂ “¡≈Í” ÙÏÁ «Èº‹ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ ‘ÀÕ


A. ÍÛÈªÚ «’√ ˘ ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ ¿∞Á≈‘‰ √«‘Â «Ò÷ØÕ

B. ÍÛÈªÚ ¡Â∂ ÈªÚ «Ú⁄ ¡≥Â √ÍºÙ‡ ’ØÕ


ÈØ‡C. «È√⁄∂-Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ ¡Â∂ ¡«È√⁄∂ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ «Ú⁄ ¡≥Â √ÍºÙ‡ ’ØÕ

D. ‘∂· «Ò÷∂ Ú≈’ª «Ú⁄ ¡≥‚Ò≈¬∆È ÙÏÁª Á∂ ÍÛÈªÚ Á∂ ÍÃ’≈ «Ò÷Ø:-

A. ’Ω‰ ¡≈«¬¡≈ ‘À?

B. ‹Ó≈Â «Ú⁄Ø∫ Ï‘πÂ∂ Ïº⁄∂ ◊À‘≈˜ √ÈÕ

C. ‹Ø Ï∆‹Ø◊∂ ¿∞‘∆ Ú„Ø◊∂Õ

D. «¬‘ Ó∂∆ ’≈ ‘ÀÕ

E. ¡≈Í‰≈ ’øÓ ¡≈Í ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ

F. Ó∂∆ ’≈Í∆ «’√ È∂ ⁄πº’∆ ‘À?

G. ¿∞‘ ÿÛ∆ «Ò¡≈˙ «‹‘Û∆ Â∞√∆∫ ÓÀ˘ «ÁºÂ∆Õ

H. ¿∞√ Á∂ «ÍÂ≈ «ÁºÒ∆ ◊¬∂Õ

I. Â∞√∆∫ ⁄ÒØ ÓÀ∫ ¡≈«¬¡≈Õ

A@. Â∞‘≈˘ ’Ø¬∆ ÏπÒ≈ «‘≈ ‘ÀÕ

E. ‘∂· «Ò÷∂ Ú≈’ª «Ú⁄ ÍÛÈªÚ ⁄π‰Ø ¡Â∂ ÍÃ’≈ Ú∆ «Ò÷Ø:

A. ¡√∆∫ ¡≈Í‰∂ ÿ ‹≈ ‘∂ ‘ªÕ

B. Á∂÷Ø Ï≈‘ ’Ω‰ ¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ

C. ¡√∆∫ ¡≈ÍÁ∂ ÿ ‹≈ ‘∂ ‘ªÕ

D. «‹√ ÂÈ Ò≈◊∂ ¿∞‘∆ ÂÈ ‹≈‰∂Õ

E. ’Ω‰ ‘À ‹Ø Áπº÷ √πº÷ ¡È∞ÌÚ È‘∆∫ ’Á≈?

F. ’¬∆ √Á≈ fi»· ÏØÒÁ∂ ‘ÈÕ

G. «‹√ ˘ Á∂÷Ø ¿∞‘ ‘∆ ÍÀ√∂ «Íº¤∂ Ìº‹ «‘≈ ‘ÀÕ

H. ¡≈Í√ «Ú⁄ «ÓÒ ‹πÒ ’∂ ’øÓ ’ØÕ

I. Â∞√∆∫ Ó∂≈ ’øÓ ’ «Á˙Õ

A@. «‹‘Û∂ «Ó‘ÈÂ ’È◊∂, ¿∞‘ º‹ ÷≈‰◊∂Õ

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-H: ÍÛÈªÚ


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-I: «’«¡≈(Verb)


A. «’«¡≈ Á∆ Í«Ì≈Ù≈

B. ¿πÁ≈‘‰

C. «Ú√Ê≈

D. «’«¡≈ Á∂ Ì∂Á

E. «’«¡≈ Ì∂Áª Á∂ ¿πÍ Ì∂Á ¿πÁ≈‘‰ √≈«‘Â


ÓÈ∞º÷ «‹√ Ú≈Â≈Ú‰ ¡Â∂ ‘≈Ò≈Â «Ú⁄ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ’∞fi È≈ ’∞fi √ø√≈ «Ú⁄ «‘ø«Á¡ª

’Ø¬∆ È≈ ’Ø¬∆ «’«¡≈ ’Á≈ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ ‘≈ÒÂ «Ú⁄ ‘Ø‰ Ú≈Ò∆ «’«¡≈ ˘ «‹È∑ª ÙÏÁª «Ú⁄

ÍÃ◊‡ ’Á≈ ‘ÀÕ Ì≈Ú «’√∂ ÓÈ∞º÷ ‹ª Ú√Â± Á∂ ’øÓ, ’≈Ò √≈«‘Â ÍÃ◊‡ ’È Ú≈Ò∂ ÙÏÁª ˘

«Ú¡≈’‰ «Ú⁄ «’«¡≈ ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ «’«¡≈ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ Ú≈’ ¡≥Â «Ú⁄

¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ «¬√∂ ÂØ∫ ‘∆ Ú≈’ Á∂ ’Â≈ ¡Â∂ ’Ó ¡≈«Á Á≈ ÍÂ≈ ⁄ºÒÁ≈ ‘À «‹Ú∂∫ :-

A. ≈Ó ÁπºË Í∆∫Á≈ ‘À B. √ÒÓ≈ «⁄º·∆ «Ò÷Á∆ ‘ÀÕ

C. √π«øÁ ÷∂‚Á≈ ‘À D. ’∞ºÂ≈ ÌΩ∫’Á≈ ‘ÀÕ

¿∞ÍÒ∂ Ú≈’ª «Ú⁄ ¡≥‚ Ò≈¬∆È ÙÏÁ «’√∂ Íπ÷ ‹ª Ú√Â± Á≈ ’øÓ ’≈Ò √≈«‘Â ÍÃ◊‡ ’

‘∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ «¬È∑ª ÙÏÁª ˘ «’«¡≈ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Ú≈’ª «Ú⁄ ’øÓ ’È Ú≈Ò∂ ˘ ’Â≈

¡Â∂ «‹√ ¿∞µÂ∂ ’øÓ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ¿∞√ ˘ ’Ó ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :-

Ó«‘øÁ «√øÿ È∂ ÍºÂ «Ò«÷¡≈Õ

¿∞ÍØ’Â Ú≈’ «Ú⁄ Ó«‘øÁ «√øÿ ’Â≈ ‘ÀÕ ¡Â∂ “ÍºÂ” ÙÏÁ ’Ó ‘ÀÕ

«’«¡≈ Á∂ «ÂøÈ Ì∂Á ‘È:

A. ¡’Ó’ «’«¡≈

B. √’Ó’ «’«¡≈

C. Áπ’Ó’ «’«¡≈

A. ¡’Ó’ «’«¡≈ :-

ÙÏÁ∆ ¡Ê ÓπÂ≈«Ï’ «‹√ «Ú⁄ ’Ó È≈ ‘ØÚ∂Õ «¬√ Ò¬∆ Ú≈’ ÂØ∫ «’«¡≈ Á≈ ’∂ÚÒ ’Â≈

‘ØÚ∂ ’Ó È≈ ‘ØÚ∂; ¿∞√ ˘ ¡≈’Ó «’«¡≈ ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ

A. Óπø‚≈ ÍÛ∑Á≈ ‘ÀÕ

B. ≈Ó ÷∂‚Á≈ ‘ÀÕ

C. ’∞ºÂ≈ ÌΩ∫’Á≈ ‘ÀÕ

¿∞ÍØ’Â «ÂøÈØ Ú≈’ ¡’Ó’ «’«¡≈ Ú≈Ò∂ Ú≈’ ‘È!

¡’Ó’ «’«¡≈ Á∂ Ú∆ ÁØ Ì∂Á ‘È:-


ÈØ‡(¿) Í»‰ ¡’Ó’ :-

«‹‘Û∆ «’«¡≈ ¡≈Í‰∂ ’Â≈ È≈Ò «ÓÒ ’∂ Ú≈’ Á∂ Ì≈Ú ˘ Í»≈ ’È Á∂Ú∂ Í»‰

¡≈’Ó’ «’«¡≈ ¡÷Ú≈¿∞∫Á∆ ‘À «‹Ú∂∫:-

«¥ÙÈ≈ ◊≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ «‹øÁ ÍÛ∑Á≈ ‘ÀÕ

(¡) ¡Í»‰ ¡’Ó’ :-

«‹‘Û∆ «’«¡≈ Ú≈’ Á∂ Ì≈Ú ˘ Í»≈ È≈ ’∂ ¿∞√ ˘ ¡Í»‰ ¡≈’Ó’ «’«¡≈ ¡≈÷Á∂ ‘È

«‹Ú∂∫:

≈Ó........ ‘Ø «◊¡≈ ‘ÀÕ

¿∞ÍØ’Â Ú≈’ «Ú⁄ ‘Ø «◊¡≈ Ú≈’ Á∂ Ì≈Ú ˘ Í»≈ È‘∆∫ ’Á∂ √Ø «¬‘ ¡Í»‰ ¡≈’Ó’

«’«¡≈ ‘ÀÕ

B. √’Ó’ «’«¡≈ :-

«‹È∑ª Ú≈’ª «Ú⁄ ’Â≈, ’Ó ¡Â∂ «’«¡≈ «øÂøÈØ∫ ‘∆ ‘Ø‰ ¿∞√ ˘ √’Ó’ «’«¡≈ ¡≈÷Á∂

‘ÈÕ

«‹Ú∂∫ :-

’∞Û∆ «⁄º·∆ «Ò÷Á∆ ‘ÀÕ

’∞Û∆ ◊∆Â ◊≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ

Óπø‚≈ «’Â≈Ï ÍÛ∑Á≈ ‘ÀÕ

√’Ó’ «’«¡≈ Ú∆ «ÂøÈ Ì∂Á ‘È «‹Ú∂∫ :

(¿) «¬’«‘∆ √’Ó’ «’«¡≈ :-

«‹√ «’«¡≈ ˘ «¬’Ø ’Ó Á∆ ÒØÛ ‘ØÚ∂Õ «‹Ú∂∫:-

¿∞‘ ⁄≈‘ Í∆∫Á≈ ‘ÀÕ

(¡) Áπ‘∆ √’Ó’ «’«¡≈ :-

«¬√ «’«¡≈ Ò¬∆ ÍÃË≈È ¡Â∂ ¡ÍÃË≈È ÁØ ’Óª Á∆ ÒØÛ ‘πøÁ∆ ‘À: «‹Ú∂∫ :

¿∞√È∂ Óπø‚∂ ˘ √’±Ò Ì∂«‹¡≈Õ

(¬) «ÓÙÂ √’Ó’ «’«¡≈ :-

«¬√ «’«¡≈ Ò¬∆ «¬’ ’Ó ¡Â∂ «’«¡≈-«ÚÙ∂Ù‰ Á∆ Ú∆ ÒØÛ ÍÀ∫Á∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ :-

≤Ù≈Ó È∂ Ó∂˜ ¿∞µÂ∂ ⁄≈‘ º÷∆Õ

C. Áπ’Ó’ «’«¡≈ :-

«Ú¡≈’‰ «Ú⁄ ’∞fi ¡À√∂ Ú≈’ «‹√ Ú≈’ Á∆ «’«¡≈ ˘ «‹√ Á∂ ÁØ ’Ó ‘Ø‰, Áπ’Ó’-

«’«¡≈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

(¿) Óª-ÍπºÂ ˘ ÌØ‹È ¤’ªÁ∆ ‘ÀÕ

(¡) ¿∞√ È∂ «ÍÂ≈ ‹∆ ˘ «⁄º·∆ «Ò÷∆Õ

¿∞ÍØ’Â Í«‘Ò∂ Ú≈’ «Ú⁄ “ÍπºÂ” ¡Â∂ ÌØ‹È ÁØ ’Ó ‘ÈÕ Á»‹∂ Ú≈’ «Ú⁄ “«ÍÂ≈” ¡Â∂

“«⁄º·∆” ÁØ ’Ó ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ¿∞ÍØ’Â ÁØ Ú≈’ª Á∆ «’«¡≈ ˘ Áπ’Ó’ «’«¡≈ ¡≈÷Á∂ ‘È:

ÈØ‡ : ’¬∆ Ú∂ ¡’Ó’ «’«¡≈ È≈Ò ¿∞√∂ «’«¡≈ ÂØ∫ Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ÈªÚ ’Ó Á∆ Êª

¡«Ë¡≈¬∂-I: «’«¡≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

ÚÂ ’∂ √’Ó’ Ï‰≈ «Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ÈªÚ ’Ó Á∆ Êª ÚÂ ’∂ √’Ó’ Ï‰≈ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À

«‹Ú∂∫ :-

(i) ≈‹≈ ’∞ºÂ∂ Á∆ ÓΩÂ Ó«¡≈Õ

(ii) Ó‘≈≈‹≈ ‰‹∆Â «√øÿ È∂ ’¬∆ ÒÛ≈¬∆¡ª ÒÛ∆¡ªÕ

(iii) ¿∞‘ Ëπ∆ Ï«‘‰∆ ÏÀ·≈Õ

(iv) Óπø‚≈ Ó∆Ò Á∆ ÁΩÛ ÁΩ«Û¡≈Õ

¿∞ÍØ’Â «¬È∑ª Ú≈’ª «Ú⁄, ÓΩÂ, ÒÛ≈¬∆¡ª, Ï«‘‰∆, ÁΩÛ ÙÏÁ «’«¡≈ ÂØ∫ Ï‰∂ ‘ÈÕ ¡À√∂

ÙÏÁª ˘ «Ú¡≈’‰ Á∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ √‹≈Â∆ ’Ó ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ


A. ’«¡≈ «’√ ˘ ¡≈÷Á∂ ‘È? ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

B. «’«¡≈ Á∂ Ì≈◊ «’‘Û∂ ‘ÈÕ ¿∞Á≈‘‰ √«‘Â √ÍºÙ‡ ’ØÕ

C. Í»‰ ¡Â∂ ¡Í»‰ ¡’Ó’ Ï≈∂ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄≈ «Ò÷ØÕ

D. ’Â≈ Íπ÷ ¡Â∂ ’Ó Í»’ ÂØ∫ ’∆ Ì≈Ú ‘À?

E. √‹≈Â∆ ’Ó «‹Ú∂∫ Ï‰Á ‘ÈÕ ¿∞Á≈‘‰ √≈«‘Â √ÍºÙ‡ ’ØÕ

JJJ


ÈØ‡¡«Ë¡≈¬∂-A@: «ÚÙ∂Ù‰(Adjective)


A. «ÚÙ∂Ù‰ Á∆ Í«Ì≈Ù≈

B. «Ú√Ê≈

C. «ÚÙ∂Ù‰ Á∂ Ì∂Á

D. «ÚÙ∂Ù‰ Á∂ Ì∂Áª Á∂ ¿πÍ-Ì∂Áª Á≈ ¿πÁ≈‘‰ √«‘Â «Ú√Ê≈


«ÚÙ∂Ù‰ (Adective)

ÙπºË Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÏØÒ‰ ¡Â∂ «Ò÷‰ ¡Â∂ Ò¬∆ ’∞fi «ÈÔÓ ¿∞Ò∆’∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «‹È∑ª È≈Ò

ÏØÒ∆ ÷≈√ ÂΩ Ó≈Â-Ì≈Ù ÏØÒ‰, «Ò÷‰ ¡Â∂ «√º÷‰ Ò¬∆ √‘≈¬∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «¬‘ «ÈÔÓ «Ú¡≈’‰ Á∂

¡Ë∆È √Ófi∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «Íº¤∂ ¡√∆∫ ’∞fi «ÈÔÓ Á≈ «Ú√Ê≈ Í≈·’ª √≈‘Ú∂∫ º÷ ⁄πº’∂ ‘ªÕ «¬√

¡«Ë¡≈¬∂ «Ú⁄ «Ú¡≈’‰ Á≈ ¿∞‘ »Í √ÍºÙ‡ ’ª◊∂ «‹√ ˘ ¡√∆∫ «ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹√ Á∆

Í«Ì≈Ù≈ «¬‘ ‘ÀÕ ‹Ø ÙÏÁ ÈªÚª ‹ª ÍÛÈ≈Úª Á∂ ◊π‰ ¡Ω◊»‰, «◊‰Â∆, «Ó‰Â∆ Áº√‰ ¡Â∂ «¬È∑ª

˘ ¡≈Ó ÂØ∫ ÷≈√ Ï‰≈¿∞‰, ¿∞‘Èª ˘ «ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫:-

A. Ï∆Ï≈ Óπø‚≈, È∂’ «¬√Â∆, ⁄ø◊∂≈ Ï≈Ò’, Ò‘Ω∆ Íº·≈Õ

B. ÁØ Íπ≤Ù, Á»‹≈ Óπø‚≈, Á»‰≈ ÁπºË, ÍΩ‰≈ ◊˜

C. ÊØÛ≈ ÁπºË, Ï‘πÂ≈ ◊πÛ, √∂ Ì Í≈‰∆

D. «¬‘ Íπ√Â’, ¿∞‘ ÿÛ∆, ¡Ω‘ ’∞Û∆¡ª, ¡Ø‘ ’∞√∆

E. ¡≈Í‰≈ ÿ, ’Ω‰ ÍπÙ, ’∆ ◊Ò, Ó∂≈ ÿØÛ≈

¿∞ÍØ’Â ¡≥‚ Ò≈¬∆È ÙÏÁ ¡≈Í‰∂ È≈Ò Ú≈Ò∂ ÙÏÁª (È≈Úª ‹ª ÍÛÈ≈Úª) Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈

ÍÃ◊‡ ’Á∂ ‘ÈÕ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ÍÃ◊‡ ’È Ú≈Ò∂ ÙÏÁ ◊π‰, ¡Ω◊π‰ Áº√Á∂ ‘ÈÕ Á»‹∆ √ºÂ «Ú⁄ ¡≈¬∂

≤ÙÏÁ È≈Úª «◊‰Â∆ Â∂ Á‹≈ ¡≈«Á Áº√Á∂ ‘ÈÕ Â∆‹∆ √ºÂ «Ú⁄Ò∂ ÙÏÁ «Ó‰Â∆ ‹ª ÂØÒ ¡Â∂

⁄ΩÊ∆ √ºÂ «Ú⁄Ò∂ ÙÏÁ È≈Úª ˘ «È√«⁄Â ÂΩ Â∂ Áº√Á∂ ‘È ¡Â∂ Í≥‹Ú∆∫ √ºÂ «Ú⁄ È≈Úª È≈Ò

Òº◊∂ ÙÏÁ ¡≈Í‰∂ ÍÛÈªÚ∆ »Í ÂØ∫ «ÚÙ∂Ù‰ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ «‹√ ÈªÚ ‹ª ÍÛÈªÚ È≈Ò ’Ø¬∆

«ÚÙ∂Ù ÙÏÁ Òº◊∂ ‘Ø‰Õ ¿∞‘Èª ˘ «ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘È, «‹Ú∂∫ «’ ¿∞µÍ √ÍºÙ‡ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ

«¬‘ «ÚÙ∂Ù ÙÏÁ ÈªÚ ÂØ∫ Í«‘Òª Ú∆ «Á√ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ÈªÚ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú∆ «‹Ú∂∫:-

A. √Ø‘‰≈ ÎπºÒ ÒÀ ¡≈˙Õ

B. ¿∞‘ ÎπºÒ √Ø‘‰≈ ‘ÀÕ

«ÚÙ∂Ù‰ Á∂ Ì∂Á (Kinds of Adjectives) :-

A. ◊π‰ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ (Quality Adjectives)B. √ø«÷¡’ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ (Numerial Adjectives)C. Í«¡≈‰ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ (Quanlity Adjectives)

¡«Ë¡≈¬∂-A@: «ÚÙ∂Ù‰


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

D. «È√⁄∂Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ (Deconstrative Adjectives)E. ÍÛÈªÚ∆ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ (Proneun Ajectives)

◊π‰ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ :-

‹Ø ÙÏÁ «’√∂ ÈªÚ ‹ª ÍÛÈªÚ Á≈ ◊π‰, ÁØÙ, ø◊, ÍÃ◊‡ ’∂Õ ¿∞√ ˘ ◊π‰ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰

’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞Á≈‘‰ Ò¬∆ ‘∂· «Ò÷∂ Ú≈’ª «Ú⁄ ◊π‰ ÍÃ◊‡ ‘πøÁ∂ ‘È:-

A. ◊∞‰ :-

√πÙ∆Ò, «Á¡≈¨, ËÓ≈ÂÓ≈, ⁄ø◊≈Õ

B. ÁØÙ :-

¡«ÌÓ≈È∆, ÒØÌ∆, Ïπ≈, Í≈Í∆ ¡≈«ÁÕ

C. «ÁÙ≈:-

Í»Ï, ¿∞Â, Íº¤Ó, Áº÷‰ ¡≈«ÁÕ

D. Á∂Ù :-

Ì≈Â, ÚÒÀÂ, ⁄∆È, ‹Í≈È ¡≈«ÁÕ

E. √Ê≈È :-

¿∞ÍÒ≈ ‘∂·Ò «Ú⁄’≈Ò≈

F. ¡Ú√Ê≈ :-

’Ó˜Ø, Óπº÷∆, Áπº÷∆, Â’Û≈ ¡≈«ÁÕ

G. ø◊ :-

’≈Ò≈, È∆Ò≈, Í∆Ò≈, √ÎÀÁ ¡≈«Á

H. ¡’≈ :-

◊ØÒ, ⁄Ω√, «Â’ØÈ≈ ÍÂÒ≈ ¡≈«Á

A. ◊π‰Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ Á∆¡ª «ÂøÈ ¡Ú√Ê≈Úª ‘È:-

(¿) √≈Ë≈È ¡Ú√Ê≈ :-

‹ÁØ∫ «’√∂ «ÚÙ∂≤Ù Á∆ «’√∂ Á»‹∂ «ÚÙ∂Ù È≈Ò Â∞ÒÈ≈ È≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂, √◊Ø∫ √≈Ë≈È ÂΩ Â∂ ‘∆

¿∞√ Á∂ ◊π‰ ‹ª ¡Ω◊∞‰ Áº√∂ ‹≈‰ Âª ¿∞√ Ú∂Ò∂ ¿∞√ ˘ «ÚÙ∂Ù‰ Á∆ ¡Ú√Ê≈ √≈Ë≈‰ ‘πøÁ≈ ‘À

«‹Ú∂∫:-

(i) ⁄ø◊≈ Óπø‚≈ ÁΩÛÁ≈ ‘ÀÕ (⁄ø◊≈)

(ii) «¬‘ Óπø‚≈ «Ë¡≈‰≈ ‘ÀÕ («Ë¡≈‰≈)

(iii) ¿∞√ Í≈√ ‚ºÏ≈ ’∞ºÂ≈ ‘ÀÕ (‚ºÏ≈)

(¡) ¡«Ë’Â ¡Ú√Ê≈ :-

‹ÁØ∫ «’√∂ «ÚÙ∂Ù ˘ ◊π‰ª ‹ª ¡Ω◊∞‰ª «Ú⁄ «’√∂ Á»‹∂ È≈ÒØ∫ ÚºË ‹ª ÿº‡ Áº«√¡≈ ‹≈Ú∂ Âª

«ÚÙ∂Ù‰ Á∆ ¡«Ë’Â ¡Ú√Ê≈ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ :-

(i) ‹√Ó∆Â, ‘ÍÃ∆Â È≈ÒØ∫ √πøÁ ‘ÀÕ (È≈ÒØ∫ √πøÁ)


ÈØ‡(ii) «¬‘ ÍÍ∆Â≈ ¿∞√ ÂØ∫ ⁄ø◊≈ ‘ÀÕ (ÂØ∫ ⁄ø◊≈)

(iii) Ù≈Ó «√øÿ, ’∂‘ «√øÿ È≈ÒØ∫ Ó≈Û≈ ‘ÀÕ (È≈ÒØ∫ Ó≈Û≈)

(¬) ¡«Ë’Ó ¡Ú√Ê≈ :-

‹ÁØ∫ «’√∂ «ÚÙ∂Ù ˘ Ï≈’∆ √Ì È≈ÒØ∫ ÚºË ‹ª Ó≥Á≈ Áº«√¡≈ ‹≈Ú∂ Âª ¿∞√ √Ó∂∫ «ÚÙ∂Ù‰ Á∆

¡«Ë’Ó ¡Ú√Ê≈ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ :-

(i) «√ÓÈ √≈∂ Óπø«‚¡ª È≈ÒØ∫ ⁄ø◊≈ ‘ÀÕ (√≈«¡ª È≈ÒØ∫ ⁄ø◊≈)

(ii) «¬‘ Ó’≈È √Ì ÂØ∫ √πøÁ ‘ÀÕ (√Ì ÂØ∫ √πøÁ)

(iii) «¬‘ ’ºÍÛ≈ √Ì ÂØ∫ ÚË∆¡≈ ‘ÀÕ (√Ì ÂØ∫ ÚË∆¡≈)

ÈØ‡ :-

(¿) ‹∂ ◊π‰≈ Á∆ ’∞fi «È¿∞‰Â≈ ‹ª ÿ≈‡ ÍÃ◊‡ ’È∆ ‘ØÚ∂ Âª ◊π‰ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ È≈Ò

«‹‘≈ ‹≈ ‹∂‘∆ ÙÏÁ Ò≈ Á∂∫Á∂ ‘ÈÕ

«‹Ú∂∫ : “’≈Ò≈ «‹‘≈ ’ºÍÛ≈, ’≈Ò∆ «‹‘∆ ‡ØÍ∆!”

(¡) Èª Á∂ È≈Ò È≈Ó, È≈Ó’, »Í∆, √øÏøË Ò◊≈¿∞‰ È≈Ò ◊π‰ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ Ï‰ ‹ªÁ∂

‘È «‹Ú∂∫ :- “ÿØ◊∆ ’øÓ”

(¬) ÈªÚ Ú∆ ’Á∂-’Á∂ ◊π‰ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù √Ó≈È ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È «‹Ú∂∫ :- “÷ºÂ∆ ÚøÙ”

(√) «ÚÙ∂Ù‰ Á≈ ¡ÒØÍ ’’∂ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ Á≈ ÚÂÈ ÈªÚ Á∆ Â∑ª ‘πøÁ≈ ‘À «‹Ú∂∫ :-

“¡Ó∆≈ Á≈ ’∆ ’«‘‰≈”Õ

B. √ø«÷¡≈ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ :-

‹Ø «ÚÙ∂Ù‰ ¡≈Í‰∂ «ÚÙ∂Ù Á∆ «◊‰Â∆, Á‹≈, √Íπº⁄Â≈, ’√, ◊π‰≈ ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù Á∆ ‘ ◊ºÒ

«È÷∂Û ’∂ Áº√‰, ¿∞‘Èª ˘ √ø«÷¡≈ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ Á∆ ‘∂· «Ò÷∆¡ª √ºÂ «’√Óª ‘È:-

(i) «◊‰Â∆ Ú≈⁄’ :-

«¬‘ ¿∞‘ √ø«÷¡≈ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ ‘πøÁ∂ ‘È ‹Ø Ú√Âª Á∆ Í»∆-Í»∆ «◊‰Â∆ Áº√‰ «‹Ú∂∫ : -

«¬’, ÁØ, «ÂøÈ ¡≈«Á

(ii) ’Ó Ú≈⁄’ :-

¡«‹‘∂ √ø«÷¡≈ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ª ˘ «‹‘Û∂ ⁄∆‹ª Á≈ Á‹≈ ÈßÏ Áº√‰ «’ ’Ø¬∆ ⁄∆˜ «’øÈ∆

‘ÀÕ ’ÓÚ≈⁄’ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫:-

Í«‘Ò≈, Á»‹≈, ⁄≈Ò∆Úª, ¡√∆Úª, ‘‹≈Úª, Ò∂÷‰ ¡≈«Á

(iii) ’√ Ú≈⁄’ ‹ª ’√∆ :-

«¬‘ ¿∞‘ √ø«÷¡≈ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ ‘πøÁ∂ ‘È «‹‘Û∂ «’√∂ Ú√Â Á∂ «‘º«√¡ª Á∆ «◊‰Â∆ Á≈ ÍÂ≈

Á∂‰Õ «‹Ú∂∫ :-

¡ºË≈, ÍΩ‰≈, ⁄ΩÊ≈ («‘º√≈), ¡º·Úª («‘º√≈)

(iv) ◊π‰ Ú≈⁄’ :-

«¬‘ ¿∞‘ √ø«÷¡≈Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ ‘È «‹‘Û∂ «¬‘ Áºº√‰ «’ ’Ø¬∆ ⁄∆˜ Á»‹∆ È≈ÒØ∫ «’øÈ∂ ◊π‰≈

‘ÀÕ «‹Ú∂∫ : -

¡«Ë¡≈¬∂-A@: «ÚÙ∂Ù‰


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

Áπ◊‰≈, «Â◊π‰≈, ⁄Ω◊‰≈, ‹ª ⁄≈ ◊π‰≈, Í≥‹ ◊π‰≈, Áº√ ◊π‰≈ Ú∆‘ ◊π‰≈, Â∆‘ ◊π‰≈

¡≈«Á

(v) «È÷∂Û Ú≈⁄’ ‹ª «È÷∂Û’ :-

«¬‘ ¿∞‘ √ø«÷¡≈ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ ‘πøÁ∂ ‘È, «‹‘Û∂ Ï‘πÂ∆¡ª «Ú⁄Ø∫ ’∞fi Ú√Âª ˘ «È÷∂Û ’∂

Áº√‰Õ «‹Ú∂∫:-

‘ «¬’, ‘ ’Ø¬∆, ‘∂’, ÁØ-ÁØ, Í≥‹-Í≥‹, ¤∂-¤∂, ¡≈«ÁÕ

(vi) √Íπº⁄Â≈ Ú≈⁄’ :-

«‹‘Û≈ √ø«÷¡≈ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ «’√∂ ⁄∆˜ Á∆ √Óπº⁄∆ «◊‰Â∆ ˘ ÍÃ◊‡ ’∂, ¿∞√ ˘ √Óπº⁄Â≈

Ú≈⁄’ ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫:-

ÁØÚ∂∫, «ÂøÈ∂, ⁄≈∂, «ÂøÈª Á∂ «ÂøÈ, Ú∆‘ª Á∆¡ª Ú∆‘, ¡≈«ÁÕ

(vii) ¡«ÈÙ«⁄Â Ú≈⁄’ : -

«¬‘ ¿∞‘ √ø«÷¡≈Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ ‘πøÁ∂ ‘È «‹‘Û∂ «’√∂ ⁄∆˜ Á∆ Í»∆-Í»∆ «◊‰Â∆ È≈ Áº√‰

«‹Ú∂∫ :

√Ì, ÊØÛ∂, ’∞fi, ‘Ø, √≈∂, ’¬∆, «ÚÒ∂, «ÚÒ≈ ¡≈«Á

C. Í«Ó≈‰ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂≤Ù‰ :-

‹Ø «ÚÙ∂Ù‰ ¡≈Í‰∂ «ÚÙ∂Ù Á∆ «Ó‰Â∆, ÂØÒ ‹ª Ó≈Í «È√«⁄Â ‹ª ¡«ÈÙ«⁄Â »Í «Ú⁄

Áº√‰, ¿∞‘Èª ˘ Í«Ó≈‰ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

«¬‘Èª Á∂ ¿∞ÍÌ∂Á ÁØ ‘È:- «ÈÙ⁄Â≈ ¡Â∂ ¡«È√⁄Â≈

(i) «ÈÙ⁄Â≈ :-

«¬√ «Ú⁄ Í»∆-Í»∆ «Ó‰Â∆ ‹ª Ó≈Í ÂØÒ Áº√‰ Ú≈Ò∂ ÙÏÁ ˘ «ÈÙ⁄Â Í«Ó≈‰ Ú≈⁄’

’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

«‹Ú∂∫:- «ÂøÈ ÂØÒ∂ √ØÈ≈, Ó‰ Ì ¡≈‡≈, ÁØ ◊˜ ’ÍÛ≈Õ

¡«È√⁄Â≈ :-

«¬√ «Ú⁄ ¿∞‘ ÙÏÁ ‹Ø ¡≈Í‰∂ «ÚÙ∂Ù Á∆ Í»∆ «Ó‰Â∆ ‹ª Ó≈Í ÂØÒ È≈ Á√ √’∂Õ

«‹Ú∂∫ :- Ï‘πÂ≈ ÁπºË, ÊØÛ≈ ¡≥È, ÿº‡ Í≈‰≈

D. «ÈÙ⁄∂Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ :-

‹Ø «ÚÙ∂Ù‰ ¡≈Í‰∂ «ÚÙ∂Ù ˘ √ÀÈÂ ‹ª «¬Ù≈∂ Áπ¡≈≈ ¡≈Ó ÂØ∫ ÷≈√ Ï‰≈Ú∂ ¿∞√ ˘ «ÈÙ⁄∂

Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ ¿∞‘Èª Á∆ ÚÂØ∫ ÁØ ÍÃ’≈ ’’∂ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫:-

A. «È’‡ ÚÂ∆ :- «¬‘ ’∞Û∆, ¡À‘ ’∞Û∆

B. ¡≈Ó ÚÂ∆ :- ¿∞‘ ¡≈ÁÓ∆ ¡Ω‘ ¡≈ÁÓ∆

E. ÍÛÈªÚ∆ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ : -

¿∞‘ ÙÏÁ ‹ÁØ∫ «¬‘ √ÀÈÂ ‹ª «¬Ù≈∂ Á∂ »Í «Ú⁄ È‘∆∫, √◊Ø∫ ÈªÚ È≈Ò Ò◊≈ ’∂ ¿∞√ Á∆ ¿∞√∂

»Í «Ú⁄ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ‹ª ÷≈√∆¡Â ÍÃ◊‡ ’Á≈ ‘À Âª ¿∞√ ˘ ÍÛÈªÚ∆ «ÚÙ∂Ù‰ ¡≈÷ª◊∂ «‹Ú∂∫ :-


ÈØ‡A. ¿∞‘ ÓÈ∞º÷ ‹Ø ÒØ’ª Á≈ ÌÒ≈ ’Á∂ ‘È, Óπ’Â∆ Í≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ

B. «’‘Û∆ ⁄∆˜ ‘À, ‹Ø √≈‚∂ ÿ È‘∆∫Õ

C. ’∆ ◊Ò Â∞√∆∫ È‘∆∫ √∆?

«¬Ê∂ ¡≥‚ Ò≈¬∆È ’∆Â∂ ÙÏÁ Ï‘π Ú⁄È ÍÛÈªÚ∆ «ÚÙ∂Ù‰ ‘ÈÕ «¬‘ Ú∆ ÁØ ÍÃ’≈ Á∂ ‘È:-

A. Ó»Ò »Í ÍÛÈªÚ∆ «ÚÙ∂Ù‰ :-

‹Ø ¡≈Í‰∂ ÍÛÈªÚ∆ »Í «Ú⁄ ‘∆ «ÚÙ∂Ù‰ Ï‰ ‹≈‰, ¿∞√ ˘ Ó»Ò »Í ÍÛÈªÚ∆ «ÚÙ∂Ù‰

¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :-

’Ω‰ ¡≈ÁÓ∆! ’∆ ‘≈Ò ¬∂Õ

¿πÍØ’Â ÙÏÁ ’Ω‰, ’∆, Ó»Ò »Í ÍÛÈªÚ∆ «ÚÙ∂Ù‰ ‘ÈÕ

B. ¿∞ÂÍ≥È »Í ÍÛÈªÚ∆ «ÚÙ∂Ù‰ :-

‹Ø ÙÏÁ ÍÛÈªÚª ÂØ∫ Ï‰È ¿∞√ ˘ ¿∞ÂÍ≥È ÍÛÈ≈Ú∆ «ÚÙ∂Ù‰ ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :- Ó∂≈,

Â∂≈, «¬√Á≈, «’øÈ≈ ¡≈«ÁÕ

«¬√ Á∂ Ì∂Á ‘∂· «Ò÷∂ ‘È:-

«ÚÙ∂Ù‰ ÂØ∫ ÍÛÈªÚ

¿∞‘ Óπø‚≈ Ï∆Ï≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ Ï∆Ï≈ ‘ÀÕ

’Ω‰ ÏøÁ≈ ¡≈«¬¡≈ √∆Õ ’Ω‰ ¡≈«¬¡≈ √∆?

’∆ ◊Ò ’∆Â∆ ‹∂? ’∆ «’‘≈ ‹∂?


A. «ÚÙ∂Ù‰ «’√ ˘ ¡≈÷Á∂ ‘È? «ÚÙ∂Ù‰ «’ÂÈ∂ ÍÃ’≈ Á∂ ‘ÈÕ ¿∞Á≈‘‰ √≈«‘Â «⁄øÈ≈ ≈‘∆∫

√ÍºÙ‡ ’ØÕ

B≤. ‘∂· «Ò÷∂ ÙÏÁª Á∆ «ÚÙ∂Ù‰ ¡Â∂ ¡≈Ó Èª¿∞ Á∂ »Í «Ú⁄, Ú≈’ª «Ú⁄ ÚÂØ∫ ’Ø:-

ËÓ∆, ¡≈◊», Á≈È∆ Ù‘∆Á, «Ó‘ÈÂ∆, ◊≈Ò∑Û∆, ‘ø’≈∆, Á≈È∆

C. ‘∂· «Ò÷∂ Ú≈’ª «Ú⁄ ÏÀ’‡ª «Ú⁄Ø∫ „π’Ú∂∫ «ÚÙ∂Ù‰ ⁄π‰ ’∂ √≈‘Ó‰∂ «Ò÷Ø:-

(¿) Óπø«‚¡ª È∂ (√ÏºÂ, Í≥‹Úª, √≈≈, ’∞Ò ÁπºË Í∆«¬¡≈...

(¡) («¬‘ ⁄≈, √Ì) ÿØÛ≈ Ó∂≈ ‘ÀÕ

(¬) (√πøÁ, ÁØ-ÁØ, ÈΩ∫, «’‘Û∂) πÍÀ ÒÀ ’∂ ‹≈˙....

(√) ’ºÒ∑ ¡√∆∫ ’‰’ «Ú⁄Ø∫ (√≈∂, √πøÁ, Óπº· ’∞)

(‘) (’Ω‰, ’≈Ò≈, Í≥‹-Í≥‹) ’∞ºÂ≈ Ï‘πÂ ÌΩ∫’Á≈ ‘À...

D. «È⁄∂Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ ¡Â∂ «È√⁄∂ Ú≈⁄’ ÍÛÈªÚ ÂØ∫ ’∆ Ì≈Ú ‘À ¡≈ÍØ «Ú⁄ ’∆ Ì∂Á ‘ÀÕ

¿πÁ≈‘‰ √≈«‘Â √ÍºÙ‡ ’ØÕ

E. ÍÃÙÈÚ≈⁄’ ÍÛÈ≈¿∞ ¡Â∂ ÍÛÈªÚ∆ «ÚÙ∂Ù‰ «Ú⁄ ’∆ Ì∂Á ‘ÀÕ ¿∞Á≈‘‰ √≈«‘Â √ÍºÙ‡

’ØÕ

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-A@: «ÚÙ∂Ù‰


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-AA: «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰(Adverb)


A. «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ Á∆ Í«Ì≈Ù≈

B. «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ Á∂ Ì∂Á

C. «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ Á∂ ¿πÍ-Ì∂Á ¿πÁ≈‘‰ √«‘Â


ÙÏÁ∆ ¡Ê ÓπÂ≈«Ï’ «’«¡≈ ¿∞‘ ÙÏÁ ‘À «‹√ È≈Ò «’√∂ ÓÈ∞º÷ ‹ª Ú√Â± Á∂ ’øÓ, ’≈Ò √≈«‘Â

ÍÃ◊‡ ’È, ¿π‘Èª ÙÏÁª ˘ «’«¡≈ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‹Ø ÙÏÁ ÈªÚª ‹ª ÍÛÈ≈Úª Á∂ ◊π‰ ¡Ω◊π‰,

«◊‰Â∆, «Ó‰Â∆ Áº√‰ ¡Â∂ «¬È∑ª ˘ ¡≈Ó ÂØ∫ ÷≈√ Ï‰≈¿∞‰ ¿∞‘Èª ˘ «ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «’«¡≈-

«ÚÙ∂Ù‰ ÁØ ÙÏÁª Á≈ √πÓ∂Ò ‘ÀÕ «¬‘ ÁØÚ∂∫ ÙÏÁ Úº÷-Úº÷ ÙÏÁª «’«¡≈-«ÚÙ∂Ù‰ √Ê≈ÍÂ ’Á∆¡ª

‘ÈÕ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ ¿∞‘ ÙÏÁ ‘À, ‹Ø «’√∂ «’«¡≈ Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ÍÃ◊‡ ’∂, ‹ª Ú≈’ Á∆ «’«¡≈ Á∂

’øÓ Á∂ ‘Ø‰ Á≈ √Óª, ¡√Ê≈È ‹ª ’≈È Áº√∂Õ Ì≈Ú «‹‘Û∂ ÙÏÁ ’øÓ Á≈ «’Ú∂∫ ‘Ø‰≈, ’Á ‘Ø‰≈, «’ºÊ∂

‘Ø‰, È≈ ‘Ø‰≈ ¡≈«Á ÍÃ◊‡ ’È, ¿∞È∑ª ˘ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :-

A. ¿∞‘ ’≈‘Ò≈ Â∞Á≈ ‘ÀÕ

B. ¡√∆∫ «¬ºÊ∂ «‘øÁ∂ ‘ªÕ

C. ÓÀ∫ È‘∆∫ ‹≈Úª◊≈Õ

D. ÓÀ∫ ’Ò ÏøÏ¬∆ ‹≈Úª◊≈Õ

¿∞ÍØ’Â Ú≈’ª «Ú⁄ “’≈‘Ò≈, ’ºÒ∑, «¬Ê∂, È‘∆∫, ÙÏÁ ’øÓ Á≈ «’Ú∂∫ ‘Ø‰≈, ’Á ‘Ø‰≈, «’ºÊ∂

‘Ø‰≈ ‹ª È≈ ‘Ø‰≈ ¡≈«Á ÍÃ◊‡ ’Á∂ ‘ÈÕ

«’«¡≈-«ÚÙ∂≤Ù‰ Á∂ Ì∂Á (Kinds of Adverb) : -

«’«¡≈-«ÚÙ∂Ù‰ Á∂ ‘∂· «Ò÷∂ Ì∂Á ¡º· ÍÃ’≈ Á∂ ‘È:-

A. ’≈Ò-Ú≈⁄’ «’«¡≈-«ÚÙ∂Ù‰ (Adverbs of time)B. √Ê≈È-Ú≈⁄’ «’«¡≈-«ÚÙ∂≤Ù‰ (Adverbs of Place)C. ÍÃ’≈-Ú≈⁄’ «’«¡≈-«ÚÙ∂Ù‰ (Adverbs of manner)D. Í«Ó≈‰-Ú≈⁄’ «’«¡≈-«ÚÙ∂Ù‰ (Adverbs of Quantity)E. √ø«÷¡≈-Ú≈⁄’ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ (Adverbs of Number)F. «È‰≈-Ú≈⁄’ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ (Adverbs of Affirmation)G. ’≈‰-Ú≈⁄’ «’«¡≈-«ÚÙ∂≤Ù‰ (Adverbs of Cause)H. Â≈’∆Á∆-Ú≈⁄’ «’«¡≈-«ÚÙ∂Ù‰ (Adverbs of Emphasis)

(i) ’≈Ò-Ú≈⁄’:-

«‹‘Û∂ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ «’«¡≈ Á∂ ’øÓ Á≈ √Óª Áº√‰, ¿∞‘Èª ˘ ’≈Ò Ú≈⁄’ «’«¡≈-

«ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :- ’Á, ÂºÁ, ‘π‰, ÌÒ’∂, Í√Ø, ¡º‹, ’ºÒ∑, ‹ÁØ∫, Í«‘Ò≈ Ï≈-Ï≈,

¡≈Ó ’’∂ √Ú∂∂, Ù≈Ó∆ ¡≈«Á ÙÏÁª ÂØ∫ ÍÂ≈ Ò◊Á≈ ‘ÀÕ


ÈØ‡(ii) √Ê≈È Ú≈⁄’ :-

«‹È∑ª ÙÏÁª È≈Ò «’«¡≈ Á∂ ’øÓ Á∆ Êª, ÁÙ≈ ‹ª «‡’≈‰≈ Áº√‰ ¿∞‘Èª ˘ √Ê≈È Ú≈⁄’

«’«¡≈-«ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

«‹Ú∂∫ :- ¿∞ÊØ∫, «¬Ê∂, ¿∞µÂ∂ «¬Ë, ¿∞µË, Á» È∂Û∂, ¡≥Á Ï≈‘, ¡≈ Í≈, √º‹∂-÷ºÏ∂ ¡≈«ÁÕ

(iii) ÍÃ’≈-Ú≈⁄’ :-

¡«‹‘∂ ÙÏÁ «‹‘Û∂ «’«¡≈ Á∂ ’øÓ Á∂ ‘Ø‰ Á∆ Í’≈ ‹ª „ø◊ Áº√‰, ¿∞‘Èª ˘ ÍÃ’≈ ‹ª

„ø◊ Áº√‰, ¿∞‘Èª ˘ ÍÃ’≈-Ú≈⁄’ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ : - ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆, ¡⁄≈È’,

ÊØÛ≈, Ó≈Û≈ «‹‘≈, Ø∫Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ¡≈«Á ÙÏÁÕ

(iv) Í«Ó≈‰-Ú≈⁄’ :-

¡«‹‘∂ ÙÏÁ ‹Ø «’«¡≈ Á∂ ’øÓ Á≈ ¡≥Á≈˜≈ ‹ª Í«Ó≈‰ Áº√‰ Ì≈Ú ’øÓ Á∆ «Ó’Á≈, ◊π‰,

¡≥Á≈‹≈ ‹ª «Ó‰Â∆ Áº√‰ ¿∞√ ˘ Í«Ó≈‰-Ú≈⁄’ «’«¡≈-«ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫:- ÚºË

ÿº‡, Ï≈Ï, ÊØÛ≈ Ó≈Û≈ «‹‘≈, ‹≈ ’∞ ¡≈«Á ÙÏÁ ‘ÈÕ

(v) √ø«÷¡≈-Ú≈⁄’ :-

¡«‹‘∂ ÙÏÁ ‹Ø «’√∂ ’øÓ Á∂ ‘Ø‰ ‹≈ È≈ ‘Ø‰ Á≈ «◊‰Â∆ ‹ª Ú≈∆ Áº√‰ Ì≈Ú «‹‘Û∂ ÙÏÁ

’øÓ Á∂ ‘Ø‰ Á∆ Ú≈∆ ÍÃ◊‡ ’È ¿∞‘Èª ˘ √ø«÷¡≈ Ú≈⁄’ «ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ : «¬’ Ú≈∆,

ÁØÏ≈≈, ’¬∆ Ú≈∆, ¡≈÷∆ Ú≈ ¡≈«Á ÙÏÁ ‘ÈÕ

(vi) «È‰≈-Ú≈⁄’ :-

¡«‹‘∂ ÙÏÁ «‹‘Û∂ «’«¡≈ Á∂ ’øÓ Á∂ ‘Ø‰ ‹ª È≈ ‘Ø‰ Ï≈∂ «È‰≈ ’È ¿∞‘Èª ˘ «È‰≈-

Ú≈⁄’ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ ‘ª, È≈, ¡≈‘Ø, ‘ª ‹∆, ‘º¤≈ ‹∆ ¡≈«Á

(vii) ’≈‰-Ú≈⁄’ :-

¡«‹‘∂ ÙÏÁ ‹Ø «’ «’«¡≈ Á∂ ’øÓ Á∂ ‘Ø‰ ‹ª ’≈‰ ‹ª √ÏºÏ ÍÃ◊‡ ’ÈÕ ¿∞‘Èª ˘

’≈‰-Ú≈⁄’ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫: -«’¿∞∫«’, «¬√ Ò¬∆, Âª ‹Ø ¡≈«ÁÕ

(viii) Â≈’∆Á∆ Ú≈⁄’ :-

«‹‘Û∂ ÙÏÁ «’«¡≈ Á∂ ’øÓ ‘Ø‰ Á∆ ÍÃØÛÂ≈ ’È ‹ª Â≈’∆Á ’È Ò¬∆ ÚÂ∂ ‹≈‰, ¿∞√

˘ Â≈’∆Á∆-Ú≈⁄’, «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫: - Ï‘πÂ ‘∆, Âº’, ‘ª, È≈ «ÏÒ’∞Ò ¡≈«Á

ÙÏÁ ‘ÈÕ

«’«¡≈-«ÚÙ∂Ù‰ Á∆¡ª «ÂøÈ ¡Ú√Ê≈Úª ‘È:-

(¿) √≈Ë≈‰ ¡Ú√Ê≈ :-

‹Á «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ ’∂ÚÒ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ Á≈ ‘∆ ’øÓ Á∂‰ Â∂ ‘Ø ’Ø¬∆ ’øÓ È≈ ’È Âª

¿∞‘ √≈Ë≈‰ ¡Ú√Ê≈ «Ú⁄ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫:- Ù≈Ó «√øÿ ’≈‘Ò≈ Â∞Á≈ ‘ÀÕ ÓÀ∫, √Ú∂∂ ¡≈Úª◊≈Õ

(¡) ÍÃÙ«È’ ¡Ú√Ê≈ :-

‹Á ’Ø¬∆ ÙÏÁ «’«¡≈-«ÚÙ∂≤√‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò Íπº¤‰ Á≈ ’øÓ Ú∆ ’∂ ¿∞√ ˘ ÍÃÙ«È’

¡Ú√Ê≈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

«‹Ú∂∫ :- «¬‘ Áπÿ‡È≈ «’ºÊ∂ ‘Ø¬∆, Â∞√∆∫ ’ÁØ∫ ¡≈ÚØ◊∂Õ

ÙÏÁ “«’Ê∂” ¡Â∂ “’ÁØ∫” ÙÏÁ ÍÃ√«È’ ¡Ú√Ê≈ Ú≈Ò∂ ‘ÈÕ

¡«Ë¡≈¬∂-AA: «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

(¬) ÔØ‹’∆ ¡Ú√Ê≈ :-

¿∞‘ ÙÏÁ ‹Ø «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ ‘Ø‰ ¡Â∂ ÁØ Ú≈’ª ˘ ‹ØÛÈ Á≈ Ú∆ ’øÓ ’È Âª ¿∞‘ ÔØ‹’∆

¡Ú√Ê≈ «Ú⁄ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫:-

“«‹Ê∂ Â∞√∆∫ ¡≈÷Ø◊∂ ¡ª «ÓÒª◊≈, ‹Á ¿∞‘ ¡≈Ú∂◊≈ ÂÁ ÓÀ∫ ⁄Òª◊≈Õ

«¬√ Ú≈’ «Ú⁄ ÙÏÁ “«‹Ê∂”, ¡Â∂ “ÂÁ” ‹Á ÔØ‹’∆ ¡Ú√Ê≈ Ú≈Ò∂ ‘ÈÕ

«’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ Á∆ ⁄È≈ (Formation of Adverbs) :-

«’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ Á∆ ⁄È≈ ÁØ Â∑ª È≈Ò ‘πøÁ∆ Í«‘Ò∆ Âª Á∆ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ Á∆ ⁄È≈,

«Í¤∂Â (Suffixes) Ò≈«¬¡≈ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫:-

(¿) ÈªÚ ÂØ∫ :-

≈Â ÂØ∫ ≈Â∆∫, ‘ºÊ ÂØ∫ ‘ºÊ∆∫Õ

(¡) ÍÛÈªÚ ÂØ∫ :-

‘π‰, «¬Ë, «‹Ê∂, ‹ÁØ∫ ’ÁØ∫ ¡≈«ÁÕ

(¬) «’«¡≈ ÂØ∫ :-

÷Û∂ ÷Û∂, ¿∞·Á∂ ‘Ø¬∂, Ø∫Á∂ ‘Ø«¬¡≈ ¡≈«ÁÕ

(√) «ÚÙ∂Ù‰ ÂØ∫ :-

‘ΩÒ∆ ‘ΩÒ∆, ⁄πºÍ, ⁄πºÍ, Í«‘Òª, «Í¤Ø∫ ¡≈«Á

(‘) ‘ØÈª ÙÏÁª ÂØ∫ :-

«Íº¤∂ ÂØ∫ «Í¤ª‘, ¡º◊∂ ÂØ∫ ¡◊ª‘ ¡≈«Á

(’) ÙÏÁª È≈Ò √ÏøË’ ‹ØÛÈ Ò¬∆ Ú∆ «’«¡≈ «ÚÙ∂≤Ù‰ Ï‰ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ : -

““≈Â Â∆’, «¬ÊØ Â∆’, «¬ÊØ∫ Â∆’, «ÁÈ ˘, ¿∞Âª‘ ˘””

(÷) «¬’ ÙÏÁ ˘ ÁØ ÙÏÁª Á∂ «Ú⁄’≈ «Ò÷ ’∂ Ú∆ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ Ï‰≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

«‹Ú∂∫:

ÿÛ∆ Á∆ ÿÛ, Ï‘πÂ∂ ÂØ∫ Ï‘πÂ≈, ÊØÛ∂ ÂØ∫ ÊØÛ≈ ¡≈«ÁÕ

(◊) Í»Ï Í»È ’≈øÁÂ ‹ØÛ ’∂ :- «⁄ºÂ Ò≈’∂, Âº’ ’∂, ¡º’ ’∂

(ÿ) «’«¡≈ ÎÒ Á∂ √øËøË’∆ »Í ÂØ∫ Í«‘Òª ‘Ø ’Ø¬∆ ÙÏÁ Ò≈¿∞‰ È≈Ò Ú∆ «’«¡≈

«ÚÙ∂Ù‰ Ï‰ √’Á∂ ‘È: «‹Ú∂∫:-

““ÍÛ≈¬∆ ’∆Â∂ «ÏÈª Í≈√ ‘Ø‰≈ ¡√øÌÚ ‘ÀÕ


A. «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ ÂØ∫ ’∆ Ì≈Ú ‘À? «¬‘Èª Á∂ Ì∂Áª ˘ ¿∞Á≈‘‰ √≈«‘Â ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄

√ÍºÙ‡ ’ØÕ

B. «ÚÙ∂Ù‰ ¡Â∂ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ «Ú⁄ ’∆ Ì∂Á ‘È?

C. “√Ê≈È Ú≈⁄’ «’«¡≈” «ÚÙ∂Ù‰ ¡Â∂ ’≈Ò Ú≈⁄’ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ «Ú⁄ ’∆ ¡≥Â ‘ÀÕ

Í«Ì≈Ù≈ Á∂ ’∂ ¿∞Á≈‘‰ √≈«‘Â √ÍºÙ‡ ’ØÕ


ÈØ‡D. ‘∂· «Ò÷∂ «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ª ˘ Ú≈’ª «Ú⁄ ÚÂØ∫:-

«¬√ Ò¬∆, «’¿∞∫«’, Âª ‹Ø, ‹»

«ÂøÈ «ÂøÈ, «¬’ Ú≈ ¡≥Á, √Ú∂∂

’≈‘Ò∆, √≈≈, ÌÒ’∂, «ÈÍπ≈

E. «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ Á∆¡ª ¡Ú√Ê≈Úª «’øÈ∂ ÍÃ’≈ Á∆¡ª ‘ÈÕ Ú∂Ú∂ ¿∞Á≈‘‰ √≈«‘Â «Á˙Õ

F. ‘∂· «Ò÷∂ Ú≈’ª Á∆¡ª ı≈Ò∆ Ê≈Úª «Ú⁄ ¿∞«⁄Â «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ ÌØ:-

(¿) «Ó‘ÈÂ Á≈ ÎÒ...... «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ

(¡) «¬‘ Áπ’≈ÈÁ≈ √ΩÁ≈.....≤ ÂØÒÁ≈ ‘ÀÕ

(¬) «¬‘ ’øÓ.....≤ ’È≈ ‘ÀÕ

(√) «√ÓÈ......... «Ó‘ÈÂ ’Á∆ ‘∆, Í Í≈√...... ‘Ø¬∆Õ

(‘) «¬’ Íπ√Â’....... «Ú’ ‘∆ ‘ÀÕ

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-AA: «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-AB: ¡◊∂Â-«Í¤∂Â(Prefixes-Suffixes)


A. ¡◊∂Â, «Í¤∂Â Á∆ Í«Ì≈Ù≈

B. ¿πÁ≈‘‰ √«‘Â «Ú√Ê≈

C. ¿πµÂ Ó≈Ò≈ : √ÚÀ ÓπÒª’‰

¡◊∂Â ¡Â∂ «Í¤∂Â ÙÏÁª ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª Ó»Ò ÙÏÁ ¡Â∂ «⁄Â ÙÏÁª Ï≈∂

‹≈È‰≈ ˜»∆ ˛Õ ‹Ø ÙÏÁ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í «Ú⁄ Í»È ‘ØÚ∂ «’√∂ ‘Ø ÙÏÁ ÂØ∫ Èª Ï«‰¡≈ ‘ØÚ∂, ¿π√ ˘

Ó»Ò-ÙÏÁ ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ :-

ÿ, Á≈Ò, Ì◊Â, Óπ÷, Ø◊, Ï≈Ò-¡≈«Á

‹Ø ÙÏÁ «’√∂ ‘Ø ÙÏÁª Á∆ ‹ª ÙÏÁª Á∆ ÓÁÁ È≈Ò Ï«‰¡≈ ‘ØÚ∂ ¿π√ ˘ «⁄Â ÙÏÁ

¡≈÷Á∂ ‘È «‹Ú∂∫ :-

¡ + Ø◊ = ¡Ø◊

Ï∂ + ÿ = Ï∂ÿ

¡ + ’≈Ò = ¡’≈Ò

«√ + Í∆ = «√ Í∆

¡ + Ó = ¡Ó

¡ + ⁄≈ = ¡⁄≈

ÁØ ‹ª ÁØ ÂØ∫ ÚæË ÙÏÁª Á∂ «ÓÒ≈Í ÂØ∫ Ï‰∂ ‘Ø¬∂ «⁄Â ÙÏÁª ˘ Ø√Ó≈Ë∆ ÙÏÁ ’«‘øÁ∂ ‘È-

’Ó + ¡ÁÒ √πÂ - ¿πÈƒÁ≈ √…ÀÁ∂Ù, Í - Á∂Ù

«ÓÒ-ÚÂÈ ¡‹-’Ò ÏÁ-«’√ÓÂ

ÏÁ-È≈Ó ‡’-√≈Ò Í◊-‚ø‚∆

Ó≈Ò-◊πÁ≈Ó ´æ‡-Ó≈ ÓØ‘-Ó≈«¬¡≈

Ó≈Ò-Óø‚∆ Íæ÷-Í≈Â∆

¿πÍØ’Â ÙÏÁ ⁄Èª ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π‘ ÙÏÁ ¡≈¿π∫Á∂ ‘È «‹È∑ª Ó»Ò ÙÏÁª Á∂ ¡æ◊∂ ¿π‘ «⁄øÈ∑

‹ª ¡æ÷, Òæ◊ ‹≈‰ «‹√ È≈Ò Òæ◊ ’∂ ÙÏÁ Á∆ ÈÚƒ ⁄È≈ ’ Á∂Ú∂Õ «¬√ ‹Ø Ó»Ò ÙÏÁ ‘È ¿πÈ∑ª

ÙÏÁª Á∂ ¡Êª «Ú⁄ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ÍÀÁ≈ ’∂ ¿π√ ˘ ¡√ƒ ¡◊∂Â ¡≈÷Á∂ ‘ªÕ «‹Ú∂∫ :-

’π + Ïπ≈ = ’πÏπ≈ ¡Í + Ó≈È = ¡ÍÓ≈È

Í + ËÈ = ÍËÈ Í + Á∂Ù = ÍÁ∂Ù

«¬√∂ Â∑ª Ó»Ò ÙÏÁª Á∂ ¡øÂ «Ú⁄ «‹‘Û∂ ÙÏÁª Ò◊≈ «ÁæÂ∂ ‹≈‰ Âª π√ ˘ ¡√ƒ ““«Í¤∂Â””

¡≈÷ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ Í ¿π√ ÙÏÁª Á∂ «ÚÙ∂Ù ¡Ê ˜» ‘Ø‰Õ «‹Ú∂∫ :-

¡≈- fi◊Û≈ ¡«Ë¡≈Í’ Í≥‚Âª

¬∆- Ïπ«¡≈¬∆ «Ì÷≈∆ «÷‚≈∆

¡≈‰∆-Í≥‚Â≈‰∆ ÷Â≈‰∆ «‹·≈‰∆ «Á≈‰∆Õ


ÈØ‡¡◊∂Â Ú≈Ò∂ ’πfi ÙÏÁ

¡È - ¡ÈÍÛ, ¡ÈÏÈ, ¡È«◊‰Â, ¡È‹≈‰

¡Ë - ¡ËÚ≈‡∂, ¡Ë«æfi≈, ¡ÍÙÏÁ, ¡ÍÓ≈È

¡‰ - ¡‰«‚æ·≈, ¡‰Ï‰,

’ - ’»Í, ’ÍπæÂ, ’π∆Â∆, ’π⁄æ‹

÷Û - ÷ÛÂ≈Ò, ÷ÛÍÀ∫⁄

ËøÈ - ËÈÚøÂ, ËøÈÚ≈È, ËøÈÌ≈Ú,

«È - «È‘ÎÒ, «È‘⁄Ò, «È«ÚÿÈ

Í - Í≈Á∂Ù, ÍËøÈ, Í«¬√Â∆,

Ï - Ï∂◊πÈ≈‘, Ï∂‚ØÒ, Ï∂¡√»Ò, Ï∂Í≈, Ï∂Á÷Ò,

Ï∂ÙÓ, Ï∂¡√, Ï∂«‘Ó

ÓÈ - ÓÈ⁄Ò≈

Ò≈ - Ò≈«¬Ò≈‹, Ò≈⁄≈,Ò≈ÍÃÚ≈‘, Ò≈Ú≈√

«Ú - «Ú’≈, «Ú‹Ø◊, «Ú¡Ê, «Ú’≈√Õ

Ù≈‘ - Ù≈‘Ú≈˜, Ù≈‘√Ú≈, Ù≈‘√

«Í¤∂Â Ú≈Ò∂ ’πfi ÙÏÁ

¿» - ’Ó≈¿», ‚», Â≈», ÷≈¿», ÂØÛ», ‹ØÛ»

˙ - Í’≈˙, ‹≈˙, ’Ó≈˙, √‹≈˙Õ

¡≈¬∆ - Ïπ≈¬∆, ÍÛ∑≈¬∆, ’Ó≈¬∆, ÒÛ≈¬∆

¡≈∆ - √π«È¡≈∆, «÷‚≈∆, «Ò÷≈∆, ´‘≈∆

¬∆ - ÒøÏ≈¬∆, ÿ‡≈¬∆, ⁄ΩÛ≈¬∆

¡≈‰∆ - «Á≈‰∆, «‹·≈‰∆, Ó≈√‡≈‰∆, Í≥‚Â≈‰∆

¡≈Ò≈ - «ÙÚ≈Ò≈, ◊Ú≈Ò≈, «‘Ó≈Ò≈

¬∆Ò≈ - ⁄Ó’∆Ò≈, ÙÓ∆Ò≈, ˜«‘∆Ò≈, ÌÛ’∆Ò≈

«¬’ - ¡≈Â«Ó’, Ë≈«Ó’, √Ó≈«‹’

√≈ - «ÓÒ‰√≈, ‘ø‚‰√≈, ÂÛ’√≈,√Ú∂√≈

‘≈ - ‘Ø‰‘≈, ÌπÒ‰‘≈, √≈Ò∂‘≈, Ï÷Ù‰‘≈,

æ÷‰‘≈, «√‹‰‘≈, ’È‘≈

‘∆‰ - ËÓ‘∆‰, ’Ó‘∆‰, ‡»‰∂‘≈∆

’≈ - È≈Ú’≈, È≈‡’’≈,«⁄æÂ’≈, √Ò≈‘’≈,

‡∆’≈’≈, √Ò≈‘’≈, ’Ò≈’≈,

√ - «ÁÚ√, «Ó·≈√, «Í¡≈√,

Â - ø◊Â,√ø◊Â, Í≥◊Â, «Íæ·Â,

Â≈¬∆ - Ó»÷Â≈¬∆, √»ÓÂ≈¬∆,

Á≈∆ - ÚÎ≈Á≈∆, ·∂’∂Á≈∆, Áπ’≈ÈÁ≈∆

ÍÈ - È∆Ò≈ÍÈ, Ó»÷ÍÈ, Ï⁄ÍÈ, «Í¡≈‰≈ÍÈ,

Í≈ - ‹‰∂Í≈, ø‚∂Í≈, Ïπ„∂Í≈

¡«Ë¡≈¬∂-AB: ¡◊∂Â-«Í¤∂Â


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¨ - «’Í≈¨, ÙË≈¨, «Á¡≈¨

Ú - Â≈’ÂÚ, ‹≈ÈÚ, ˜Ø≈Ú, Ï÷Â≈Ú,

ÚøÁ - ¡ÒÚøÁ, ÒØÛÚøÁ, Ì≈¬∆ÚøÁ, Ò≈‘∂ÚøÁ

Ú≈Ò - √ªfi∆Ú≈Ò, Ó‘ƒÚ≈Ò, Ì≈¬∆Ú≈Ò

Û - Ïπæ„Û, Ìπæ÷Û, ¤πæ‡Û


A. «⁄Â ÙÏÁ Ï≈∂ «Ú⁄≈ ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

B. ¡◊∂Â, ¡Â∂ «Í¤∂Â ÙÏÁª Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’Ø

C. ‘∂·Ò∂ ¡◊∂Â Ò◊≈ ’∂ ÙÏÁ Ï‰≈˙ :-

Ï∂ √≈‘ «È√ «È ¡Í

Ó‘≈ Í ¡«Â √» «È

D. ‘∂· «Ò÷∂ «Í¤∂Âª Ò◊≈ ’∂ ÙÏÁ Ï‰≈¿π :-

◊≈ ¡≈¨ ◊∆ Ï≈˜ √≈

¡≈Ò≈ ‘∆‰ Á≈È ¡≈¨ Ù≈Ò≈

E. ‘∂· «Ò÷∂ ÙÏÁª Á∂ ¡◊∂Â Úæ÷ ’Á∂ ¿π√Á∂ √≈‘Ó‰∂ «ÁæÂ∆ Êª Â∂ «Ò÷Ø-

(¿) Ò≈«¬Ò≈‹

(¡) ÏÁÓ≈Ù

(¬) ¡æËÚ≈‡∂

(√) «Ú¡Ê

(‘) ÁπÒæÌ

F. ‘∂· «Ò÷∂ ÙÏÁª ÂØ∫ «Í¤∂Â Úæ÷ ’’∂ √≈‘Ó‰∂ «ÁæÂ∆ Êª ”Â∂ «Ò÷ØÕ

(¿) Ó˜∂Á≈

(¡) ‡’√≈Ò

(¬) ’È‘≈

(√) ËÛ∆¡Ò

(‘) ÷≈ÈÁ≈È

JJJ


ÈØ‡¡«Ë¡≈¬∂-AC: √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁ(Synonyms-Word)


A. √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁ Á∂ ¡Ê

B. ¿πÁ≈‘‰ √«‘Â √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁ Á∂ Ì≈Ú


ÙÏÁ Ìø‚≈ ˘ ¡Ó∆ Ï‰≈¿π‰ Ò¬∆ «¬’Ø ¡Ê Á∂ Ï‘π-ÙÏÁª Á∆ ⁄È≈ ’È∆Õ Í ÈÚ∂∫ ⁄∂

ÙÏÁª Á∂ ¡Ê «Ú⁄ ’Ø¬∆ Î’ È≈ ÍÚ∂Õ «¬√ Ò¬∆ √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁ ‹ª ÍÃÈ≈«¬Ú≈Á∆ ÙÏÁ Ú∆

¡≈÷Á∂ ‘ªÕ «‹ÂÈ∂ «˜¡≈Á≈ √Ó¡Ê≈ ÙÏÁª Á∆ ⁄È≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆ ¿πÈ∑ª ‘∆ Ì≈Ù≈ Á∂ Ìø‚≈

«Ú⁄ «˜¡≈Á≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁª-Ìø‚≈ Á∆ ’Ø¬∆ ÿ≈‡ È‘ƒ √◊Ø∫ «¬√

Íæ÷Ø∫ Í≥‹≈Ï Ì≈Ù≈ ÙÏÁ-Ìø‚≈ Íæ÷Ø∫ ’≈Î∆ ¡Ó∆ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ ‘≈‹Ó≈ «¬ÂÈ≈ ÚË∆¡≈ «’

Á»‹∆¡ª Ì≈Ù≈Úª «Ú⁄Ø∫ ¡≈¬∂ ÙÏÁ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∂¡≈Í‰∂ ÙÏÁ Ò◊Á∂ ‘ÈÕ «¬øfi ¡√ƒ Ú∂÷Á∂ ‘ª «’

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ √ø√«’ÃÂ, ¡Ï∆, Î≈√∆, ¡ø◊Ã∂˜∆ ¡≈«Á ÙÏÁª Á∆ ÌÓ≈ ˛ ¡Â∂ «¬¿π∫ Ò◊Á≈

˛ «’ «¬‘ ÙÏÁ Í≥‹≈Ï∆ Á∂ ¡≈Í‰∂ ‘∆ ‘Ø‰ «‹Ú∂∫Õ «‹Ú∂∫-¡Ï∆ Ì≈Ù≈ ÂØ∫ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ‘∂· «Ò÷∂

ÙÏÁ ¡≈¬∂ ‘È :-

¿πµÂÓ ¡‹∆Ï ¡≈ÎÂ ¡√ ¡Ò∑≈

¡≈÷ «¬‹Ò≈√ «¬æ¤≈ «¬È≈Ó ¬∆Ó≈È

√Ò≈Ó √»Â ‘π’Ó ‘ÓÒ≈ ‘Ú≈Ò≈Â

ÈÂ∆‹≈ ’∆ÓÂ æÏ

«¬√∂ Â∑ª Âπ’∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ «¬√ Â∑ª ‘È :-

¿πÁ (¿πÛÁ») ¬∂Ò⁄∆ √≈«¬ «√Í≈‘∆ √π◊≈Â

⁄≈’» ◊Ò∆⁄≈ ’À∫⁄∆ «’æÒ≈ ’Ò◊∆

⁄∆Ò∑ ÒÎø◊≈ Ò≈Ù ÚÒ≈«¬Â Óπ⁄æÒ’≈

Ï≈»Á Ï∂◊Ó

Îª√∆√∆ ÂØ∫ ¡≈¬∂ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ ÙÏÁ ÿπÒ ◊¬∂ :-

¿πÓ∆Á ¡È≈ ¡≈Ó ‘˜≈ «√ØÍ≈

«Ù’≈ ÙÂ≈ÏÁ∆ √Á≈ ’»⁄≈ ’Ó∆˜

’Ó˜≈Â «‘øÁ ◊Ó ÷≈Ò√≈ ◊Ú≈‘

⁄≈Á Íπ˜ Ô≈ πÓ≈Ò

ÍÙÂØ ¡≈¬∂ ÙÏÁ :-

’πæÏ≈ ◊π¡≈ø„∆ Í·≈È Í∆Û∑≈ Ó≈Û∆

Ó»Û∑∆ øÏ∆ «◊æ‡≈ ÷«‘‹Û≈ ¡≈«ÁÕ

«¬√∂ Â∑ª ¡ø◊Ã∂˜∆ «Ú⁄Ø∫ ¡≈¬∂ ÙÏÁ Ú∆ «¬øfi Ò◊Á∂ ‘È «‹Ú∂∫ «’ Í«‘Òª ÂØ∫ ‘∆ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄

ÓΩ‹»Á ‘È «‹Ú∂∫ :-

‘≈Ò ‘Ø‡Ò ’Ó∆ÙÈ ’øÍÈ∆ «‡’‡

«‚◊∆ ¥≈«¬Ó ‚≈Ó≈ ÈØ‡ ÓÀ∫Ï

¡«Ë¡≈¬∂-AC: √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁ


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

∂Ò ‚∆Í» Í≈‡∆

Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ ÍπÂ◊≈Ò∆ ÙÏÁ «√æË∂ Ú∆ ¡≈¬∂ ¡Â∂ ’πfi ¡ø◊Ã∂˜∆ ≈‘ƒ ¡≈¬∂Õ ‹Ø Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄

ÿπÒ-«ÓÒ ◊¬∂Õ

«¬√ Ò¬∆ ¿πÍØ’Â ÙÏÁ Ìø‚≈ Ï≈∂ Áæ√‰ ÂØ∫ Ì≈Ú «¬‘ √∆ «’ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ Ìø‚≈

Ï‘πÂ ¡Ó∆ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁ ÂÒ≈Ù ’È «Ú⁄ ’Ø∆ ¡Ω÷ È‘ƒ

‘ØÚ∂◊∆Õ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ √≈◊ ¡Ê≈‘ ‘Ø ⁄»Ì∆ Ó≈ ’∂ ¡È∂’ª ÙÏÁª Á∂ ÓØÂ∆ ’æ„ √’Á∂ ‘ØÕ

¿πÁ≈‘‰ Ú‹Ø∫ ‘∂· «Ò÷ √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁª ˘ «Ò÷‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’ ‘∂ ‘ª :-

ÙÏÁ √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁ

A. ¿π√Â≈Á ◊π», «√æ«÷¡’, ¡«Ë¡≈Í’

B. µ‹Ò √≈Î, «⁄æ‡, √…¤, ⁄Ó’Á≈, ⁄Ó’∆Ò≈

C. ¿π‹≈Û Ï∆¡≈Ï≈È, Ú∆≈È≈, √πøÈ≈, «¬’ªÂ, «¬’æÒ

D. ¿π«⁄Â ·∆’, ‹≈«¬˜, ÔØ◊, „π’Úª, ¡Èπ’»Ò

E. ¿πµÂÓ Ï∂‘Â∆È, ÍÃÓπæ÷, ⁄ø◊≈, √Ã∂Ù‡

F. ¿»Â fiæÒ≈, ¿πµ‹‚, Ó»÷, Ï∂-¡ÁÒ,‹≈‘Ò, Ó»÷, Ó»Û

G. ¡’Ò ÓæÂ, «√¡≈‰Í, ÏπæË∆, √Ófi, √Ø⁄, «◊¡≈È

H. ¡‘ø’≈ ÿπÓø‚, ˛∫’Û, ‘¿πÓÀ∫, ÓÀ∫-Ó∂∆, ¡≈’Û, Ó≈‰

I. ¡√Ò √ØÂ, √ØÓ≈, Í»Ò, ‹Û∑

A@. ¡’≈Ò Íπ÷ Ú≈«‘◊π», Ì◊Ú≈È, ’Â≈, ¬∆ÙÚ, ÍÃÓ≈ÂÓ≈

AA. ¡≈Ê‰≈ √Ófi, ÒØ„≈ Ú∂Ò≈, Ù≈Ó, «Âz’≈Ò≈, √ø«Ë¡≈

AB. ¡øÂ Î’, Î≈√Ò≈, ¡ËÓ≈ÈÂ≈, Ì∂Á

AC. «¬√Â∆ ‹È≈È∆, ¡ΩÂ, Â∆Úƒ, ‹Ø», ¡Ë≈≈È∆, √π¡≈‰∆

AD. «¬È√≈È ÓÁ, Íπ÷, ¡≈ÁÓ∆, ÓÈπæ÷, ÏøÁ≈, Ó≈ÈÚ

AE. √ø◊ √ø◊Â, ‡ØÒ∆, «¬’æ·, ‹Ê≈, √≈Ê Ó∂Ò

AF. √Á∆ Í≈Ò≈, ·ø‚, «√¡≈Ò

AG. √Ò √π÷≈Ò≈, √Ω÷≈, ¡≈√≈È

AH. √æ‹≈ ÈΩ-Ï ÈΩ,ÈÚ∆È, Â≈‹≈, ÈÚª

AI. √πøÁ «ÁÒ’Ù, ÓÈÓØ‘‰≈, ÷»Ï√»Â, √Ø‘‰≈, ÓÈØ‘

B@. ‘π«Ù¡≈ ¸√Â, ⁄Ò≈’, ⁄Âπ, Â∂‹, ¸√Â

BA. ‘πøÓ√ ÿπ‡‰, Úæ‡, ¿πÓ√, ‘πæËÛ «√Ò∂‡

BB. ˛Ú≈È „Ø, ‚ø◊, ÍÙ», ‹≈ÈÚ, ÙÀÂ≈È, ‹≈‘Ò

BC. ’‘≈‰∆ «’æ√≈, ÚÂ≈, ’Ê≈, «ÏÃÂªÂ, Ï≈Â, ◊Í, ◊æÒÏ≈Â

BD. ÁÒ∂ Îø‚, Ïø‹, Ï∂’≈, «Ú¡Ê ÎÒ‘∆‰

BE. ’≈ÓÈ∆ √Ø‘‰∆, Óπ«‡¡≈, ’≈Ó «Í¡≈∆, √∆Ò∆, √πøÁ∆

BF. «’æ√≈ «ÏÂªÂ, ÒØ’-’Ê≈, ÿ‡È≈, «Ú«Ê¡≈, ÚÂ≈, ’‘≈‰∆

BG. ’»Û≈ ◊øÁ, æÁ∆, «÷Ò≈≈, „∂, «È’√π’, Î‹»Ò

BH. ÷πæ‚ ‡ØÒ≈, «ÚÒ, ¤∂’, ÓØ∆, ÷πæÂ∆

BI. ÷∂Û≈ ‘πÒ≈√, ¡ÈøÁ, ÷πÓ≈∆, ÓΩ‹, Ó√Â∆, ÷πÙ∆

C@. ÷Ø‡≈ fi»·≈, ‹≈¡Ò∆, «ÓÒ≈Ú‡∆, ¡Í«ÚæÂ

CA. ◊æÁ≈ Á◊≈Ï≈˜, Î∂Ï∆, ËØ÷∂Ï≈˜, ÈÓ’‘≈Ó,


ÈØ‡CB. ◊∆Ï ’ø◊≈Ò, «ÈËÈ, Î’∆, «ÈÓ≈‰≈, ÓπÊ≈‹

CC. «◊¡≈È∆ «√¡≈‰≈, «ÚÁÚ≈È, Í≥«‚Â, ‹≈‰’≈, ÏπË∆Ó≈È

CD. ◊π» √øÂ, ¿πÍÁ∂Ù’, ¿π√Â≈Á, ¡«Ë¡≈Í’

CE. ÿ‡∆¡≈ ‘∆‰≈, ’Ó∆È≈, √√Â≈, Ó≈Û≈, ‘ΩÒ≈

CF. ÿ ’Ø·≈, Ó’≈È, «‡’≈‰≈, Êª, «‘≈«¬Ù

CG. ÿØÒ √π√Â∆, ¡≈Ò√, «„æÒ∂, Ò≈ÍÃÚ≈‘, ¡≈ÓÍπ‰≈

CH. ÿπø‚∆ ‘æ’, ¡Û⁄È, Ì∂Á, ◊πøfiÒ, Ú‡, ÓØÛ

CI. ¸√Â ÚÂ∆Ò≈, ¿πÁÓ∆, Â∂‹, ‘π«Ù¡≈, Â∂˜

D@. ⁄Ø‹ ’ΩÂ’, ’Ó≈Ò, ’≈Ó≈Â, Ò∆Ò≈, ’≈È≈Ó≈, ’ÂæÏ

DA. ¤æÍÛ ‡ØÌ≈, ¤øÌ, ÂÒ≈¡, „≈≈, ¤æÍÛ∆

DB. ¤Ø‡≈ «Èæ’≈, ÏΩ‰≈, È∆Úª, ÊØÛ≈, ÓË≈

DC. ‹È≈È∆ ¡ΩÂ, Â∆Úƒ, ‹Ø», «¬√Â∆, ÍÂÈ∆, øÈ

DD. ‹Ú≈’ Ï≈Ò’, Ïæ⁄≈, ’≈’≈, Ï≈Ò, «È¡≈‰≈

DE. «‹√Ó Á∂‘, ËÛ, ÂÈ, √∆, ’≈«¬¡≈, Ï≈ÁÒ, ‹πæ√‡

DF. Ø Â≈’Â, «‘øÓÂ, Â≈‰, Ù’Â∆, ÏÒ, ÁÒ∂∆, ÓÁ≈È◊∆

DG. «fi‹’ ÙÓ, √ø◊, fi≈’≈, Òæ‹≈, ‘Ô≈, ÌÀ¡

DH. fiπæ‚» Ï∂Ú’»Î, ’ÓÒ≈ Ó»Û∑, Ó»÷, ÒØÒ∑≈, Ï∂’≈

DI. ‡À∫ ÿπÓø‚, ‘ø’≈, ¡≈’Û, ¡«ÌÓ≈È, ‘¿π∫, Ó≈‰

E@. ·«‘È≈ ÷Ò≈È≈, ÷ÛÈ≈, π’‰≈, «‡’‡ª, ÷ÛØ‰≈

EA. ·ø‚ Í≈Ò≈, √Á∆, ·∆, ’æ’, ’Ø◊≈

EB. ·Ø’‰≈ Ë’∂Ò‰≈, Ëπ√≈¿π‰≈, Ëæ’‰≈, ÷ØÏ‰≈, Ú≈ÛÈ≈

EC. ‚ √«‘Ó, ÌÀ¡, ÷ΩÎ, ÂØ÷Ò≈

ED. «„Ò≈ ’Ó˜Ø, «È’øÓ≈, √π√Â, ¡Ú∂√Ò≈, «„æÒÛ

EE. „ØÒ ÈÓª, ‚≈, ËΩÓª, ‚˙Ó

EF. ÂÍæ«√¡≈ «Ë¡≈È, ‹æÍ, «√ÓÈ, ÂæÍ, √≈ËÈ≈, «√ÓÈ

EG. ÂÒÚ≈ ÙÓ√∆, ÷Û’,√Ã∆ √≈«‘Ï, «’Í≈È, Â∂◊

EH. Â∂‹ È», ÍÃÂ≈Í, ‹ÒÚ≈, ‹Ò≈Ò, ÍÃ’≈Ù, ⁄ÓÈ

EI. Á«¬¡≈ «’Í≈, ’π‰≈, «‘Ó, ÈÁ, «Ó‘, Ï÷«ÙÙ

F@. Á≈Â≈ Í¿πÍ’≈∆, Á∂‰Ú≈Ò≈, Ï÷Ù‰‘≈, ¿πÁ≈, Á≈È∆

FA. ÁØ√Â∆ «Í¡≈, √æ‹‰Â≈¬∆, Ë≈∆, «ÓæÂÂ≈¬∆

FB. ËÓ ÓæÂ, «ÚÙÚ≈√, Ó˜∑Ï, ¡√»Ò

FC. «Ë¡≈È √»Â∆, «¬’≈◊Â≈, √≈ËÈ≈, Ô≈Á, «√ÓÈ

FD. È’Ò∆ ‹≈¡Ò∆, «Á÷≈Ú‡∆, ◊ÒÂ, fi»·≈, ÷Ø‡≈

FE. È˜ «ÁzÙ‡∆, Á∂÷‰∆, «Ë¡≈È, ΩÙÈ∆, «È◊≈‘

FF. «È≈Ò≈ Úæ÷≈, «ÈÚ∂’Ò≈, ¡æÒ◊, ¡æ‚, Ú«⁄æÂ-«ÚæÒ÷‰

FG. ÍÂÈ∆ Â∆Úƒ, ¡Ëª◊È∆, ÏøÈ∆, øÈ, ÿÚ≈Ò∆, ‹Ø»

FH. ÍÂ≈ ‹≈‰’≈∆, «√È≈Úª, ‹≈‰’≈∆

FI. Í≥Ë √Â≈, Ú≈Á, ÍæÊ, √Â≈, Á»∆

G@. Í≥Ê Ó≈◊, «Î’≈, Ó˜∑Ï, √øÍÁ≈«¬, ÍæÊ

¡«Ë¡≈¬∂-AC: √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁ


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

GA. Î√≈Á fi◊Û≈, ÒÛ≈¬∆, «ÚËØ‘, Áø◊≈, Úæ‚-‡πæ’

GB. Ï«‘√ Ú≈Á-«ÚÚ≈Á, ⁄⁄≈, ◊æÒÏ≈Â, Â’≈, «ÚÚ≈Á

GC. «ÏÂªÂ ’‘≈‰∆, «Ú¡≈«÷¡≈, Ú≈Â≈, ÚÈ‰, ’Ê≈

GD. Ì√»Û∆ fi◊Û≈, fiÓ∂Ò≈, «√¡≈Í≈, Í≥◊≈, ¡Ω’Û

GE. Ì≈Í≈ «Í¿π, «ÍÂ≈, Í≈Í≈, Ï≈Í», Ï≈Í, ÏπÛ∑≈

GF. ÌπæÒ ’√», ◊ÒÂ∆, ÁØÙ, Èπ’√, ÷Â≈, ’Ó∆

GG. ÌØ◊ ¡øÂ, ÷≈ÂÓ≈, ¡øÂÓ-√√’≈, √Ó≈ÍÂ∆, ’≈Ó-¥∆Û≈

GH. Ó√Â∆ ÷πÓ≈∆, ÓÁ‘ØÙ∆, √», ÿπ‡∆

GI. Ó‘≈È Â∂‹√Ú∆, ÏπÒøÁ, «ÚÙ≈Ò, ÙÃ∂Ù‡, ¿πµ⁄≈, Úæ‚≈

H@. Óª ÓøÓ∆, fi≈¬∆, ‹È‰∆, Ó≈Â≈, Ï∆Ï∆

HA. ÓØ÷ ¤π‡’≈≈, ÏøÁ ÷Ò≈√∆, Óπ’Â∆

HB. ÔπæË ‰, ‹ø◊, ÒÛ≈¬∆, Óπ’≈ÏÒ≈, ‡≈’≈

HC. ÔØ‹È≈ ÂÂ∆Ï, È’Ù≈, ¿πÍ≈¡, „ø◊, «Ú¿π∫Â

HD. ⁄È≈ ¿π√≈È≈, √øÚ≈È≈, «Â¡≈ ’È≈, Ï‰≈π‰≈

HE. Ó‰∆’ √πøÁ, ÓÈÓØ‘‰≈, ´Ì≈¿π‰≈, ÓÈØø‹’

HF. ÒØÌ «‘√, ’≈ÓÈ≈, ÷≈«‘Ù, Ò≈Ò⁄, ⁄≈‘, ˜»Â

HG. «Ú¡≈‘ Ò≈Úª, ’≈‹, ¡ÈøÁ-’≈‹, Ù≈Á∆, Î∂∂,

HH. «Úæ«Á¡≈ ÍÛ∑≈¬∆, «¬ÒÓ, ¸È, ¡«Ë¡ÀÈ, «√æ«÷¡≈


A. √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁ ÂØ∫ Âπ‘≈‚≈ ’∆ Ì≈Ú ˛?

B. Í≥‹≈Ï∆ ÙÏÁ-Ìø‚≈ Á∆ ¡Ó∆∆ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ «Ò÷ØÕ

‘∂· «Ò÷∂ ÙÏÁª Á∂ √Ó≈È≈Ê’ ÙÏÁ Áæ√Ø :-

«Îæ’≈ ÏÏ≈Á∆ ÍÂÒ≈ Ï∂-¡’Ò∆

«¬√Â∆ ËÓ Í≥Ê ¡’Ò

¡È≈Ê ¿π‹≈Û ¿πÒ‡≈ ¿πÓ∆Á

¬∆Ó≈È √Ò √‹≈Ú‡ √Á≈⁄≈

√Á≈ Â’Û≈ «ÂzÍÂ∆ ËøÈÚ≈È

JJJ


ÈØ‡¡«Ë¡≈¬∂-AD: Ï‘π-¡Ê’ ÙÏÁ(One Word, More Meaning)


A. Ï‘π ¡Ê’ ÙÏÁ Á∂ ¡Ê

B. ¿πÁ≈‘‰ √«‘Â Ì≈Úª Á≈ «Ú√Ê≈


ÏØÒ∆ «Ú⁄ Úæ÷Ø-Úæ÷∆ ¡Ú√Ê≈ ¡Èπ√≈ «¬’ ÙÏÁ Á∂ ’¬∆-’¬∆ ¡Ê ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ÙÏÁ Á≈

»Í ¿π‘∆ «‘øÁ≈ ˛ Í ‹ÁØ∫ ¿πÈ∑ª ÙÏÁª Á∂ ÍÃ√ø◊ ÏÁÒ ‹ªÁ∂ ‘È Âª ¿π√ Á∂ ¡Ê ÏÁÒ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ’¬∆ ÙÏÁ ¡«‹‘∂ ‘È «‹È∑ª Á∂ «¬’ ÂØ∫ ÚæË ¡Ê ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ ÙÏÁª ˘ Ï‘π

¡Ê’ ÙÏÁ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Ò¬∆ ¡√ƒ ‘∂·ª ’πfi ⁄Ø‰Ú∂∫ Ï‘π-¡Ê’ ÙÏÁª Á≈ Ú∂Ú≈

«ÁøÁ∂ ‘ª :-

¿πÂ≈

A. «¬√ «⁄æ·∆ Á∆ È’Ò ¿πÂ≈ Ò˙Õ

B. Ï≈‘Ø ¡≈ ’∂ ¿π√ ˘ «¬Â≈ ◊Ó∆ Òæ◊∆ «’ ¿π√ ˘ ’æÍÛ∂ ¿πÂ≈È∂ Í¬∂Õ

¿πµÂ

A. «ÁzÙóÍ≥‹≈Ï Ì≈Â Á∂ ¿πµÂ ÚæÒ ˛Õ

B. ‹Ú≈Ïó√Ú≈Ò Á≈ ¿πµÂ «Ò÷‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ⁄ø◊∆ Â∑ª Ú≈⁄ Ò˙Õ

C. ¿»ÂÈ≈óÏÛ∆ Á∂ Ï≈Á Í≈‰∆ Á≈ ÊæÒ∂ ¿πµÂÈ≈ Ùπ» ‘Ø«¬¡≈Õ

¿π·≈

A. ø◊ »Íó«¬√ ’æÍÛ∂ Á≈ ¿π·≈ ÏÛ≈ ¡¤≈ ˛Õ

B. ¸æ’ ÒÀ‰≈ó¡≈Í‰≈ ‚ø‚≈ ‚∂≈ «¬ÊØ∫ ¿π·≈ Ò˙Õ

C. ÎØÛ≈ó√æÂ∆ Á≈ Ïª‘ Â∂ ¿π·≈ ¿πµ«·¡≈ ˛Õ

¿πµ¨

A. «¬’ Í≥¤∆ó¿πµ¨ Á∆¡ª ¡Ú≈˜ª ≈Â ˘ √π‰≈¬∆ Á∂∫Á∆¡ªÕ

B. Ó»÷ó¿π‘ Âª «È≈ ¿πµ¨ ˛Õ ¿π√ ˘ Âª √Ófi ‘∆ È‘ƒÕ

¿πÒ‡∆

A. ¿πÒ‡ ‹≈‰≈ó«‹√ Â∑ª ’≈ ¿πÒ‡∆ Í¬∆ √∆Õ Ò◊Á≈ ‚≈«¬Ú Âª Ó «◊¡≈ «◊¡≈

‘Ø‰≈Õ

B. ÓØÛÈ∆óÓÀ∫ ¡≈Í‰∂ «ÍÂ≈ Á∆ ◊æÒ ’Á∂ È‘ƒ ¿πÒ‡∆Õ

C. Íπæ·∆ó¿π√ È∂ Âª ◊Òª ◊Òª «Ú⁄ ¿πÒ‡∆ ◊ø◊≈ Ú‘≈ «ÁæÂ∆Õ

D. ˛∫ó¿π√ ˘ Âª √Ú∂ ÂØ∫ ‘∆ «Ú⁄ ‘∆ Òæ◊∆ ‘Ø¬∆ ˛Õ

¡æ◊≈

A. ÓΩÂ Á≈ «ÁÈóÓÀ˘ ¡≈Í‰≈ ¡æ◊≈ È˜Á∆’ Á∂ «‘≈ ˛Õ

¡«Ë¡≈¬∂-AD: Ï‘π-¡Ê’ ÙÏÁ


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

B. ÍÃÒØ’ó¡æ‹ ’æÒ∑ ¿π‘ Ì◊Â∆ Ï‘πÂ ’ «‘≈Õ ¿π√ √Ø⁄Á≈ ˛ «’ «¬√ È≈Ò ¿π√ Á≈

¡æ◊≈ √øÚ ‹≈Ú∂◊≈Õ

C. ÓΩ’≈ó«√¡≈‰∂ ÒØ’ ◊æÒ ’È Òæ◊∂ ¡æ◊≈ó«Íæ¤≈ Á∂÷ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ

D. ¡‘≈Ò≈ «‘æ√≈ó’≈ Â∂∆ Á≈ ¡æ◊≈ ¡æ¤≈ Ò◊Á≈ ˛ Í «Í¤Ò≈ «‘æ√≈ Ï∂’≈ Òæ◊ «‘≈

˛Õ

¡æ’

A. «¬’ Ï»‡≈ó¡æ’ ‘Ó∂Ù≈ ¿π‹≈Û Êª ”Â∂ ¿πµ◊Á≈ ˛Õ

B. √Â ‹≈‰≈ó¿π√ Á∆¡ª Ï∂óÂπ’∆¡ª ◊æÒª √πÓ ÓÀ∫ ¡æ’ «◊¡≈Õ

¡’

A. ’π‘‰∆ó¡’ ¿πµÂ∂ ÎØÛ∂ È∂ Ó≈∆ ‹≈È ‘∆ ’æ„ «ÁæÂ∆Õ

B. «¬’ ÁÚ≈‰∆ó¡’ Í∆‰ È≈Ò Í∂‡ √≈¯ «‘øÁ≈ ˛Õ

C. Í√∆È≈óÍ‘≈Û Á∆ ⁄Û∑≈∆ È∂ Ó∂≈ ¡’ ‘∆ ’æ„ «ÁæÂ≈Õ

¡≈’Û

A. ÒÛÈ≈óÓ∂≈ È≈Ò ¡≈’ÛÈ≈ ÓÀ∫ Âª «√æË ’ Á¿π∫Õ

B. ¡ø◊ ’·Ø ‘Ø‰∂ó√Á∆¡ª «Ú⁄ ¡ø◊ ¡≈’Û ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

C. ÿπÓø‚óÓÀ˘ √Ófi È‘ƒ ¡≈¿π‰∆ «’ Â»ø ¡≈’Û «’√ ◊æÒ ÂØ∫ «‘≈ ˛∫Õ

√

A. ÎÂ«‘ó‘∆ «√øÿ È¨¬∂ È∂ ‹ÓØÁ ÎÂ«‘ ’’∂ ÷≈Ò√≈¬∆ fiø‚≈ Ò«‘≈ «ÁæÂ≈Õ

B. √ØÚó√ «Ú⁄ ’¬∆ ’øÚÒ Á∂ ÎπæÒ «÷Û∂ ‘Ø¬∂ ‘ÈÕ

C. Â≈Ù Á∆ √ó«¬‘ Í≈È Á∆ √ √≈‚∆ ˛ Â∂ ‘πÓ’ Á∆ √ Â∂∆ ˛Õ

D. ’øÓ ‘Ø ‹≈‰≈óÂπ√ƒ ¡≈ÈøÁ Ò˙, Ó∂≈ Âª √ «◊¡≈Õ

«√æ’≈

A. ÍÀµÈ Á≈ «√æ’≈óÂ∂∂ ÍÀµÈ Á≈ «√æ’≈ ’Ø¬∆ ÷≈√ ÚË∆¡≈ È‘ƒ ˛Õ

B. «¬’ Ë≈Âó‘Ø ËªÂª Á∆ Â∑ª «√æ’≈ Ú∆ √≈‚∂ ’øÓ ¡≈¿π∫Á≈ ˛Õ

C. √πÓ≈ó’≈Ò≈ «√æ’≈ Í∆√ ’∂ ¡æ÷ª Ò¬∆ ÙÓ Ï‰≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

D. Ø¡Ïó√ÂøÚÂ È∂ ¡≈Í‰∂ ◊π‰≈ ’’∂ ÒØ’ª «Ú⁄ ⁄ø◊≈ «√æ’≈ ◊≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ

E. πÍÀó«¬‘ «√æ’≈ ÷Ø‡≈ ˛ Ï≈˜≈ «Ú⁄ ⁄æÒ∂◊≈ È‘ƒÕ

√»Â

A. ˜≈ÏÂ≈ó¡≈Í‰∂ ¡≈Í ˘ √»Â ’∂ æ÷ È‘ƒ Âª ⁄ø◊≈ È‘ƒ ‘ØÚ∂◊≈Õ

B. ·∆’óÓ∂≈ ’øÓ √»Â È‘ƒ ¡≈«¬¡≈Õ

C. «Òæ√≈ó‘∆ «√øÿ ˘ ¿π√ Á∆ «ÏÓ≈∆ È∂ √»Â «Ò¡≈Õ

D. «÷æ⁄∆ó¿π√ È∂ ÂÒÚ≈ √»Â ’∂ ¿π√ Á∂ Á∂‘ Ó≈∆Õ

E. «Ó‰Â∆ó«¬‘ Òæ’Û∆ ¿π√ Òæ’Û∆ ÂØ∫ «¬’ √»Â ÓØ‡∆ ˛Õ

F. √»Âó’Í≈‘ √√Â∆ ˛ Í √»Â Ó«‘ø◊≈ ˛Õ

G. ·∆’ ’ÈóÂ»ø ’πfi «˜≈Á≈ ‘∆ «Ú◊Û «◊¡≈Õ √»Â ’È≈ Í¿»◊≈Õ


ÈØ‡√æÂ

A. ‹Â-√Âó≈‹Í»Â ¡ΩÂª ¡≈Í‰≈ ‹Â-√æÂ Ï⁄≈¿πÓ Ò¬∆ ¡≈Í‰∆ ‹≈È ’πÏ≈È ’

«ÁøÁ∆¡ª ‘ÈÕ

B. Âø◊ ¡≈ ‹≈‰≈óÏæ«⁄¡ª Á∆¡ª Ù≈Âª ÂØ∫ ’¬∆ Ú∂ √æÂ ‹≈¬∆Á≈ ˛Õ

C. Â≈’ÂóÂ∂∂ ¡øÁ √≈‘ó√Â Âª ˛ È‘ƒ Â»ø ÒÛ∂◊≈ ’∆?

D. «È⁄ØÛóÍ»ÂÈ∂ Á∂ √Â Á∆ Â≈√∆ ·ø‚∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ

√»¡≈

A. «¬’ ÁøÁó¿π√ Á∂ Ïæ⁄∂ È∂ Í«‘Ò≈ ÁøÁ ’æ„∂ Ï≈¡Á «Ú⁄ √»¡≈Õ

B. ¤Ø‡∆ È«‘ó≈Ó Á∂ ÷∂Âª «Ú⁄ √»¡≈ «È’ÒÁ≈ ˛Õ

C. √»‡≈ó«Ïæ’ È∂ √≈≈ √»¡≈ Í∆ ’∂ Óæfi Ú∂⁄ «ÁæÂ∆Õ

D. ÒØ‘∂ Á≈ «¬’ √øÁó‹∂ ¿π√ ˘ √Ó∂∫ «√ √»¡≈ «ÓÒ ‹ªÁ≈ Âª ¿π√ È∂ ÏØ∆ √∆¿π∫ Á∂‰∆ √∆Õ

√≈

A. ‘≈Òó⁄≈Ò Íπæ¤‰≈ó¡≈Í‰∂ ⁄≈⁄∂ Á∆ √≈ ÒÀ‰ Ò¬∆ ‘√ÍÂ≈Ò «◊¡≈Õ

B. «È⁄ØÛó«¬√ ’«ÚÂ≈ Á≈ √≈ ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

C. ÒØ‘≈óÓÙ∆È Á∂ √≈ ˘ ‹ø◊ Òæ◊≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ

D. fi‡ Íæ‡óÍπ«Ò√ ˘ Ú∂÷«Á¡ª √≈ ‘∆ ⁄Ø Ìæ‹ «◊¡≈Õ

E. Ú’Â ÚË≈¿π‰≈ó‚ÏÒ Ø‡∆ ÷≈ ’∂ ¡≈Í‰≈ √≈ «Ò¡≈Õ

F. Í»≈ ’È≈ó‘π‰ ÓÀ˘ Âπ‘≈‚∆ ÒØÛ ÓÀ∫ ¡≈Í‰≈ ’øÓ ¡≈Í ‘∆ √≈ «Ò¡≈Õ

‘≈

A. ◊«‘‰≈ó¿π√ È∂ ¡≈Í‰∂ ◊Ò ÏÛ≈ Ó«‘ø◊≈ √ØÈ∂ Á≈ ‘≈ Í≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ

B. ‘≈ ‹≈‰óGA Á∆ ÒÛ≈¬∆ «Ú⁄ Í≈«’ Ì≈Â ÂØ∫ ‘≈ «◊¡≈Õ

C. «Í¡≈ó¿π√ È∂ ¡≈Í‰∆ ÍÃ∂«Ó’≈ Á∂ ◊Ò Ï≈‘ª Á≈ ‘≈ Í≈ «ÁæÂ≈Õ

D. ÎπæÒª Á≈ ‘≈ó√≈∂ Ú’ª È∂ ÓøÂ∆ Á∂ ◊æÒ ÎπæÒª Á∂ ‘≈ Í≈¬∂Õ

E. Êæ’ ‹≈‰ó¿π‘ ‘≈ ’∂ ÏÀ· «◊¡≈Õ

’æ⁄≈

A. Íæ’≈ È≈ ‘Ø‰≈ó’æ⁄∂ ÎæÒ ÷≈‰ È≈Ò Í∂‡ ÷≈Ï ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ

B. æÎóÍ«‘Òª ÓÀ∫ ’æ⁄≈ ’øÓ ’∆Â≈ Î∂ ÍÃÙÈª Á∂ ¿πµÂ «ÁæÂ∂Õ

C. ¤Ø‡≈ó‘≈Ò∆ Â»ø ’æ⁄≈ ˛∫Õ Úæ‚∆¡ª-Úæ‚∆¡ª ◊æÒª È≈ ’Õ

D. ¡≈˜∆ó¿π√ ˘ ‘≈Ò∆ ¤πæ‡∆¡ª È‘ƒ «ÓÒÁ∆¡ª «’¿π∫«’ ÈΩ’∆ ‘≈Ò∆ ’æ⁄∆ ˛Õ

E. ø◊ ‘Ò’≈ ÍÀ‰≈ó√»‡ Á≈ ø◊ ’æ⁄≈ ‘Ø‰ ’’∂ Á»√∂ ’æÍÛ∂ Ú∆ ÷≈Ï ‘Ø ◊¬∂Õ

F. ◊≈≈, Ó√≈Ò≈óÍ«‘Òª ’æ⁄∂-Ó√≈Ò∂ È≈Ò Á∆Ú≈ ÌØ Î∂ Á∂÷ª◊∂Õ

G. fi»·≈ó’æ⁄∂ ÓÈπæ÷ ”Â∂ ’Á∂ «¬ÂÏ≈ È≈ ’ØÕ

H. «ÁÒ Á≈ «ÿÈ≈óÓ√≈Ò∂ Ú≈Ò∆ ⁄≈‡ ÷≈ ’∂ ¿π√ Á≈ «ÁÒ ’æ⁄≈ ‘Ø «‘≈ √∆Õ

’ø‚≈

A. π’≈Ú‡ó‹∆ÚÈ ˘ √ÎÒ Ï‰≈¿π‰ Ò¬∆ ≈‘ «Ú⁄ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ’ø«‚¡ª ˘ Á»

’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

¡«Ë¡≈¬∂-AD: Ï‘π-¡Ê’ ÙÏÁ


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

B. «’æ’ Á≈óÏ∂∆ Á≈ ’ø‚≈ Ó∂∂ ÍÀ «Ú⁄ ¸æÌ «◊¡≈Õ

C. Áπ÷Á≈«¬’ ÏøÁ≈óÁπÙÓ‰ª Á≈ ’ø‚≈ ’æ„ ‘∆ √≈‘ ÒÚª◊∂Õ

D. ÂØÒ‰ Ú≈Ò≈ó∂‚∆ Ú≈Ò∂ È∂ E «’ÒØ∫ ¡øÏ ¡≈«Á ’ø‚∂ ”Â∂ ÂØ«Ò¡≈Õ

E. Óæ¤∆ó’ø‚∂ Ú≈Ò∆ Óæ¤∆ ’¬∆¡ª ˘ ⁄ø◊∆ Ò◊Á∆ ˛Õ

’≈‹

A. ’øÓ ’≈óÿ ‹≈‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ¡≈Í‰≈ √≈≈ ’øÓ-’≈‹ ÷ÂÓ ’ «◊¡≈Õ

B. ¤∂’óÁ‹∆ È∂ ’Ó∆˜ Á∂ ’≈‹ ÓÙ∆È È≈Ò Ï‰≈¬∂Õ

C. Ù≈Á∆óÒÛ’∆ Á≈ ’≈‹ «È«ÚÿÈ √Ó≈ÍÂ ‘Ø«¬¡≈Õ

’

A. «√’∆ó¿π√ Á∂ «√ «Ú⁄ Ï‘πÂ ’ ˛Õ ⁄ø◊≈ √≈Ï‰ ÚÂÕ

B. ‡À’√ó¡≈Í‰∆ ¡≈ÓÁÈ Á≈ Í»≈ Í»≈ ’ ‹Ó∑≈ ’≈ «ÁæÂ≈ √∆Õ

C. ’øÓ ’È≈ó’ Ó˜Á»∆ Â∂ ÷≈‘ ⁄»∆

D. ‘æÊó¡≈Í‰∂ ’ó’ÓÒ≈ È≈Ò Á≈È ’≈Õ

÷πøÏ

A. Ìæ·∆óËØÏ∆ È∂ ’æÍ«Û¡ª ˘ ÷πøÏ ⁄Û∑≈«¬¡≈Õ

B. √˜≈ Á∂‰∆ó¿π√ Á∆ ÷»Ï ÷πøÏ ·æÍ∆, ¿π∫fi ¿π√ È∂ ·∆’ È‘ƒ √∆ ‘Ø¬∂Õ

C. «¬’ Ï»‡∆ó÷πøÏ Á∆ √Ï˜∆ Âª Ï‘πÂ √Ú≈Á Ï‰Á∆ ˛Õ

÷≈Â

A. Ó≈È≈óÍπ«Ò√ È∂ ⁄Ø Á∆ ¡ÀÈ∆ ÷≈Â ’∆Â∆, ¿π‘ ÓπÛ ⁄Ø∆ È‘ƒ ’∂◊≈Õ

B. √∂Ú≈ó⁄ø◊∂ Í«Ú≈ ‘ ¡≈¬∂ ◊¬∂ Á∆ ⁄ø◊∆ ÷≈Â ’Á∂ ‘ÈÕ

C. Ú≈√Â∂óÍπæÂ Á∂ ‹∆ÚÈ ÷≈Â Óª È∂ ¡≈Í‰∆ ‹≈È Á∂ «ÁæÂ∆Õ

◊Ø‚≈

A. ’πæ‡‰≈óÓπ‘æÒ∂ Ú≈«Ò¡ª ⁄Ø ˘ ÎÛ ’∂ ⁄ø◊≈ ◊Ø‚≈ Î∂«¡≈Õ ÓπÛ ’∂ Óπ‘æÒ∂ ÚæÒ ¡æ÷ È‘ƒ

’∂◊≈Õ

B. ◊πæ‚‰≈ó¿π‘ ¡≈Í‰∂ ÷∂Âª «Ú⁄ ◊Ø‚∆ ’ «‘≈ ˛Õ

C. ÒæÂ Á≈ ‹ØÛóÚ‚∂∆ ¿πÓ «Ú⁄ ¡≈ ’∂ ◊Ø«‚¡ª Á≈ ÁÁ «‘‰ Òæ◊ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ

◊ØÒ≈

A. Ï»Á Á≈ ◊ØÒ≈ó√æÁ Ï≈˜≈ √Û’ ”Â∂ Í¬∂ ÊÀÒ∂ «Ú⁄ ‘æÒ’∂ ÏøÏ Á∂ ◊ØÒ∂ «ÓÒ∂Õ

B. ÒØ‘∂ Á≈ ◊ØÒ≈ó√øÂØÙ ’≈Ò‹ ÷∂‚ª «Ú⁄ ◊ØÒ≈ √πæ‡‰ «Ú⁄ ⁄À∫Í∆¡È ˛Õ

C. Ë≈◊∂ Á≈ ◊ØÒ≈óË≈◊∂ ˘ ·∆’ æ’‰ Ò¬∆ ¿π√ Á≈ ◊ØÒ≈ Ï‰≈ ÒÀ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

D. Â≈Ù Á≈ ÍæÂ≈ó¿π√ ’ØÒ «⁄Û∆¬∂ Á≈Â∂ ≈ÓÍ≈√ ‘π’Ó Á≈ ◊ØÒ≈ ˛Õ

E. √ΩÒ∆ó‚≈. Á∂ ¡ÍÃ∂ÙÈ È≈Ò Í∂‡ ”⁄Ø∫ ◊ØÒ≈ ’æ„‰ È≈Ò ¿π√Á≈ Í∂‡ ·∆’ ‘Ø «◊¡≈Õ

F. ◊Ò≈ÓóÓπ‘≈Ò≈ Ú∂Ò∂ ◊ØÒ∂ æ÷‰ Á≈ «Ú≈˜ √∆Õ

ÿ

A. «Ú¡≈‘ó√øÂ∆ È∂ «Íæ¤∂ «ÁÈƒ ‘Ø ÿ ’ «Ò¡≈Õ

B. ÷≈È∂ó⁄ΩÍ‡ ÷∂Ò Á∂ √ØÒª ÿ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ


ÈØ‡C. Ó’≈Èó¡√Ò∆ ¡≈≈Ó Âª ¡≈Í‰∂ ÿ «Ú⁄ ‘∆ ˛Õ

D. ¡√ ’È≈ó‹Ò√∂ «Ú⁄ Ò∆‚ª Á∆¡ª ’‘∆¡ª ◊æÒª ÒØ’ª «Ú⁄ ÿ ’ ◊¬∆¡ªÕ

ÿæ‡

A. ÚæË ÂØ∫ ¿πÒ‡ó«ÏÓ≈∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π√ Á≈ Ì≈ ÿæ‡ «◊¡≈Õ

B. «ÁæÒ ÷≈Ï ‘Ø‰≈ó⁄ø‚ØÒ Á∂ fi»‡∂ ÒÀ‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π√ Á≈ «ÁÒ ÿæ‡ «‘≈ √∆Õ

⁄æ’

A. ÒØ‘∂ Á≈ ◊ØÒ ‘«Ê¡≈ó◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ Íæ◊Û∆ ÂØ∫ ÒØ‘∂ Á≈ ⁄æ’ «‘øÁ≈ √∆Õ

B. Î∂≈óÈΩ’∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÍÀÈÙÈ Ò¬∆ Á¯Â ”Â∂ Ø‹ «¬‘ ⁄æ’ Ó≈Á≈ ˛Õ

C. √ÈÓ≈Èó√’≈ ÚæÒØ∫ Ï∆Â≈ Ò¬∆ ÍÁÓ ⁄æ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

D. ÍÁÓó◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á∂ ÍÀª «Ú⁄ ÍÁÓ ⁄æ’ √∆Õ

E. ◊∂Ûó√Ó∂∫ Á∂ ⁄æ’ È∂ ¿π√ Á≈ √Ì ’πfi ÷Ø‘ «Ò¡≈Õ

⁄Ω’∆

A. Â≈Ù Á≈ ÍæÂ≈óÙ≈Ó Í≈√ ‘π’Ó Á∆ ⁄Ω’∆ ˛Õ

B. ⁄≈ Í≈‰∂ Ú≈Ò∆ó«√ÓÈ ⁄Ω’∆ ”Â∂ ÏÀ·≈ È≈‘ «‘≈ √∆ «’ ⁄Ω’∆ Á≈ Í≈Ú≈ ‡πæ‡ «◊¡≈Õ

C. ¤Ø‡≈ Ê≈‰≈ó¤Ø‡∆ Íπ«Ò√ ⁄Ω’∆ «Ú⁄ «ÍØ‡ «Ò÷≈‰ Á≈ ’Ø¬∆ Î≈«¬Á≈ È‘ƒÕ

D. ’ Á∂‰ Ú≈Ò∆ ÊªóÙ«‘ «Ú⁄ Á≈÷Ò ‘Ø‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ⁄Ω’∆ ”Â∂ ’ Á∂‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ

¤≈Í≈

A. ÂÒ≈Ù∆ó¡⁄≈È’ ¤≈Í∂ È≈Ò ÚÍ≈∆ ’ø◊≈Ò ‘Ø «◊¡≈Õ

B. ·æÍ≈óÍ«‘Òª «Í≥‚ª «Ú⁄ ¤≈Í∂ Á≈ ’øÓ ¡≈Ó ‘πøÁ≈ √∆Õ

C. ¤Í≈¬∆óÍ≈· Íπ√Â’ Á≈ ¤≈Í≈ ⁄ø◊≈ ˛Õ

¤æ’

A. È≈È«’¡ª ÚæÒØ∫ «Ú¡≈‘ ”Â∂ Á≈‹ó¤æ’ Í»Á∂ ¡ø◊ª Á∂ ‹≈¬∂Õ

B. ¤æ’óÌØ‹È ¤’ Ò˙Õ

«¤æÒÛ

A. √’ó’∂Ò∂ Á∂ «¤æÒÛ √Û’ ”Â∂ È≈ √πæ‡ØÕ

B. »«Í¡ªóÿ ◊¬∂ Â∂ ¿π√ Á∂ ⁄≈«⁄¡ª ÂØ∫ «¬’ «¤æÒÛ Ú∆ È≈ ‹π«Û¡≈Õ

‹≈◊

A. ‘ØÙó¡æ‹ ’æÒ∑ √πæÂ∆¡ª ’ΩÓª Ú∆ ‹≈◊ Í¬∆¡ª ‘ÈÕ

B. ‹Ó≈¿π‰≈ó«˜¡≈Á≈ ÁπæË ˘ ‹≈◊ Ò≈¿π Âª ‘∆ Á‘∆ ÷æ‡≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ

C. ÈƒÁ ÷πæÒ∑‰∆óÏ≈˜≈ «Ú⁄ «˜¡≈Á≈ ΩÒ≈ ÍÀ‰ ”Â∂ ¿π‘ ‹≈◊ «Í¡≈Õ

fiπæÒ

A. ‘Ú≈ Á≈ Ú◊‰≈ó√Ú∂ ÂØ∫ ‘∆ ¡æ‹ fiæ÷Û fiπæÒ «‘≈ ˛Õ

B. √‰ Á≈óÏÒÁª ”Â∂ fiπæÒ Í≈ «Á˙Õ

C. «‘æÒ‰≈óÈ∑∂∆ ’≈È ‡«‘‰∆¡ª Â∂˜∆ È≈Ò fiπæÒ ‘∆¡ª √ÈÕ

¡«Ë¡≈¬∂-AD: Ï‘π-¡Ê’ ÙÏÁ


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

‡æÒ

A. «ÿÛ¡≈ÒóÓøÁ «Ú⁄ ‡æÒ ÷Û’≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

B. Í≈√∂ Á∆ Òøÿ‰≈ó⁄ÒØ ⁄ø◊≈ ‘Ø«¬¡≈ ÏÒ≈ ‡æÒ ◊¬∆Õ

«‡æ’∆

A. ¤Ø‡∆ Ø‡∆óÁØ «‡æ’∆¡ª Á∆ Ø‡∆ Ò¬∆ ÏøÁ≈ Ó≈≈-Ó≈ «ÎÁ≈ ˛Õ

B. √≈Ï‰ó«ÈØÒ √≈ÏÈ Á∆ «‡æ’∆ ’æÍÛ∂ ⁄ø◊∂ «È÷≈Á∆ ˛Õ

C. «È’ÒÁ∆ √»‹ Á∆ «‡æ’∆ó√»‹ Á∆ «‡æ’∆ ˘ √Ú∂ Ú∂Ò∂ Á∂÷‰≈ ⁄ø◊≈ Ò◊Á≈ ˛Õ

D. ¡≈¨ Á∆ «‡æ’∆óÙ≈Ó» Á∆ ∂Û∑∆ Á∆ ¡≈¨¡ª Á∆ «‡æ’∆ ÏÛ∆ √Ú≈Á ‘πøÁ∆ ˛Õ

‚ø‚∆

A. ÍÂÒ∆ √Ø‡∆óÒ≈Ò≈, ÂØÒ‰ Òæ«◊¡ª ‚ø‚∆ È≈ Ó≈∆Õ

B. ≈‘ó÷∂Âª ÂØ∫ «¬‘ ‚ø‚∆ ¿π√ Á∂ ÿ Âæ’ ‹ªÁ∆ ˛Õ

C. √Ø‡∆ó√æÂ∆ Á∂ «Í¿π È∂ ¿π√ ˘ ¤Ø‡∆ ‚ø‚∆ È≈Ò Ó≈«¡≈Õ

„≈Ò

A. «¬’ Ù√Âó‘π‰ ÂÒÚ≈ ¡Â∂ „≈Ò Á∆ ÒÛ≈¬∆ Á≈ Ôπæ◊ «◊¡≈Õ

B. «ÈÚ≈‰óÍ‘≈Ûª Á∆ „≈Ò ”Â∂ ⁄≈‘ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ

C. „≈Ò‰≈óÒØ‘≈ ÒØ‘≈ „≈Ò «‘≈ ˛Õ

D. «ÍÿÒ‰≈ó√π«È¡≈ √ØÈ≈ „≈Ò ’¬∆ ÍÃ’≈ Á∂ ◊«‘‰∂ «Â¡≈ ’ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ

Â≈’

A. ¡≈Ûó«ÏæÒ∆ ⁄»‘∂ Á∆ Â≈’ «Ú⁄ ÏÀ·∆ ˛Õ

B. Â÷Â∂óÏ»‘∂ Á∂ Â≈’ ÏøÁ ’ «Á˙Õ

Â∆

A. ’Ó≈È Á≈ó¿π√ Á≈ Â∆ «ÈÙ≈È∂ ”Â∂ ‹≈ Òæ◊≈Õ

B. Èæ√ ‹ª‰≈óÍπ«Ò√ ˘ Á∂÷«Á¡ª ⁄Ø Â∆ ‘Ø «◊¡≈Õ

Á≈»

A. Ù≈ÏóÁ≈» Í∆‰≈ ⁄ø◊∆ ◊æÒ È‘ƒ ˛Õ

B. ÁÚ≈ó¿π√ Á∆ «ÏÓ≈∆ Â∂ ÁÚ≈-Á≈» ¡√ È‘ƒ ’Á∆ ˛Õ

C. «¬Ò≈‹ó¡≈ÂÓ ‘æ«Â¡≈ Áπæ÷ª Á≈ Á≈» È‘ƒÕ

D. Ï»ÁóÎΩ‹ª ’ØÒ «√æ’≈-Á≈» È≈ ‘ØÚ∂ Âª ÒÛ≈¬∆ ÒÛ∆ ‹≈ √’Á∆Õ

È≈Ò

A. ’ØÒóÂ∂ ¿π√ È≈Ò ¡Ω÷∂ Ú∂Ò∂ ‘Ø‰≈ ˜»∆ ˛Õ

B. ÒØ‘∂ Á∆ È≈Ò∆ó÷»‘ Ú≈Ò∆ È≈Ò Í≈‰∆ Ï‘πÂ «ÁøÁ≈ ˛Õ

C. √ÏøËó¿π√ Á≈ ¡≈Í‰∂ Ì≈ È≈Ò Óπ‘ªÁ≈ «ÓÒÁ≈ ˛Õ

D. Ú◊∆ó«¬√ «’Â≈Ï Á∂ È≈Ò Á∆ «’Â≈Ï Ï≈˜≈ «Ú⁄ ◊≈«¬Ï ˛Õ

Í»≈

A. √Ú◊Ú≈√ó¿π‘ ¡æ√∆ IB √≈Ò Á≈ ‘Ø’∂ Í»≈ ‘Ø«¬¡≈Õ


ÈØ‡B. Í»ÈóÍ» «‘√≈Ï-«’Â≈Ï ’ «Á¿πÕ

Í≈Û

A. ¡øÂóÓøÈ≈ «Ú⁄ ‹ÁØ∫ Í≈Û ÍÀ ‹≈¬∂ Âª ÁπÏ≈≈ ‹πÛÁ∂ È‘ƒÕ

B. ‡Ø‡∂ ’È∂ó’ÙÓ∆∆ ÒØ’ (‘≈ÂØ) Òæ’Û∆¡ª Í≈ÛÈ Á≈ ’øÓ ’Á∂ ‘ÈÕ

C. ‡Ø¡≈ó√π«øÁ È∂ ÷»‘ Ò¬∆ Í≈Û Íπ‡Ú≈ «ÁæÂ≈Õ

ÎπæÒ

A. ÎπæÒó◊πÒ≈Ï Á∂ ÎπæÒª Á∆ ◊æÒ ‘∆ ’πfi ‘Ø ˛Õ

B. ‘Ò’≈ó‘æÒ’∂-ÎπÒ’∂ ÏÂÈ Ï‘πÂ ⁄æÒÁ∂ È‘ƒÕ

C. ÓØ‡≈ ‘Ø‰≈óÎ‹»Ò ÷ªÁ∂ «‘‰≈ ÏøÁ∂ ÎπæÒ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

D. ‘ø’≈ó¿π‘ «ÏÈ≈ ◊π‰ª ”Â∂ ‘∆ ¡ÀÚ∂∫ ÎπæÒ∆ ‹≈ «‘≈ ˛Õ

E. ◊«‘‰≈ó«Í≥‚ª «Ú⁄ ¡ΩÂª «√ª ”Â∂ ⁄Ω’-ÎπæÒ Í≈¿π∫Á∆¡ª √ÈÕ

F. √Ï˜∆óÏøÁ-◊ØÌ∆ ’æ⁄∆ ÷≈‰∆ Ú∆ ⁄ø◊∆ ˛Õ

G. ‘æ‚∆¡ªóÓÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÏøÁ∂ Á∂ ÎπæÒ ‘«Áπ¡≈≈ Ú‘≈ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ

Ï≈Ò

A. √ÛÈ≈óÓ≈Û∆¡ª ◊æÒª ’∂’ «‘æ’ È≈ Ï≈ÒÕ

B. Ïæ⁄∂óÏ≈Ò ÷∂‚ ‘∂ ‘ÈÕ

ÓæÒ

A. Í«‘ÒÚ≈Èó¡÷≈Û∂ «Ú⁄ ÓæÒ ÿπæÒ ‘∂ ‘ÈÕ

B. ÍÒ‰≈ó¿π‘ «√æ‡ ÓæÒ «‘≈ ˛Õ

Ò◊

A. Ò◊‰≈ó¿π‘ ‹ª«Á¡ª ’øÓ ”Â∂ Òæ◊ «◊¡≈ Â∂ ’øÓ Óπæ’ «◊¡≈Õ

B. Ò◊ó«¬√ ¡æ÷ È≈Ò Ò◊ ◊ÒÂ Òæ◊∆ ˛Õ

ÚÒ

A. „ø◊ó¿π√ ˘ ’øÓ ’È Á≈ ÚÒ È‘ƒ ˛Õ

B. «Úø◊ó‚æ’Ò∂ ˘ ÚÒ ÍÀ «◊¡≈ ˛Õ


A. Ï‘π-¡Ê’ ÙÏÁª ÂØ∫ ’∆ Ì≈Ú ˛?

B. ‘∂· «Ò÷∂ ÙÏÁª Á∂ ÚæË ÂØ∫ ÚæË ¡Ê Áæ√Ø∫Õ

’≈, Â≈, ’ØÒ, √, Ú≈

C. ‘∂· «Ò÷∂ ÙÏÁª ˘ Ú≈’ª «Ú⁄ ÚÂØ∫ Âª «’ ÚæË ÂØ∫ ÚË ¡Ê √Ófi ¡≈ ‹≈‰

Ì, Ì≈È, Ò≈≈, æ÷, ÒÛ≈, ÷πøÌ, ’ø‚≈, «‚√’, ÒØ∆, ‚ø‚∆, ÿÛ≈

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-AD: Ï‘π-¡Ê’ ÙÏÁ


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-AE : Ï‘πÂ∂ ÙÏÁª Á∆ Êª «¬’ ÙÏÁ(One Word Substitution)

«ÚÙ≈-Ú√Â» (Contents)A. Ï‘πÂ∂ ÙÏÁª Á∆ Êª «¬’ ÙÏÁ Á∂ ¡Ê

B. ¿πÁ≈‘‰ √«‘Â √ÍæÙ‡Â≈


‘ Ì≈Â∆ ÏØÒ∆ «Ú⁄ ’¬∆ ¡«‹‘∂ ÙÏÁ ‘πøÁ∂ ‘È ‹Ø Ï‘πÂ∆¡ª ⁄∆˜ª Á∂ «¬’æ· ˘ ÍÃ◊‡ ’Á≈

˛Õ «¬øfi ‘ ÏØÒ∆ «Ú⁄ ÙÏÁ≈ÚÒ∆ «Ú⁄ Ú≈Ë≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ Ú∆ ¡«‹‘∂ ÙÏÁª Á≈

Ìø‚≈ ˛ «‹È∑ª Á≈ Ï‘πÂ∂ ÙÏÁª Á∆ Êª «¬’ ÙÏÁ ‘∆ ÍÃÔØ◊ «Ú⁄ ¡≈¿π∫Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ÙÏÁª Á≈

Ú∂Ú≈ ‘∂·ª «ÁæÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛ :-

A. «‹‘Û≈ ¡÷ø‚ Í≈· ’ √’Á≈ ‘ØÚ∂ ¡÷ø‚ Í≈·∆

B. «‹‘Û≈ Í≈· ¡≈«Á ÂØ∫ ¡øÂ Â∆’ Ò◊≈Â≈ ‘ØÚ∂ ¡÷ø‚ Í≈·

C. ¡≈Í‰∆ «¬µ˜Â Á≈ Ï‘πÂ «÷¡≈Òæ÷‰ Ú≈Ò≈ ¡‰÷∆Ò≈

D. ’Á∂ È≈ «‹æ«Â¡≈ ‹≈ √’∂ ¡«‹æÂ

E. ’Á∂ È≈ «Ó‡≈«¬¡≈ ‹≈ √’∂ ¡«Óæ‡

F. «‹√ Á∂ ¡ΩÒ≈Á È≈ ‘ØÚ∂ ¡Ω∫Â≈

G. ‹Ø √‘≈«¡≈ È≈ ‹≈ √’∂ ¡√«‘

H. Ò◊≈Â≈ ’øÓ ’È ”Â∂ Êæ’∂ È≈ ¡‰Êæ’

I. æÏ ˘ È≈ ÓøÈ‰ Ú≈Ò≈ È≈√Â’

A@. «¬’ ÍÂÈ∆ Á∂ ‘πø«Á¡ª Á»‹∆ ÍÂÈ∆ √Ω∫’‰

AA. «‹‘Û≈ ‘ Êª ‘ØÚ∂ √Ï-«Ú¡≈Í’

AB. √≈∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ ‹ÁØ∫ «¬’ ≈¬∂ ‘ØÚ∂ √Ï-√øÓÂ∆

AC. «‹√ Í≈· Á≈ ÌØ◊ ‘¯Â∂ «Ú⁄ ÍÚ∂ √ÍÂ≈‘’ Í≈·

AD. «‹√ ÓÈπæ÷ ¡øÁ ’Í‡ ‘ØÚ∂ ’Í‡∆

AE. ¡≈ÍÓ∂ ‹∆ÚÈ Á∆ «Ú√Ê≈ È≈Ò ÚÈ‰ ’∂ ¡≈ÂÓ’Ê≈

AF. Ù«‘Á Á∆¡ª Óæ÷∆¡ª ˘ ¤æÂ≈

AG. ¡ø◊»ª Á≈, ÎπæÒª Á∂ «¬’æ· ◊πæ¤≈

AH. Ï‘πÂ∂ ÓÈπæ÷ª Á∂ «¬’æ· ˘ ‹Ê≈

AI. «¬’·∆¡ª ÒÛ’∆¡ª Á∂ «¬’æ· «Âzøfi‰

B@. «‹æÊ∂ ÿØ«Û¡ª ˘ Ïø«È∑¡≈ ‹≈Ú∂ ÂÏ∂Ò≈

BA. ¿π‘ Êª «‹æÊ∂ ◊æ‚∆¡ª, ÓØ‡ª ¡Â∂ ‡ª◊∂ ÷ÒØ∫Á∂ ‘Ø‰ ¡æ‚≈

BB. «‹æÊ∂ ÎπæÒ Ï»‡∂ ¿πµ◊∂ ‘Ø‰ Ï≈◊

¿πµÂ Ó≈Ò≈ : √ÚÀ-ÓπÒª’‰

A. ‘∂· «Ò÷∂ ÙÏÁ «‹È∑ª Á≈ √ø’∂Â «ÁøÁ∂ ‘È ¿πÈ∑ª Á≈ Ú∂Ú≈ «Á˙ :-

A. ◊πæ¤≈ B. ÏØÒ C. ‘∂Û D. ÁÒ

E. ¤æÂ≈ F. Í≥‹≈ G. Ï≈˜≈ H. ‹÷∆≈

I. ¡æ‚≈ A@. ÂÏ∂Ò≈


ÈØ‡

Ì≈◊-B


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A


ÈØ‡¡«Ë¡≈¬∂-AF: ◊πÓπæ÷∆ «ÒæÍ∆(Gurmukhi-Alphabet)


A. «ÒæÍ∆, ¡Â∂ ◊πÓπ÷∆ «ÒæÍ∆ Á∂ ¡Ê

B. ◊πÓπ÷∆ «ÒæÍ∆ Á≈ ‹ÈÓ Â∂ «Ú’≈√

C. «ÒæÍ∆ Ï≈∂ «ÚÁÚ≈Èª Á∆ ≈¬∂


«ÒæÍ∆ ≈‘ƒ ÓÈπæ÷ ¡≈Í‰∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª ˘ Á»√«¡ª È≈Ò √ªfi∆¡ª ’Á≈ ˛Õ «‹Ú∂∫ ÓÈπæ÷∆

‹∆ÚÈ Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈ ¿π√∂ Â∑ª «ÒÍ∆ Á≈ Ú∆ «Ú’≈√ ‘πøÁ≈ «◊¡≈Õ ÔπÈ≈È∆ «ÚÁÚ≈È ÒØ’

’À‚Ó√ ˘ «ÒÍ∆ Á≈ ‹ÈÓ Á≈Â≈ ÓøÈÁ∂ ‘ÈÕ Í «¬‘ «Ú⁄≈ «Ú«◊¡≈È’ ’√Úæ‡∆ Â∂ Í»≈ È‘ƒ

¿πÂÁ≈Õ ¡√ÒØ∫ Úæ÷-Úæ÷ «ÒæÍ∆¡ª Á≈ «Ú’≈√ ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ Á∂ «Ú’≈√ «Ú⁄Ø∫ ‘∆ ‘Ø«¬¡≈Õ «Ú’≈√

Á∆¡ª Óø«˜Òª Â«‘ ’’∂ ÚÂÓ≈È »Í «Ú⁄ ÍÃ◊‡ ‘Ø¬∆¡ªÕ «¬‘ ÓÈπæ÷ Á∆ ¡≈Í‰∆ ’≈„ ˛Õ ’¬∆

«ÚÁÚ≈Èª Á≈ ÓæÂ ˛ «’ ÍÃ⁄∆È Í»Ú ’≈Ò «Ú⁄ Ì≈Â ⁄∆È ¡Â∂ Í∂» «Ú⁄ ’¬∆ ø◊ª Á∂ Ë≈«◊¡ª

˘ ’¬∆ ÍÃ’≈ Á∆¡ª ◊ø„ª Á∂ ’∂ «¬È∑ª ˘ Á»-Á» Âæ’ √πÈ∂‘≈ Ì∂‹‰ Ò¬∆ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «¬√

˘ “◊ø„ «ÒæÍ∆” Á≈ È≈Ó «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ

«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «ÒæÍ∆ Á≈ ‹ÈÓ √ø’∂Âª ¡Â∂ «¬Ù≈«¡ª ≈‘ƒ ÓÈπæ÷∆ Ì≈ÚÈ≈Úª ˘ √Ófi≈¿π‰

È≈Ò ‘Ø«¬¡≈ «¬√ Á∂ Óπæ„Ò∂ »Í Á∆Ú≈ª, ◊πÎ≈Úª ¿πµÂ∂ «√æË∆¡ª, Ò∂‡Ú∆¡ª, ÷Û∆¡ª, Ò’∆ª ¡Â∂

Ë≈«Ó’ «⁄øÈ∑ ¡≈«Á ¿π’∂ ‘Ø¬∂ »Í ¡æ‹ Ú∆ ’∆ ‹◊∑≈ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ Á∆Úª ¿πµÍ Ò’∆ª «÷æ⁄ ’∂

«‘√≈Ï-«’Â≈Ï æ÷‰ Á≈ Â∆’≈ ÍÃ⁄«ÒÂ √∆Õ Á∆Ú≈ª ¿πµÍ Í≥¤∆ ‹≈ÈÚª, Áæ÷Â Á∂ Íæ«Â¡ª

¡≈«Á “«⁄æÂ-«ÒÍ∆” »ÍÁ∂ »Í «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ «⁄æÂ «ÒÍ∆, Ò’∆ «ÒÍ∆ √≈‚∂ Óπæ„Ò∂ »Í ‘ÈÕ «‹√

≈‘ƒ ÓÈπæ÷ ¡≈ÍÓ∂ ÓÈØÌ≈Úª ˘ Á»«‹¡ª Âæ’ Í‘πø⁄≈¿π‰ Á≈ √≈ËÈ ÚÂÁ∂ √ÈÕ

«√øË-ÿ≈‡∆ √«Ì¡Â≈ Á∂ Ò◊Ì◊ E@@ ¬∆. Í»Ï «Ú⁄ ¡≈∆¡≈ ÒØ’ ¿πµÂ-Ì≈Â «Ú⁄

¡≈¬∂Õ √Óª Í≈ ’∂ «¬È∑ª È∂ “ÏÃ‘Óø‚ «ÒæÍ∆ ˘ ‹ÈÓ «ÁæÂ≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á «√Ò≈-Ò∂÷, «√æ«’¡ª,

Íπ≈ÂÈ ÏÂÈª ¿πµÂ∂ ¿π’∂ ¡æ÷ Úæ÷-Úæ÷ Ì≈Â∆ «ÒÍ∆¡ª ˘ ¿π‹≈◊ ’Á∆ ˛Õ «¬È∑ª «ÒÍ∆¡ª

˘ ÏÃ‘Ó∆, ÷ØÙ‡∆, √≈ÁË≈, È≈◊∆, ¡Â∂ ◊πÍÂ «ÒæÍ∆ ¡≈«Á Á≈ È≈Ó «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ ‘ÛæÍ≈-

ÓØ«‘ø‹ØÁ≈ Á∆ ÷πÁ≈¬∆ ÁΩ≈È ’¬∆ «⁄æÂ «ÒæÍ∆¡ª Á∂ »Í «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï∆ Á∆ «Ú’√Â »Í

◊πÓπ÷∆ «ÒæÍ∆ ˛Õ ◊πÓπ÷∆ «ÒæÍ∆ ÏÃ‘Ó∆ «ÒæÍ∆ «Ú⁄Ø∫ «È’Ò∆ ÓøÈ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ◊πÓπ÷∆ «ÒæÍ∆ Ú∆ Ï‘πÂ

Íπ≈‰∆ ˛Õ ÍÃ≈⁄∆È √Ó∂∫ Í≥‹≈Ï Á∂ ¡æ‚-¡æ‚ «¬Ò≈«’¡ª «Ú⁄ Ù≈Ë≈ ‡≈’∆ ¡≈«Á «ÒæÍ∆ Á∂ »Í

ÍÃ⁄«ÒÂ √∆Õ Ù≈Ë≈ ¡Â∂ ‡≈’∆ «ÒæÍ∆ Á≈ ◊πÓπ÷∆ «ÒÍ∆ «Ú⁄ ’≈Î∆ √πÓ∂ÒÂ≈ ˛Õ «’¿π∫«’ «¬‘ «ÂøÈ

«ÒÍ∆¡ª ÏÃ‘Ó∆ «ÒÍ∆ ÂØ∫ ‘∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø¬∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ◊πÓπ÷∆ «ÒæÍ∆ ’Ø¬∆ ÈÚ∆È ’≈„ È‘ƒÕ «¬‘

Âª Í≥‹≈Ï Á∆ ÍÃ≈⁄∆È «ÒæÍ∆ Á≈ ‘∆ «¬’ √øÚ«¡≈ »Í ˛Õ «¬‘ ¡≈Ó ÍÃ⁄ÒÂ ‘À ◊πÓπ÷∆ «ÒæÍ∆ ◊π»¡ª

Á∆ Ì≈Ù≈ ˛Õ ◊π»¡ª ˘ ÓøÈ‰ Ú≈Ò≈ ÒØ’ª Á≈ «¬‘ «Ú⁄≈ ˛ Í «¬‘ «Ú⁄≈ Ó»ÒØ ‘∆ ˆÒÂ ˛Õ «ÒÍ∆

Í«‘ÒØ∫ ‘∆ ÓΩ‹»Á √∆Õ ◊π»¡ª È∂ Âª ¡≈Í‰∆ Ï≈‰∆ ‘∆ «¬√ «ÒæÍ∆ «Ú⁄ «Ò÷∆ ˛Õ «¬√ «ÒæÍ∆ ˘ ◊π»¡ª

È∂ ¡Í‰≈ «Ò¡≈ √∆Õ «¬√ ’’∂ «¬√ «ÒæÍ∆ ˘ ◊πÓπ÷∆ «ÒæÍ∆ Á≈ È≈Ó Á∂ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ

¡«Ë¡≈¬∂-AF : ◊πÓπ÷∆-«ÒÍ∆


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

◊πÓπ÷∆ «ÒæÍ∆ :-

◊πÓπ÷∆ «ÒæÍ∆ ’Ø¬∆ ÈÚƒ ’≈„ È‘ƒ √∆, «¬‘ Âª Í≥‹≈Ï Á∆ ÍÃ≈⁄∆È «ÒæÍ∆ (¡Ë È≈◊∆) Á≈

‘∆ «¬’ √øÚ«¡≈ ¡Â∂ √πË«¡≈ »Í ˛Õ ◊πÓπ÷∆ ¡æ÷ Ò◊Í◊ ‚∂„ ‘˜≈ √≈Ò Íπ≈‰∂ Áæ√∂ ‹ªÁ∂

‘ÈÕ Í «¬È∑ª Á≈ ’Ó «¬‘ È‘ƒ √∆Õ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ È∂ Íæ‡∆ «Ò÷∆ ¿π√ «Ú⁄ ““√”” ¡æ÷ Í«‘Ò∂

æ«÷¡≈ ˛Õ Ï≈’∆ ’Ó «¬øfi ˛ :-

√, ¬, ¿, ¤, ’, ÷, ˆ, ¡

⁄, ¤, ‹, fi, Ú, ‡, ·, ‚

‰, Â, Ê, Á, Ë, È, Í

Î, Ï, Ó, Ô, , Ò, Ú, Û, ‘

(’πæÒ CC ¡æ÷)

«¬√∂ Â∑ª ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Áπ¡≈≈, “≈Ó ’Ò∆ ≈◊” «Ú⁄ «⁄Â “Áæ÷‰∆ ¿π∫’≈” Ï≈‰∆

«Ú⁄ ¡æ÷ª Á≈ ¥Ó «¬√ ÍÃ’≈ ˛ :-

˙, √, Ë, ¤,

◊π» ¡Ó Á≈√ ‹∆ Áπ¡≈≈ ⁄∆ ◊¬∆ Íæ‡∆ «Ú⁄ ¡æ÷ª Á≈ ¥Ó «¬√ ÍÃ’≈ ˛ :-

¡, Ò, È, ¤,Ï, ‹, √

Ó, ’, Â, Ê,ÿ, Á◊, Í

Ì, Ú, fi, Ë, ◊, ‘,

(’πÒ BA ¡æ÷)

◊π» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ ⁄∆ ““Ï≈ÚÈ ¡æ÷∆”” «Ú⁄ ¡æ÷ª Á≈ ¥Ó «¬√ ÍÃ’≈ ˛ :-

˙, ¡ø, √, Ë, , Ò, Ô,

’, ÷, ◊, ÿ, Ÿ, ⁄, ¤,

‹, fi, fl, ‡, ·, ‚, „

‰,ÂÙ Ê, Á, Ë, È, Í,

Î, Ï, Ì, Ó, Ô, , Ò,

Ú, Û

’πæÒ CG ¡æ÷!

«¬øfi Í≥‹≈Ï∆ ¡æ÷ª Á≈ ÚÂÓ≈È »Í ‘∂· «Ò÷∂ ¥Ó »Í «Ú⁄ ÍÃ⁄«ÒÂ ‘Ø«¬¡≈Õ

˙, ¡, ¬, √, ‘, ’, ÷, ◊, ÿ, Ÿ

⁄, ¤, ‹, fi, fl, ‡, ·, ‚, „, ‰

Â, Ê, Á, Ë, È, Í, Î, Ï, Ì, Ó

Ô, , Ò, Ú, Û

Î≈√∆ ËπÈ∆¡ª ˘ «Ò÷‰ Ò¬∆ ‘∂· «Ò÷∂ ¤∂ ¡æ÷ª ‘∂· «ÏøÁ∆ Ò◊≈ ’∂ √øÍ»È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ

√, ÷, ◊, ˜, ¯, ˇ

«¬√ Â∑ª «¬‘ Í≥‹≈Ï∆ Á∂ ’πæÒ ¡æ÷ DA ‘Ø ◊¬∂Õ

◊π» ’≈Ò √Ó∂∫ Í≥‹≈Ï∆ ÏØÒ∆ Ò¬∆ ◊πÓæπ÷∆ «ÒæÍ∆ Á∂ «¬‘ ¡æ÷ ¡≈Ó ÍÃ⁄ÒÂ √ÈÕ «¬√ Ò¬∆

◊π»¡ª È∂ ◊πÓÂ √≈«‘Â √≈≈ «¬È∑ª ◊πÓπ÷∆ ¡æ÷ª «Ú⁄ ‘∆ «⁄æ¡≈Õ «¬√ «ÒæÍ∆ ˘ ÚË∂∂ ÚÂØ∫

’È ’’∂ ÈÚª È≈Ó ““◊πÓπ÷∆ «ÒÍ∆Õ”” Èª È≈Ò ÓÙ‘» ‘Ø «◊¡≈Õ


ÈØ‡Í«Ì≈Ù≈ ◊πÓπ÷∆ «ÒÍ∆ :-

◊πÓπ÷∆ «ÒÍ∆ Ï≈∂ ’πfi «ÚÁÚ≈Èª Á∆ ‘∂· «Ò÷∆¡ª ≈Úª ‘È «’¿π∫«’ ¿πÍØ’Â Í«‘¨¡ª Â∂

«Ú⁄≈ ¿πÍøÂ «ÈÈ≈ ‘Ø ¸æ’≈ ˛ «’ Í≥‹≈Ï∆ Á∆ Íπ≈‰∆ «ÒÍ∆ ¡Â∂ Í≥‹≈Ï∆ Ò¬∆ „πæ’Úƒ «ÒÍ∆

◊πÓπ÷∆ ‘∆ ˛Õ

A. ‹Ø˜Î ‚∂«Ú‚ ’«ÈøÿÓ È∂ AHDH ¬∆. «Ú⁄ «Ò«÷¡≈ «’ ““«¬√ √Ó∂∫ Ì≈Â «Ú⁄ ‹Ø

«ÒæÍ∆¡ª ⁄≈¨ ‘È, ◊πÓπæ÷∆ Ú∆ ¿πÈ∑ª «Ú⁄Ø∫ «¬’ ˛, «’¿π∫«’ «√æ÷ ◊π»¡ª È∂ «¬√ ˘

ÚÂØ∫ «Ú⁄ «Ò¡≈øÁ≈, «¬√ Ò¬∆ «¬√ ˘ ’Á∂ ’Á∂ ◊πÓπ÷∆ Ú∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛ Í «¬‘

Í≥‹≈Ï Á∆ «ÒÍ∆ Á≈ ‘∆ Á»‹≈ Èª ˛Õ””

B. ‹Ø‘È Ï∆Ó˜ È∂ AHGB ¬∆. «Ú⁄ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄≈ «Ò«÷¡≈ «’‘≈ ˛ «’ ““Í≥‹≈Ï∆ «Ò÷‰

Ò¬∆ ÚÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ¡æ÷ “◊πÓπ÷∆” √Á≈¿π∫Á∂ ‘ÈÕ””

C. Á∂«ÚøÁ √«Â¡≈Ê∆ ¡Èπ√≈ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆ ◊πÓæπ÷∆ «ÒæÍ∆ Á∆ ÚÈÓ≈Ò≈ “ÍÀ∫Â∆

’‘≈¿π∫Á∆ ˛, «’¿π∫«’ «¬√ ÚÈÓ≈Ò≈ Á≈ ’øÓ CE ¡æ÷ª È≈Ò ‘∆ ⁄æÒÁ≈ ˛Õ «¬√

Èπ’Â∂ ÂØ∫ «¬‘ ÏÛ∆ √ø«÷ÍÂ «ÒÍ∆ ˛Õ ÚÀ√∂ «¬√ «ÒæÍ∆ «Ú⁄ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆ ‘ ÒØÛ

Á≈ «Ë¡≈È æ«÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ””


A. «ÒæÍ∆ ÂØ∫ ’∆ Ì≈Ú ˛?

B. «ÒæÍ∆ Ï≈∂ «Ú«ÁÚ≈Èª Á∆ ≈¬∂ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ Áæ√ØÕ

C. Í≥‹≈Ï∆ «ÒæÍ∆ Á≈ «È’≈√ Â∂ «Ú’≈√ Ï≈∂ ⁄⁄≈ ’ØÕ

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-AF : ◊πÓπ÷∆-«ÒÍ∆


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-AG : Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈, ‹ÈÓ Â∂ «Ú’≈√(Punjabi Language, Origine and Development)


A. Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆ Í«Ì≈Ù≈

B. Í≥‹Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ ‹ÈÓ Â∂ «Ú’≈√

C. Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈

D. «Ú√Ê≈


Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â Ï≈∂ ‹≈È‰ ÂØ∫ Í«‘Òª √≈˘ Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√’ «Í¤Ø’Û Â∂ È˜ Í≈¿π‰∆

ÍÚ∂◊∆Õ Ì≈Â «Ú⁄ ¡ø◊Ã∂˜ª Á∆ ¡≈ÓÁ È≈Ò √≈‚∂ √Ó≈‹’ ¡Â∂ ≈‹È∆Â’ ÷∂Â ’≈Î∆ ÏÁÒ≈˙

¡≈«¬¡≈Õ ¡ø◊Ã∂˜ª È∂ Ì≈Â «Ú⁄ ¡≈Í‰∂ ≈‹ Á∆¡ª ‹Û∑ª Íæ’∆¡ª ’È Ò¬∆ Ì≈Â «Ú⁄ ’πfi

«ÚÙ∂Ù ’ÁÓ Ú∆ ¸æ’∂Õ ¡ø◊Ã∂˜∆ ≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÂ∆ «Íæ¤Ø∫ Ì≈Â «Ú⁄ «Úæ«Á¡≈ ÍÃ‰≈Ò∆ «Ú⁄ ÂÏÁ∆Ò∆

Â«‘Â AGHA «Ú⁄ ’Ò’æÂ≈ «Ú⁄ ÓÁ√≈ ’≈«¬Ó ’∆Â≈Õ AGIB «Ú⁄ ‚ø’È È∂ ÏÈ≈√ «Ú⁄

√ø√«¥Â «Ú«Á¡≈Ò∂ ‹≈∆ ’≈Â≈Õ AHAE «Ú⁄ ÍÃ≈¬∆Ú∂‡ ¡Á≈«¡ª ÚæÒØ∫ «√æ«÷¡≈ ÷∂Âæ «Ú⁄ ’øÓ

’È Á∆ ¡≈«◊¡≈ Á∂ «ÁæÂ∆ ◊¬∆Õ AHEG «Ú⁄ ’Ò’æÂ≈, ÓÁ≈√ ¡Â∂ ÏøÏ¬∆ «Ú⁄ Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª,

÷πæÒ∑‰ È≈Ò ¿π⁄∂∆ «Úæ«Á¡≈ Ùπ» ‘Ø ◊¬∆Õ

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ ‹ÈÓ :-

Í≥‹≈Ï «Ú⁄ Ú∆ «¬√ ÍÃ’≈ Á∆ «Úæ«Á¡≈ ÍÃ‰≈Ò∆ È∂ ˜Ø Î«Û¡≈Õ AHEF «Ú⁄ Í≥‹≈Ï

«Ú⁄ «Úæ«Á¡’ Ó«‘’Ó≈ ’≈«¬Ó ‘Ø«¬¡≈Õ «‹√ Á∂ Í«‘Ò∂ ‚≈«¬À’‡ ¬∆. ‚∆. ¡≈ÈÒ‚ √ÈÕ

AHFD ¬∆. «Ú⁄ ◊ÚÈÓÀ∫‡ ’≈Ò‹ Ò≈‘Ω ¡Â∂ AHGE «Ú⁄ Ó«‘øÁ≈ ’≈Ò‹ Í«‡¡≈Ò≈ ’≈«¬Ó

‘ØÚ∂Õ AHCC «Ú⁄ «¬ø‚∆¡≈ ¡À’‡ Áπ¡≈≈ ˘ ËÓ ÍÃ⁄≈ Á∆ ÷πæÒ∑ «ÓÒ ◊¬∆Õ «¬√ È≈Ò Ì≈Â

«Ú⁄ «ÓÙÈ∆¡ª Á≈ «¬’ Â∑ª È≈Ò ‘Û∑ «‹‘≈ ‘∆ ¡≈ «◊¡≈Õ Í≥‹≈Ï ¡øÁ AHDI ÂØ∫ Ï≈¡Á

«√æ÷ ≈‹ Á∆ ¡≈‹’Â≈ Ó◊Ø∫ «¬’ √Ê≈¬∆ √’≈ ’≈«¬Ó ‘Ø‰ È≈Ò ¡ø◊Ã∂˜ ≈‹ È∂ ¡≈Í‰∂

≈‹ ÍÃÏøË, ’≈˘È ¡Â∂ «Úæ«Á¡’ ÍÃ‰≈Ò∆ «Ú⁄ ’¬∆ ÍÃ’≈ Á∆¡ª ÂÏÁ∆Ò∆¡ª «Ò¡≈øÁ∆¡ªÕ

Âª ‹Ø Í≥‹≈Ï Á∂ ÒØ’ª Á∆ ÈÚƒ √’≈ È≈Ò ‘ÓÁÁ∆ ¿π‹≈◊ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ «¬‘ Ó«‘√»√ ‘ØÚ∂ «’

ÈÚƒ √’≈ ÒØ’ª Á∆ ÌÒ≈¬∆ Ò¬∆ ’≈«¬Ó ‘Ø¬∆ ˛Õ AHDI «Ú⁄Ø∫ Í≥‹≈Ï Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Ù«‘ª

«Ú⁄ ¬∆√≈¬∆¡ª Á∂ √’»Ò ¡Â∂ ’≈Ò‹ ’≈«¬Ó ‘Ø¬∂Õ«¬√ È≈Ò ◊À ¬∆√≈¬∆ √ø√Ê≈Úª «Ú⁄ Ú∆

⁄∂ÂÈ≈ ÍÀÁ≈ ‘Ø¬∆Õ «¬√ È≈Ò ËÓ ¡Â∂ √≈«‘Â Â∂ Ï‘πÂ ÍÃÌ≈Ú «Í¡≈Õ Í≥‹≈Ï Á∂ ÒØ’ ‘ΩÒ∂ ‘ØÒ∂

ËÓ Í«ÚÂÈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ‹≈◊‰ Òæ◊∆Õ «‹√ «Ú⁄ ÈΩ‹Ú≈Èª Á≈ fiπ’≈¡ ’πfi «˜¡≈Á≈ ‘∆

√∆Õ Í≥‹≈Ï Á∂ «√¡≈‰∂ ÒØ’ª ˘ «¬‘ ⁄ø◊≈ È≈ Òæ«◊¡≈Õ «’¿π∫«’ ’πfi «√æ÷ ¡Â∂ «‘øÁ» ÈΩ‹Ú≈Èª

È∂ Ò≈‘Ω «Ú÷∂ ¬∆√≈¬∆ ÓæÂ ◊Ã«‘‰ ’ ◊¬∂Õ «√¡≈‰∂ Ë≈«Ó’ «ÚÁÚ≈Èª Á∂ ÔÂÈª È≈Ò

¬∆√≈¬∆ ÓæÂ ◊Ã«‘‰ ’ ¸æ’∂ ÈΩ‹Ú≈Èª ˘ ÁπÏ≈≈ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í‰∂ ËÓ «Ú⁄ Ú≈«Í√ «Ò¡ªÁ≈

«◊¡≈Õ


ÈØ‡Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ «Ú’≈√ :-

«¬√ Á∂ ÍÃÂ∆’Ó Ú‹Ø∫ Í≥‹≈Ï ¡øÁ ’¬∆ Ò«‘ª È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈Õ «‹È∑ª «Ú⁄ AHGC «Ú⁄

«√øÿ √Ì≈ Ò«‘ ’≈«¬Ó ‘Ø¬∆, «‹√ Á≈ ÓøÂÚ «√æ÷ ËÓ ˘ ÙÃ∂Ù‡ «√æ÷ ËÓ Á∂ ¡√»Òª ÚæÒ ÓØÛÈ≈,

’π∆Â∆¡ª ¡Â∂ ’π«‘Â≈ ˘ «Â¡≈◊ ’∂ «ÈØÒ «√æ÷ Ó«¡≈Á≈ ˘ ’≈«¬Ó ’È≈ √∆Õ «√øÿ √Ì≈ Á∂

ÓØ„∆ ÍÃØÎÀ√ ◊πÓπ÷ «√øÿ È∂ ˙∆¡Àø‡Ò ’≈Ò‹ Ò≈‘Ω «Ú⁄ Í≥‹≈Ï∆ Á∆ ÍÛ∑≈¬∆ Ùπ» ’Ú≈¿π‰ «Ú⁄

√ÎÒ ‘Ø ◊¬∂Õ AHGG «Ú⁄ Ò≈‘Ω «Ú÷∂ ¡≈∆¡≈ √Ó≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ‘Ø¬∆Õ AHEE «Ú⁄ ¡ø‹πÓÈ-«¬-

‘Ó≈«¬Â-¬∂-«¬√Ò≈Ó √Ê≈«ÍÂ ‘Ø¬∂Õ AHIE «Ú⁄ √È≈ÂÈ ËÓ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ‘Ø¬∆Õ «¬È∑ª √≈∆¡ª

Ò«‘ª Á≈ Óπæ÷ ÓøÂÚ «¬‘ ‘∆ √∆ «’ ¡≈Í‰∂-¡≈Í‰∂ Ë≈«Ó’ ¡√»Òª Á≈ ÍÃ⁄≈ ’È≈Õ «¬√ Á∂

È≈Ò ‘∆ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í‰∂ ËÓ Á∂ ÍÃ⁄≈ Ò¬∆ Ó≈√’ ÍæÂ Ú∆ ‹≈∆ ‘Ø¬∂Õ

«¬√ ’≈Ò Á≈ «¬«Â‘≈√’, ≈‹È∆Â’ ¡Â∂ √ø√«¥Â’ ¡«Ë¡ÀÈ «¬√ ◊æÒ Á∆ ◊Ú≈‘∆ «ÁøÁ≈

˛ «’ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â Á≈ «¬È∑ª Ò«‘ª Á∂ È≈Ò-È≈Ò «Ú’≈√ ‘πøÁ≈ «◊¡≈Õ Í≥‹≈Ï Ô»È∆Ú«√‡∆

⁄ø‚∆◊Û∑ ÂØ∫ ¤πæ‡ Í≥‹≈Ï∆ ÏØÒ∆ ¡Â∂ √æ«Ì¡≈⁄≈ Á∂ «Ú’≈√ ‘∂Â» Í«‡¡≈Ò≈ «Ú÷∂ Í≥‹≈Ï∆ ¡Â∂

¡ø«ÓÃÂ√ «Ú÷∂ ◊π» È≈È’ Á∂Ú Ô»È∆Ú«√‡∆ ’≈«¬Ó ‘Ø¬∆¡ªÕ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ ¡Â∂ √≈«‘Â Á∂ «Ú’≈√

Á∂ ÈÚ∂∫ ≈‘ ÷πæÒ∑ ◊¬∂Õ

¿πÍØ’Â ÒøÏ∆ Ì»«Ó’≈ Á≈ ÓÈØÊ «¬‘ ˛ «’ «¬√ ’≈Ò Á∂ √≈«‘Â Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ ÍÃ≈ÍÂ

’È ÂØ∫ Í«‘Ò≈ ¿π√ ≈‹È∆Â’, √Ó≈«‹’ ¡Â∂ √æ«Ì¡≈⁄≈«’ «Í¤Ø’Û «Ú⁄ ’øÓ ’ ‘∆¡ªÕ

¿πÈ∑ª π⁄∆¡ªÂØ∫ Ú≈’Î ‘Ø«¬¡≈ ‹≈Ú∂∫Õ ‹Ø ¿π√ Ú∂Ò∂ Á∂ √≈«‘Â Á≈ Ó»Ò-√ØÂ Ï‰Á∆¡ª ‘ÈÕ

«’√∂ È≈Ò Á∂ √≈«‘Â ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ ¿π√ Á∂ √Ó’≈Ò∆ √Ó≈‹’ ¡Â∂ ≈‹√∆ Ú≈ÂÚ‰ Á≈

¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ √≈˘ √≈«‘Â «’√ ˘ ¡≈÷Á∂ «¬√ Ï≈∂ «Ú⁄≈ ˜»∆ ˛Õ

√≈«‘Â :-

Ì≈Ù≈ Á« Í«‘Ò≈ Ó‘æÂÚÍ»‰ ÍæË ¿π⁄≈‰ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á≈ Á»‹≈ Ó‘æÂÚÍ»‰ ÍæË

«Ò÷Â ˛Õ «Ò÷æÂ ÍæË Ú∆ ÁØ ÍÃ’≈ Á∂ ‘ÈÕ «¬’ ¡≈Ó «Ò÷Â «‹√ Á∆ √Á∆Ú∆ ’∆ÓÂ È≈ ‘ØÚ∂ «‹Ú∂∫

«⁄æ·∆-ÍæÂ, ¡ıÏ≈ª Â∂ √≈Ò∂ ¡≈«ÁÕ Á»√∆ Â∑ª Á∆ «Ò÷Â «‹√ Á∆ ’∆ÓÂ √Á∆Ú∆ ‘ØÚ∂ ¡Â∂

¡‡æÒ √æ⁄≈¬∆ Á∆ Ë≈È∆ ‘ØÚ∂Õ ¡‡æÒ √æ⁄≈¬∆¡ª Á∂ ¡Ë≈Â «Ò÷Âª √≈«‘Â Á∂ ÿ∂∂ «Ú⁄ ¡≈¿π∫Á∆¡ª

‘È «’¿π∫«’ √≈«‘Â √Ó≈‹ Á≈ ÁÍÈ ˛Õ √≈«‘Â «Ú⁄ ÓÈπæ÷ Á∂ «‘æÂª Á≈ √øÍ≈ÁÈ ‘πøÁ≈ ˛Õ √≈«‘Â

Á∂ È≈Ò⁄∆˜ª √πøÁ Â∂ ÓÈØ‘ ÍÃÂ∆Â ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ «’¿π∫«’ ˛È∆ ‘‚√È ¡Èπ√≈ √≈«‘Â Ó»Ò »Í

«Ú⁄ Ì≈√≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó Áπ¡≈≈ ‹∆ÚÈ Á∆ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ ˛Õ

Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ :-

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ÓΩ«÷’Â≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ ÓÈπæ÷ ‹ÈÓ ÒÀ∫Á≈ ˛ Âª Ì≈Ù≈ Á≈ ‹ÈÓ Ú∆ ÓÈπæ÷ Á∂

‹ÈÓ È≈Ò ‘∆ ‘πøÁ≈ ˛ Âª ¿π‘ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ÓΩ«÷’ »Í «Ú⁄ ‘∆ ¡≈Í‰∂ Úæ‚∂ Ú‚∂«¡ª ÂØ∫ «√æ÷Á≈ ˛Õ

ÌÙ≈ Í«ÚÂÈÙ∆Ò ˛Õ √Ó∂∫ ¡Èπ√≈ ÈÚ∂∫ ÙÏÁ ÿÛ Ò¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â «Ú⁄ ¡È∂’ª

ÙÏÁ ¡≈¬∂ Á»‹∆¡ª Ì≈Ù≈Úª ÂØ∫ ÙÏÁ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ ¿π‘ ‘π‰ Í≥‹≈Ï∆ Á∂ Ì≈Ù≈ Á∂ ¡≈Í‰∂ ‘∆ Ï‰∂ ‘Ø¬∂

ÙÏÁ Ò◊Á∂ ‘ÈÕ ◊π» ’≈Ò Á∆ Ì≈Ù≈ ¡Â∂ ¡æ‹ Á∆ Ì≈Ù≈«Ú⁄ ¡øÂ Ú÷≈¬∆ Á∂Ú∂◊◊≈Õ Ì≈Ù≈ ’Ø¬∆

¡ÙπË È‘ƒ ‘πøÁ∆ ’Ø¬∆ ÙÏÁ, Ú≈’, Óπ‘≈Ú∂ Â∂ ÙπË ‹ª ¡ÙπË ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ

Ì≈Ù≈ «Ú⁄ «⁄øÈ∑ Á∂ «⁄‘ÈÂ≈ Á∆ Ï‰Â «ÈÙ⁄Â, ËπÈ∆¡ª È≈Ò ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬‘ «⁄øÈ∑

«ÈÙ«⁄Â «ÈÔÓª ¡Èπ√≈ ‘∆ ¿π⁄≈ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ó‹∆Ì∆-È≈√’∆ «Ú¡ø‹‰óŸ, fl, Á, È ¡Â∂

¡«Ë¡≈¬∂-AG : Í≥‹≈Ï∆, Ì≈Ù≈, ‹ÈÓ Â∂ «Ú’≈√


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

Ï‘πÂ √≈ ¡æ÷, ¿π⁄≈‰ Ú∂Ò∂ ÏπæÒª Á«Ó¡≈È Ú≈ÍÁ∆ ËπøÈ∆¡≈ÂÓ’ ÍÃ«’«¡≈ Á∂ Ú∆ ÙÏÁ ‘ÈÕ

«¬‘ ¡æ÷ ‘È, ¡, ¡≈, ¬∆, ¬∂, ¿, ¡≈«ÁÕ «’√∂ «Ú«ÁÚ≈È È∂ «’‘≈ ˛ «’ “Ì≈Ù≈ √Ó≈‹ Á≈

ÁÍ‰ ˛Õ” ’Ø¬∆ ÓÈπæ÷ √Ó≈‹ «Ú⁄ «Á√Á∂ √ø√≈ ˘ «’Ú∂∫ Ú∂÷Á≈ ˛Õ «¬‘ ¿π√ Á∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁª

ÂØ∫ √ÍæÙ‡ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬‘ «ÚÙ∂ÙÂ≈ Ì≈Ù≈ Á∆ Ó‘æÂÚÍ»Ó ˛Õ ‹∂’ «’√∂ Ó√≈‹ ˘ √Ófi‰≈ ‘ØÚ∂ Âª

¿π√ √Ó≈‹ Á∆ Ì≈Ù≈ ˘ √Ófi‰≈ Ï‘πÂ ‘∆ ˜»∆ ˛Õ

√Óπæ⁄∂ ÂΩ ”Â∂ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ Ì≈Ù≈ «¬’ ¡«‹‘≈ Ó≈«Ë¡Ó ˛Õ «‹√ ≈‘ƒ «¬’

«Ú¡’Â∆ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’Á≈ ˛Õ Ì≈Ù≈ «¬’ Êª ‘ƒ Â∂ È≈ «‘’∂ Í∆Û∑∆ Á Í∆Û∑ ¡◊ª‘ ˘

⁄æÒÁ∆ ˛Õ

A. Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Í≥‹≈Ï Á∂ ÒØ’ª Á∆ Ì≈Ù≈ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «√æË∆ Â∂ √Ò ˛Õ ¿π√ «Ú⁄ ’Ø¬∆

«Úøÿ ‡∂„ È‘ƒÕ ‹∂ ¡√ƒ ¿πÁ» «Ú⁄ «’√∂ «Ú¡’Â∆ ˘ ÏÀ·‰ Ò¬∆ ’«‘‰≈ ‘ØÚ∂ Âª ¡√ƒ «¬√ Â∑ª

’‘ª◊∂:ó

““¡≈¬∆¬∂ ‹È≈Ï, ÂÙ∆Î ÷∆¬∂Õ”” Í Í≥‹≈Ï Ì≈Ù≈ «¬‘Ø ◊æÒ ¡√ƒ ’‘ª◊∂ó ““ÏÀ· Ì≈Ú≈””Õ

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «¬√ ’’∂ Ú∆ «ÚÙ∂Ù ˛ «’ ‘≈√≈, Ó˜’≈, ·æ·≈, ◊Ó∆, ÷πÙ∆, Ï‘≈Á∆, ¡≈«Á ‘

√øÚ∂◊ È≈Ò ÌÍ» ˛Õ «˜øÁ◊∆ Á≈ ‘ Íæ÷ «¬√ «Ú⁄ Ï‘πÂ ⁄ø◊∆ Â∑ª ÍÃ◊‡≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

«¬√ «Ú⁄ Ú◊∑Á∂ Í≈‰∆ Ú◊∆ Ú≈È◊∆ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ Á≈ √≈«‘Â “Ó≈«÷˙ «Óæ·≈ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â

«Ú⁄ «√æ÷ª È≈ÒØ∫ ÚË∂∂ √≈«‘Â Á∆ ⁄È≈, «‘øÁ» ¡Â∂ Óπ√ÒÓ≈È≈ «Ú«ÁÚ≈Èª È∂ ’∆Â∆ ˛, «‹Ú∂∫ ËÈ∆

≈Ó ⁄≈«Âz’, Ò≈Ò≈ «Ï‘≈∆ Ò≈Ò, ÙË≈ ≈Ó «ÎÒΩ∆, Ú≈Ù≈‘ Ù≈‘ Óπ‘øÓÁ, ÏπæÒ∑∂ Ù≈‘, ¡≈«ÁÕ

ÙÎ «‹‘∂ ’Ú∆¡ª È∂ “Í≥‹≈Ï” ˘ ◊πÒ≈ÏÁ∂ ÎπæÒ È≈Ò ÂπÒÈ≈, ‘∂· «Ò÷∂ ¡Èπ√≈ ’∆Â∆ ˛ :-

ÎπæÒª «Ú⁄Ø∫ ÎπæÒ ◊πÒ≈Ï È∆ √‘∆˙Õ

Á∂Ùª «Ú⁄Ø∫ Á∂Ù Í≥‹≈Ï È∆ √‘∆˙Õ

ÒØ’ ◊∆Âª «Ú⁄ «√æË∂ √Ò ¡Â∂ √ÍæÙ‡ ◊æÒª Ï‘πÂ «ÓÒÁ∆¡ª ‘ÈÕ ÍÂÈ∆ Á≈ ÍÂ∆ Ò≈Ó Â∂

«◊¡≈˛Õ ¿π‘ Ô≈Á ’’∂ Ø∫Á∆ ˛ Í «’Ú∂∫:ó

““ÍÂÈ∆ «√Í≈‘∆ Á∆ Ø∫Á∆ Ëø¬∂∫ Á≈ Íæ‹ Ò≈ ’∂Õ””

«¬√ Ì≈Â Á∆ ¡≈˜≈Á∆ Ò¬∆ ◊ªË∆ È∂ √ÚÁ∂Ù∆ ’æÍ«Û¡ª Á≈ Ï≈¬∆’≈‡ ’∆Â≈Õ «‹√ Â∂

¡ø◊∂˜ª È∂ Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªË∆ ˘ ’ÀÁ ’ «ÁæÂ≈Õ «¬√ ˘ Ú∆ Í≥‹≈Ï∆ ÒØ’ª È∂ ◊∆Âª «Ú⁄ «¬√ Â∑ª

«’‘≈:-

““√≈˘ Á∂ «◊¡≈ ÷æÁ Á≈ Ï≈‰≈,

¡≈Í ◊ªË∆ ’ÀÁ ‘Ø «◊¡≈Õ””

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ √πª Á∆ Ó‘æÂÂ≈ ÷≈√ ˛Õ Ú≈’ Á∆ ÂÂ∆Ï ÏÁÒ«Á¡ª «¬√ Á∂ ¡Ê Ú∆

ÏÁÒ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ ‘∂· «Ò÷∂ Ú≈’ª ÂØ∫ Á∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛:-

ÓÀ∫ ÂÀ˘ Áæ√ª◊≈Õ

ÂÀ˘, ÓÀ∫ Áæ√ª◊≈,

Áæ√ª◊≈, ÓÀ∫ ÂÀ˘?

Áæ√ª◊≈ ÂÀ˘, ÓÀ∫!

«¬È∑ª ⁄≈ª Ú≈’ª «Ú⁄ ◊æÒª Âª «¬’Ø ‘∆ «’ ¿π‘ ’∆ ’«‘‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛ Í ¿π‘ «’√∂

¡øÁ≈˜ «Ú⁄ ’«‘ «‘≈ ˛ «¬‘ ◊æÒ √æÍÙ‡ ˛, «’¿π∫«’ ÙÏÁ Âª ¿π‘∆ ‘È ’∂ÚÒ ÂÂ∆Ï Á∆ ÏÁÒ

◊¬∆ ˛Õ ÂÂ∆Ï ÏÁÒ‰ È≈Ò Ì≈Ú Ú∆ ÏÁÒ ◊¬∂Õ

«¬øfi Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆ ¡≈Í‰∆ ÏΩ«Ë’ ÍÃ◊‡≈¡ Á∆ √ÓæÊ≈ ˛Õ ¡‹Ø’∂ √Ó∂∫ «Ú⁄ Í≥‹≈Ï∆

Ì≈Ù≈, √⁄Óπ⁄ ‘∆ «¬’ Ó‘≈È Ì≈Ù≈ ˛ «‹√ «Ú⁄ ¡≈Ëπ«È’ ’≈Ò «Ú⁄ ÓÈπæ÷ Á∆ ÍÒ-ÍÒ ÏÁÒ


ÈØ‡‘∆ «˜øÁ◊∆ Á∂ ‘ Ì≈Ú ˘ ÍÃ◊‡ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ √≈˘ ¡≈Í‰∆ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ ¿πµÍ

Ó≈‰˛Õ «¬‘Ø Âª «¬’ Ó‘≈È «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛Õ


A. Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â Á∂ «Í¤Ø’Û Ï≈∂ «Ú⁄≈ ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷Ø.

B. Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ ÂØ∫ ’∆ Ì≈Ú ˛, «Ú⁄≈ «Ò÷Ø?

C. Í≥‹≈Ï∆-Ì≈Ù≈ Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ’∆ ˛?

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-AG : Í≥‹≈Ï∆, Ì≈Ù≈, ‹ÈÓ Â∂ «Ú’≈√


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-AH : Ì≈Ù≈ Â∂ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈(Language and Punjabi Language)


A. Ì≈Ù≈ Á≈ ¡Ê

B. Ì≈Ù≈ Á∂ »Í

C. Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆ ¿πÂÍÂ∆ Â∂ «Ú’≈√

D. Í≥‹≈Ï ¡Â∂ Í≥‹≈Ï∆ Á≈ È≈Ó’‰

E. Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈


Ì≈Ù≈ :-

ÓÈπæ÷ Ì≈Ù≈ ÂØ∫ «ÏÈ≈ ¡Ë»≈ ˛Õ Ì≈Ù≈ ‘∆ «¬’ ¡À√≈ √≈ËÈ ˛ ‹Ø √Ó≈‹ «Ú⁄ ÓÈπæ÷ ˘ ÓÈπæ÷

È≈Ò ‹ØÛ∆ æ÷‰ Ò¬∆ √‘≈¬∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ Ì≈Ù≈ ≈‘ƒ ‘∆ ÓÈπæ÷ È∂ √ø√≈ «Ú⁄ ¡≈Í‰∆ Í«‘⁄≈‰ Ï‰≈¬∆

˛Õ Ì≈Ù≈ Ó≈ÈÚ ‹≈Â∆ Ò¬∆ «¬’ Ó‘æÂÚÍ»‰ ÍÃ≈ÍÂ∆ ˛Õ Ì≈Ù≈ ÂØ∫ «ÏÈ≈ ÓÈπæ÷∆ √ø√≈ ¡Í»‰ ‘πøÁ≈

˛Õ ¬∆√≈¬∆¡ª Á∂ ÓæÂ ¡Èπ√≈ó““ÍÃÓ≈ÂÓ≈ È∂ Ï≈Ï≈ ¡≈ÁÓ ˘ √ø√≈’ Ù’Â∆¡ª ˘ ÿ≈ÛÈ Á∆

Ù’Â∆ Ï÷Ù∆Õ «¬√∂ Â∑ª «Ó√ Á∂ Á∂ÚÂ∂ ÂØÊ ˘ ¿πÈ∑ª Á∆ Ì≈Ù≈ Á≈ ÓØ„∆ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

Ì≈Ù≈ ÙÏÁ Á∆ ¿πÂÍÂ∆ √ø√«¥Â Á∂ ÙÏÁ Ì≈Ù≈ ÂØ∫ ‘Ø¬∆ ˛Õ Ì≈Ù≈ ÙÏÁ Á∂ ¡Ê ‘Èó

’«‘‰≈, ÏØÒ‰≈, √øÏØËÈ ’È≈ ¡≈«ÁÕ «¬øfi Ì≈Ù≈ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ «‹√ È≈Ò ÓÈπæ÷ ¡≈Í‰∂ Ì≈Ú

˘ ÏØÒ ’∂ ’«‘øÁ∂ ‘ØÚ∂Õ «¬√∂ Â∑ª ¡ø◊Ã∂˜∆ «Ú⁄ Ì≈Ù≈ ˘ Language ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ó»Ò »Í «Ú⁄

Ì≈Ù≈ ÓÈπæ÷∆ «Ú⁄≈ª Á∂ √ø⁄≈ Á≈ Ó≈«Ë¡Ó ˛Õ ÍÃ«√æË «ÚÁÚ≈È ˛È∆ √Ú∆‡ ¡Èπ√≈, ““ËπÈ∆¡ª

Áπ¡≈≈ «Ú⁄≈ª Á∂ ÍÃ◊‡≈¡ ˘ Ì≈Ù≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ”” «¬√∂ Â∑ª ¿πÁØ ‹À√ Í√È Ì≈Ù≈ Ï≈∂

¡≈Í‰∂ «Ú⁄≈ Áæ√«Á¡ª ’«‘øÁ≈ ˛ «’ ““Ì≈Ù≈ «¬’ Ó≈ÈÚ∆ ’Ó ˛ «‹√Á≈ ÓÈØÊ «Ú⁄≈ª ¡Â∂

Ì≈Úª Á≈ √ø⁄≈ ’È≈ ˛Õ”” ØÈ≈Ò‚ ¡Èπ√≈ó

““Ì≈Ù≈ ¡≈Í ‘πÁ∂ Ó»ø‘ ÏØÒ∆ «⁄øÈ≈ Á∆ ÍÃ‰≈Ò∆ ˛Õ «‹√ ˘ ÓÈπæ÷∆ √ø⁄≈ Ò¬∆ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈

˛Õ””

(Introduction to Lingustic P.3.)‚≈. ÍÃ∂Ó ÍÃ’≈Ù «√øÿó

““Ì≈Ù≈ ÓÈπæ÷∆ √øÿ «Ú⁄Ø∫ ¿π⁄«Â ËπÈ∆¡ª Á≈ √Ó»‘ ˛Õ””

Ì≈Ù≈ Á∂ √Óπæ⁄∂ ÂΩ ”Â∂ ÁØ »Í ‘È

(¿) ÏØÒ ⁄≈Ò Á∆ Ì≈Ù≈ :-

Ì≈Ù≈¬∆ √Ó»‘ «Ú⁄ √ø⁄≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó Ú‹Ø∫ ÚÂ∆ ‹ªÁ∆ Ì≈Ù≈ ˘ ÏØÒ-⁄≈Ò Á∆ Ì≈Ù≈ «’‘≈

‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ Ì≈Ù≈ «’√∂ «Ú‘≈∆ Ì≈Ù≈ Á≈ ¡Ë≈ Ï‰Á∆ ˛Õ «¬√ Á≈ ¿πÍÔØ◊ ÿª, Ï˜≈ª,

√æ«Ì¡≈⁄≈’ «¬’æ·ª, Ó∂«Ò¡ª ¡≈«Á «Ú⁄ ÚË∂∂ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬’ Ì≈Ù≈ ÒØ’-Ì≈Ù≈ Á∂ È∂Û∂

‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ «Ú⁄ ÙÏÁ≈ÚÒ∆ Á≈ Áπ‘≈˙ Ú∆ Ï‘πÂ ‘πøÁ≈ ˛Õ ÏØÒ-⁄≈Ò Ì≈Ù≈ «Ú¡≈’È «ÈÔÓª ÂØ∫

¡≈˜≈Á ‘πøÁ∆ ˛Õ


ÈØ‡(¡) «Ò÷Â∆ Ì≈Ù≈ :-

ÏØÒ-⁄≈Ò Ì≈Ù≈ È≈ÒØ∫ «¬‘ Ì≈Ù≈ «Ú¡≈’‰’ Ì≈Ù≈ Á∂ «ÈÔÓª «Ú⁄ Ïæfi∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ ’Ø¬∆ ÓÈπæ÷

‹∂’ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄≈ Á»√∂ ÓÈπæ÷ Âæ’ Í‘πø⁄≈‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á≈ ˛ Âª Í«‘Òª ¿π‘ ÓÈπæ÷ Á∂ ÍæË Á≈

«÷¡≈Ò ’Á≈ ˛Õ ¿π√ ÍæË Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ „π’Ú∂∫ ÙÏÁ ¡Â∂ «ÚÙ≈Óª Á≈ «Ë¡≈È æ÷ ’∂ ¿πÈ∑ª

Í≈·’ª Âæ’ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄≈ Í‘πø⁄≈‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á≈ ˛Õ

(¬) «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ì≈Ù≈ Á≈ Í«‘Ò≈ »Í ◊»ø◊∆ Ì≈Ù≈ √∆Õ ÓÈπæ÷ ‹Ê≈ Óπæ„Ò∂ »Í «Ú⁄ ‹ÁØ∫

¡≈Í‰∂ ÷πÙ∆-◊Ó∆ Á∂ ‘≈Ú-Ì≈Ú Á»√∂ ˘ Áæ√‰ Ò¬∆ Èæ⁄’∂, ‡æÍ’∂, √ÀÈÂ≈ È≈Ò Áæ√Á≈ √∆Õ «¬√ ˘

¡√ƒ ◊»ø◊∆ Ì≈Ù≈ Ú∆ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ Óπæ„Ò≈ ÓÈπæ÷ ÍÃ≈«¥Â∆ Á∆ ◊ØÁ «Ú⁄ «ÁÈ ≈Â ÷∂‚Á≈ √∆,

√»‹ Á∆ ⁄Û∑Á∆ ¡Â∂ Ò«‘øÁ∆ Ò≈Ò∆ ˘ Ú∂÷Á≈, Í≥¤∆ Á∆¡ª √π∆Ò∆¡ª ¡Ú≈˜ª ¡Â∂, ⁄øÈ Á∆ ⁄≈È‰∆

¡≈«Á Á∆¡ª ¿π√ ¿πµÍ ¡√ ’Á∆¡ª Âª ¿π‘ ¡≈Í‰∂ ‹˜«Ï¡ª ˘ Èæ⁄-‡æÍ ’∂ √ÀÈÂ≈ ≈‘ƒ

Á√≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á≈Õ «¬√ Ò¬∆ ÓÈ Á∂ Ì≈Ú ÍÃ◊‡≈¿π‰ Ò¬∆ ¿π√ Á∂ √∆’ ¡ø◊ª Á∂ «¬Ù≈∂

√øÍ»‰ Ì≈Ù≈ Á≈ »Í È‘ƒ √∆ «ÁøÁ∂Õ Í Ì≈Ù≈ Á≈ Í«‘Ò≈ »Í ˜» ¡≈÷ √’Á∂ ‘ªÕ ÷πÙ∆ ◊Ó∆ Á∆

Í«‘Ò∆ ⁄∆÷, ‹ª ¡Ú≈˜ Ì≈Ù≈ Á∂ »Í «Ú⁄ «Ú’√Â ‘πøÁ∆ ◊¬∆Õ

√Óπæ⁄∂ ÂΩ ”Â∂ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ Ì≈Ù≈ «¬’ ¡«‹‘≈ Ó≈«Ë¡Ó ˛Õ «‹√ ≈‘ƒ «¬’

«Ú¡’Â∆ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’Á≈ ˛Õ «¬‘ «¬’ Êª Â∂ È≈ «‘ ’∂ Í∆Û∑∆ Á Í∆Û∑∆ ¡◊ª‘ ˘

⁄æÒÁ∆ ˛Õ Ì≈Ù≈ «¬’ ‹∆ÚÈ Á≈ Ó‘æÂÚÍ»‰ ¡ø◊ ˛Õ Ì≈Ù≈ ÂØ∫ «ÏÈ≈ «Ú¡’Â∆ ¡Ë»≈ Óø«È¡≈

‹ªÁ≈ ˛Õ Ì≈Ù≈ Á≈ ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ ÷≈√ ÔØ◊Á≈È ˛Õ √Ë≈‰ ÙÏÁª «Ú⁄ Ì≈Ù≈ «¬’ ¡«‹‘≈

Ë»øÈ∆ √Ó»‘ ˛ «‹√ Á∂ ¿π⁄≈‰ ‹ª «ÒÍ∆ ÏæË »Í Áπ¡≈≈ ÓÈπæ÷ ¡≈Í‰∂ Ì≈Úª Á∂ «Ú⁄≈ ÍÃ◊‡ ’Á≈

˛Õ

Ì≈Ù≈ Á∆ ¿πÂÍÂ∆ Â∂ «Ú’≈√ :-

Ì≈Ù≈ ÙÏÁ Ò≈Â∆È∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ¡Èπ√≈ «Òø◊π¡≈ (Lingua) ÂØ∫ Ï«‰¡≈ ˛Õ «‹√Á≈ ¡Ê ˛

‹∆ÌÕ Ì≈Ú ‹∆Ì ≈‘ƒ ÓÈπæ÷ ¡≈Í‰∂ Ó»ø‘ «Ú⁄Ø∫ ‹Ø «ÌøÈ-«ÌøÈ »Í «Ú⁄ ËπøÈ∆¡ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ «È’ÒÁ∆

˛Õ ¿π‘ Ì≈Ù≈ Á≈ »Í ÒÀ∫Á∆ ˛Õ Ú∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂∫ Ì≈Ù≈ ‹ª ÏØÒ∆ ÍÃÓ≈ÂÓ≈ ÚæÒØ∫ ÓÈπæ÷ ˘ «ÁæÂ≈ ‘Ø«¬¡≈

ÚÁ≈È ˛Õ «√ÃÙ‡∆ Á∆ ⁄È≈ Á∂ È≈Ò È≈Ò ÍÃÓ≈ÂÓ≈ È∂ ¡≈Í‰∆ÁÀÚ∆ Ù’Â∆ ≈‘ƒ Ì≈Ù≈/ÏØÒ∆ ˘

Ï‰≈«¬¡≈ ˛Õ ÍÃ≈⁄∆È ’≈Ò «Ú⁄ ÓÈπæ÷, ÍÙ»¡ª ¡Â∂ Íæ¤∆¡ª Á∆ Â∑ª ‹ø◊Òª «Ú⁄ «‘øÁ≈ √∆Õ

ÓÈπæ÷ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª «ÌøÈ-«ÌøÈ ¡Ú≈˜ª Á∆¡ª È’Òª ’’∂ ËπøÈ∆¡ª Á∆ ¿πÂÍæÂ∆ ‘Ø¬∆Õ ‘ΩÒ∂ ‘ΩÒ∂

¡≈Í√∆ Ó∂Ò ÚæË‰ È≈Ò «¬È∑ª ËπøÈ∆¡ª Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Úæ÷-Úæ÷ «¬Ò≈«’¡≈

Á∆¡ª Ì≈Ù≈Úª Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈Õ

«‹Ú∂∫ √Ó∂∫ Á≈ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ≈ «‘øÁ≈ ˛ ·∆’ ¿π√∂ Â∑ª Ì≈Ù≈ Ú∆ ÏÁÒÁ∆ «‘øÁ∆ ˛Õ Ì≈Ù≈

Â∂ ¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ Á∂ Ú∆ ÍÃÌ≈Ú ÍÀ∫Á∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ‘≈Ò≈Â «Ú⁄ ‘Ø ÏØÒ∆¡ª Á∂ ÙÏÁ Ú∆ «ÓÒÁ∂

«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª Ì≈Ù≈ «Ú⁄ Í«ÚÂÈ Ò◊≈Â≈ ‘πøÁ≈ «‘øÁ≈ ˛Õ «¬‘ ‘∆ «¬√Á≈ «Ú’≈√ ˛Õ

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ «Ú’≈√ :-

J Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ ‹ÈÓ ¡ÍÌÃøÙ Á∂ »Í «Ú⁄ ¤∂Úƒ, √æÂÚƒ √Á∆ Á∂ Ùπ» «Ú⁄ ‘Ø ¸æ’≈

√∆Õ

J ¡æ·Úƒ √Á∆ Á∆ Íπ√Â’ “’ÚÒÔÓ≈Ò≈” «Ú⁄ √ØÒ∑ª Ì≈Ù≈Úª Á∂ ÈÓ»È∂ «ÓÒÁ∂ ‘È

«‹È∑ª «Ú⁄ «¬’ “Óæfi Á∂Ù”Á∆ Ì≈Ù≈ Á≈ ÈÓ»È≈ Ú∆ ˛Õ Í≥‹≈Ï ≈Ú∆ ÂØ∫ ‹ÓÈ≈ Âæ’

¡«Ë¡≈¬∂-AH : Ì≈Ù≈ Â∂ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

Óø«È¡≈ «ÓÒÁ≈ ˛Õ

J Í≥‹≈Ï∆ Á≈ Í«‘Ò≈ ’Ú∆ “¡ÏÁπÒ «‘Ó≈È” Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ ÓπÒÂ≈È Á≈ «‘‰

Ú≈Ò≈ √∆ «‹√ È∂ A@@H ¬∆. «Ú⁄ “√øÈ∂Ô ≈√Ô” ’≈«Ú ⁄È≈ ’∆Â∆Õ «¬‘ ’≈Ò∆ Á∆

√ÀÈ≈Á»Â Úª◊ Áπ«÷¡≈È Á∆ ÌÛ≈√ ˛Õ «¬‘ A@@H ¬∆. Á≈ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ ÈÓ»È≈

˛Õ

J “Ó«‘ÓÁ» ◊˜ÈÚ∆” Á≈ ÍØÂ≈ “«¬Ï≈‘∆Ó” Ò≈‘Ω Á≈ ◊ÚÈ √∆ «‹√ Á∂ ÁÏ≈

«Ú⁄ Ó√≈¿»Á ’Ú∆ È∂ «ÂøÈ Á∆Ú≈È ¡Ï∆, ¯≈√∆ ¡Â∂ «‘øÁ∆ «Ú⁄ «Ò÷∂Õ

J “Ó√≈¿»Á” Á≈ ÍπæÂ “¡Ï»” Ú∆ ⁄ø◊≈ ’Ú∆ √∆, ¿π√ È∂ ’≈«Ú ⁄È≈ ’∆Â∆ Í ¿π‘

¿πÍÒÏË È‘ƒ ˛Õ ‹Ø ⁄È≈Úª «ÓÒÁ∆¡ª ‘È, ¿πÈ∑ª «Ú⁄ Ò∂÷’ª Á∂ È≈Ó È‘ƒ ‘ÈÕ

J Â∂∑Úƒ √Á∆ «Ú⁄ “¯’∆ Ù∂÷ ¯∆Á ¿πÁ∆È Ù’◊ø‹” Á∆ ⁄È≈ √ÒØ’ª Â∂ ÙÏÁª Á∂

»Í «Ú⁄ «ÓÒÁ∆ ˛, ‹Ø Í≥‹≈Ï∆ Á≈ ¡‹Ø’≈ ¿πµÂÓ ÈÓ»È≈ ˛Õ “√Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï”

«Ú⁄ «√ Á≈ √Ï»Â ˛Õ

Í≥‹≈Ï ¡Â∂ Í≥‹≈Ï∆ Á≈ È≈Ó’‰

Ì≈Ú∂∫ «’ Í≥‹≈Ï∆ ÏØÒ∆/Ì≈Ù≈ Á≈ ¡≈øÌ ¡≈«Á ’≈Ò ÂØ∫ ‘∆ Óø«È¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ÍÃøÂ» «¬√ Á≈

È≈Ó’‰ “Í≥‹≈Ï” ¡Â∂ “Í≥‹≈Ï∆” Ï‘πÂ Á∂ Ï≈¡Á ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «‹√ Á≈ √ø÷∂Í Ú‰È «¬ø‹ ˛:ó

A. √ÍÂ «√øË» :-

«√øË», «ÚÂ√Â≈ (‹∂‘ÒÓ), ⁄øÁzÌ≈◊≈ (fiÈ≈), «¬≈ÚÂ∆ (≈Ú∆), ÙÂÁ» (√Â´‹) ¡Â∂

√√πÂ∆ (ÿæ◊ ÈÁ∆), «Ï¡≈√¡≈«Á Á«¡≈Úª «Ú⁄’≈Ò∂ «¬Ò≈’∂ ˘ “√ÍÂ «√øË»” Èª È≈Ò

‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ «‘≈Õ «¬√ «¬Ò≈’∂ Á∆ Í«‘Ò∆ √æ«Ì¡Â≈ «√øË ÿ≈‡∆ Á∆ √æ«Ì¡Â≈ ¡÷Ú≈¬∆, ‹Ø

Ì≈Â∆ «Ú’≈√ Á≈ Óπæ„Ò≈ »Í «¬«Â‘≈√’ ÂΩ ¿πµÂ∂ ¿π‹≈◊ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «¬‘ Èª «◊Ú∂Á, ‹øÁ

¡Ú∂√Â≈ «Ú⁄ “‘ÎÂ «‘øÁ” Á∂ Èª¡ È≈Ò ÍÃ◊‡≈«¬¡≈ «ÓÒÁ≈ Õ ¬∆≈È Á≈ ¡√Ò Èª “¡≈Ô≈ÔÔÈ/

¡≈∆¡ª Á≈ ÿ” ¡Â∂ ◊øË≈ (’øË≈) “¡≈Ô≈ÚÂ” ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ Í≥‹≈Ï Á≈ Í«‘Ò≈ Èª

Óø«È¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

B. Ú≈‘∆’ Á∂Ù (‘æÒ Ú≈‘π‰ Ú≈Ò≈ Á∂Ù) :-

¡≈∆¡≈ ÒØ’ ‹ÁØ∫ ◊ø◊-Áπ¡≈Ï ÚæÒ ◊¬∂Âª «¬Ê∂ «¬È∑ª È∂ ¡≈Í‰≈ ‚∂≈ ‹Ó≈ «Ò¡≈¡Â∂ ÷∂Â∆

’È Òæ◊ Í¬∂Õ ¡≈∆¡≈ ÙÏÁ Á≈ ¡Ê Ú∆ ‘æÒ Ú≈‘π‰ Ú≈Ò≈ Áæ«√¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «’¿π∫«’ ÓÈπæ÷ ’ØÒ

Óπæ„Ò∂ «’æ«Â¡≈ø «Ú⁄ ÍÙ» Í≈Ò‰ Á≈ ËøÁ≈ ÍÃÓπæ÷ »Í «Ú⁄ «‘≈ ˛Õ «¬√∂ ’’∂ Ó‘ªÌ≈Â «Ú⁄

’‰-ÍÏ Á∂ ⁄≈Ò∆Ú∂∫ ¡«Ë¡≈«¬ «Ú⁄ √Â´‹, «Ï¡≈√, ≈Ú∆, fiÈª, ‹∂‘ÒÓ, «√øË Á∂ «¬Ò≈’∂ Á≈

Èª “Ú≈‘∆’ Á∂Ù” ˛Õ Ú≈‘∆’ Á≈ Á»‹≈ ¡Ê Ï≈‘Ò≈ ‹ª Ï∂◊≈È≈ Ú∆ «ÓÒÁ≈ ˛ ‹Ø √ø√«¥Â-

«¬ø◊«ÒÙ «‚’ÙÈ∆ (Ú≈ÓÈ «ÙÚ≈Ó ¡∂Í‡∂) Í≥È≈ Èø. G@@ «Ú⁄ Á‹ ˛Õ

C. ÓÁ Á∂Ù :-

Íπ≈‰ª ¡Èπ√≈ «Ï¡≈√ Á«¡≈ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‹∂‘ÒÓ Âæ’ Á≈ «¬Ò≈’≈ “ÓÁ Á∂Ù” ¡÷Ú≈¿π∫Á≈

√∆Õ «‹√ √ÏøË∆ “‹≈‘È ‚≈¿»È √È” È∂ ¡≈Í‰∆ Íπ√Â’ “’Ò≈√∆’Ò «‚’ÙÈ∆” Á∂ Í≥È≈-AHC

¿πµÂ∂ «¬√ Â∑ª Á‹ ’∆Â≈ ˛Õ


ÈØ‡Madra : the name of a country and people to the north-west of Hindustan.Its capital was Salaika and the territory extended from the Biasto the Chanab oraccording to others as far as the jehlem.

(Classical Dictionary : John Davison, p. 183)ÓÁz Á∂Ù ‘Ó ’¿π ÒÀ ¡≈¬∂ ÌªÂ ÌªÂ Á≈¬∆¡È ÁπÒ≈¬∂Õ

Ï«⁄Âz È≈‡’ (◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆)

D. ‡æ’ Á∂Ù :-

«√Ê∆¡≈Èª «Ú⁄Ø∫ «¬’ ‹≈Â∆ ‡æ’ √∆ «‹√ È∂ “√ÍÂ «√øË»” «Ú⁄ ≈‹ √Ê≈ÍÂ ’∆Â≈ √∆Õ «¬√

’’∂ «¬√ Á≈ Èª F@@ B.C. «Ú⁄ “‡æ’ Á∂Ù” «Í¡≈Õ Î∂ √Ó∂∫ √Ó∂∫ “‡’«ÙÒ≈”, “Â÷Ù«ÙÒ≈” «Í¡≈Õ

Í≈«‰È∆ Á∂ ¡Ù‡«Ë¡≈«¬ D-C-IC √»Â «Ú⁄ Ú∆ “Â÷Ù«ÙÒ≈” Èª Ú«Â¡≈ «ÓÒÁ≈˛Õ «¬√ «¬Ò≈’∂

Á∆ ÏØÒ∆ “‡≈’∆ ÏØÒ∆” ¡÷Ú≈¬∆Õ

E. Í≥‹-ÈÁ :-

“√ÍÂ «√øË»” ÂØ∫ Ï≈¡Á «‹√ Èª ˘ √Ì ÂØ∫ ÚæË ÍÃ«√æË∆ «ÓÒ∆ ¿π‘ Èª “Í≥‹-ÈÁ” ˛Õ

≈‹È∆Â’ ¡Â∂ ’πÁÂ∆ ¡≈¯Âª ’’∂ “√ÍÂ «√øË»” «Ú⁄Ø∫ ÁØ Á«¡≈, “«√øË” Á«¡≈ “’≈ÏÒ” È≈Ò

‹πÛ «◊¡≈ ¡Â∂ “√√πÂ∆” Óπæ’ ◊¬∆ ¡Â∂ ØÍÛ È∂Û∂ “√√≈” ÈÁ∆ Á≈ Èª «¬√∂ Á≈ √ø÷∂Í »Í ˛ ¡Â∂

Ï≈’∆ Ï⁄Á∆ “ÿæ◊” ÈÁ∆ «Ú⁄ ´ÍÂ ‘Ø ¸æ’∆ ˛Õ √ø√«¥Â «Ú⁄ Í≈‰∆ Á∂ ¤Ø‡∂ ‹ª ÓΩ√Ó∆ Ú«‘‰ ˘

“ÈÁ∆” ¡Â∂ Úæ‚∂ Ú«‘‰ ˘ “ÈÁ” ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ “ÈÁ” Á≈ ¡Ê Á«¡≈ Ú∆ ˛Õ “Í≥‹-ÈÁ” Èª

Á∂Ù Ò¬∆ ≈Ó≈«¬‰, Ó‘ªÌ≈Â ¡Â∂ ≈‹Âø◊‰∆ «Ú⁄ Ú«Â¡≈ «ÓÒÁ ˛Õ √Â´‹, «Ï¡≈√,

≈Ú∆, ‹∂‘ÒÓ ¡Â∂ fiÈª, «¬‘ Í≥‹∂ Á«¡≈ ÓπÒÂ≈È ÂØ∫ ¡æ◊∂ ‹≈ ’∂ «Ó·È’Ø‡ È∂Û∂ «¬’æ·∂ ‘Ø ‹ªÁ∂

‘ÈÕ «¬È∑ª Á∂ «¬√ √ø◊Ó √Ê≈È ˘ “Í≥‹-ÈÁ” «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª “Í≥‹-ÈÁ” Á∂ Úæ÷Ø Úæ÷∂

¡Ê ÓøÈ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

F. Í≥‹≈Ï :-

“Í≥‹≈Ï” ÙÏÁ “Í≥‹-ÈÁ” ÙÏÁ Á≈ ¯≈√∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ¡ÈπÚ≈Á ˛, «‹√ Á≈ ¡Ê ˛- “Í≥‹

¡≈Ï”Õ ÏØÒ‰ «Ú⁄ Ì≈Ú∂∫ «¬‘ È≈Ó ’ÁØ∫ Ú∆ ÍÃ⁄«ÒÂ ‘Ø«¬¡≈ ‘ØÚ∂ ÍÃøÂ» «Ò÷Â∆ ÂΩ ¿πµÂ∂ ¡Ó∆ ÷π√Ø

(ABEC ¬∆. -ACBE ¬∆.) È∂ ÏÒÏÈ Ï≈ÁÙ≈‘ Á∂ ÍπæÂ Á∆ ÓΩÂ ¿πµÂ∂ «¬’ Ó√∆¡≈ «Ò«÷¡≈ √∆ «‹√

«Ú⁄ “Í≥‹-¡≈Ï” ÙÏÁ «Ò«÷¡≈ «ÓÒÁ≈ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ ÍÃ◊‡ ‘πøÁ≈ ˛ «’ Â∂Úƒ √Á∆ «Ú⁄ “Í≥Á-ÈÁ”/

“Í≥‹-¡≈Ï” È≈Ò ÍÃ⁄«ÒÂ ‘Ø «◊¡≈Õ ¬∆ÏÈ ÏÂ»Â≈ (ACCC ¬∆.) È∂ Ïø‹≈Ï (Í≥‹≈Ï) ¡Â∂ Ù≈‘ ÂÀÓ»

(ACII ¬∆.) È∂ “Í≥‹≈Ï” ÙÏÁ ÚÂ∂ ‘ÈÕ «÷Ò‹∆¡≈ Ïø√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Óπ◊Ò ’≈Ò «Ú⁄ «¬‘ Èª ¡≈Ó

Ú«Â¡≈ ‹≈‰ Òæ◊≈ «‹√ Á≈ √Ï»Â “¡’Ï-È≈Ó≈” ¡Â∂ “¡≈«¬È∂-¡’Ï∆” «Ú⁄ «ÓÒÁ≈ ˛Õ

‹‘ª◊∆ ’≈Ò «Ú⁄ ’Ú∆ “’æÒ∑” È∂ Ú∆ “ÁæÒ∆ ≈‹ Ïø√≈ÚÒ∆” Á∂ AIÚ∂∫ ¤øÁ «Ú⁄ “Í≥‹≈Ï” ÙÏÁ

Ú«Â¡≈ ˛Õ

√Ë ËπÚ ‹ø◊ ‹≈«‰, Ëπ¡ Í≥‹Í≈Ï ’Ø Óπ◊Õ

È◊ Ò≈‘Ω ’Ø‡ «Ê «ÈÃÍ ‹‘ª◊∆ Ù≈‘ ¡’Ï √πÂÈÕ

Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â «Ú⁄ “Í≥‹≈Ï” Á∂ Èª Á≈ «˜’ ‘∂· «Ò÷∆¡ª ⁄È≈Úª «Ú⁄ «ÓÒÁ≈ ˛ :

A. Ì≈¬∆ ◊πÁ≈√ (AEEC-AFCG ¬∆.)-

¡«Ë¡≈¬∂-AH : Ì≈Ù≈ Â∂ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

Í≥‹≈ÏÀ ◊π Á∆ Ú«‚¡≈¬∆® BD (Ú≈ AAÚƒ)

B. ‹≈È ’Ú∆ (AFBG ¬∆.)-

„≈„∆ Í· Í≥‹≈Ï Á∆ ÏØÒ∆ Í«‘≈ÈÕ

(Á∆Ú≈È ¡ÒÎ ÷ª ’∆ Ú≈)

C. “√π‰ Ì≈¬∆, ËÂ∆ Í≥‹≈Ï ’∆ √‘ Ú‡≈Ò∂ «Ú⁄ ¡Â∂ ÚÈ ‹æ‡ Á≈Õ”

(‹ÈÓ ÍæÂz∆ Ï≈Ï∂ È≈È’ ’∆)

D. “¬∂’ «ÁÈ ◊π» Ï≈Ï≈ È≈È’ Í≥‹≈Ï ’∆ ËÂ∆,

È◊ ’Â≈ Íπ ÏÀ·≈ Ê≈Õ”

(◊Ø√«‡ ◊π» Ï≈Ï∂ È≈È’ ‹∆ ’∆)

E. ÏπæÒ∑∂ Ù≈‘ (AFH@-AGEC ¬∆.)-

!Á ÷πæÒ∑≈ ˛ ‘Ù ¡˜≈Ï Á≈Õ

Ïπ≈‘≈Ò ‘Ø«¬¡≈ Í≥‹≈Ï Á≈Õ”

F. Ú≈√Ù≈‘ (AGCE-AGHD ¬∆.)-

“√≈∂ ÓπÒ’ Í≥‹≈Ï ÷≈Ï «Ú⁄Ø∫,

ÓÀ˘ Úæ‚≈ ¡¯√Ø√ ’√» Á≈ ¬∂Õ”

(«’æ√≈ ‘∆ ªfi≈ AGFH ¬∆.)

G. È‹≈ÏÂ (AHÚƒ √Á∆)

¬∂√∂ ÓπÒ’ Í≥‹≈Ï «Ú⁄, ⁄Û∑ ‘π’Ó ’Ó≈¬∂Õ”

(Ú≈ È≈Á Ù≈‘)

H. ˆπÒ≈Ó Ó√πÂÎ≈ (AGEA ¬∆. -AHG@ ¬∆.)-

¡øÁ ÓπÒ’ Í≥‹≈Ï Á∂, ≈‹≈ √∆ «¬’ «ÁÈÕ

(‹ø◊-È≈Ó≈ «¬Ó≈Ó ‘æ’)

I. ‘≈’Ó «√øÿ ÁÚ∂Ù (AHC@ ¬∆.)-

“Ï≈ÁÙ≈‘ ‰‹∆Â «√øÿ ◊π» ’∆Â≈,

ÂÀ˘ ÎπÒ «‹¿π∫ ÚªŸ ◊Ò≈Ï Á∂ ‹∆Õ

‘≈’Ó «√øÿ Â∂∂ «‹‘≈ Ï≈ÁÙ≈‘ È,

«‚æ·≈ ÓπÒ÷ Â∂ ‹∂‘≈ Í≥‹≈Ï Á∂ ‹∆Õ

(√∆‘¯∆ ◊π» ÷≈Ò√∂ Ù≈‘ ‹∆ ’∆)

A@. Ù≈‘ Óπ‘øÓÁ (AHDG ¬∆.)-

“≈˜∆ Ï‘πÂ «‘øÁ∂ Óπ√ÒÓ≈È «‘øÁ»,

«√ª ÁØ‘ª Á∂ ¿πµÂ∂ ¡≈¯≈Â ¡≈¬∆Õ

Ù≈‘ Óπ‘øÓÁ≈ «Ú⁄ Í≥‹≈Ï Á∂ ‹∆,

’Á∂ È‘ƒ √∆ Â∆√∆ ‹≈Â ¡≈¬∆Õ”

√ø÷∂Í «Ú⁄ «¬‘ ¡≈«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’’ “Í≥‹≈Ï” ¡Â∂ “Í≥‹≈Ï∆” Èª Ì≈Ú∂∫ «‹øÈ≈ Ó˜∆

Íπ≈ÂÈ ‘ØÚ∂ Í ¿πÍØ’Â ‘Ú≈«Ò¡ª ¡Èπ√≈ Â∂∑Úƒ √Á∆ ÂØ∫ ÚÂÓ≈È »Í «Ú⁄ ÚÂ‰≈ Ùπ»

‘Ø«¬¡≈, «‹√ Á∆ ÍÃ«√æË∆ ˘ È≈Ê-‹Ø◊∆¡ª, √≈Ë»-√øÂª ¡Â∂ «√æ÷ ◊π»¡ª È∂ ¡≈Í‰∆ Ê≈Í‰≈ Á∂ ’∂

√Á∆Ú∆ ÂΩ ”Â∂ √Ê≈«ÍÂ ’ «ÁæÂ≈ ˛Õ «‹√ Á∆ Ï≈¡Á «Ú⁄ ¡≈Í‰∆ «ÒÍ∆ Ú∆ ÍÃ⁄«ÒÂ ‘Ø¬∆, «‹√

Á≈ Èª “Í≥‹≈Ï∆” ÍÃ⁄«ÒÂ ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ ◊π»¡ª ÚæÒØ∫ Ó≈ÈÂ≈ «ÓÒ‰ ’≈‰ «¬√ Á≈ Èª ◊πÓπ÷∆ ÍÀ

«◊¡≈Õ


ÈØ‡Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ :-

«ÚÙ∂ÙÂ≈ Á∂ Íæ÷ ÂØ∫ ¡√ƒ Ú∂÷∆¬∂ Âª ÍÂ≈ ⁄æÒÁ≈ ˛ «’ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆ ¡≈Í‰∆ «¬’

«ÚÒæ÷‰ «ÒæÍ∆ ˛Õ «‹√ ˘ “◊πÓπ÷∆ «ÒæÍ∆” ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ ÏØÒ∆ Á∆ ÏØÒ-⁄≈ÒÁ≈

Óπ‘≈Ú≈ Íπ«Òø◊ »Í Ú≈Ò≈ ˛Õ Í≥‹Ï∆¡ª Á∂ ÷πæÒ∑ ‚πæÒ∂ √πÌ≈¡ Úª◊ ÷πÒ∑∆ ‚πÒ∑∆ Ì≈ÚÈ≈ Á∆ Ó≈Ò’ ˛Õ

Ì≈Â Á∆¡ª √ø«ÚË≈È ÓπÂ≈Ï’ Ó≈ÈÂ≈ ÍÃ≈ÍÂ Ì≈Ù≈Úª «Ú⁄ «¬’ Í≥‹Ï∆ Ì≈Ù≈ ˛Õ «‹√ Á∆ «ÒæÍ∆

◊πÓπ÷∆ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ ¡≈Í‰≈ ‘≈‹Ó≈ Ï‘πÂ Ó˜Ï»Â ˛Õ Á»√∆¡ª Ì≈Ù≈Úª Á∂ ÙÏÁ Í≥‹≈Ï∆

Ì≈Ù≈ «Ú⁄ «¬øfi ÿπÒ «ÓÒ ◊¬∂ ‘È «‹Ú∂∫ Ï≈‘Ø∫ ¡≈¬∂ ÙÏÁ ¡æ‹ Í≥‹≈Ï∆ Á∂ ¡≈Í‰∂ ‘∆ ‘Ø‰Õ «‹Ú∂∫ó

(¿) ¡Ï∆ ÙÏÁ ÂØ∫ ¡≈¬∂ ÙÏÁ ¡æ‹ ¡≈Í‰∂ ‘∆ Ò◊Á∂ ‘È «‹Ú∂∫ó

‘’∆’Â, ‘‹Â, ‘≈Ò, ‘Ú≈Ò≈Â, ‘≈Ó, ◊∆Ï, «‹√Ó, Î≈«¬Á≈, ÂÎÕ

(¡) ÙÏÁ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ «¬√ Â∑ª ‘È:-

¡È≈, ¡Î√Ø√, ÷∆Á, ÷≈Ò√≈, ⁄≈Á, ⁄÷≈, ‘≈¡, «È˜≈Ó, Ø‘≈ÈÕ

(¬) ÍÙØÂ ÂØ∫ ¡≈¬∂ ÙÏÁ :-

¡‡∆, ◊π¡≈ø„∆, Ó≈Û (¡Ò) øÏ∆, ÍÛ∑≈, Í·≈È ‘∆‹Û≈Õ

(√) ÍπÂ◊≈Ò∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ :-

√øÂ≈, ’Ó≈, È∆Ò≈Ó, Ï≈Ò‡∆, Î∆Â≈, Í∆Í≈, ◊≈Á, ¡ÒÓ≈∆Õ

(‘) ¡ø◊Ã∂˜∆ Á∂ ÙÏÁ:-

‘≈’∆, ‘Ø‡Ò, ◊Ò≈√, ’Ø‡, ‚≈Ó≈, ‚ÏÒ, Ï‡È, Î≈ÒÂ» Ï≈Ò‡∆Õ

(’) Âπ’∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ :-

◊Ò∆⁄≈, Ï‘≈Á, «¬’, Ï÷Ù∆ ÒÎø◊≈, ÁÒ◊∆, √øÁ»’, Ï∆Ï∆, Ï∂◊ÓÕ

«¬øfi Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆ «¬‘ ÷≈√ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛ «’ ¿π‘ Ï≈‘∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ √«‘‹∂ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄

√Ó≈ ÒÀ∫Á∆ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «¬’ √Ò ¡Â∂ √ÍæÙ‡ «’√Ó Á∆ ÏØÒ∆ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «¬√ «Ú⁄

«Ú¡≈’‰ ◊πøfiÒ≈ ÿæ‡ ‘ÈÕ

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆¡ª ¿πÍ-Ì≈Ù≈Úª

«’√∂ Ú∆ Ì≈Ù≈ ‹ª ÏØÒ∆ Á∂ ÏØÒ-⁄≈Ò Á∂ √Ê≈È’ ‹ª «¬Ò≈’≈¬∆ »Í ˘ ¿πÍ-Ì≈Ù≈ ‹ª ¿πÍ-

ÏØÒ∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ ÏØÒ∆¡ª Ì◊Ø«Ò’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ √Ó≈‹’ ‘≈Ò≈Â ÓπÂ≈Ï’ ÓÈπæ÷∆ «ÌøÈÂ≈

¡Â∂ ◊π¡≈ø„∆ ÏØÒ∆¡ª Á∂ ÍÃÌ≈Ú ’≈‰ ‘Ø∫Á «Ú⁄ ¡≈¿π∫Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ÓÈπæ÷ª Á∆ ¿π⁄≈‰

Êª Í Êª ÏÁÒÁ∆ «‘øÁ∆ ˛Õ «¬√ Á≈ ¡√ ÚË∂∂ ’’∂ ≈‹È∆Â’ ‹ª Ìπ◊Ø«Ò’ ¡Ê≈Â Í‘≈Û,

‹ø◊Ò, Á«¡≈ ¡≈«Á Ú∆ ’≈‰ Ï‰Á∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ ÁØ Á«¡≈Úª Á∂ «Ú⁄’≈ Ú≈Ò∂ «¬Ò≈’∂ ˘

Áπ¡≈Ï≈ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈Õ Á«¡≈ Á∂ Á»√∂ Í≈√∂ Á∂ «¬Ò≈’∂ Í≈ Á≈ «¬Ò≈’≈ ¡≈÷Á∂ ‘È «’¿π∫«’

Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ «Ú⁄ ¡≈Ú≈‹≈¬∆ Á∂ √≈ËÈ ÿæ‡√ÈÕ ¡≈Í√∆ Ó∂Ò ÿæ‡ ‘Ø‰ ’’∂ ÒØ’ª Á∆ ÏØÒ∆ ’πÁÂ∆

ÂΩ ”Â∂ Úæ÷∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «¬√ Â∑ª Á∆¡ª Ì≈Ù≈ ‹ª ÏØÒ∆ ˘ Í-Ì≈Ù≈ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

«¬’ Ì≈Ù≈ ¡øÁ ’¬∆ ¿πÍ-Ì≈Ù≈Úª ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆¡ª Ï‘πÂ √≈∆¡ª ¿πÍ-Ì≈Ù≈Úª ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ AIDG ÂØ∫ Í«‘Òª

Í≈«’√Â≈È ¡Â∂ Ì≈Â «Ú⁄ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ √ªfi∂ ÂΩ ”Â∂ ÏØÒ∆ ‹ªÁ∆ √∆Õ AIDG ÂØ∫ Ï≈¡Á

≈‹È∆Â’ ÂΩ ”Â∂ ÁØ «‘æ«√¡ª «Ú⁄ Úø‚∆ ◊¬∆Õ AIFF «Ú⁄ Ì≈Â ¡øÁ Ú∆ √ΩÛ∂ ≈‹È∆Â’

’≈‰ª ’’∂ Í≥‹≈Ï, ‘«¡≈‰≈, Ï‰ ◊¬∂Õ Ò∂«’È ¡√ƒ ¡‰-Úø‚∂Í≥‹≈Ï ‹Ø AIDG ÂØ∫ Í«‘ÒªÁ∂

ÓπÂ≈«Ï’ ¿πÍ Ì≈Ù≈Úª Ï≈∂ ◊æÒ ’ª◊∂-ÍÃÓ≈«‰Â ≈¬∂ ÓπÂ≈Ï’ ¿πÍ-Ì≈Ù≈Úª ‘∂· «Ò÷∂ ¡Èπ√≈

¡«Ë¡≈¬∂-AH : Ì≈Ù≈ Â∂ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

Ú◊∆’‰ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ Á∆¡ª ¿πÍ-Ì≈Ù≈Úª Á∂ Ú∂Ú≈ ‘∂· «Ò÷∂ ¡Èπ√≈-

A. Ó≈fi∆ :-

Ì≈Â∆ Í≥‹≈Ï Á∂ ¡ø«ÓÃÂ√, ◊πÁ≈√Íπ , «Ú⁄ ÏØÒ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ‹Á«’ Í≈«’√Â≈È Á∂

◊π‹ªÚ≈Ò∂, Ò≈‘Ω, «√¡≈Ò’Ø‡, Ù∂÷»Íπ≈, Ò≈«¬ÒÍπ ¡Â∂ «Óø‡◊πÓ∆ Á∂ ’πfi «‘æ«√¡ª «Ú⁄ Ó≈fi∆

¿πÍ-Ì≈Ù≈ ÏØÒ∆ ‹ªÁ≈ ˛Õ

Ì≈Â∆ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ «¬√ Ì≈Ù≈ ˘ Í≥‹≈Ï∆Á∆ ‡’√≈Ò∆ Ì≈Ù≈ Ú∆ ¡≈÷∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ

B. Áπ¡≈Ï∆ :-

Áπ¡≈Ï∂ Á∆ ¿πÍ-Ì≈Ù≈ √Â´‹ ¡Â∂ «Ï¡≈√ Á∂ Á«¡≈Úª «Ú⁄’≈ Ú√∂ «¬Ò≈’∂ Á∆ ÏØÒ∆

¡≈÷∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬‘ «¬Ò≈’∂ ‘È, ‹ÒøË, ’Í»ÊÒ≈, ÈÚªÙ«‘ ¡Â∂ ‘π«Ù¡≈Íπ Á∂ ÷∂Âª «Ú⁄

ÏØÒ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ Á≈ Ó≈fi∆ È≈Ò Úæ‚≈ Î’ ¡Â∂ Ï∂¿π⁄≈È «Ú⁄ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ “Ù” Á≈ Êª

“¤”, “Ú” Á∆ Êª È≈Õ «‹Ú∂∫ Â∆Ú∆¡ª-Â∆Ó∆¡ª, Ú≈«‘◊π»-Ï≈«‘◊π» «Ú⁄’≈ ÙÏÁ ˘ ◊æÏ∂ ¡≈÷Á∂

‘ÈÕ

C. ÓÒÚ¬∆ :-

«¬‘ ÷∂Â ÿæ◊ ÈÁ∆ Á∂ ÷æÏ∂ÚæÒ ¡Â∂ √Â´‹ Í≈ Áæ÷‰ ÚæÒ Á∂ «¬Ò≈’∂ Ú≈Ò≈ ˛Õ «¯Ø˜Íπ,

Ï«·ø‚≈, Î∆Á’Ø‡, ´«Ë¡≈‰≈, Í«‡¡≈Ò≈, ÓØ◊≈, Óπ’Â√ ¡≈«Á Ù«‘ «¬√ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ ‘ÈÕ

«¬Ê∂ ÒØ’ Òæ«Ì¡ª ˘ «Ê¡≈«¬¡≈, Ïæ⁄∂ ˘ ‹π¡≈’, Âπ‘≈‚∂ ˘ ÊØ‚∂Õ

D. ‚Ø◊∆ ¡Â∂ Íπ‰¤∆ :-

«¬‘ ÁØÚ∂∫ ¿πÍ-Ì≈Ù≈Úª ‹øÓ» ¡Â∂ ’ÙÓ∆ ÍÃªÂ «Ú⁄ ÏØÒ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ Íπ‰¤ ¿πÍ-Ì≈Ù≈

Íæ¤Ó∆ Í≥‹≈Ï∆ Á∆ Ù≈÷≈ ˛ ¡Â∂ ‚Ø◊∆ Í»Ï∆ Í≥‹≈Ï∆Á∂ «Ú⁄’≈ «¬’ ’Û∆ Á≈ ’øÓ ’Á∆ ˛Õ Íπ‰¤∆

ÏØÒ∆ fiÈª Â∂ «‹‘ÒÓ Á«¡≈ «Ú⁄’≈ Í‘≈Û∆ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ ÏØÒ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ

E. Í·Ø‘≈∆ :-

«¬√ ÷∂Â «Ú⁄ Í≈«’√Â≈È∆ «˜Ò∑≈ «‹‘ÒÓ Á∂ Í»Ï∆ ÷∂Â ¡Â∂ «˜Ò∑≈ ≈ÚÒ«Í≥‚∆ Á∂ ÓÀÁ≈È∆

«¬Ò≈’∂ ¡≈¿π∫Á∂ ‘ÈÕ ’ÙÓ∆ Á∂ È≈Ò Ò◊Á∂ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ Ò◊Á∂ ‘ÈÕ «¬Ê∂Á∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ÍÙÂØ Á≈

Ú∆ ÍÃÌ≈Ú ˛Õ «¬ÊØ∫ Á∂ ÒØ’ «’æÊ∂ ˘ ’πÊ∂, √≈‚∂ Á∆ Êª ¡√ª, ÓÀ∫, ˘ «Íÿ∆, ÂÀ∫ ˘ Âπæÿ∆, ‹≈¬∂ø◊≈ ˘

“‹≈√∆” “¡≈¿π‰, ‹≈‰” “¡¤‰≈ ◊¤‰≈” ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ ’∂∫Á-Í≥‹≈Ï∆ È≈Ò «¬√ Á∂ √ÏøËÂ Ú∆ Úæ÷∂

‘ÈÕ «¬√ «Ú⁄ ““˘ Á∆ Êª”” ’∆ Á∆ ˘ ÈƒÕ

F. Íπ¡≈Ë∆ :-

«‹‘Û≈ «¬Ò≈’≈ ØÍÛ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡øÏ≈Ò≈, Í«‡¡≈Ò≈ ¡Â∂ Î«Â¡≈Ï≈Á Á∂ ’πfi «¬Ò≈’∂ ¡Â∂

√Â´‹ Á∂ Í»Ï∆ «¬’ªÂ ¡≈¿π∫Á≈ ˛Õ ÿæ◊ ÈÁ∆ Á∂ Í»Ï ÚæÒ «‘√≈ Âæ’ Á≈ «¬Ò≈’∂ ˘ “Íπ¡≈Ë”

Á≈ «¬Ò≈’≈ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬Ê∂ ÏØÒ∆ ‹ªÁ≈ Íπ¡≈Ë∆ ¿πÍ-Ì≈Ù≈ Â∂ Ï≈◊Û∆ Ì≈Ù≈ Á≈ Ú∆ ÍÃÂæ÷

ÍÃÌ≈Ú «Á√Á≈ ˛Õ «¬ÊØ∫ Á∂ ÒØ’ “√≈˘” Á∆ Êª “√≈˘” ¡Â∂ ““¿π‘ Á≈” ˘ ¿πÁ∑≈ ÏØÒÁ∂ ‘ÈÕ


ÈØ‡G. ÓπÒÂ≈È∆ :-

¡‰Úø‚∂ Ì≈Â «Ú⁄ Ì≈Â Á∂ ¿πµÂ-Íæ¤Ó∆ Ì≈◊ ˛ «‹‘Û≈ ‘π‰ «‘æ√≈ Í≈«’√Â≈È «Ú⁄ ˛Õ

«¬√ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ Ï‘≈ÚÒÍπ, Óπ‹æÎ◊Û∑, ÓπÒÂ≈È, Ó∆¡ª Ú≈Ò √≈«‘ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Á≈ ÍÃÌ≈Ú

’∂∫Á ÏØÒ∆ Á∂ ÙÏÁ Ì≈∆ Ó≈Â≈ «Ú⁄ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ «¬√ Á≈ ÍÃÌ≈Ú, ’∂∫Á ÏØÒ∆ «Ú⁄ ⁄∂

‹≈‰ Ú≈Ò ∂√≈«‘Â ¿πµÍ Ú∆ «Í¡≈ ˛Õ «¬√ ÏØÒ∆ «Ú⁄ ““¿π√ È∂ ¡≈«÷¡≈”” Á∆ Êª “¡≈«÷¿π√” «’‘≈

‹ªÁ≈ ˛Õ ÓπÒÂ≈È∆ «Ú⁄ “Á” ˘ “‚” ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «‹Ú∂∫ Áπæ÷ ˘ ‚πæ÷, Á∂«÷¡≈ ˘ «‚æ·≈ ¡≈«Á

«Ò«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ


A. Ì≈Ù≈ Ï≈∂ Âπ‘≈‚∂ «Ú⁄≈?

B. Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Â∂ ¿πÂÍæÂ∆ Â∂ «Ú’≈√ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆?

C. Í≥‹≈Ï∆ Á∆¡ª ¿πÍ-Ì≈Ù≈Úª Ï≈∂ ÈØ‡?

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-AH : Ì≈Ù≈ Â∂ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-AI : Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ¡Â∂ ¿π√ Á∂ »Í(Punjabi Literature and its Kinds)


A. Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆

B. Í≥‹≈Ï∆ ’«ÚÂ≈ ¡Â∂ ’Ú∆

C. Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆ ’∆ ˛, Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆’≈

D. Í≥‹≈Ï∆ È≈ÚÒ ¡Â∂ È≈ÚÒ’≈

E. Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ ¡Â∂ È≈‡’’≈

F. Í≥‹≈Ï∆ Ú≈Â’, Ú≈Â’’≈


√≈«‘Â √Ó≈«‹’ √ÏËª Á∂ √øÁÌ «Ú⁄ ‹È-‹∆ÚÈ Á≈ «⁄ÂÈ ’Á≈ ˛Õ √≈«‘Â Á∆

Ó‘≈È Á∂‰ «¬‘ ˛ «’ ¿π‘ «¬’ ÓÈØ«ÏÃÂ∆ Á∆ ⁄È≈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ‹∆ÚÈ Á∆ ’∆ÓÂª «ÈË≈È

’È «Ú⁄ √‘≈«¬’ ‘πøÁ≈ ˛Õ √≈«‘Â ÂØ∫ ÓÈπæ÷ ˘ ¡≈Í‰∂, √Ó≈«‹’ Â∂ ≈Ù‡∆ ‹∆ÚÈ Á≈ «◊¡≈È

‘πøÁ≈ ˛Õ √≈«‘Â Á∂ ¡«Ë¡≈ÍÈ ÂØ∫ √ ¡Â∂ ¡ÈøÁ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ «’¿π∫«’ “√≈«‘Â √Ó≈‹ Á≈

ÁÍÈ ˛Õ”” ‹∆ÚÈ ˘ √∂Ë Á∂‰ Ò¬∆ √≈«‘Â Á∂ ÁØ ÍÃÓπæ÷ »Í ‘ÈÕ Í«‘Òª, ’≈«Ú ¡Â∂ Á»√≈

Ú≈Â’Õ ¡æ◊Ø∫ Ú≈Â’ Á∂ ¡È∂’ »Í ‘ÈÕ «‹Ú∂∫-’‘≈‰∆, È≈ÚÒ, È≈‡’ ¡≈ÂÓ-’Ê≈ ¡≈«ÁÕ

«¬È∑ª Á≈ «Ú√Ê≈ È≈Ò ‘∂·ª «Ú⁄≈ ’ª◊∂ :-

’«ÚÂ≈ :-

ÓØ‡∂ ÂΩ ”Â∂ ’«ÚÂ≈ ˘ ÁØ «‘æ«√¡ª «Ú⁄ Úø«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬’ √≈Ë≈‰ «‹√ «Ú⁄

√‡∂‹∆ ’«ÚÂ≈, ‹ª ‘Ø ¤øÁ≈-ÏøÁ∆ ’«ÚÂ≈ ¡≈¿π∫Á∆ ˛Õ Á»√≈ √≈«‘Â’ ’«ÚÂ≈/’«ÚÂ≈ √≈«‘Â

Á≈ «¬’ ¡À√≈ ÍÃÓπæ÷ »Í ˛ «‹√ ¡Èπ√≈ ’Ú∆ ¡≈Í‰∆ ÓÈØ-Ì≈ÚÈ≈Úª ’«ÚÂ≈Úª ≈‘ƒ √«‘‹∂ ‘∆

¡«Ì«Ú¡’Â ’Á≈ ˛Õ Ó‘≈È «ÚÁÚ≈È ¡Èπ√≈ ““’«ÚÂ≈ ’ÒÍÈ≈ ¡Â∂ ÓÈØ Ú∂◊ª Áπ¡≈≈

‹∆ÚÈ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ˛Õ”” ‹≈È√È È∂ ’«ÚÂ≈ ˘ √æÂ ¡Â∂ ¡ÈøÁ Á∂ ¬∂’∆’‰ Á∆ ’Ò≈ Óø«È¡≈

˛Õ «‹√ «Ú⁄ «ÚÚ∂’ Á∂ È≈Ò ’ÒÍÈ≈ Á≈ ÍÃÔØ◊ ‘πøÁ≈ ˛Õ ’«ÚÂ≈ «¬’ ¤øÁÓ¬∆ ⁄È≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ

«¬√ Ò¬∆, «¬√ «Ú⁄ «Ú⁄≈ª Á∆ Êª Ì≈Úª Á∆ ÍÃË≈ÈÂ≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ «‹√ ÂØ∫ ¡ÈøÁ Â∂ √ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆

‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ «¬√ «Ú⁄ Ì≈Ù≈ Á∆ √πøÁÂ≈, ¡Òø’≈, ÙÏÁ, Ù’Â∆¡ª, ¡Òø’≈, ¤øÁ

Â∂ √ø◊∆Â Ú∆ Ù≈«ÓÒ ‘πøÁ≈ ˛Õ

Í≥‹≈Ï∆ ’«ÚÂ≈ Á≈ ‹ÈÓ Ï‘πÂ Íπ≈‰≈ ˛Õ «Ò÷Â »Í «Ú⁄ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â Á≈ ¡øÌ «‹Ê∂

È≈Êª ‹Ø◊∆¡ª Á∆¡ª ⁄È≈Úª, È≈Ò ‘Ø«¬¡≈ Óø«È≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ ’«ÚÂ≈ Á≈ Óπæ„ Ú∆ «¬È∑ª ÂØ∫

‘∆ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â Á∂ «Ú’≈√ ÍÛ∑≈ «Ú⁄ √Ì ÂØ∫ ÒøÓ≈ √Óª ˛ Í «Î Ï‘πÂ∆ ⁄≈

È‘ƒ ‘Ø¬∆Õ «¬√ ’≈Ò «Ú⁄ ’πfi Ú≈ª Á≈ Ú∆ ÍÂ≈ Ò◊Á≈ ˛ «‹Ú∂∫ ‡πø‚∂ ¡√≈‹Á∆ Ú≈, ‘√È∂

Ó«‘Ó≈ Á∆ Ú≈, ‡»ø‚∂ ¡√≈‹∂ Á∆ Í»øÈ∆ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ È∂ ¡≈√≈ Á∆ Ú≈ Á∆ ⁄È≈ ’∆Â∆Õ

«¬È∑ª Á∂ ⁄È‘≈«¡ª Á≈ ’πfi ÍÂ≈ È‘ƒ ⁄ÒÁ≈Õ È≈Ê ‹Ø◊∆¡ª Á≈ √Óª I@@ ¬∆. Á∂ ¡≈√ Í≈√ ˛Õ

«◊¡≈Úƒ √Á∆ «Ú⁄ Ï≈Ï≈ Î∆Á Á∆ ’«ÚÂ≈ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï «Ú⁄ Á‹ Ï≈‰∆ «ÓÒÁ∆ ˛Õ ‹Ø ¡æ‹

Á∆ Í≥‹≈Ï∆ ÏØÒ∆ Á∂ ÚË∂∂ È∂Û∂ ‘À «‹Ú∂∫ :-


ÈØ‡““’≈Ò∂ ÓÀ∫‚∂ ’æÍÛ∂, ’≈Ò≈ ÓÀ∫‚≈ Ú∂√

◊πÈ≈‘∆ Ì«¡≈ ÓÀ∫ «Îª ÒØ’ ’«‘‰ ÁÚ∂Ù”

«¬‘ Ì≈Ù≈ Íæ÷Ø∫ ¡æ‹ Á∆ Í≥‹≈Ï∆ Á∂ ’≈Î∆ È∂Û∂ ‘ÀÕ «¬√∂ ’≈Ò «Ú⁄ Ì◊Â È≈Ó Á∆ Ï≈‰∆ Ú∆ √Ã∆

◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï «Ú⁄ Á‹ Ï≈‰∆ «ÓÒÁ∆ ˛Õ ADFI «Ú⁄ ◊π» ÂØ∫ Ï≈¡Á ◊π» ’≈Ò Á≈ √Óª √∆,

«¬√∂ ÁΩ≈È, ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆, ◊π» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ì◊Âª Á∆ Ï≈‰∆ Ú∆ √Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ

√≈«‘Ï «Ú⁄ Á‹ ˛Õ «‹√ ˘ ¡√ƒ √≈«‘Â «Ú⁄ ◊πÓ«Â ’≈«Ú È≈Ò Ú∆ √øÏØËÈ ’Á∂ ‘ªÕ «¬√∂ ‘∆

’≈Ò «Ú⁄ «’æ√≈’≈∆ Á∂ »Í «Ú⁄ ÒøÓ∆ ’«ÚÂ≈ÚªÁ≈ Ú∆ ÍÂ≈ ⁄æÒÁ≈Õ «‹Ú∂∫ “‘∆”, “Í∆¨ Á≈

«Ó‹≈ √≈«‘Ï” ¡≈«Á Á∆¡ª ⁄È≈Úª ’≈«Ú »Í «Ú⁄ «ÓÒÁ∆¡ª ‘ÈÕ Ó‘≈≈‹≈ ‰‹∆Â «√øÿ

’≈Ò «Ú⁄ “√æ√∆ Íπ˘ Á≈ «’æ√≈ ’≈«Ú »Í «Ú⁄ ¡Â∂ Ú≈ √≈«‘Â «Ú⁄ ‹ø◊È≈Ó≈ “«√øÿª Â∂

Îø◊∆¡ª Á∆ Ù≈‘ Óπ‘øÓÁ Á∆ ⁄È≈ «ÓÒÁ∆ ˛, «‹√ «Ú⁄ «√øÿª Â∂ Îø◊∆¡ª Á∆ ÒÛ≈¬∆ «˜’ ˛Õ

AHGB ÂØ∫ ¡≈Ëπ«È’ √≈«‘Â Á≈ Ôπæ◊ ¡≈¿π∫Á≈ ˛Õ «‹√ «Ú⁄ Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ ˘ ¡≈Ëπ«È’

’≈«Ú Á≈ ÓØ„∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª Á∆¡ª ÍÃ«√æË ⁄È≈Úª ““Ò«‘ª Á∂ ‘≈, “«Ï‹Ò∆¡ª Á∂ ‘≈”

“Ó‡’ ‘πÒ≈∂”, Ó∂∂ Ó≈¬∆¡ª ‹∆˙ ¡≈«Á ’≈«Ú ⁄È≈Úª Á∂ √ø◊Ã«‘ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ Ì≈¬∆ √≈«‘Ï Á∆¡ª

’«ÚÂ≈Úª «Ú⁄ ¡«Ë¡≈ÂÓ’ ø◊ «˜¡≈Á≈ «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ ’«ÚÂ≈Úª Á≈ ¡Ë≈ ÚË∂∂ ◊πÓÂ

«√ËªÂª ¿∞µÂ∂ ¡Ë≈Â ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â «Ú⁄ ÍÃØ. ÓØ‘È «√øÿ, ⁄È «√øÿ Ù‘∆Á,

¡«ÓÃÂ≈ ÍÃ∆ÂÓ ¡≈«Á ’Ú∆¡ª È∂ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ˘ ’≈«Ú-√≈«‘Â È≈Ò ÌÍ» ’∆Â≈ ‘ÀÕ Óπ„Ò∂

’Ú∆¡ª «Ú⁄ Ò≈Ò≈ «’Í≈ √≈◊, ËÈ∆ ≈Ó ⁄≈«Âz’, ‚≈. «ÁÚ≈È «√øÿ ’≈Ò∂Í≈‰∆, Ï≈Ú≈

ÏÒÚøÂ, ÍÃ∆ÂÓ «√øÿ √Î∆ ¡≈«Á ’Ú∆¡ª È∂ ’≈«Ú-√≈«‘Â ˘ ¡Ó∆ ’∆Â≈Õ

’‘≈‰∆ :-

’‘≈‰∆ ’«‘‰∆ ¡Â∂ √πÈ‰ Á∆ ÍßÍ≈ ¿πÈ∆ ‘∆ Íπ≈‰∆ ˛ «‹ßÈ Íπ≈‰≈ √≈‚≈ ‹∆ÚÈ ˛Õ

«‹Ú∂∫ «‹Ú∂∫ Ó≈ÈÚ Á≈ «Ú’≈√ ‘πßÁ≈ «◊¡≈ «ÂÚ∂∫ «ÂÚ∂∫ ‘∆ Ó≈ÈÚ Á∂ Ì≈Ú «Ú⁄≈ Ú∆ ÏÁÒÁ∂ ◊¬∂Õ

«¬È∑ª Á∂ È≈Ò ‘∆ Ó≈ÈÚ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª Á∂ ±Í Ú∆ ÏÁÒÁ∂ ◊¬∂Õ «¬√ Á≈ ’Ê≈ Ú√Â± √∆ÓÂ Â∂

¤Ø‡≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ’‘≈‰∆ ˘ Í≈Âª ≈‘∆∫ È≈‡ Íz‰≈Ò∆, √ßÚ≈Á ≈‘∆∫ Í∂Ù ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

’‘≈‰∆ Ì≈Â Á∆ «¬’ Íπ≈‰∆ √≈«‘Â’ ’Ò≈ ˛Õ Íø‹≈Ï∆ √≈«‘Â Á∂ «¬«Â‘≈√ «Ú⁄

’‘≈‰∆¡ª Á≈ Í«‘Ò≈ ±Í Íπ≈ÂÈ ‹ÈÓ-√≈÷∆¡ª Á∂ ±Í «Ú⁄ «ÓÒÁ≈ ˛Õ «¬‘Èª ÂØ∫ ¤πæ‡ Íø‹≈Ï

Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª ¡Â∂ ÒØ’-’Ê≈Úª ˘ Ô±Í∆ Ò∂÷’ª √ «⁄‚ ‡À∫ÍÒ (AHE@-AICA), Ùz∆ÓÂ∆

√‡∆Ò È∂ ¡ø◊Ã∂˜∆ ¡ÈπÚ≈Á ’∆Â≈Õ «¬‘Èª «Ú⁄ ’‘≈‰∆ Á≈ ¡ßÙ Âª ˜± ˛ Í √π‘‹≈ÂÓ’ ’Ò≈

Á∆ ÿ≈‡ Ó«‘√±√ ‘πßÁ∆ ˛Õ Ì≈Â «Ú⁄ ¡ß◊∂˜ Á∆ ¡≈ÓÁ Á∂ È≈Ò ¡≈Í‰∂ ≈‹ Á∆¡ª ‹Û∑ª Íæ’∆¡ª

’È Ò¬∆ ¬∆√≈¬∆ «ÓÙÈ∆¡ª È∂ ÁπÍæÂ«¡ª ¡Â∂ ⁄ÏæÂ«¡ª ≈‘∆∫ ¡≈Í‰≈ Íz⁄≈ ¡≈ß«Ì¡≈Õ «¬‘

Íz⁄≈ ’‘≈‰∆ ÙÀÒ∆ ±Í «Ú⁄ ‘πßÁ≈ √∆Õ «¬‘Èª «Ú⁄ Íz⁄≈ ¡Â∂ ¿πÍÁ∂Ù ÚË∂∂ ‘Ø‰ ’’∂ ’‘≈‰∆

Á≈ ¡ßÙ ÿæ‡ ‹ªÁ≈ √∆Õ

Ó±Ò ±Í «Ú⁄ ¡≈Ëπ«È’ Íø‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆ Á≈ ¡≈ßÌ «Ú’≈√ Íæ¤Ó∆ √≈«‘Â Á∂ ÍzÌ≈Ú È≈Ò

Ú∆‘Ú∆∫ √Á∆ «Ú⁄ ‘Ø«¬¡≈Õ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ ¿πÈ∑ª «ÁÈƒ √≈«Ò¡ª ¡Â∂ ¡ıÏ≈ª Á≈ ÍÃ⁄ÒÂ ‘Ø‰

È≈Ò Ò∂÷, ’‘≈‰∆ ¡≈«Á »Í «Ú⁄ ⁄È≈Úª ¤Í‰ Òæ◊ Í¬∆¡ªÕ Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆ Á≈ ÓØ„∆ Ì≈¬∆

ÓØ‘È «√øÿ ¡≈«÷¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «¬È∑ª Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª «√æ«÷¡≈ Á∂‰ Á∂ Ó’√Á È≈Ò √ÈÕ «‹Ú∂∫

‘∆∂ Á∆¡ª ’‰∆¡ª (AIBG) ø◊, Ïø◊∂ ÎπæÒ, Â∂ «’√ÓÂ Á≈ ⁄æ’ (AICD) ¡≈«Á ’‘≈‰∆ √ø◊Ã«‘

Í≥‹≈Ï √≈«‘Â ˘ «ÁæÂ∂Õ «¬√ √Ó∂∫ «◊¡≈È∆ ◊π«ÁæÂ √Ø‘‰ «√øÿ ‹ØÙ ‘∆≈ «√øÿ ÁÁ, Ò≈Ò «√øÿ

’ÓÒ≈ ¡’≈Ò∆, ¡≈«Á Ò∂÷’ª ’‘≈‰∆ ’Ò≈ Á∆ Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈¿π‰ Á≈ Úæ‚≈ ‘æÊ √∆Õ

¡«Ë¡≈¬∂-AI : Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ¡Â∂ ¿π√ Á∂ »Í


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

ÍÃ«√ºË È≈ÚÒ’≈ È≈È’ «√øÿ È∂ ’‘≈‰∆¡ª «Ú⁄ √Ó≈‹ Á∆¡ª ¡Â∂ √Ó≈‹ «Ú⁄ «Ú⁄ ‘∂

Í≈Âª Á∆¡ª Ó≈È«√’ ◊πøfiÒª ˘ √πÒfi≈¿∞‰ ÍÃÂ∆ Ì≈Ú Í»Â „ø◊ È≈Ò Í∂≤Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ

““‘øfi»¡ª Á∂ ‘≈”” √ºË≈ Á∂ ‘≈, «ÓºË∂ ‘Ø¬∂ ÎπºÒ ¡≈«Á ÍÃ«√ºË ’‘≈‰∆ √ø◊Ã«‘ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈

◊πÏ÷Ù «√øÿ ÍÃ∆ÂÒÛ∆ È∂ ÷πºÒ∑∂ «Í¡≈ Á∂ «ÚÙ∂ ¿∞µÂ∂ ¡È∂’ª ’‘≈‰∆¡ª Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ˘ «ÁºÂ∂Õ

«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡ø«ÓÃÂ≈ ÍÃ∆ÂÓ, ’∞ÒÚøÂ «√øÿ «Ú’, ◊πÓπ÷ «√øÿ Óπ√≈¯, √øÂØ÷ «√øÿ Ë∆ ¡≈«Á

Ò∂÷’ª È∂ Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆ √ø◊Ã«‘ È≈Ò Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ˘ ¡Ó∆ ’∆Â≈Õ

Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ :-

Óπæ÷ »Í «Ú⁄ Í≥‹≈Ï∆ È≈ÚÒ Á≈ Óπæ„ Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ Á∂ È≈ÚÒª È≈Ò ‘∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¡≈Í

Ë≈«Ó’ «ÚÂ∆ Á∂ Ó≈Ò’ √ÈÕ ¬∆√≈¬∆ «ÓÙÈ∆¡ª Á∂ ÍÃÌ≈Ú ˘ ·æÒ Í≈¿π‰ Ò¬∆ Ì≈¬∆ Ú∆

«√øÿ È∂ ‡À’‡ª ≈‘ƒ ◊πÍπÏªÁ∂ ÓΩ’∂ «√æ÷ ËÓ Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ Â∂ Íπ≈ÂÈ «√æ÷ «¬«Â‘≈√ ˘ Í∂Ù

’’∂ «√æ÷ ‹◊Â ˘ «√æ«÷¡≈ Á∂‰ ‹ª «√æ÷ √Ó≈‹ Á≈ √πË≈’È Ò¬∆ È≈ÚÒ «Ò÷∂Õ È≈ÚÒ‡

’‘≈‰∆¡ª ≈‘ƒ Íπ≈ÂÈ «√æ÷ª Á∆ Â√Ú∆ Í∂Ù ’∆Â≈ Âª ‹Ø «√æ÷ ¡≈Í‰∂ ËÓ «Ú⁄ Íæ’∂ ‘Ø

√’‰Õ ¡≈Í‰∂ È≈ÚÒª «Ú⁄ Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ È∂ ’πfi ¡À√∂ «ÚÙ∂ Ú∆ Ò¬∂ «‹√ ’≈‰ «√æ÷ª ¡øÁ

‹≈◊ÃÂ∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø √’∂Õ «‹Ú∂∫ ◊πÒ≈Ó∆ Ò≈‘ÈÂ ˛Õ ≈‹ ‹ª Â≈’Â Á≈ ÈÙ≈ ÓÈπæ÷ ˘ ‘¿πÓÀ∫Ú≈Á∆

Ï‰≈ Á∂‰≈ ˛Õ ¡≈⁄‰ ‘∆ ÓÈπæ÷ Á≈ ¡√Ò ◊«‘‰≈ ˛Õ AHIG ¬∆. «Ú⁄ Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ È∂

È≈ÚÒ ““√πøÁ∆”” √ÂÚøÂ ’Ω (AI@@ ¬∆.), AIB@ ¬∆. «Ú⁄ «Ú‹À «√øÿ AIBA «Ú⁄ ““Ï≈Ï ÈΩË

«√øÿ È≈ÚÒ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ˘ «ÁæÂ∂Õ «¬È∑ª È≈ÚÒª «Ú⁄ ¡≈ÁÙ’ «√æ÷ Ï∆Ï∆¡ª ¡Â∂ ¡≈ÁÙ’

«√æ÷ª ˘ Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ Ë≈«Ó’ ¡√»Òª ˘ Ë≈È ’’∂ √øÿÙ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª Í∂Ù

’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ È≈ÚÒª Á∆ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ Ò‡’≈ ˛Õ Âª«’ ’≈‘‰∆ «Ú⁄ «ÁÒ⁄√Í∆ Ï‰∆

‘∂Õ ÒÛ≈¬∆¡ª ˘ ÏÛ∂ √π‘‰∂ „ø◊ Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ Í≈Âª ˘ ⁄ø◊∂ ¡Â∂ ÓøÁ∂ »Íª «Ú⁄

Úø«‚¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ Óπ√ÒÓ≈Èª ˘ Ó≈Û≈ «√æ÷ª ˘ ⁄ø◊≈ Áæ«√¡≈ ˛Õ «¬√Á≈«¬‘ ÓÂÒÏ È‘ƒ «’

¿π‘ Ó≈Û∂ «¬√ Ò¬∆ ‘È «’ ¿π‘ Óπ√ÒÓ≈È ‘ÈÕ √◊Ø∫ «¬√ Ò¬∆ «’ ¿π‘ Â≈’Â Á∂ ÈÙ∂ «Ú⁄

‘¿πÓÀ∫ «Ú⁄ ¡≈ ’∂ ÓøÁ∂ ’øÓ ’Á∂ ‘ÈÕ ÍÃ«√æË È≈ÚÒ’≈ È≈È’ «√øÿ È∂ ’‘≈‰∆ ’Ò≈ ”Â∂ ‘æÊ

¡‹Ó≈«¬¡≈Õ ¿π√ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª «Ú⁄ Ú∆ È≈ÚÒ Á≈ ø◊ √≈¯ «Ú÷≈¬∆ «ÁøÁ≈ ˛Õ ’‘≈‰∆¡ª

«Ú⁄ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ Í≈Âª Á∆¡ª Ó≈È«√’ ◊πøfiÒª ˘ Ì≈Ú Í»Â „ø◊ È≈Ò Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈

˛Õ ÍÃ«√æË ’‘≈‰∆ √ø◊Ã«‘, ““‘øfi»¡ªÁ∂ ‘≈”, (AICD) √Ëª Á∂ ‘≈ (AICF) «ÓæË∂ ‘Ø¬∂ ÎπæÒ

(AICG) ¡Â∂ “√πÍ«È¡ª Á∆ ’Ï”+ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ◊πÏ÷Ù «√øÿ ÍÃ∆ÂÒÛ∆ ÷πæÒ∑∂ «Í¡≈

Á∂ «ÚÙ∂ ¿πµÂ∂ ¡È∂’ª ’‘≈‰∆ √ø◊Ã«‘ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ˘ «ÁæÂ∂Õ √øÂ «√øÿ √∂÷Ø∫, √π‹È «√øÿ,

Á∂«ÚøÁ √«Ê¡≈Ê∆, ’Â≈ «√øÿ Áπæ◊Ò, ◊πÓπ÷ «√øÿ Óπ√≈Î, ’ÒøÚÂ «√øÿ «Ú’, √øÂØ÷

«√øÿ Ë∆, ¡ø«ÓÃÂ≈ ÍÃ∆ÂÓ ¡≈«Á ’‘≈‰∆ Ò∂÷’ª ¡≈Í‰∂ ¡≈Í‰∂ Í≥‹≈Ï∆-’‘≈‰∆ √ø◊Ã«‘ È≈Ò

Í≥‹≈Ï √≈«‘Â √ø√≈ ˘ ¡Ó∆ ’∆Â≈Õ

Ì≈¬∆ ÓØ‘È «√øÿ ÚÀÁ :-

Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ È∂ «‹Ê∂ Ë≈«Ó’ È≈ÚÒ «Ò÷∂ ¿πÊ∂ Ì≈¬∆ ÓØ‘È «√øÿ √Ó≈‹ ˘ Óπæ÷ æ÷ ’∂

Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ È≈ÚÒª Á∆ ⁄È≈ ’∆Â∆Õ AIAA ÂØ∫ AIB@ ¬∆. Âæ’ ¡≈Í È∂ √πÙ∆Ò ˘‘, √πÌ≈◊ ’Ω,

Ù∂ «√øÿ, ≈«ÓøÁ ’Ω, √π÷∆ Í«Ú≈ “’Ó≈¬∆ Á∆ Ï’Â” ¡≈«Á √Ó≈‹-√πË≈’ È≈ÚÒª Á∆

⁄È≈ ’∆Â∆Õ ’Ò≈ Íæ÷Ø∫ Ì≈¬∆ ÓØ‘È «√øÿ Á∂ È≈ÚÒ ’Ó˜Ø √È Í «Î Ú∆ ¡≈Í Á∆¡ª ⁄È≈Úª

Á∆ «¬«Â‘≈√’ Ó‘æÂÚ ˘ ÌπÒ≈«¬¡≈ È‘ƒ ‹≈ √’Á≈Õ


ÈØ‡È≈È’ «√øÿ :-

È≈È’ «√øÿ Á≈ Í≥‹≈Ï∆ È≈ÚÒª «Ú⁄ «ÚÙ∂Ù √Ê≈È ˛Õ ¡≈Í‰∂ È≈ÚÒª ˘ Ë≈«Ó’ ÿ∂∂

«Ú⁄Ø∫ ’æ„ ’∂‹È-‹∆ÚÈ Á∂ È∂Û∂ «Ò¡≈ ˛Õ È≈È’ «√øÿ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ Ì≈ÚÈ≈ √πË≈Ú≈Á∆ ¡Â∂

ÍÃ⁄≈Ú≈Á∆ «‘≈Õ È≈È’ «√øÿ È∂ ¡≈Í‰∂ È≈ÚÒª «Ú⁄ «Í¡≈, πÓª√ Á∂ Áπ÷ªÂ, ˘ ¡≈Í‰∂

È≈ÚÒª «Ú⁄ Êª «ÁæÂ∆ ˛Õ È≈È’ «√øÿ Á∂ È≈ÚÒª Á∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ ÷»Ï∆˛ «’ ¿π√ È∂ Í≥‹≈Ï∆Í≈·’

ÍÀÁ≈ ’∆Â∂Õ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ˘ ÿ ÿ «Ú⁄ Í‘πø⁄≈«¬¡≈ È≈Ú≈Òø «Ú⁄ Ì≈¬∆⁄≈’ √πË≈ª ÚæÒ

«Ë¡≈È Á√≈«¬¡≈ ˛Õ «¬√ È≈Ò ‘∆ «Ú¡’Â∆◊Â ÍæË ”Â∂ Ú∆ ¡≈⁄‰ ¿π√≈∆ Ò¬∆ √πfi≈¡ «ÁæÂ∂Õ

Óπæ„Ò∂ È≈ÚÒª «Ú⁄Ø∫ √πÍÃ«√æË È≈ÚÒ ““«⁄æ‡≈ Ò‘»”” È≈ÚÒ ˛Õ «¬√ Á∆ ⁄È≈ AICB «Ú⁄

‘Ø¬∆Õ «¬È∑ª È≈ÚÒ «Ú⁄ ¤»Â-¤≈Â, «Î’≈ÍÃ√Â∆, «ÚËÚ≈-«Ú¡≈‘, “¡ÈÍÛ∑Â≈” ¡≈«Á «Ú«Ù¡ª

˘ ¤Ø«‘¡≈ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «ÏÈ≈, Í«ÚæÂ Í≈Í∆, ÷»È Á∂ √Ø«‘Ò∂, ¡æË «÷«Û¡≈ ÎπæÒ, «¬’ «Ó¡≈È ÁØ

ÂÒÚ≈ª, ◊ø◊≈ ‹Ò∆ Ù≈Ï, ÎΩÒ≈Á∆ ÎπÒ∂ ¡≈√Â’-È≈√Â’, ’≈◊Âª Á∆ Ï∂Û∆, ¡≈«Á È≈ÚÒª Á∆

Í≥‹≈Ï √≈«‘Â ˘ Á∂‰ ’∆Â∆ ˛Õ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ È≈ÚÒª «Ú⁄ Í«ÂÂ-√Ó≈‹ ˘ ÍÃ’≈ÙÓ≈È ’∆Â≈ ˛Õ

““«¬’ «Ó¡≈È ÁØ ÂÒÚ≈ª”” «Ú⁄ÓÈπæ÷ Á∂ «Úæ’Â∆◊Â «Í¡≈ ¡Â∂ Á∂Ù-«Í¡≈ «Ú⁄’≈ √øÿÙ

Áæ«√¡≈ ˛Õ Í≈Âª Á∆ ⁄Ø‰ ¡≈Ó‹∆ÚÈ «Ú⁄Ø∫ ’∆Â∆ ˛Õ ÚË∂∂ È≈ÚÒ Ì≈Úπ’Â≈ ÍÃË≈È ‘ÈÕ

√Ó’≈Ò∆ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª ˘ ÚË∂∂ ÍÃË≈ÈÂ≈ «ÁæÂ∆ ˛Õ È≈È’ «√øÿ ˘ ¡≈Ëπ«È’ Í≥‹≈Ï∆

È≈ÚÒ Á≈ «ÍÂ≈Ó≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

«¬√ ÂØ∫ Ó◊Ø∫ ‹√ÚøÂ «√øÿ ’øÚÒ È∂ Í≥‹≈Ï∆ È≈ÚÒª «Ú⁄ ’‘≈‰∆ ˘ Ω«⁄’Â≈ È≈Ò Í∂Ù

’È «Ú⁄ ¡Â∂ Óπæ„Ò∂ È≈ÚÒª «Ú⁄ √Ó≈«‹’ ¡≈ÁÙ ˘ Í∂Ù ’∆Â≈ ˛Õ ‹√ÚøÂ «√ÿ ’øÚÒ ˘

È≈È’ «√øÿ Á≈ ¿πÂ≈«Ë’≈∆ Ú∆ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ““√æ⁄ ˘ Îª√∆””, ““Í≈Ò∆”” È≈ÚÒª «Ú⁄

’øÚÒ Á∆ «√‹È≈ «Ú⁄ πÓª«‡’ ¡≈ÁÙÚ≈Á Á≈ ‘∆ fiÒ’≈≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ““Í»È Ó≈Ù∆””, ““≈Â

Ï≈’∆ ˛”” «Ú⁄ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ¡øÙ ÚË ‹ªÁ≈ ˛Õ “Í≈Ò È≈ÚÒ «Ú⁄ ÍÃ∆Â Á∂ È◊Ó∂ ◊≈¬∂ ‘ÈÕ

‹√ÚøÂ «√øÿ ’øÚÒ Á∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ Á∂‰ Í≥‹≈Ï Á∂ Í∂∫‚» ‹∆ÚÈ ˘ Í≥‹≈Ï∆ È≈ÚÒª Á≈

«Ùø◊≈ Ï‰≈«¬¡≈Õ ’øÚÒ È≈È’ «√øÿ Á∆ Â∑ª «˜øÁ◊∆ ˘ ‡π’«Û¡ª «Ú⁄ È‘ƒ Ú∂÷Á≈ √◊Ø∫ √øÍ»È

»Í «Ú⁄Ú∂÷Á≈ ˛Õ È≈ÚÒ «Ú⁄ √πË≈Ú≈Á∆ π⁄∆ ÍÃË≈È ˛Õ«¬’ √ÎÒ Í≥‹≈Ï∆ È≈ÚÒ’≈ ˛Õ

«¬√ Í≥‹≈Ï √≈«‘Â «Ú⁄ «¬È∑ª Ò∂÷’ª ÂØ∫ «ÏÈ≈ ‘Ø Í≥‹≈Ï∆ È≈ÚÒ’≈ª È∂ Í≥‹≈Ï∆ È≈ÚÒª

Á∆ ⁄È≈ ’’∂ «ÚÙ∂Ù ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈Õ ¿πÈ∑ª «Ú⁄ Ó«‘øÁ≈, È«øÁÍ≈Ò «√øÿ, √Ã∆ÓÂ∆ ¡ø«ÓÃÂ≈

ÍÃ∆ÂÓ, ’Â≈ «√øÿ Áπæ◊Ò, ÂÒ∆Í ’Ω, «‡Ú≈‰≈, √Ø‘‰«√øÿ, √∆ÂÒ¡Â∂ Èø‹‰ Â√È∆Í ¡≈«Á

¡≈Ëπ«È’ ‹∆ÚÈ ˘ Í∂Ù ’’∂ ¿πÈ∑ª ÂØ∫ ¿πÍ‹∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª ˘ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È’ „ø◊ È≈Ò

√Óæ«√¡≈Úª Á≈ ‘æÒ Áæ«√¡≈ ˛Õ

Í≥‹≈Ï∆ È≈ÚÒ :-

Ì≈Â «Úº⁄ ¡≥◊∂˜ª Á∂ ÍÚ∂Ù È≈Ò ‹ÁØ∫ ¡≥◊∂˜∆ «Ú«Á¡≈ ¡Â∂ ¡≥◊∂˜∆ √≈«‘Â Á≈ Í√≈

Ùπ» ‘Ø«¬¡≈ Âª ¡≥◊∂˜∆ √≈«‘Â È∂ Ì≈Â∆ ÏØÒ∆¡ª Á∂ √≈«‘Â ˘ Ú∆ ÍÃÌ≈«ÚÂ ’∆Â≈Õ «‹ºÊ∂ Í≥‹≈Ï∆

«Èº’∆ ’‘≈‰∆ Á≈ ‹ÈÓ Íº¤Ó∆ √≈«‘Â Á∂ ÍÃÌ≈Ú ‘∂· ‘Ø«¬¡≈, ¿∞Ê∂ Í≥‹≈Ï∆ È≈ÚÒ Â∂ Ú∆ Íº¤Ó∆

√≈«‘Â Á≈ ¡√ ‘Ø«¬¡≈Õ Í≥‹≈Ï∆ «Èº’∆ ’‘≈‰∆ «‹Ê∂ ÓÈ∞º÷ Á∂ «¬’ Íº÷ ˘ ÒÀ ’∂ ¿∞√≈∆ ‹ªÁ∆ ‘À

¿∞µÊ∂ È≈ÚÒ ÓÈ∞º÷ Á≈ √Ó≈‹ Á∂ √Óπº⁄∂ √Óº«√¡≈Úª È≈Ò √ÏøËÂ ÿ‡È≈Úª Á∂ ¡Ë≈ Â∂ ¿∞√≈«¡ª

‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÙÏÁ∆ ¡Ê ◊Ò+◊ºÍÕ Ì≈Ú ¿∞‘ ◊ºÒª ‹Ø ’∞fi ◊ºÍª Á≈ Ò≈ Ú∆ ‘ØÚ∂ ¿∞√ ˘ ◊ÒÍ

¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ ◊ÒÍ ˘ ÈÚ∂∫ »Í «Ú⁄ Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ Âª ¿∞√ ˘ È≈ÚÒ Á≈ Èª Ú∆

«ÁºÂ≈ «◊¡≈ Ì≈Ú ◊Ò ¡Â∂ ◊Í «Ú⁄ ÈÚª ÍÈ «Ò¡≈ È≈ÚÒ Á∆ ¿∞√≈∆ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ È≈ÚÒ Á∆

¡«Ë¡≈¬∂-AI : Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ¡Â∂ ¿π√ Á∂ »Í


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¿∞Í‹, ¡√Ò «Ú⁄, ÓÈ∞º÷ª «Ú⁄ ⁄∂ÂÂ≈ Á∂ Ú≈Ë∂ È≈Ò ‘∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ È≈ÚÒ ÓÈ∞º÷∆ ‹∆ÚÈ Á≈ ÌÍ»

«⁄Âz ‘À Â∂ «¬‘ «⁄ÃÂÈ ’∂ÚÒ ÏΩ«Ë’Â≈ Á∂ Ú≈Ë∂ È≈Ò ‘∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ

⁄ø◊≈ È≈ ¡ÊÚ≈ √¯Ò È≈ÚÒ ¿∞√ Á∆ ’Ê≈ Ú√Â± Í≈Â, Ì≈Ù≈ ÙÀÒ∆, ¿∞Á∂Ù ¡≈«Á Â∂

«ÈÌ ’Á≈ ‘ÀÕ √Ó≈‹ «Ú⁄ ¡È∂’ Ïπ≈¬∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘ Ïπ≈¬∆¡ª «¬È√≈È ‹∂ ’Ï»ÒÁ≈ ‘À Âª

√Ó≈‹ «Ú⁄ «◊≈Ú‡ ¡≈ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ √Ó≈«‹’ Ïπ≈¬∆¡ª ˘ Á» ’È Ò¬∆ ÓÈ∞º÷∆ Í≈Â Á≈ √‘≈≈

ÒÀ ’∂ «ÚÙ∂ Á∆ ¿∞√≈∆ ’‘≈‰∆ ≈‘∆∫ ’Á≈ ‘ÀÕ Í≈Âª Á≈ «’Á≈ Í≈Â ¿∞√≈∆ ≈‘∆ ’Á≈ ‘À Âª

√Ó≈«‹’ Ïπ≈¬∆¡ª ¿∞‹≈◊ ’’∂Õ Í≈·’ª ˘ ’‘≈‰∆ ≈‘∆∫ √Ó≈‹ «Ú⁄ Í¬∆¡ª Ïπ≈¬∆¡ª ÂØ∫

‹≈‰± ’Ú≈ ’∂ ¿∞√ ÂØ∫ «’Ú∂∫ ¤∞‡’≈≈ Í≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ «¬‘ ‘∆ È≈ÚÒ’≈ Á∆ √¯ÒÂ≈ ‘ÀÕ √Ó≈‹

«¬’ √∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ ÓÈ∞º÷ Á∂ √∆ Á∂ «’√∂ «‘º√∂ Â∂ ⁄Ø‡ Âª «’√∂ ‘Ø Â∑ª Á≈ È∞’√≈È ‘Ø ‹≈Ú∂ Âª

¿∞√ Á≈ √≈≈ √∆ «‘ºÒ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷ «¬’ ⁄ø◊∂ ‚≈’‡ Í≈√ √≈∂ √∆ Á≈ È‘∆∫ ÏÒ«’ √∆

Á∂ ¿∞√ «‘º√∂ Á≈ «¬Ò≈‹ ’Ú≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ⁄ø◊≈ ‚≈’‡ ¿∞√ Á∆ ÈÏ˜ ·∆’ √Ófi ’∂ ¿∞√ Á≈ «¬Ò≈‹

’ «ÁøÁ≈Õ ·∆’ «¬√∂ Â∑ª √Ó≈‹ ÓÈ∞º÷ √∆’ ¡≥◊ ‘ÈÕ Ò∂÷’ «¬’ ⁄ø◊≈ ‚≈’‡ Ï‰ ’∂ √Ó≈‹

«Ú⁄ ÓÈ∞º÷∆ «Ú’≈ª ˘ ‹ÁØ∫ √Óº«√¡≈Úª ˘ √Ófi ’∂ ¿∞√ Á≈ ’‘≈‰∆ ≈‘∆∫ Ó≈È«√’ ÂØ∫ «¬Ò≈‹

’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ È≈ÚÒ’≈ ÓÈ∞º÷ª È≈Ò Ú≈Í‰ Ú≈Ò∆¡ª ÿ‡È≈Úª Á∆ Í∂Ù’≈∆ ≈‘∆∫ Í≥‹≈Ï∆

È≈ÚÒ «Ú’≈√ Á∂ ÍÛ≈¡ Í≈ ’Á≈ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ È≈‡’ √‡∂˜ Â∂ ÷∂‚‰ Ú≈Ò≈ √≈«‘Â ÂØ∫ «¬øfi È≈ÚÒ

Ú∆ ... Á≈ ø◊ Ó≥⁄ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï∆ È≈ÚÒ Ì≈Â Á∆ «’√∂ Ú∆ Ì≈Ù≈ Âª ’∆ √ø√≈ Á∆ «’√∂ Ú∆ Ì≈Ù≈ Á∂

‡≈’≈ ¿∞µÂ∂ «÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ Óπº÷ »Í «Úº⁄Õ

«¬√ «Íæ¤Ø∫ ‘⁄È «√øÿ ˘ ÍÃØ. ¡≈¬∆. √∆. ÈøÁ≈ Á≈ Ú≈«√ ¡≈«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ÍÃØ.

¡≈¬∆. √∆. ÈøÁ≈ Á∂ Í»«È¡ª ”Â∂ ⁄æÒ ’∂ Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ Á≈ Ó»ø‘-Óπ‘ªÁ≈ Ú∆ «È÷≈ «ÁæÂ≈Õ ¡≈Í‰∂

√Ó’≈Ò∆ È≈‡’’≈ª È≈ÒØ∫ √Ì ÂØ∫ ÚæË È≈‡’ ¡Â∂ «¬’ª◊∆ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ˘ «ÁæÂ∂Õ Í«‘Ò∆ Ú≈

Í≥‹≈Ï∆ ø◊ Óø⁄ ”Â∂ «¬√Â∆ Á≈ ØÒ «¬È∑ª Á∆ ÍÂÈ∆ È∂ ’∆Â≈Õ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª «¬√Â∆ Á≈ ØÒ

ÓÁ ’Á∂ ‘πøÁ∂ √ÈÕ ‘⁄È «√øÿ Á∂ ÍÃ«√æË È≈‡’ ‘È-“’ÓÒ≈ ’πÓ≈∆” (AICI) ÷∂‚‰ Á∂ «ÁÈ

⁄≈ (AIDC), ⁄Ó’Ω Á∆ ◊Û∑∆ (AIFI), æÂ≈-√≈¨ (AIDG), ÙØÌ≈ Ù’Â∆ (AIFB), ’ø⁄È Ó≈‡∆

(AIFI) ¡Â∂ ‘Ø ’¬∆ È≈‡’ª «Ú⁄ ‘ ÍÃ’≈ Á∂ «ÚÙ∂ Â∂ ’Ê≈Ú≈ Ò¬∆¡ªÕ ÚË∂∂ ’’∂ È≈‡’ª

«Ú⁄ √Ó≈«‹’ Â∂ Ó≈È«√’ Áπ÷ªÂ ‘πøÁ≈ ˛Õ “Â∂ ÿ √Ø Ó∂≈ ÿ”, Íπø«È¡≈ Á≈ ⁄øÈ, √Ó≈«‹’

⁄∂ÂÈÂ≈ ˘ Í∂Ù ’Á≈ ˛Õ

ÏÒÚøÂ ◊≈◊∆ Á∂ È≈‡’ªÂ∂ Íæ¤Ó∆ ÍÃÌ≈Ú ÚË∂∂ «Í¡≈Õ Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ª «Ú⁄ ÒøÓ∂ ÍÃÔØ◊

’∆Â∂Õ ÏÒÚøÂ ◊≈◊∆ Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’’≈ª «Ú⁄ ÓØ‘Ò∆ ’Â≈ Á≈ Ò∂÷’ ˛Õ ÍÃ«√æË È≈‡’, ““Â≈≈

‡πæ«‡¡≈, Íπ‰∆ Á≈ ¡æ◊, √ÀµÒ ÍæÊ, ’∂√Ø, ’‰’ Á∆ ÏÒ∆, “’π¡≈∆ «‡√∆, ¡≈«Á ‘ÈÕ ÏÒÚøÂ

◊≈◊∆ È∂ ¡≈Ëπ«È’ «Ú«Ù¡ª ˘ Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ «Ú⁄ √ÓΩ‰ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ˛Õ «¬‘ Á∂‰ Í≥‹Ï∆

È≈‡’ ˘ Ï‘πÂ Úæ‚∆ ˛Õ

Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ :-

È≈‡’ «Ú⁄ ‹∆ÚÈ Á∂ «ÚÙ≈Ò ÿØÒ Á∆ ’Ê≈ Á≈ «Ú√Ê≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ‹∆ÚÈ Á≈ «ÚÙ≈Ò ÿØÒ

Ì≈Ú∂∫ È≈ÚÒª «Ú⁄ Ú∆ «Ú÷≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Í È≈ÚÒ «Ú⁄ «¬√ ˘ √‡∂‹ Â∂ Í≈Âª Á∂ ¡À’«‡ø◊

≈‘ƒ ÁÙ’ª ˘ ‹∆ÚÈ Á∂ ÿØÒ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ‹∂ È≈‡’ ˘ ø◊ Óø⁄ ”Â∂ ÷∂‚‰ Ò¬∆

’≈◊ ˛ Âª È≈ÚÒ ˘ ‹∂Ï∆ ø◊ Óø⁄ ¡≈÷ √’Á∂ ‘ªÕ È≈‡’ ⁄È≈ Á≈ ¿πÁ∂Ù ’∂ÚÒ ÓÈØø‹È

’È≈ ‘∆ È‘ƒ √◊Ø∫ ‹È √≈Ë≈‰ ˘ ’Ø¬∆ √øÁ∂Ù, Á∂‰≈ Ú∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ È≈ÚÒ «Ú⁄ Í≈·’ ÍÛ∑’∂

‹∆ÚÈ ˘ Ó«‘√»√ ’Á∂ ‘ÈÕ È≈‡’ «Ú⁄ ÁÙ’ Ï‰ ’∂ ø◊ Óø⁄ Â∂ Í≈Â Á∆ ¡À’«‡ø◊ ¡Â∂


ÈØ‡Í≈Âª ÚæÒØ∫ ÏØÒ∂ ◊¬∂ √øÚ≈Á ≈‘ƒ ’‘≈‰∆ Á≈ ¡ÈøÁ Ó≈‰Á∂ ‘ªÕ «‹Ú∂∫ È≈ÚÒ Á≈ ¤Ø‡≈ »Í «Èæ’∆

’‘≈‰∆ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ Á≈ ¤Ø‡ »Í «¬’ª◊∆ ˛Õ Ì≈Ú («¬’-¡ø◊∆) «‹√ ˘ ¡ø◊Ã∂˜∆

«Ú⁄ ÚÈ ¡À’‡ ÍÒ∂¡ Ú∆ ’«‘øÁ∂ ‘ªÕ «¬’ª◊∆ «¬’ «Èæ’∆ «‹‘∆ ’‘≈‰∆Á≈ ‘∆ È≈‡’∆ »Í ˛Õ «¬‘

«¬’ «Èæ’∆ «‹‘∆ √«ÊÂ∆ ‹ª ÿ‡È≈ ¿πÂ∂ ‘∆ ’∂∫Á«Â ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ «Ú⁄ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ÁØ «ÂøÈ

Í≈Â ‘∆ Ì≈◊ ÒÀ∫Á∂ ‘È Í È≈‡’ ‹∆ÚÈ Á∂ «ÚÙ≈Ò ÿØÒ Á≈ «˜’ ’Á≈ ˛Õ «¬√ Ò∆ È≈‡’

«Ú⁄ Ï‘πÂ √≈∂ Í≈Â Ì≈◊ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ

Í≥‹≈Ï «Ú⁄ √ø√«¥Â ÏØÒ∆ Á∆ ÍÃË≈È◊∆ √Ó∂∫ È≈‡’ «Ò÷∂ Â∂ ÷∂‚∂ ‹ªÁ∂ ‘∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫

“«ÓÃ¤’‡’ ¡Â∂ Ùø’πÂÒ≈ ¡≈«Á È≈‡’ «¬√ √Ó∂∫ Ú∆ ¿πÍÒæÏË √ÈÕ «¬È∑ª «Ú⁄ ÚÀ«Á’ ¡Â∂

ÍΩ≈«‰’ ’Ê≈Úª ˘ Ó»Ò ¡≈Ë≈ Ï‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ÒØ’ È≈‡ ÍøÍ≈, Áæ√Úƒ √Á∆

¬∆√Ú∆ «Í⁄Ø∫ «Ú’√Â ‘Ø‰ Òæ◊∆Õ «¬√ ÍøÍ≈ «Ú⁄, ≈Ó Ò∆Ò≈, ÒØ’ È≈‡, ≈√Ë≈∆ Èæ‡ ¡≈«Á

»Í «Ú⁄ ÒØ’ª Á≈ ÓÈØø‹È ’Á∂ √ÈÕ ‹Ø◊∆ È≈Ê È≈Ò √ÏøËÂ “◊ØÍ∆ ⁄øÁ” “≈‹≈ Ì≈Â∆ ‘∆”

¡≈«Á Á∆¡ª ’Ê≈Úª Ó∂«Ò¡ª «Ú⁄ ÒØ’ª Á≈ ÓÈØø‹È ’È Ò¬∆ Í∂Ù ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ªÕ AIH@

«Ú⁄ Í≈√∆ Ê∆¬∂‡∆’Ò ’øÍÈ∆ Á∆¡ª Óø‚Ò Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ÍÃÚ∂Ù ’∆Â≈Õ Í«‘Òª ¿πÁ» «Ú⁄ È≈‡’

÷∂‚‰ Á∆ ÍÃÊ≈ Í¬∆Õ «‹√ Í≥‹≈Ï∆¡ª Á∆ È≈‡’ª «Ú⁄ π⁄∆ ÚË‰ Òæ◊ Í¬∆Õ

‚≈: ⁄È «√øÿ È∂ «‹√ Á≈ √Óª AHEC-AI@H Á≈ ˛, ’≈È∆Á≈√ «Ò÷Â “Ù’πøÂÒ≈” È≈‡’

Á≈ Í≥‹≈Ï∆ ¡ÈπÚ≈Á ’’∂ Í≥‹≈Ï ¡øÁ Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ Á≈ ¡≈◊≈˜ ’∆Â≈Õ AHHF-IG ¬∆. «Ú⁄

«◊¡≈È∆ «ÁæÂ «√øÿ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ÓΩ«Ò’ Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ ⁄È≈ “√πÍÈ È≈‡’” ÂØ∫ Áæ√∆ ◊¬∆ ˛, ‹Ø

«’ “÷≈Ò√≈ √ÍÂ≈«‘’ ¡÷Ï≈ «Ú⁄ ‚≈‘∆Õ AHIF ÷≈Ò√≈ ‡À’‡ √π√≈«¬‡∆ È∂ Ï≈Ò «Ú¡≈‘ Á∆

√Óæ«√¡≈ √ÏøË∆ «¬’ È≈‡’ “√π÷ÚøÂ∆ ¡Â∂ «⁄øÂ≈Ó‰∆” ¤«Í¡≈Õ √≈«‘Â’ »Í «Ú⁄ Í«‘Ò≈ ÓΩ«Ò’

Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ “≈‹≈ Ò÷Á≈Â≈ «√øÿ” «Ò«÷¡≈ «◊¡≈ «‹√ Á≈ Ò∂÷’ Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ √∆Õ Ì≈Ú∂∫

«¬√ «Ú⁄ È≈‡’∆¡Â≈ ÿæ‡ √∆ Í ¿πÍÁ∂Ù ÍÃË≈È √∆Õ

Ï≈Ï≈ ÏπË «√øÿ, «‹È∑ª Á≈ √Óª AHGH-AICA Á≈ ˛, È≈‡’ Â’È∆’ Á∂ Íæ÷Ø∫ «ÈØÒ Í≥‹≈Ï∆

Ì≈√≈ «Ú⁄ È≈‡’ª Á∆ ⁄È≈ ’∆Â∆Õ ¿π√ Á∆ Í«‘Ò∆ ⁄È≈ “⁄øÁ ◊Ã«‘” «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á “È≈

ÈÚ∂Ò∆”, “Á≈ÓÈ∆, “ÓπøÁ∆ ¤Ò” ¡≈«Á È≈‡’ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ˘ «ÁæÂ∂Õ “ÓπøÁ∆ ¤æÒ” È≈‡’ Á≈

’∂∫Á∆ «ÚÙ≈ «¬’ «Ó«Ê‘≈√’ ’Ê≈ ˛Õ Ò≈Ò≈ «’Í≈ √≈◊ «‹√ Á≈ √Óª AHGI-AICI Á≈ ˛, È∂

«ÂøÈ È≈‡’ ““‰‹∆Â «√øÿ (ÁØ Ì≈◊) Â∂ ‚∆‚Ø ‹øÓÚ≈Ò” «Ò÷∂Õ «¬È∑ª Á≈ «ÚÙ≈ Ó‘≈≈‹≈ ‰‹∆Â

«√øÿ ˘ ’ΩÓ∆ È≈«¬’ Á∂ »Í «Ú⁄ «⁄ÂÈ≈ ¡Â∂ “‚∆‚Ø ‹øÓÚ≈Ò””” «Ú⁄ ‹øÓ» Á≈ «¬’ È≈«¬’

‰‹∆Â «√øÿ Á≈ ÚæË ‘∆ √æÂ≈ ˘ Úø◊≈È≈ Á≈ ¡√ÎÒ ÔÂÈ ’Á≈ ˛Õ «¬È∑ª È≈‡’ª «Ú⁄

‘Ò’∂ ÎπÒ’∂ ◊∆Â Ú∆ ‘πøÁ∂ √ÈÕ ø◊ Óø⁄ Íæ÷Ø∫ È≈‡’ ’Ó˜Ø √ÈÕ

Ó»Ò »Í «Ú⁄ √ø√≈ ÍÃ«√æË ÈØ∑≈ «⁄‚ È∂ AIAA «Ú⁄ Ò≈‘Ω ¡≈¬∆Õ Ò≈‘Ω Á∂ ’≈Ò‹ª Á∂

«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ «¬’æ·≈ ’’∂ Ì≈Â∆ Ì≈Ù≈Úª «Ú⁄ È≈‡’ «Ò÷Ú≈ ’∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ’Ú≈¬∂Õ «¬È∑ª

«Ú⁄ ¬∆ÙÚ ⁄øÁ ÈøÁ≈ ““«¬’ª◊∆ È≈‡’”” ÁπÒ‘È Í«‘Ò∂ √Ê≈È ”Â∂ «‘≈Õ ¡◊Ò∂ √≈Ò ¿π√ Á∂

È≈‡’ ““Ï∂Ï∂ ≈Ó Ì‹È∆” Á»√∂ √Ê≈È ”Â∂ «‘≈Õ «¬øfi ø◊ Óø⁄ Â∂ Í≥‹≈Ï È≈‡’ Á≈ ÓØ„∆ ¡≈¬∆ √∆

ÈøÁ≈ ˘ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «¬√ Ó◊Ø∫ ÍÃØ. ¡≈¬∆ √∆. ÈøÁ≈ È∂ √πÌÁ≈, ÁπÒ‘È, “Ú ÿ”, «ÒÒ∆ Á≈

«Ú¡≈‘ ¡≈«Á Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ˘ «ÁæÂ∂Õ

ÍÃØ: ÈøÁ≈ Í«‘Ò≈ È≈‡’ ’≈ ˛ «‹√ È∂ Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ «¬«Â‘≈√’ ¡Â∂ «Ó«Ê‘≈√’ ÚÒ◊‰

«Ú⁄Ø∫ ’æ„ ’∂ √Ó’≈Ò∆ ‹∆Ú È≈Ò ‹Ø«Û¡≈Õ ÍÃØ. ÈøÁ≈ Á∂ Í≈Â ¡≈Ó ‹∆ÚÈ Á∂ Ï‘πÂ∂ È∂Û∂ ‘πøÁ∂ ‘È,

ÏØÒ∆ Íæ÷Ø∫ ÔÊ≈Ê Á≈ ÍæÒ≈ È‘ƒ ¤æ‚Á∂Õ ÍÃØ. ÈøÁ≈ Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ Á≈ «ÍÂ≈Ó≈ ¡≈«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈

˛Õ

¡«Ë¡≈¬∂-AI : Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ¡Â∂ ¿π√ Á∂ »Í


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

«¬√ «Íæ¤Ø∫ ◊πÏ÷Ù «√øÿ ÍÃÂ∆ ÒÛ∆ È∂ AICC-CF Âæ’ Í≥‹≈Ï∆ πÓª«‡’ È≈‡’ «Ò÷∂Õ ÍÃ«√æË

È≈‡’ “ÍÃ∆Â Óπ’‡ ÍÃ∆Â Ó‰∆, ’ØË∂ Á∆ Ø‡∆ ¡≈«Á ‘ÈÕ «¬‘ È≈‡’ Â’È∆’∆ Íæ÷Ø∫ «„æÒ∂ ‘ÈÕ

√Ó≈‹’ ÔÊ≈Ê ¡Â∂ «Ú⁄≈ª Ú≈Ò∂ Í≥‹≈Ï∆ È‡≈’ Á≈ ¡≈◊ÓÈ Ó≈’√Ú≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈

Ò∂÷’ √øÂ «√øÿ √∂÷Ø∫ È∂ Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ «Ò÷∂Õ ¿π√ Á∂ ÍÃ«√æË Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ “ÓØ«¬¡≈ √≈ È’≈¬∆”

“«ÓæÂ «Í¡≈≈”, “Ï∂Û≈ ÏøË È≈ √«’˙”, ¡≈«Á ‘È »√∆ √≈«‘Â Á∂ ÍÃÌ≈Ú ’≈‰ √Ó≈‹Ú≈Á∆

⁄∂ÂøÈÂ≈ Â∂ Î≈«¬‚ Â∂ Ò≈ø√ Á∂ ÍÃÌ≈Ú ’≈‰ Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ª «Ú⁄ ÊØÛ∑∆ ¡ÙÒ∆ÒÂ≈ Ú∆ ¡≈¬∆Õ

Í≥‹≈Ï∆ Ú≈Â’ :-

Ú≈Â’ √≈«‘Â Á≈ «¬’ ¡«È÷ÛÚª ¡æø◊˛Õ Ú≈Â’ «Ú⁄ Ì≈Ú∂∫ ’«ÚÂ≈ Ú◊∆ «Ó·≈√ Èª Ú∆

‘ØÚ∂ Í √≈‚∆ ÏπæË∆ ˘ Ï‘πÂ ÍÃÌ≈«ÚÂ ’Á≈ ˛Õ ’«ÚÂ≈ «ÁÒÁ∆ ÏØÒ∆ ˛ ¡Â∂ Ú≈Â’ «ÁÓ≈◊ Á∆ ÏØÒ∆

˛Õ «’¿π∫«’ ’«ÚÂ≈ «ÁÒ Á∂ ÚÒÚ«Ò¡ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «Ò÷∆ ‹ªÁ∆ ˛ Í Ú≈Â’ «Ú⁄ ÁÒ∆Ò ÍÃË≈È˛

¡Â∂ ‘ ◊æÒ ˘ Â’ Á∆ ’ÙÚ‡∆ ”Â∂ Í÷ ’∂ √√Óæ«√¡≈ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ ‘æÒ Á∆ ◊æÒ ’Á≈ ˛Õ

Í≥‹≈Ï∆ Ú≈Â’ Á≈ ‹ÈÓ AFÚƒ √Á∆ «Ú⁄ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √ÏøË∆ «Ò÷∆¡ª

‹ÈÓ √≈÷∆¡ª ˘ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈˛Õ «¬È∑ª ‹ÈÓ √≈÷∆¡ª «Ú⁄ «‹Ê∂ ‹∆ÚÈ ◊≈Ê≈ Áæ√∆ ‹ªÁ∆ ¿πÊ∂

◊πÏ≈‰∆ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ Ú∆ «ÓÒÁ∆ ˛Õ ¡√ƒ ’«‘ √’Á∂ ‘ª «’ Í≥‹≈Ï∆ Ú≈Â’ Á≈ ‹ÈÓ,

Ë≈«Ó’ √≈«‘Â È≈Ò ‘Ø«¬¡≈, AIÚƒ √Á∆ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ¡ø◊Ã∂˜≈ È∂ Í≥‹≈Ï Â∂ ’Ï˜≈ ’ «Ò¡≈Õ

¡≈Í‰∂ ≈‹ Á∆ √«ÊÂ∆ Ó˜Ï»Â ’È Ò¬∆ ¬∆√≈¬∆ «ÓÙÈ∆¡ª È∂ ¡≈Í‰∂ ËÓ Á≈ ÍÃ⁄≈ ˜Øª

È≈Ò Ùπ» ’∆Â≈Õ Óπæ÷ ÓøÂÚ ¿πÈ∑ª Á≈ «¬‘ √∆ «’ Í≥‹≈Ï∆ ÏØÒ∆ ¡Â∂ √≈«‘Â ≈‘ƒ ¡≈Í‰∂ ¡¯√ª ˘

‹≈‰» ’Ú≈¿π‰≈ √∆ Âª «’ ¿π‘ Í≥‹≈Ï ”Â∂ ·∆’ Â∑ª≈‹ ’ √’‰Õ ¡≈Í‰∂ «¬√ ÍÃ⁄≈ Ò¬∆

Í≥‹≈Ï∆ Á∆¡ª ¿πÍ-Ì≈Ù≈Úª Á≈ Ú∆ ¿πÍÔØ◊ ’∆Â≈Õ «¬√ Ò¬∆ ◊πÓπ÷∆ «ÒÍ∆ Á≈ «ÚÙ∂Ù ‡≈¬∆Í

«Â¡≈ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ Í≥‹≈Ï∆ ÙÏÁ-’ØÙ ¡Â∂ «Ú¡≈’‰ Ú∆ «Â¡≈

’Ú≈«¬¡≈Õ

¡ø◊Ã∂˜ «ÚÁÚ≈È ‹ΩÈÏÈ∆¡È Á∆ Íπ√Â’ ““«ÓÒ«◊ÃÓ˜, ÍÃØ◊À√ (AFGH) Á≈ ¡ÈπÚ≈Á””

«Ô√»¬∆ Óπ√≈Î Á∆ Ô≈Â≈ √πÎÈ∂ «Ú÷∂”” ¡ø◊Ã∂˜ª È∂ Í≥‹≈Ï∆ ⁄È≈ Âª ¡≈Í‰∂ ’’∂ ’∆Â∆ Í ¿π√

Á≈ Î≈«¬Á≈ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ √≈«‘Â ˘ ‘Ø«¬¡≈Õ Ï≈¬∆ÏÒ Á∆¡ª √π«⁄æÂ ’‘≈‰∆¡ª ¡Â∂ ‘Ø ¡È∂’ª

‡À’‡ ¡«‹‘∆¡ª ÍÃ«√æË ⁄È≈Úª ‘È «‹È∑ª È∂ Í≥‹≈Ï∆ Ú≈Â’ Á∂ «Ú’≈√ Á∆ Ìπ«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆Õ

«¬√∂ ‘∆ √Ó∂∫ AHFF ¬∆. «Ú⁄ ÙË≈ ≈Ó ÎÒΩ∆ È∂ ÍÃ«√æË Íπ√Â’ ““√«æ÷ ≈‹ Á∆ «Ú«Ê¡≈”” ¡Â∂

AHGE «Ú⁄ ““Í≥‹≈Ï∆ Ï≈Â ⁄∆Â””, Ú≈Â’ Á∆ Íπ√Â’ ⁄È≈ ’∆Â∆Õ «¬‘ Íπ√Â’ª ¡ø◊Ã∂˜ª È∂

Í≥‹≈Ï Á∂ «¬«Â‘≈√ ¡Â∂ Í≥‹≈Ï∆ ÏØÒ∆ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ Ò¬∆ ÚÂ∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ

«¬È∑ª ‘∆ «ÁÈª «Ú⁄ ¬∆√≈¬∆ «ÓÙÈ∆ Á≈ ÍÃ⁄≈ Á∂ ÍÃÂ∆’Ó Ú‹Ø∫ Ì≈Â∆ ÈΩ‹Ú≈Èª Á≈

fiπ’≈¡ ¬∆√≈¬∆ ÚæÒ ‘Ø‰ Òæ◊ «Í¡≈ «‹√ È≈Ò Ì≈Â∆ «ÚÁÚ≈Èª ˘ «⁄øÂ≈ ‘Ø‰ Òæ◊∆Õ «¬√ Ò¬∆

«¬√ ÍÃÂ∆’Ó Ú‹Ø∫ Í≥‹≈Ï ¡øÁ ¡È∂’ª Ò«‘≈ È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈Õ «¬√Ò≈«Ó’, ¡≈∆¡≈ √Ó≈‹,

√È≈Â’ ¡Â∂ «√øÿ √Ì≈ Ò«‘ È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈Õ

«√øÿ √Ì≈ Ò«‘ Á∂ «Ú⁄≈ª Á∂ ÍÃ⁄≈Á≈ ’øÓ «◊¡≈È∆ «ÁæÂ «√øÿ, «◊¡≈È∆ «◊¡≈È «√øÿ

¡Â∂ ’Ó «√øÿ «‘√‡Ø∆¡È Á≈ ÔØ◊ ’≈Î∆ ˛Õ ‚≈. ◊ø‚≈ «√øÿ È∂ Í≥‹≈Ï ¡Â∂ «√æ÷ «¬«Â‘≈√ ˘

«Ú√Ê≈ È≈Ò Ú≈Â’ «Ú⁄ ¿πÒ∆«’¡≈Õ Í «¬È∑ª Ò∂÷ª «Ú⁄ Ú≈Â’ Ú≈Ò∂ ◊π‰ √ÈÕ Í «Ú’≈√

Íæ÷Ø∫ «¬’ «¬‘Ó ’ÁÓ √∆Õ Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ È∂ ““«Ú‹-¬∂-«‘øÁ ÍÃÀµ√”” Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’’∂ ““÷≈Ò√≈

‡À’‡ √π√≈«¬‡∆”” Ï‰≈¬∆Õ √ÍÂ≈«‘’ ÍæÂ “÷≈Ò√≈ √Ó≈⁄≈” Ú∆ ‹≈∆ ’∆Â≈Õ ÍÃ«√æË ⁄È≈


ÈØ‡Ì≈¬∆ √≈«‘Ï Á∆, “◊π» È≈È’ ⁄ÓÂ’≈, ““’Ò◊∆Ë, ⁄ÓÂ’≈,”” ⁄È≈Úª ‘È Í ‘Ø ⁄È≈Úª

«Ú⁄ Ú∆ Ì≈¬∆ √≈«‘Ï Á∆ Ú≈Â’ Á≈ Ó‘æÂÚÍ»‰ «‘æ√≈ «¬«Â‘≈√’ ¡Â∂ ÍÃ⁄«ÒÂ ◊Ê≈Úª ‘ÈÕ

ÚÂ’ «Ú⁄ «Ú√Ê≈ Ï‘πÂ ˛Õ ⁄È≈ «Ú⁄ ÏÃ‹ Ì≈Ù≈ Á≈ Ú∆ ¿πÍÔØ◊ ˛Õ

«¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ì≈¬∆ ÓØ‘È «√øÿ ÚÀÁ È∂ Ú∆, Í≥‹≈Ï∆ Á∂ ÍÃ⁄≈ Ò¬∆ Â∂ «Ú’≈√ Ò¬∆ “√πøÁ

Ì≈Ù≈ ÍÃ⁄≈ ÒÛ∆” ÔØ‹È≈ Ï‰≈¬∆, Í«‘Ò∆ Ú≈ ÍÃØ. Í»È «√øÿ AIBI «Ú⁄ ““÷πæÒ∑∂-Ò∂÷” Ú≈Â’

⁄È≈ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ˘ «ÁæÂ∆Õ ÍÃØ. Í»È «√øÿ Í«‘Ò∂ Ò∂÷’ ‘È «‹È∑ª È∂ ÓΩ«Ò’ ⁄È≈ Á∂ È≈Ò

È≈Ò ¡ÒØ⁄È≈ Á≈ Ú∆ Óπæ„ Ïø«È¡≈Õ Í≥Áª Ò∂÷ª Á≈ «¬‘ √ø◊Ã«‘ ˛Õ “«Í¡≈”, “’≈Ú∆ Á≈ «ÁÒ”,

“«ÓæÂÂ≈”, “ÚÀÁ” ¡≈«Á ÍÃ«√æË Ò∂÷ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÍÃØ. Í»È «√øÿ ¡ø◊Ã∂˜∆, ¡Ó∆’È »√∆

Ò∂÷’ª Á∆¡ª «’Âª Á≈ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ÷πæÒ∑ ’∂ ¡ÈπÚ≈Á ’∆Â≈Õ ¡ÈπÚ≈Á «Ú⁄ Ú∆ ÓΩ«Ò’Â≈ Ú◊∆

Â≈˜◊∆ ˛Õ Ú≈Â’ «Ú⁄ √ÒÂ≈ Ú∆ ˛ ¡Â∂ ÷πæÒ∑ Ú∆ Ï‘πÂ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ì≈¬∆ ‹ØË «√øÿ È∂

◊πÓÂ «√ËªÂ ÓπÂ≈Ï’ ⁄È≈ ’∆Â∆Õ Ò≈Ò «√øÿ ’ÓÒ≈ æ’≈Ò∆ È∂ ‹∆ÚÈ ¡ÈπÌÚ Â∂ «◊¡≈È

«ÚÙ≈Ò ‘Ø‰ ’’∂ ËÓ, ≈‹È∆Â∆, «¬«Â‘≈√ ¡Â∂ √≈«‘Â ¡≈«Á «Ú«Ù¡ª Ï≈∂ «ÚÁÚÂ≈ Í»Ú’

⁄È≈Úª «Ò÷∆¡ª‘ÈÕ ““Ó∂≈ «ÚÒ≈«¬Â∆ √ÎÈ≈Ó≈””, ÓΩÂ ≈‰∆ Á≈ ÿπø‚” “‹∆ÚÈ È∆Â∆, “ÓÈ Á∆

ÓΩ‹ ¡≈«Á ¡≈Í Á∆¡ª ÍÃ«√æË ⁄È≈Úª ‘ÈÕ «¬√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ‹æ‡ Á≈ ¡≈‡, ÍÀ Á∆ ‹πæÂ∆,

⁄ÒÁ≈ ‘Ø‡Ò ¡≈«Á ‘Ò’∂ ÎπÒ’∂ «ÈÏøË Ú∆ «Ò÷∂, ¡≈Í‰∆¡ª «Ò÷Âª «Ú⁄ Í≥‹≈Ï Á∆ √æ«Ì¡Â≈ ˘

¡æ÷Ø∫ ¿π‘Ò∂ È‘ƒ ‘Ø‰ «ÁæÂ≈Õ

⁄È «√øÿ Ù‘∆Á È∂ «Î «ÍÃ. Â∂‹≈ «√øÿ È∂ «‹√ Á≈ √Óª AHID-AIEH Âæ’ Á≈ ˛ È∂

«ÈÏøË, ¡≈ÒØ⁄È≈ÂÓ’ ¡Â∂ ‡∆’≈’≈ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ⁄È≈Úª ’’∂ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ˘ ¡Ó∆ ’È

«Ú⁄ ÚæË ⁄Û∑ ’∂ «‘æ√≈ Í≈«¬¡≈Õ ¡≈Í È∂ Ë≈«Ó’, √Ó≈«‹’ ≈‹È∆Â’ ¡Â∂ √≈«‘Â’ Ú≈Â’

Ï≈∂ „∂ √«‘Â Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ ˘ «ÁæÂ≈ Â∂‹≈ «√øÿ È∂ ¡≈Í‰∆ Ú≈Â’ «Ú⁄ ÏØÒ∆ «ÈØÒ ·∂· Í≥‹≈Ï∆

ÚÂ∆ ˛Õ ¡øÌ ÂØ∫ ‘∆ ¿π‘ ¡≈Í‰∂ «ÚÙ∂ «Ú⁄ ÷πæÌ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡≈Í‰∂ Í≈·’ª ˘ Ú∆ «÷æ⁄ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ

◊πÏ÷Ù «√øÿ ÍÃ∆Â ÒÛ∆, Í≥‹≈Ï∆ Ú≈Â’ Á≈ ¿πµÿ≈ ÙÀÒ∆’≈ ˛ «‹√ È∂ Ú≈Â’ ˘ Óª‹

√øÚ≈ ’∂ √π‘‰≈ Ï‰≈«¬¡≈Õ «Ò÷‰ Á≈ ’∂∫Á «ÏøÁ» ÍÃ∆Â ˛Õ “«Í¡≈ ’Ï˜≈ È‘ƒ “Í«‘⁄≈‰ ” Á∂

«√ËªÂ ‘∆ ÚË∂∆ Ú≈Â’ Á∆ ¿π√≈∆ ’∆Â∆ ˛Õ ÍÃ∆Â ÒÛ∆ Á≈ Í≥‹≈Ï∆ Ú≈Â’ «Ú⁄ ¡≈Í‰∆

«ÈÚ∂’Ò∆ Êª ˛Õ

ÍÃØ. √≈«‘Ï «√øÿ, ‚≈. ÏÒÏ∆ «√øÿ, √. ’Í» «√øÿ ¡≈¬∆. √∆. ¡À√. ¡Â∂ ¬∆ÙÚ «⁄æÂ’≈

¡≈«Á Í≥‹≈Ï∆ Ú≈Â’≈ª È∂ Í≥‹≈Ï∆ Ú≈Â’ √, √≈«‘Â «Ú⁄ ’≈Î∆ ¿πµÿ≈ ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈ ˛Õ

¡æ‹ Ú≈Â’ ˘ Ó≈ÈÚ ⁄∂ÂÈ≈ Á∆ ¿π√≈∆ Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ ÚæË ÍÃÏøË √≈«‘Â’ Ú√∆Ò≈ √Ó«fi¡≈

‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ √øÁÌ «Ú⁄ ¡æ‹ ’æÒ∑ Í≥‹≈Ï∆ Ú≈Â’ «Ú⁄ «ÈÏøË, Ò«ÒÂ «ÈÏøË ∂÷≈ «⁄æÂ,

‚≈«¬∆ √ÎÈ≈Ó≈ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È’ „ø◊ Á∆ Ú≈Â’ «Ò÷∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ


A. Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â Á∂ »Íª Ï≈∂ ⁄⁄≈?

B. ’«ÚÂ≈ Ï≈∂ «Ú⁄≈ ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷Ø?

C. ’«ÚÂ≈ ¡Â∂ Ú≈Â’ «Ú⁄ ’∆ Î’ ˛?

D. ’‘≈‰∆ ¡Â∂ È≈ÚÒ «Ú⁄ Î’ ?

E. Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ Á∂ ‹ÈÓ Â∂ «Ú’≈√ Ï≈∂ ⁄⁄≈ ’ØÕ

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-AI : Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â ¡Â∂ ¿π√ Á∂ »Í

Ì≈◊-C


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A


ÈØ‡¡«Ë¡≈¬∂-B@ : √≈ (¡‰«‚æ‡≈ ÍÀ≈)(Unseen Passage)


A. √≈ (¡‰«‚æ·≈ ÍÀ≈) Á≈ ¡Ê

B. «Ú√Ê≈ È≈Ò ‹≈‰’≈∆ ¿πÁ≈‘‰ √«‘Â


¡À√∂ ÍÀ∑∂ Ú≈Â’ Á∂ ‹Ø «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È∂ Í«‘Ò≈ ’Á∂ È≈ ÍÛ∑∂ ‘Ø‰Õ ¡«‹‘∂ ÍÀ«∑¡ª Á≈ Ì≈Ú

¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷‰ Ò¬∆ «’‘≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂Õ «¬È∑ª «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ÍÀ«∑¡ª «Ú⁄Ø∫ ’πfi ÍÃÙÈ Ú∆ Íπæ¤∂

◊¬∂ ‘Ø‰Õ ÍÃÙÈ Á∂ Íπæ¤‰ Á≈ ÓÂÒÏ Âª «¬‘Ø ‘∆ ˛ «’ ’∆ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ÍÀ∑∂ Ï≈∂

Í»‰ «◊¡≈È Á∆ ÍÃ≈ÍÂ ˛ ‹≈ È‘ƒÕ «¬√∂ Ò¬∆ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ÍÀ∑∂ ˘

⁄ø◊∆ Â∑ª Í«Û∑¡≈ ‹≈Ú∂Õ ÍÛ∑È ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π√ ˘ «Ú⁄≈«¡≈ ‹≈Ú∂Õ Ú≈-Ú≈ ÍÛ∑È≈ ⁄ø◊≈ ˛Õ

ÍÃÙÈª Á∂ ¿πµÂ ÓπÂ≈Ï’ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ÍÀ∑∂ «Ú⁄ ¿πÈ∑ª √Âª ˘ ¡ø‚ Ò≈¬∆È ’Ø «‹È∑ª √Âª «Ú⁄

ÍÃÙÈ Á≈ ¿πµÂ √øÌÚ ‘ØÚ∂Õ ÍÃÙÈª Á∂ ¥ÓÚ≈ «¬’ ÁØ ‹ª «ÂøÈ ÈøÏ Ú∆ Í≈ «Á˙Õ Ú≈ Ú≈ ÍÃÙÈª

Á∂ ¿πµÂ «Ò÷ØÕ ¿πµÂ Á∂‰ Òæ◊∂ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ÍÀ∑∂ ÂØ∫ ÙÏÁ ÒÀ‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ È≈ ’ØÕ ÍÃÙÈª Á≈ ¿πµÂ Ó»Ò

«Ú⁄≈ª Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ‘∆ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

ÍÃÙÈª Á∂ ¿πµÂ Á∂‰ Òæ«◊¡≈ø ¡≈Í‰∂ ÚæÒØ∫ ’Ø¬∆ Ú∆ «‡æÍ‰∆ È≈ ’ØÕ ÍÃÙÈª Á≈ ¿πµÂ √ø÷∂Í

¡Â∂ √ÍæÙ‡ ¡Â∂ √ÒÂ≈ È≈Ò «Ò«÷¡≈ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬‘ Ú∆ «÷¡≈Ò æ÷‰≈ ˜»∆ ˛ «’ «¬‘

√Ì Â∆‹∂ Íπ÷ (Ê‚ Í√È) «Ú⁄ ‘∆ «Ò«÷¡≈ ‹≈Ú∂Õ ÍÃÙÈ Á≈ ¿πµÂ Á∂‰ Òæ«◊¡ª ’Ø¬∆ ÙÏÁ ‹ª

Óπ‘≈Ú≈ ¡«‹‘≈ È‘ƒ ÚÂ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ «‹√ Á∂ ¡Êª ÂØ∫ Âπ‘≈˘ ¡≈Í Ú∆ ÌØ√≈ È≈ ‘ØÚ∂ ÍÀ∑∂ Á≈

√≈ «¬√ Â∑ª ‘ØÚ∂ «’ ÍÛ∑È ÂØ∫ Ï≈¡Á Í»∂ Ò∂÷ Á≈ «Ú⁄≈ ÍÛ∑È Ú≈Ò∂ ˘ ¡≈ ‹≈Ú∂Õ

«Ú«Á¡≈’Ê∆¡ª Á∆ ‹≈‰’≈∆ Ò¬∆ ‘∂·ª ’πfi ¡‰«‚æ·∂ ÍÀ∑∂ ‘æÒ √«‘Â «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ‘È :«¬’ «Ú«Á¡≈Ê∆ «¬Ó«Â‘≈È Á∂‰ ‹ªÁ≈ ˛Õ «‘√≈Ï Á≈ Í⁄≈ ˛, Í«‘Ò≈ ‘∆ √Ú≈Ò Â∂

◊ÒÂ «È’Ò ¡≈¿π∫Á≈ ˛, ‘π‰ «‹¿π∫-«‹¿π∫ ¿π‘ «¬√∂ √Ú≈Ò ˘ ·∆’ ’æ„‰ Á∂ ÔÂÈ ’Á≈ ˛,

«Â¿π∫-«Â¿π∫ ¿πÒfiÈª ÍÀ∫Á∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª‘ÈÕ «¬‘ √Ú≈Ò ˘ ·∆’ ‘æÒ ’È≈ √π⁄∂Â ÓÈ Á∂ Úæ√ ÂØ∫

Ï≈‘ Á∆ ◊æÒ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ ¡æ’ ’∂ ¿π‘ «¬√ √Ú≈Ò ˘ ¤æ‚ ’∂ Ï≈’∆ Á≈ Í⁄≈ ’Á≈ ˛, ¡÷∆Â∂

«Î Í«‘Ò∂ √Ú≈Ò ˘ ‘∆ ‘æÒ ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ ˛ Â∂ ˛≈È∆ Á∆ ◊æÒ ‘πøÁ∆ ˛ «’ ¿π‘ √Ú≈Ò

·∆’ «È’Ò ¡≈¿π∫Á≈ ˛Õ «Ú«Á¡≈Ê∆ ˘ ¿π√ ¿πÒfiÈ «Ú⁄Ø∫ «’√ È∂ ’æ«„¡≈? ÓÈ Á∆ ¡⁄∂Â

¡Ú√Ê≈ È∂, «’¿π∫«’ √π⁄∂Â ÓÈ Âª Ï≈’∆ Í⁄≈ ’È «Ú⁄ πæfi≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆, «¬ÂÈ∂ √Ó∂∫ «Ú⁄

¡⁄∂Â ÓÈ ˘ ÓΩ’≈ «ÓÒ «◊¡≈ «’ √π⁄∂Â ÓÈ ˘ ≈‘ Áæ√ √’∂Õ ≈Â ˘ √Ω‰ Ú∂Ò∂ «¬’ «Ú«Á¡≈Ê∆

¡≈Í‰∂ ¡≈Í ˘ «¬‘ ¡≈÷Á≈ ˛ «’ √Ú∂ ⁄≈ Ú‹∂ ‹◊≈ Á∂‰≈Õ «¬‘ ◊æÒ ¡≈÷‰ Ú≈Ò≈ √π⁄∂Â ÓÈ

˛ ‹Ø Êæ’∂ ‘Ø¬∂ √∆ Á∂ È≈Ò ‘∆ ÈƒÁ «Ú⁄ ⁄Ò≈ ‹ªÁ≈ ˛, Í Í»∂ ⁄≈ Ú‹∂ ¿π√ ˘ ‹≈◊ ¡≈ ‹ªÁ∆

˛, «’√ È∂ ‹◊≈«¬¡≈? ¡⁄∂Â ÓÈ È∂, ‹Ø √π⁄∂Â ÓÈ Á∂ ¡≈≈Ó ’È Â∂ Í«‘∂ ”Â∂ ¡≈ ÷ÒØ∫Á≈ ˛Õ

‹∆ÚÈ Á∂ ¡«‹‘∂ ’¬∆ ‘Ø Ø˜≈È≈ Â˜Ï∂ ¡√≈˘ «¬‘ Ô’∆È «ÁÚ≈¿π∫Á∂ ‘È «’ ¡√≈‚∂ Ø˜≈È≈

‹∆ÚÈ «Ú⁄ «È≈ √π⁄∂ÂÓÈ ‘∆ È‘ƒ ÁΩÛÁ≈ Ìæ‹Á≈, ÓÈ Á∆ ¡⁄∂Â ¡Ú√Ê≈ È≈Ò Ì∆ ¡√≈˘ Ø˜ ‘∆

Ú≈‘ ÍÀ∫Á≈ «‘øÁ≈ ˛Õ

(√≈«‘Ï «√øÿ)

¡«Ë¡≈¬∂-B@ : √≈ (¡‰«‚æ‡≈ ÍÀ≈)


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

ÍÃÙÈ :-

A. ¿πÍØ’Â ⁄È≈ Á≈ «√Ò∂÷ «Ò÷ØÕ

B. ¿πµÍ «Ò÷∆ ⁄È≈ Á≈ √ø÷∂Í «Ò÷ØÕ

C. ÓÈπæ÷∆ ÓÈ Á∂ «’‘Û∂ÁØ Ì≈◊ ‘È? ¡√ƒ ¡≈Í‰∂ «ÈÂ Á∂ ’øÓ ’È Ú∂Ò∂ «’‘Û∂ ÓÈ

ÂØ∫ ’øÓ ÒÀ∫Á∂ ‘ª?

D. √≈‚≈ ¡⁄∂Â ÓÈ ’ÁØ∫ ¡Â∂ «’Ú∂∫ ’Á≈ ˛?

E. Ò’∆∂ ÙÏÁª Á∂ ¡Ê «Ò÷ØÕ

¿πµÂ :-

A. ¡⁄∂Â ¡Â∂ √π⁄∂Â ÓÈÕ

B. ÓÈπæ÷∆ ÓÈ Á∂ ÁØ Ì≈◊ ‘πøÁ∂ ‘Èó¡⁄∂Â ¡Â∂ √π⁄∂ÂÕ «ÈÂ Á∂ ’øÓ ’È Ò¬∆ √π⁄∂Â

ÓÈ ÂØ∫ ’øÓ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Í ‹Á √π⁄∂Â ÓÈ ¿πÒfi∂ ‘Ø¬∂ ’øÓ ˘ ¤æ‚ ’∂ ¡◊Ò≈

’øÓ ’≈Á ˛ ‹ª ¡≈Ó ’ «‘≈ ‘πøÁ≈ ˛, ¡⁄∂Â ÓÈ Âª Ú∆ ¡≈Í‰≈ ’øÓ ’ «‘≈

‘πøÁ≈ ˛Õ «¬¿π∫ ÓÈ Á∆ √π⁄∂Â ¡Â∂ ¡⁄∂Â ¡Ú√Ê≈ √≈‚∂ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª ˜»∆

¡Ú√Ê≈Úª ‘ÈÕ

C. ÓÈπæ÷∆ ÓÈ Á∂ ÁØ Ì≈◊ ‘πøÁ∂ ‘Èó¡⁄∂Â ÓÈ Â∂ √π⁄∂Â ÓÈÕ¡√ƒ ¡≈Í‰∂ «ÈÂ Á∂ ’øÓ

’È Ú∂Ò∂ √π⁄∂Â ÓÈ ÂØ∫ ’øÓ ÒÀ∫Á∂ ‘ª, Í √≈‚≈ ¡⁄∂Â ÓÈ Ú∆ ’≈‹Ù∆Ò «‘øÁ≈

˛Õ

D. √≈‚≈ ¡⁄∂Â ÓÈ ¿π√ √Ó∂∫ ’øÓ ’Á≈ ˛ ‹ÁØ∫ √π⁄∂Â ÓÈ Á∂ Úπæ√ ÂØ∫ Ï≈‘ Á∆ ◊æÒ ‘Ø

‹ªÁ∆ ˛Õ √π⁄∂Â ÓÈ ¡◊Ò∂ ’øÓ «Ú⁄ πfi ‹ªÁ≈ ˛ ‹ª ¡≈Ó ’Á≈ ‘À Âª ¡⁄∂Â

ÓÈ Í«‘∂ Â∂ ¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

E. ¿πÒfiÈª ó ◊πøfiÒª

¡⁄∂Â ó ¡Ú⁄∂ÂÈ

√⁄∂Â ó ⁄∂ÂÈ

Ø˜≈È≈ Â‹Ï∂ ó Ø˜ Á∂ ¡ÈπÌÚ

B. ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á∂ √Ó∂∫ Ì≈Â «Ú⁄ ≈‹√∆ Í«ÚÂÈ ¡≈«¬¡≈Õ «ÁæÒ∆ Á≈ √πÒÂ≈È

«¬Ï≈‘∆Ó ÒØË∆ ‘≈ «◊¡≈ ¡Â∂ Ï≈Ï Á∆¡ª ÎΩ‹ª «‹æÂ ◊¬∆¡ªÕ Ï≈Ï «ÁæÒ∆ Á∂ ÂıÂ ”Â∂ ÏÀ·

«◊¡≈Õ Ï≈Ï Á∂ ‘ÓÒ∂ Ú∂Ò∂ Í≥‹≈Ï ¿πµÍ Ì≈∆ ’«‘ Ú«Â¡≈Õ ¡È∂’ª ÒØ’ Ó≈∂ ◊¬∂, ´æ‡ Ó≈

‘Ø¬∆, ¡È∂’ «¬√Â∆¡ª Á∆ ÍæÂ ØÒ∆ ◊¬∆Õ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ È∂ Á∂Ù Á∆ «¬√ «Ì¡≈È’ ÁπÁÙ≈

˘ ÁÁÓøÁ «‘Á∂ È≈Ò ¡ÈπÌÚ ’∆Â≈Õ ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈Í‰∆ Ï≈‰∆ «Ú⁄ Ú∆ «¬√ ÂÏ≈‘∆ Á≈ ÚÈ‰

Ï‘πÂ ’π‰≈ÂÓ’ ÙÏÁª «Ú⁄ ’∆Â≈ ˛Õ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ Ë≈«Ó’ ¡≈◊» ‹ª √≈Á»-√øÂ ’∂ÚÒ ¡≈ÂÓ≈-

ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∆¡ª ‘∆ ◊æÒª ’Á∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª ˘ ¡≈Í‰∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ Ú≈ÍÁ∆¡ª ÿ‡È≈Úª È≈Ò

Ï‘πÂ≈ √Ø’≈ È‘ƒ ‘πøÁ≈, Í ◊π» È≈È’ ‹∆ ¡«‹‘∂ Ó‘ªÍπ÷ È‘ƒ √È ‹Ø ÒØ’ª Á∂ Áπæ÷-ÁÁ ÂØ∫

¡«Ìæ‹ «‘øÁ∂Õ ¿πÈ∑ª È∂ ¡ÈπÌÚ ’≈«¬≈ «’ ËÓ «ÈØÒ «Ú¡’Â∆◊Â «◊¡≈È-«Ë¡≈È È‘ƒ, ËÓ

Âª ÓÈπæ÷ Á∂ Áπæ÷ª Â∂ Í≈Íª ˘ È«ÚÂ ’È Á≈ √≈ËÈ ˛Õ ‹∂ «¬‘ Áπæ÷ Òæ÷ª «¬È√≈Èª ˘ √øÂ≈Í∂ Âª

«¬√ ÂØ∫ ¡æ÷ª Ó∆‡‰≈ Í≈Í ˛Õ √Ø ◊π» ‹∆ È∂ ˜πÒÓ Â∂ ‹Ï «ÚπæË ¡Ú≈˜ ¿π·≈¬∆Õ «¬√ ¡æ«Â¡≈⁄≈

˘ ı»È∆ √≈’≈ ¡≈÷ ’∂ Á∂Ù Á∂ ÒØ’ª ˘ Úø◊≈«¡≈, È≈Ò ‘∆ ¿πÈ∑ª «¬‘ Ú∆ ÍÃ∂È≈ «ÁæÂ∆ «’ «‹‘Û∆

’ΩÓ È∂’∆ ˘ ÌπæÒ ‹ªÁ∆ ˛, ¿π√ Á∆ ÁπÁÙ≈ ‘Ø‰∆ ¡ÚæÙ’ ˛Õ √Ø È∂’∆ ¡Â∂ Ì◊Â∆ Á≈ Íæ÷ ‘∆ ˛ «‹√


ÈØ‡È≈Ò ÒØ’ √πÓ∂ Â∂ ÔØË∂ Ï‰ ’∂ Ï≈Ï Ú◊∂ ‹≈Ïª Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ ‹∂ Ì≈Â Ú≈√∆¡ª

È∂ «¬‘ ◊æÒ È≈ «⁄Â≈ƒ Âª ÓπÛ Áπæ÷∆ ‘Ø‰∂Õ «¬√ Ï≈∂ ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈Í‰∆ Ï≈‰∆ «Ú⁄ «⁄Â≈ÚÈ∆ «ÁæÂ∆Õ

ÍÃÙÈ :-

A. ¿πÍØ’Â ÍÀ∂ Á≈ «√Ò∂÷ «Ò÷ØÕ

B. ¿πÍØ’Â ÍÀ∂ Á≈ √ø÷∂Í «Ò÷ØÕ

C. Ò’∆∂ ÙÏÁª Á∂ ¡Ê «Ò÷ØÕ

D. Ï≈Ï Á∂ ‘ÓÒ∂ Ú∂Ò∂ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ’∆ Ú≈Í«¡≈? ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ È∂ «¬√ √≈∂ ’πfi

˘ Ú∂÷ ’∂ ’∆ ’∆Â≈?

E. Ì≈Â Ú≈√∆¡ª ˘ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ È∂ ’∆ «⁄Â≈ÚÈ∆ «ÁæÂ∆?

¿πµÂ :-

A. ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ ¡Â∂ Ï≈Ï∆ ‘ÓÒ≈Õ

B. ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á∂ √Ó∂∫ Ì≈Â «Ú⁄ ≈‹√∆ Í«ÚÂÈ ¡≈«¬¡≈Õ Ï≈Ï È∂ Ì≈Â

¿πµÍ Ì≈∆ ’«‘ ÚÂ≈«¬¡≈, ´æ‡Ó≈ ’∆Â∆ ¡Â∂ «¬√Â∆¡ª Á∆ «¬µ˜Â ØÒ∆Õ ◊π»

È∂ «¬√ Á≈ ’π‰≈Ó¬∆ ÙÏÁª «Ú⁄ ÚÈ‰ ’∆Â≈ ¡Â∂ Áæ«√¡≈ ÍÃÌ» ˘ ÌπæÒ ’∂ ¡ÀÙØ-

«¬ÙÂ Í¬∂ ÒØ’ª Á∆ ¡«‹‘∆ ÁπÁÙ≈ ‘Ø‰∆ ˜»∆ ˛Õ È∂’∆ ¡Â∂ Ì◊Â∆ ‘∆ ¿πÈ∑ª ÒØ’ª

˘ Ï≈Ï Ú◊∂ ˜≈ÒÓª Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈ ’È ÔØ◊ Ï‰≈¿π∫Á∆ ˛Õ

C. √Ø’≈ ó √ÏøË

‹≈Ïª ó ˜≈ÒÓª

È«ÚÂ ó Á»

«⁄Â≈ƒ ó Ô≈Á æ÷ƒ

D. Ï≈Ï Á∂ ‘ÓÒ∂ Ú∂Ò∂ Í≥‹≈Ï ¿πµÍ ’«‘ Ú«Â¡≈Õ Òæ÷ª ÒØ’ Ó≈∂ ◊¬∂, ´æ‡Ó≈ ‘Ø¬∆

¡Â∂ ’¬∆ «¬√Â∆¡ª Á∆ ÍÂ ´æ‡∆ ◊¬∆Õ

◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ È∂ «¬√ ÁÁÈ≈’ ‘≈ÒÂ ˘ ¡ÈπÌÚ ’∆Â≈ ¡Â∂ ’π‰≈Ó¬∆ ÙÏÁª

«Ú⁄ «¬√ ÂÏ≈‘∆ Á≈ ÚÈ‰ ’∆Â≈Õ

E. ◊π» È≈È’ Á∂Ú‹∆ È∂ Ì≈ÂÚ≈√∆¡ª ˘ «⁄Â≈ÚÈ∆ «ÁæÂ∆ «’ ‹∂ ¿πÈ∑ª ÒØ’ª È∂ ‘≈Ò∂

Ú∆ «¬√ ◊æÒ ˘ È≈ √Ó«fi¡≈ «’ È∂’∆ ¡Â∂ Ì◊Â∆ ÂØ∫ Á» ‘Ø ’∂ ‘∆ ¿π‘ «¬‘ Áπæ÷ ÌØ◊

‘∂ ‘È Âª ¿πÈ∑ª ˘ ÓπÛ ¡«‹‘∂ Áπæ÷ ÌØ◊‰∂ ÍÀ‰◊∂Õ

C. ‹È √øÍ’ Á∂ ‘ ’≈‹ ¡Â∂ ‘ Íæ÷ Á∆ √ÎÒÂ≈ «¬’ ⁄∆˜ ”Â∂ «ÈÌ ’Á∆ ˛, ¿π‘

˛ó√ø⁄≈Õ ‹∂ √ø⁄≈ ‘∆ √≈¯ ¡Â∂√¯Ò È‘ƒ ‘ØÚ∂◊≈ Âª ‹È √øÍ’ Á∂ √Ì √≈ËÈ ¡Â∂ Ó≈«Ë¡Ó

«È√ÎÒ ‘Ø ‹≈‰◊∂Õ «¬‘ «’‘≈ ‹≈ ¸æ«’¡≈ ˛ «’ ‹È √øÍ’ Á»‹∂ Á∆ ≈¬∂ ˘ ÍÃÌ≈«ÚÂ ’’∂ ¡≈Í‰∂

È≈Ò √«‘ÓÂ ’È≈ ˛Õ ≈¬∂ ˘ ÍÃÌ≈«ÚÂ ’È Á∂ ’¬∆ „ø◊ ‘ÈóÙ’Â∆ Á∆ ÚÂØ∫, ËÈ ÷⁄ ‹ª

ÍÃ∂È≈ Áπ¡≈≈Õ ‹È √øÍ’ ’∂ÚÒ «¬’Ø ‘∆ √≈ËÈ ÚÂÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ˛ ÍÃ∂È≈ ¡Â∂ ’∂ÚÒ √ø⁄≈

Áπ¡≈≈ ÍÃ∂È≈Õ «¬√ Ò¬∆ √ø⁄≈ ˘ ‹È √øÍ’ ÍÃ«’«¡≈ «Ú⁄ Ó‘æÂÚÍ»È √Ê≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

√ÎÒ √ø⁄≈ ¿π‘ ‘∆ ˛ «‹√ ≈‘ƒ √»⁄È≈ Á∂‰ Ú≈Ò∂ ¡Â∂ √»⁄È≈ ÒÀ‰ Ú≈Ò∂ «Ú⁄’≈ ÚæË ÂØ∫ ÚæË

√ªfi ÍÀÁ≈ ’∆Â∆ ‹≈ √’∂Õ ⁄ø◊∂ √ø⁄≈ Áπ¡≈≈ ‘∆ ÍÃ∂È≈ «ÁæÂ∆ ‹≈ √’Á∆ ˛ ¡Â∂ ⁄ø◊∂ √ø⁄≈ Áπ¡≈≈

‘∆ «’√∂ È≈Ò Â≈ÒÓ∂Ò ’≈«¬Ó æ«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ √ø√«¥Â ÏØÒ∆ ÂØ∫ «Ò¡≈ «◊¡≈ ÙÏÁ “√ø⁄≈”

Á≈ ¡Ê ˛ «’√∂ Ú√Â» Á≈ «¬’ Êª ÂØ∫ Á»‹∆ Êª «Ò‹≈‰≈Õ «¬æÊ∂ «¬√ ˘ ¡√ƒ «¬’ ÓÈπæ÷ Á∂ «Ú⁄≈

¡«Ë¡≈¬∂-B@ : √≈ (¡‰«‚æ‡≈ ÍÀ≈)


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡Â∂ Ì≈Úª ˘ Á»‹∂ ÓÈπæ÷ Âæ’ «Ò‹≈‰ Á∂ √øÁÌ «Ú⁄ Ú«Â¡≈ ˛Õ √ø⁄≈ Á∂ ÓÈπæ÷ª «Ú⁄’≈

«Ú⁄≈ª Á∂ ÍÃ◊‡≈Ú∂ Áπ¡≈≈ √ªfi Í≈¿π‰ Á≈ «¬’ √≈ËÈ Ï‰ ‹ªÁ≈ ˛Õ

ÍÃÙÈ :-

A. ¿πÍØ’Â ÍÀ∂ Á≈ „πæ’Úª «√Ò∂÷ «Á˙Õ

B. ¿πµÍÒ∆ ⁄È≈ ˘ √ø÷∂Í ’’∂ «Ò÷ØÕ

C. ‹È √øÍ’ Á∆ √ÎÒÂ≈ «’√ ¿πµÍ «ÈÌ ’Á∆ ˛ Â∂ «’Ú∂∫?

D. ‹È √øÍ’ ¡Â∂ √ø⁄≈ «Ú⁄ ’∆ ¡øÂ ˛?


¿πµÂ :-

A. ‹È √øÍ’Õ

B. Á»‹∂ Á∆ ≈¬∂ ˘ ÍÃÌ≈«ÚÂ ’’∂ ¡≈Í‰∂ È≈Ò √«‘ÓÂ ’È≈ ‘∆ ‹È √øÍ’ ‘πøÁ≈ ˛Õ

«¬√ Á∆ √ÎÒÂ≈ √ø⁄≈ ¿πµÍ «ÈÌ ’Á∆ ˛Õ √ø⁄≈ Áπ¡≈≈ ÍÃ∂È≈ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ

√ÎÒ√ø⁄≈ ¿π‘ ‘πøÁ≈ ˛ ‹Ø √»⁄È≈ ÒÀ‰ Ú≈Ò∂ ¡Â∂ √»⁄È≈ Á∂‰ Ú≈Ò∂ «Ú⁄’≈ √ªfi

ÍÀÁ≈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ Â≈ÒÓ∂Ò ’≈«¬Ó æ÷Á≈ ˛Õ

C. ‹È √øÍ’ Á∆ √ÎÒÂ≈ «¬’Ø ‘∆ ⁄∆˜ ¿πµÍ «ÈÌ ’Á∆ ˛, ¿π‘ ˛ √ø⁄≈Õ ‹∂

√ø⁄≈ √≈¯ √πÊ≈ ‹ª √ÎÒ È‘ƒ ‘πøÁ≈ Âª ‹È √øÍ’ Á∂ ‘Ø√≈ËÈ ‹ª Ó≈«Ë¡Ó

Ï∂’≈ ‘Ø ‹≈‰◊∂Õ √øÍ’ Á»√«¡ª Á∆ ≈¬∂ ˘ ÍÃÏ≈«ÚÂ ’È Ò¬∆ ‹Ø „ø◊ ÚÂÁ≈ ˛

¿π√ «Úæ⁄Ø∫ Óπæ÷ ˛ ÍÃ∂È≈Õ «¬‘ ÍÃ∂È≈ √ø⁄≈ Áπ¡≈≈ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª √ø⁄≈

«¬’ √≈ËÈ ˛Õ «¬√ √≈ËÈ ˘ ‹È √øÍ’ ÍÃ«’«¡≈ «Ú⁄ Ó‘æÂÚÍ»È √Ê≈È ÍÃ≈ÍÂ

˛Õ

E. ’≈‹ ó ’øÓ

«È√ÎÒ ó «‹‘Û≈ √ÎÒ È≈ ‘ØÚ∂

„ø◊ ó Â∆’≈

√ªfi ó Ó∂Ò

D. «√¯ ¿π‘∆ Á∂Ù ¡Ó∆ Â∂ Ó≈ÒØÓ≈Ò ‘Ø √’Á∂ ‘È «‹È∑ª Á∂ ÒØ’ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í Ò¬∆ ’πfi

ÈÚª √Ø⁄ √’Á∂ ‘ÈÕ ¿π‘∆ ’øÓ ’Á∂‹≈‰≈ ‹Ø ¡æ◊∂ «’√∂ È∂ ’ «Ò¡≈, π’∂ «Ú’≈√ Á∆ «ÈÙ≈È∆ ˛Õ

‘Ø‰‘≈ ÓÈπæ÷ «¬‘∆ √Ø⁄Á≈ ˛ «’ ‘æÊÒ≈ ’øÓ «Íæ¤Ò∂ ’∆Â∂ ’øÓ È≈ÒØ∫ ⁄ø◊∂≈ ‘ØÚ∂Õ «‹√ ’ΩÓ Á≈ «¬‘

«÷¡≈Ò ‘Ø ‹≈Ú∂ «’ Í≥‹ √Ω ‹ª ‘˜≈ √≈Ò Í«‘Òª Ú≈Ò≈ ‹∆ÚÈ ⁄ø◊≈ √∆ «¬√∂ Ò¬∆ ¿π√∂ ˘ ‘∆

«ÈÙ≈È≈ æ«÷¡≈ ‹≈Ú∂, ¿π√ ’ΩÓ ˘ «˜øÁ◊∆ Á∆¡ª «Í¤Ò∆¡ª ’Â≈ª «Ú⁄ ÷ÒØ‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ È√Òª

Á∆ Ó≈È«√’ ¡Ú√Ê≈ ¿πµÂ∂ ‘∆ ¿πÈ∑ª Á∆ ÷πÙ‘≈Ò∆ Â∂ √≈Ê’Â≈ «ÈÌ ’Á∆ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’√∂ È√Ò

Á∂ ÒØ’ Ò’∆ Á∂ Î’∆ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È, ‘Ó∂Ù≈ «’√∂ Á∂ Í≈¬∂ Í»«È¡ª ¿πµÂ∂ ‘∆ ⁄æÒÁ∂ ‘È, ¡≈Íƒ ’Ø¬∆

Í»È≈ Í≈¿π‰ Á∆ ÁÒ∂∆ È‘ƒ æ÷Á∂, «Í¤Òæ◊ ¡÷Ú≈‰ «Ú⁄ ‘∆ Îı √ÓfiÁ∂ ‘È Â∂ ÓØ‘∆ ‘Ø‰Ø∫

ÿÏªÁ∂ ‘È, ¿π√ È√Ò Á≈ Ú≈Ë≈ π’ ‹ªÁ≈ ˛, ÏπæË ÓØ‡∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛ Â∂ «˜øÁ◊∆ «Ú⁄Ø∫ √π‘‹ √π¡≈Á

ÿæ‡ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡À√∆ ’ΩÓ √πÂøÂ È‘ƒ «‘ √’Á∆Õ ˜» «’√∂ Á»‹∆ ’ΩÓ Á∆ ◊πÒ≈Ó Ï‰ ‹ªÁ∆ ˛Õ √Ø

«ÁzÛ ’È Ú≈Ò∆ ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ ÈÚª √Ø⁄‰ Â∂ ’È «Ú⁄ ‘∆ ‹∆ÚÈ Á∆ È˜≈Â ˛Õ Á∂Ù Á∆ ¿πµÈÂ∆

Âª ‘∆ √øÌÚ ˛ ‹∂ Âπ√ƒ ’Ø¬∆ ÈÚª «÷¡≈Ò ÁπÈ∆¡ª ˘ «Á¿πÕ ’Ø∆ ÈÚƒ ’≈„ ’æ„Ø, ’Ø¬∆ ÈÚª √πæ÷

¬∆‹≈Á ’Ø, ’Ø∆ ÈÚª Ó≈◊ ÒæÌØ, ÈÚƒ √Ø⁄ √Ø⁄Ø Â∂ ÈÚ∂∫ ¡ÓÒ ’ØÕ


ÈØ‡ÍÃÙÈ :-

A. ¿πµÍ «Ò÷∆ ⁄È≈ ˘ «√Ò∂÷ «Á˙Õ

B. ¿πµÍ «Ò÷∆ ⁄È≈ ˘ √ø÷∂Í ’’∂ «Ò÷ØÕ

C. «’‘Û∆ ’ΩÓ ‹ª È√Ò Á≈ Ú≈Ë≈ ‘Ø‰≈ π’ ‹ªÁ≈ ˛?

D. Á∂Ù Á∆ ¿πµÈÂ∆ ’ÁØ∫ √øÌÚ ‘Ø √’Á∆ ˛ ?

¿πµÂ :-

A. ¿π√≈» √Ø⁄Õ

B. ’πfi ÈÚª √Ø⁄‰ Ú≈Ò∂ ÒØ’ª Á∂ Á∂Ù ‘∆ ¡Ó∆ ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ ¿π√ Á∂Ù «Ú⁄ Ú≈Ë≈ ‘Ø‰≈

π’ ‹ªÁ≈ ˛ «‹æÊØ∫ Á∂ ÒØ’ Íπ≈‰∆¡ª Ò∆‘ª ¿πµÍ ‘∆ ⁄æÒÁ∂ ‘ÈÕ Á∂Ù Á∆ ¿πµÈÂ∆ ÂÁ

‘∆ √øÌÚ ‘Ø √’Á∆ ˛ ‹∂ ÁπÈ∆¡ª ˘ ’πfi ÈÚ∂∫ «÷¡≈Ò «ÁæÂ∂ ‹≈‰, ÈÚƒ ’≈„ ’æ„∆

‹≈Ú∂, ’πfi ÈÚƒ ≈‘ ÈÚƒ √Ø⁄ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ¿πµÍ ¡ÓÒ Ú∆ ’È≈ ÍÚ∂Õ

C. π√ ’ΩÓ ‹ª È√Ò Á≈ Ú≈Ë≈ ‘Ø‰Ø π’ ‹ªÁ≈ ˛, «‹‘Û∆¡ª ’ΩÓª Íπ≈‰∆¡ª Ò∆‘ª ¿πµÍ

‘∆ ⁄ÒÁ∆¡ª ‘È, ’πfi ÈÚª ’È Á∆ ÁÒ∂∆ È‘ƒ æ÷Á∆¡ª ¡Â∂ ¡æ◊∂ ¡≈¿π‰ ÂØ∫

ÿÏ≈¿π∫Á∆¡ª ‘ÈÕ

D. Á∂Ù Á∆ ¿πµÂÈ∆ ÂÁ ‘∆ √øÌÚ ‘Ø √’Á∆ ˛ ‹∂ ÁπÈ∆¡ª ˘ ’πfi ÈÚ∂∫ «÷¡≈Ò «Á˙◊∂,

’Ø¬∆ ÈÚƒ ’≈„ ’æ„Ø◊∂, ’πfi ÈÚª √πæ÷, ÈÚƒ ≈‘ Â∂ ÈÚƒ √Ø⁄ «Á¿π◊∂Õ «¬È∑ª ¿πµÍ

¡ÓÒ Ú∆ ’È≈ ÍÚ∂◊≈Õ

E. ’Â≈ª ó Ò≈¬∆Èª

Ò’∆ Á≈ Î’∆ ó Íπ≈‰∆ Ò∆‘ ¿πµÂ∂ ‘∆ ⁄æÒ∆ ‹≈‰≈

√π‘‹-√π¡≈Á ó ¡ÈøÁ

¬∆‹≈Á ó ’≈„

E. Ï‘πÍæ÷∆ «◊¡≈È Ò¬∆ «Âæ÷∆ È˜ Â∂ ‘ Ú’Â∆ ⁄∂ÂÈÂ≈ Á∆ ÏÛ∆ ˜»Â ˛Õ «¬√ ÂØ∫ ¤π‡

Á≈ ‘Ø‰≈ Ú∆ ˜»∆ ˛, ‹∂ ¡√ƒ fi≈’≈ ’∆Â≈ Âª ¡√ƒ «’√∂ Í≈√Ø∫ ’Ø¬∆ ◊æÒ Íπæ¤ È‘ƒ √’Á∂Õ ¡√ƒ

ÚË≈¿» ÏÂ∆ «¬√∂ Ó√Ò∂ «Ú⁄ Ï‘πÂ Èπ’√≈È «ÁøÁ∆ ˛ ‹∂ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í ˘ Â∆√ Ó≈ ÷ª √Ófi ¤æ«‚¡≈

Â∂ ‘Ø «’√∂ È≈Ò ’∆ ◊æÒ-Ï≈Â ’È∆ ˛Õ «‹√ Â∑ª ‘ÁÓ √Ú≈Ò⁄æÒÁ∂ «‘øÁ∂ ‘È ¬∂√∂ Â∑ª Ï‘πÍæ÷∆

«◊¡≈È Á≈ ÁÏ≈ Òæ◊≈ «‘øÁ≈ ˛Õ √≈˘, «¬√ ÁÏ≈ «Ú⁄ Íπæ‹‰ Ò¬∆ ⁄≈¡ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

«’Â≈Ïª ‹ª Ó‘≈È ’ØÙ Ú∆ «¬‘ «◊¡≈È «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ ◊π‰ «‹æÊØ∫ «ÓÒ∂ ¿πÊØ∫ Ú∂Ò∂ È≈Ò ÒÀ ÒÀ‰≈ ‘∆

‹∆ÚÈ Á≈ ≈˜ ˛Õ ‹∆ÚÈ ¡À’‡ ˛ Â∂ Ï‘πÍæ÷∆ «◊¡≈È ˘ ‚≈Ó≈ ’«‘ ÒÚØÕ «‹‘Û≈ Â’Û≈ ‘Ø ’∂

¡À’‡ ’∂◊≈ ¿π√ Á∂ ÍΩ Ï≈ªÕ Ï‘πÓπ÷∆ «◊¡≈È «˜≈‘ Á∆ ‹≈È ˛Õ ’¬∆ ◊Ú≈‘∆¡ª ”Â∂ «˜≈‘ ˘

Ú∂÷ ’∂ ‹æ‹ ‹ª ÓÀ«‹√‡∂‡ ÌøÏÒ Ì»«√¡ª «Ú⁄ ÍÀ ‹ªÁ≈ ˛Õ ’≈˘È∆ Èπ’Â≈ È‘ƒ ¡«Û¡≈ ‘πøÁ≈ ¿πµÊ∂

«◊¡≈È Á∆ ’Ó∆ ’∂’ ’πfi ¡‘πÛÁ≈ È‘ƒÕ √≈«‘Â «Ú⁄ √Ì ÂØ∫ ÚË∂∂ Ó≈‰ Ï‘πÓπ÷∆ «◊¡≈È Á≈ ˛Õ

’Ú∆ ’ÒÍÈ≈ ËπØ∫ ÒÀ ’∂ ¡≈¿π∫Á∂ ‘ÈÕ ¿π√ ˘ √øÚ≈È «Ùø◊≈È Ú≈Ò≈ Ï‘πÓπ÷∆ «◊¡≈È ˛Õ

ÍÃÙÈ :-

A. ÍÀ∂ Á≈ «√Ò∂÷ «Ò÷ØÕ

B. ÍÀ∂ ˘ √ø÷∂Í ’’∂ «Ò÷ØÕ

C. Ï‘πÍæ÷∆ «◊¡≈È ÍÃ≈ÍÂ ’È Ò¬∆ «’‘Û∂-«’‘Û∂ ◊π‰ ‘Ø‰∂ ˜»∆ ‘È?

D. √≈«‘Â «Ú⁄ √Ì ÂØ∫ ÚË∂∂ Ó≈‰ «’√ ⁄∆˜ Á≈ ˛?

¡«Ë¡≈¬∂-B@ : √≈ (¡‰«‚æ‡≈ ÍÀ≈)


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A


¿πµÂ :-

A. Ï‘πÍæ÷∆ «◊¡≈ÈÕ

B. Ï‘πÍæ÷∆ «◊¡≈È «Âæ÷∆ È˜ ¡Â∂ ⁄∂ÂÈÂ≈ Á∂ È≈Ò «Èfi’Â≈ Á∆ ÒØÛ ‘πøÁ∆ ˛Õ Ï‘πÍæ÷∆

«◊¡≈È ‘≈√Ò ’È Á≈ ⁄≈¡ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¡≈ÍÓ∂ «◊¡≈È ˘ √Ì ÂØ∫ ÚæË

√Ófi‰≈ Ï‘πÍæ÷∆ «◊¡≈È «Ú⁄ π’≈Ú‡ «Ò¡≈¿π∫Á≈ ˛Õ ◊π‰ «‹æÊØ∫ «ÓÒ∂ ¿πµÊØ∫ ÒÀ‰≈ ‘∆

‹∆ÚÈ Á≈ ≈˜ ˛Õ Ï‘πÍæ÷∆ «◊¡≈È ‘Ø‰ È≈Ò ‹∆ÚÈ Á∂ ’¬∆ ÷∂Âª «Ú⁄ ’≈ÓÔ≈Ï∆

«ÓÒ √’Á∆ ˛Õ

C. Ï‘πÍæ÷∆ «◊¡≈È ÍÃ≈ÍÂ ’È Ò¬∆ «Âæ÷∆ È˜, ‘Ú’Â∆ ⁄∂ÂÈÂ≈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò

«Èfi’Â≈ Á≈ ◊π‰ ‘Ø‰≈ Ú∆ ˜»∆ ˛Õ Ï‘πÍæ÷∆ «◊¡≈È ÒÀ‰ Á∆ ⁄≈‘ ‘Ø‰∆ Ï‘πÂ ˜»∆

˛Õ «◊¡≈È «‹æÊØ∫ «ÓÒ∂ ¿πµÊØ∫ ÒÀ ÒÀ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

D. √≈«‘Â «Ú⁄ √Ì ÂØ∫ ÚË∂∂ Ó≈‰ Ï‘πÍæ÷∆ «◊¡≈È Á≈ ˛Õ ’Ú∆¡ª ˘ ’ÒÍÈ≈ Ì≈Ú∂∫ ËπØ∫

«ÓÒ∆ ‘πøÁ∆ ˛, Í «¬√ ’ÒÍÈ≈ ˘ √Ú≈È Â∂ «Ùø◊≈È Á≈ ’øÓ ’Ú∆ ¡≈Í‰∂ Ï‘πÍæ÷∆

«◊¡≈È È≈Ò ’Á≈ ˛Õ

E. Ï‘πÍæ÷∆ ó Ï‘πÂ √≈∂ Íæ÷ª ÂØ∫

«Èfi’Â≈ ó «ÏÈª fi≈’∂ ÂØ∫

«˜≈‘ ó Ï«‘√

¡‘πÛÁ≈ ó ¡≈¿π∫Á≈

.....ÍÀ∑∂ ˘ ◊‘π È≈Ò ÍÛ∑Ø ¡Â∂ «Íæ¤∂ «ÁæÂ∂ √Ú≈Òª Á∂ ¿πµÂ «Á˙ :ó

....’Ø¬∆ Í«Û∑¡≈ Â∂ Ì≈Ú∂∫ ’Ø¬∆ ¡ÈÍ«Û∑¡≈ ‘ØÚ∂, Ì≈Ú∂∫ ˙√ ’Á∂ «Í¡≈ ’∆Â≈ ‹ª √Á≈

«Í¡≈ ˘ Â≈¡È∂ ‘∆ Ó≈∂ ‘Ø‰, Ò◊Ì◊ ‘ Í≥‹≈Ï∆ È∂ ‘∆ ªfi≈, √Ø‘‰∆ Ó‘ƒÚ≈Ò, √æ√∆-Íπø˘,

«Ó˜≈-√≈«‘Ïª, Ù∆ƒ-¯«‘≈Á Â∂ ÒÀÒ≈-Ó‹˘ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª «’√∂ È≈ «’√∂ »Í «Ú⁄ ˜»

√π‰∆¡ª ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ª «Ú⁄Ø∫ «Í¤Ò∆¡ª ÁØ ’‘≈‰∆¡ª ÍÃÁ∂√∆ ‘πø«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª Ú∆ «¬øÈ∆¡ª Á∂√∆

Ï‰ ◊¬∆¡ª ‘È «’ ¿πÈ∑ª Á∂ ÍÃÁ∂√∆ ‘Ø‰ Á≈ Ï‘π«Â¡ª ˘ ÍÂ≈ Ú∆ È‘ƒÕ ËÓ-◊ÃøÊª «Ú⁄ «¬È∑ª Á∂

«Í¡≈ Á∆ ’Ê≈ æÏ∆ «Í¡≈ Á∂ È≈Ò ÂØÒ∆ ◊¬∆ ˛Õ «¬‘ «Í¡≈-’‘≈‰∆¡ª √≈‚∂ ÒØ’- ◊∆Âª Á≈

¡Óπæ’ «ÚÙ≈ Âª √È ‘∆, ¡æ‹ «¬‘ √≈‚∆¡ª √≈«‘Â-¡’À‚Ó∆¡ª Á∆ ⁄⁄≈ Ú∆ Ï‰ ◊¬∆¡ª ‘È «’

¿πÈ∑ª Á∂ ÍÃÁ∂√∆ ‘Ø‰ Á≈ Ï‘π«Â¡ª ˘ ÍÂ≈ Ú∆ È‘ƒÕ ËÓ-◊ÃøÊª «Ú⁄ «¬È∑ª Á∂ «Í¡≈ Á∆ ’Ê≈ æÏ∆

«Í¡≈ Á∂ È≈Ò ÂØÒ∆ ◊¬∆ ˛Õ «¬‘ «Í¡≈-’‘≈‰∆æª √≈‚∂ ÒØ’-◊∆Âª Á≈ ¡Óπæ’ «ÚÙ≈ Âª √È ‘∆,

¡æ‹ «¬‘ √≈‚∆¡ª √≈«‘Â-¡’À‚Ó∆¡ª Á∆ ⁄⁄≈ Ú∆ Ï‰ ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ª ¿πµÂ∂ ÷Ø‹-◊ÃøÊ ¤≈Í∂

‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ (◊πÏ÷Ù «√øÿ)

(¿) ÍÀ∑∂ ˘ „π’Úª «√Ò∂÷ «Á˙Õ

(¡) ÍÀ∑∂ Á≈ √ø÷∂Í Ì≈Ú ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

(¬) ÍÀ∑∂ «Ú⁄ Ò’∆ ÙÏÁª Á∂ ¡Ê «Ò÷ØÕ

(√) «’‘Û∆¡ª ÁØ ’‘≈‰∆¡ª Á∂√∆ Ï‰ ◊¬∆¡ª ‘È?

¿πµÂ :-

(¿) ÍÃ∂Ó-’‘≈‰∆¡ª

(¡) Í≥‹≈Ï Á≈ ‘∂’ ÏøÁª √≈‚∆¡ª ÍÃ∆Â-’Ê≈Úª ÂØ∫ ‹≈‰» ˛Õ “Ù∆ƒ-¯«‘≈Á” Â∂ “ÒÀÒ≈-


ÈØ‡Ó‹˘” Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡≈ø Ú∆ «Ï´’Ò Í≥‹≈Ï∆ Ï‰ ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ª ’Ê≈Úª Á∂

«Í¡≈ È≈Ò ¡≈Â«Ó’ ÍÃ∂Ó ˘ ¿πÍÓ≈ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬È∑ª ’‘≈‰∆¡ª Ï≈∂ ‚»øÿ∆ ÷Ø‹

‘Ø ‘∆ ˛Õ

(¬) Â≈¡È∂ ó «Ó‘‰∂Õ

ÍÃÁ∂√∆ ó Á»‹∂ Á∂Ù Á≈Õ

¡Óπ’ ó ‹Ø Óπ’∂ È≈Õ

÷Ø‹-◊ÃøÊ ó ÷Ø‹ Ì∆¡ª Íπ√Â’ªÕ

(√) Ù∆ƒ-¯«‘≈Á,ÒÀÒ≈-Ó‹˘Õ

E. ‘∂· «Ò÷∂ ÍÀ∑∂ ˘ «Ë¡≈È È≈Ò ÍÛ∑ ’∂ «Íæ¤∂ «ÁæÂ∂ ÍÃÙÈª Á∂ ‹Ú≈Ï «Á˙ :ó

¡æ‹ ’æÒ∑ ¡≈◊» Ï‰È≈ Í«‘Òª È≈ÒØ∫ ÚË∂∂ ÓπÙ«’Ò ˛Õ ¡≈◊» Ï‰È Ò¬∆ Í«‘Òª ⁄Ø‰ª «Ú⁄

’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ⁄Ø‰ª «Ú⁄ ’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø‰ Ò∆ ÒØ’ª Á∆ «ÓÒÚÂ‰ Ï‘πÂ ˜»∆ ˛Õ

’≈ÓÔ≈Ï∆ Ò¬∆ «¬‘ «ÂøÈ ◊π‰ ¡≈ÁÓ∆ «Ú⁄ ‘Ø‰∂ ˜»∆ ‘ÈÕ «¬’ Â∂ ¡≈ÁÓ∆ Á≈ Í«‘Ò≈ ⁄ø◊≈

«’≈‚ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «Í¤Ò∂ ’πfi √≈Òª «Ú⁄ ¿π√ È∂ ‹∂ ’Ø∆ ’πÏ≈È∆ ‹ª ‘Ø ’Ø∆ ÌÒ≈¬∆ Á≈ ’øÓ

’∆Â≈ ‘ØÚ∂ Âª «¬√ Ú∂Ò∂ ¿π√ ˘ ¿π‘ ’øÓ ’≈¯∆ Ò≈Ì Í‘πø⁄≈ √’Á≈ ˛Õ Á»‹≈ ◊π‰ ‹Ø ’≈ÓÔ≈Ï∆ Ò¬∆

Ï‘πÂ ˜»∆ ˛, ¿π‘ ˛ ¡≈ÁÓ∆ Á≈ √»ıÕ «‹√ ¡≈ÁÓ∆ Á≈ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ ¡√-√»ı È‘ƒ, ¿π‘ ’Á∆

’≈ÓÔ≈Ï È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ Â∆‹≈ √Ì ÂØ∫ Úæ‚≈ ◊π‰ ÍÀ√≈ ˛-ÍÃ≈Í∂◊ø‚≈ ’È Ò¬∆, Ú’ª ˘ «¬Ë-

¿πË È√≈‰-Ì‹≈‰ Ò∆, ÚØ‡ª ˘ ÷Ú≈‰-«ÍÒ≈‰ Ò¬∆Õ ◊æÒ ’∆ ¿πÓ∆ÁÚ≈ ˘ ’ÁÓ-’ÁÓ ”Â∂

ÍÀ√∂ Á∆ ÒØÛ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ Í«‘Ò∆¡ª ÁØÚ∂∫ «√¯Âª ‘πø«Á¡ª ‘Ø«¬¡≈ø Ú∆ ÍÀ√∂ Á∆ ÿ≈‡ ’’∂

’¬∆ «¬’ «√¡≈‰∂ Â∂ ⁄ø◊∂ ¡≈ÁÓ∆¡ª ˘ Ú∆ È≈’≈Ó∆ Á≈ Ó»ø‘ Á∂÷‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ

(ÓπÏ≈’ «√øÿ)

(¿) „π’Úª «√Ò∂÷ «Á˙Õ

(¡) √ø÷∂Í Ì≈Ú ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

(¬) ÓØ‡∂ ÙÏÁª Á∂ ¡Ê «Ò÷ØÕ

(√) ⁄Ø‰ª «Ú⁄ √¯Ò ‘Ø‰ Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ ÚæË «’√ ⁄∆˜ Á∆ ÒØÛ ˛ Â∂ «’¿π∫?

¿πµÂ :-

(¿) ⁄Ø‰ª «Ú⁄ √ÎÒÂ≈Õ

(¡) Ò∆‚ Ï‰È Ò¬∆ ⁄Ø‰ª «Ú⁄ «‹æÂ‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ⁄Ø‰ª «Ú⁄ «‹æÂ ÍÃ≈ÍÂ ’È Ò¬∆

«ÂøÈª ⁄∆˜ª Á∆ ÒØÛ ˛Õ «¬’ «¬‘ «’ ¿πÓ∆ÁÚ≈ È∂ ÒØ’ª Á∂ ÌÒ∂ Ò¬∆ ’øÓ ’∆Â∂ ‘Ø¬∂

‘Ø‰, Á»‹∂ ¿π√ Á≈ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ ¡√ Â∂ Ú≈’¯∆¡Â ‘ØÚ∂, Â∆‹∂ ¿π√ Í≈√ Ï‘πÂ √≈≈

π«Í¡≈ ‘ØÚ∂Õ ‹∂’ ¿π√ Í≈√ ÍÀ√≈ È‘ƒ Âª Ï≈’∆ ◊π‰ ¡ÀÚ∂∫ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

(¬) ¡≈◊» ó Ò∆‚Õ

«ÓÒÚÂ‰ ó √«‘ÔØ◊, ÍÃ√Í √‘≈«¬Â≈Õ

’≈ÓÔ≈Ï∆ ó √ÎÒÂ≈Õ

√»ı ó ◊»Û∑∂ √ÏøËÕ

È’≈Ó∆ ó ¡√ÎÒÂ≈Õ

(√) ⁄Ø‰ª «Ú⁄ √ÎÒ ‘Ø‰ Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ ÚæË ÒØÛ ËÈ Á∆ ˛, «’¿π∫«’ «¬‘ Í⁄≈’È,

Ú’ª ˘ «¬Ë-¿πË Ì∂‹‰, ÚØ‡ª ˘ ÷π¡≈¿π‰-«Í¡≈¿π‰ Â∂ ‘Ø ¡È∂’ ÍÃ’≈ Á∂

˜»∆ ı⁄ª Ò∆ ’øÓ ¡≈¿π∫Á≈ ˛Õ

¡«Ë¡≈¬∂-B@ : √≈ (¡‰«‚æ‡≈ ÍÀ≈)


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

F. ‹∂ «’Â∂ «¬’ «˜øÁ◊∆ Á»‹∆ «’√∂ «‹øÁ◊∆ «Ú⁄ ‹∆Ú∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Âª ¿π‘Á≈ ÈÓ»È≈ Óª ˛Õ

Ïæ⁄∂ Á∆ Ùπ‘Â ¡¤»Â ‘Ø ◊¬∆ ˛, ÁπÈ∆¡ª Á∂ ÒØ’ª È∂ ¿π‘˘ ¡≈Í‰∂ Áª ÂØ∫ «ËÃ’≈ «ÁæÂ≈ ˛, Âª Ú∆

Óª, ‹∆’ ¿π‘ Ïæ⁄∂ Á∆ ’≈ÓÔ≈Ï∆ ¿πµÂ∂ ¿π‘Á∂ È≈ÒØ∫ Ú∆ ÚË∂∂ ÷πÙ ‘πøÁ∆ √∆, ˙’ ‘∆ ¿π‘Á∆ ‘

ÈÓØÙ∆ ˘ ¿π‘Á∂ È≈ÒØ∫ Ú∆ Ï‘πÂ≈ ¡ÍÈ≈‰ «Ú⁄ ¡≈Í‰∆ Â√æÒ∆ ÒæÌÁ∆ ˛Õ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ Ïæ«⁄¡ª ˘

Óª-«Í¡≈ Á∆ Ó‘æÂÂ≈ Á≈ Í»≈ ÍÂ≈ ¿πÁØ∫ ‘∆ Òæ◊Á≈ ˛ ‹ÁØ∫ «¬‘ Ó‘≈È «Í¡≈ ¿πÈ∑ª ’ØÒØ∫ ‘Ó∂Ù≈

Ò¬∆ ÷πæ√ ‹ªÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ ¿π‘ ¡≈Í‰∆ Óª ˘ ¡≈Í‰∆ ÍÃ√ø√≈ Áæ√‰ Á∆ ÷πÙ∆ Á≈ ÓΩ’≈ ◊π¡≈ ¸æ’Á∂ ‘ÈÕ

Ïæ«⁄¡ª Á∂ ÷∑«Ú¡ª ≈‘ª-√«Â¡ª ¿πµÂ∂ Óª ¡≈Í‰∂ Ò≈√≈È∆ «Í¡≈ Á∂ ÎπæÒ Ïπæ’ª Ó»ø‘ƒ ÷Ò≈Á∆

«‘øÁ∆ ˛Õ «¬È∑ª ÎπæÒª È≈Ò ÍË≈¬∂ ¡æ‚Ø ÷ØÛ∑∂ √«Â¡ª ¿πµÂ∂ Ïæ⁄∂ Ï∂ıΩÎ «‘øÁ∂ ‘È, «¬√ ◊æÒØ∫ «ÏÒ’πÒ

Ï∂ÍÂ≈ «’ «’øÈ∆¡ª Ó⁄’ØÛª ÂØ∫ «¬È∑ª ÎπæÒª Á∆¡ª ÓØ‡∆¡ª ÂÀ‘ª È∂ ¿πÈ∑ª ˘ Ï⁄≈ ’∂ æ«÷¡≈ ˛Õ

(◊πÏ÷Ù «√øÿ)

¿πÍØ’Â ÍÀ∑∂ ˘ ÍÛ∑ ’∂ ‘∂· «Ò÷∂ √Ú≈Òª Á∂ ¿πµÂ «Á˙ :ó

(¿) ÍÀ∑∂ Á≈ „πæ’Úª «√Ò∂÷ «Á˙Õ

(¡) ÍÀ∑∂ Á≈ √ø÷∂Í Ì≈Ú ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

(¬) Ò’∆∂ ÙÏÁª Á∂ ¡Ê «Ò÷ØÕ

(√) Óª Ïæ⁄∂ Ò¬∆ ’∆ ’πfi ’Á∆ ˛?

¿πµÂ :-

(¿) ÓªÕ

(¡) Óª Ú◊≈ ’Ø¬∆ ‘Ø È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ ¿π‘ Ïæ⁄∂ Á∂ Áπæ’ Â∂ √πæ÷ ÁØ‘ª «Ú⁄ ÂÈØ∫-ÓÈØ∫ √≈Ê «ÁøÁ∆

˛Õ Ïæ⁄∂ ˘ Óª-«Í¡≈ Á≈ ¡«‘√≈√ ¿πÁØ∫ ‘πøÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ «¬‘ ·ø‚∆ ¤ª ¿π√ ÂØ∫ √Á≈ Ò¬∆

÷πæ√ ‹ªÁ∆ ˛Õ Óª ¡≈Í‰∆ ¡ΩÒ≈Á Ò¬∆ ¡Ê≈‘ «Í¡≈ æ÷Á∆ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ √πæ÷ Ò¬∆

√Á≈ ÔÂÈ ’Á∆ «‘øÁ∆ ˛Õ

(¬) Ùπ‘Â ó ÓÙ‘»∆Õ

«ËÃ’≈ ó Áπ’≈, «Âz√’≈È≈Õ

ÈÓØÙ∆ ó Ï∂«¬µ˜Â∆Õ

Ó‘æÂÂ≈ ó Ó‘≈ÈÂ≈Õ

ÍÃ√ø√≈ ó Ú«‚¡≈¬∆, ÙÒ≈ÿ≈Õ

Ò≈√≈È∆ ó Ï∂«Ó√≈ÒÕ

Ï∂ıΩ ó ‚ÂØ∫ «ÏÈª, «È‚Õ

(√) Óª Ïæ⁄∂ ˘ «Í¡≈ ’Á∆ ˛Õ ¿π‘ ‘ ¡Ω’Û √Ó∂∫ ¿π√Á≈ √≈Ê «ÁøÁ∆ ˛, ¿π‘ «¬√ÔÂÈ

«Ú⁄ «‘øÁ∆ ˛ «’ Ïæ⁄∂ Á∂ ‹∆ÚÈ ˘ √π÷Á≈¬∆ Ï‰≈Ú∂Õ

¡«Ì¡≈√ Ò¬∆

‘∂· «Ò÷∂ ÍÀ«∑¡ª ˘ ◊‘π È≈Ò ÍÛ∑Ø ¡Â∂ ‘ «¬’ Á∂ «Íæ¤∂ «ÁæÂ∂ ÍÃÙÈª Á≈ ¿πµÂ «Á˙ :ó

(¿) «¬’ «Ú«Á¡≈Ê∆ «¬Ó«Â‘≈È Á∂‰ ‹ªÁ≈ ˛Õ «‘√≈Ï Á≈ Í⁄≈ ˛, Í«‘Òª ‘∆ √Ú≈Ò’æ„‰

”Â∂ ◊ÒÂ «È’Ò ¡≈¿π∫Á≈ ˛Õ ‘π‰ «‹¿π∫-«‹¿π∫ ¿π‘ «¬√∂ √Ú≈Ò ˘ ·∆’ ’æ„‰ Á∂ ÔÂÈ ’Á≈ ˛,

«Â¿π∫-«Â¿π∫ ‘Ø ¿πÒfi‰ª ÍÀ∫Á∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ √Ú≈Ò ˘ ·∆’ ‘æÒ ’È≈ √π⁄∂Â ÓÈ Á∂ Úæ√

ÂØ∫ Ï≈‘ Á∆ ◊æÒ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ ¡æ’ ’∂ ¿π‘ «¬√ √Ú≈Ò ˘ ¤æ‚ ’∂ Ï≈’∆ Á≈ Í⁄≈ ’Á≈ ˛ ¡ı∆ ”Â∂

«Î Í«‘Ò∂ √Ú≈Ò ˘ ‘∆ ‘æÒ ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ ˛ Â∂ ˛≈È∆ Á∆ ◊æÒ ‘πøÁ∆ ˛ «’ ¿π‘ √Ú≈Ò


ÈØ‡·∆’ «È’Ò ¡≈¿π∫Á≈ ˛Õ «Ú«Á¡≈Ê∆ ˘ ¿π√ ¿πÒfi‰ «Ú⁄Ø∫ «’√ È∂ ’æ«„¡≈? ÓÈ Á∆ ¡⁄∂Â

¡Ú√Ê≈ È∂, ¡⁄∂Â ÓÈ È∂, «’¿π∫«’ √π⁄∂Â ÓÈ Âª Ï≈’∆ Á≈ Í⁄≈ ’È «Ú⁄ πæfi≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆,

«¬øÈ∂ √Ó∂∫ «Ú⁄ ¡⁄∂Â ÓÈ ˘ ÓΩ’≈ «ÓÒ «◊¡≈ «’ √π⁄∂Â ÓÈ ˘ ‘∆ ≈‘ Áæ√ √’∂Õ ≈Â ˘ √Ω‰ Ú∂Ò∂

«¬’ «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡≈Í‰∂-¡≈Í ˘ «¬‘ ¡≈÷Á≈ ˛ «’ √Ú∂∂ ⁄≈ Ú‹∂ ‹◊≈ Á∂‰≈Õ «¬‘ ◊æÒ ¡≈÷‰

Ú≈Ò≈ √π⁄∂Â ÓÈ ˛ ‹Ø Êæ’∂ ‘Ø¬∂ √∆ Á∂ È≈Ò ‘∆ ÈƒÁ «Ú⁄ ⁄Ò≈ ‹ªÁ≈ ˛, Í Í»∂ ⁄≈ Ú‹∂ ¿π√

˘ ‹≈◊ ¡≈ ‹ªÁ∆ ˛Õ «’√ È∂ ‹◊≈«¬¡≈? ¡⁄∂Â ÓÈ ÓÈ È∂, ‹Ø √π⁄∂Â ÓÈ Á∂ ¡≈≈Ó ’È ”Â∂

Í«‘∂ ”Â∂ ¡≈ ÷ÒØ∫Á≈ ˛Õ ‹∆ÚÈ Á∂ ¡«‹‘∂ ’¬∆ ‘Ø Ø˜≈È≈ ’øÓª «Ú⁄ «È≈ √π⁄∂Â ÓÈ ‘∆ È‘ƒ

ÁΩÛÁ≈-Ìæ‹Á≈, ÓÈ Á∆ ¡⁄∂Â ¡Ú√Ê≈ È≈Ò Ú∆ ¡√≈˘ Ø˜ ‘∆ Ú≈‘ ÍÀ∫Á≈ «‘øÁ≈ ˛Õ

(√≈«‘Ï «√øÿ)

(i) ÍÀ∑∂ ˘ „πæ’Úª «√Ò∂÷ «Á˙Õ

(ii) ÍÀ∑∂ Á≈ √ø÷∂Í Ì≈Ú ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

(iii) ÓØ‡∂ ÙÏÁª Á∂ ¡Ê «Ò÷Ø ¡Â∂ Ò’∆∂ ÙÏÁª ˘ ¡≈Í‰∂ Ú≈’ª «Ú⁄ ÚÂØÕ

(iv) ÓÈπæ÷∆ ÓÈ Á∂ «’øÈ∂ Ì≈◊ ‘È ¡Â∂ «’‘Û∂-«’‘Û∂ ?

(v) Í«‘Òª «Ú«Á¡≈Ê∆ Í≈√Ø∫ √Ú≈Ò È‘ƒ «È’ÒÁ≈, «Íæ¤Ø∫ «’¿π∫ «È’Ò ¡≈¿π∫Á≈ ˛?

(¡) ¡æ‹æ’æÒ∑ ÒØ’ª «Ú⁄ √…ÀÓ≈ÈÂ≈ Á≈ «¬’ ˆÒÂ «ı¡≈Ò ÿ ’ «◊¡≈ ˛Õ ¿π‘ ˛ ¡≈Í‰∆

Íπ˜∆ÙÈ ’≈«¬Ó æ÷‰ Á∆ ˛∫’ÛÕ ¡æ◊∂ ÒØ’ª ˘ «ı¡≈Ò ‘πøÁ≈ √∆ «’ ‘≈«¬ √≈‚≈ Èæ’ È‘ƒ «‘øÁ≈Õ

‘π‰ ¿π√ Á∆ Êª ÍÁÚ∆ Á∂ «Á÷≈Ú∂ È∂ ÓæÒ Ò¬∆ ˛Õ ◊æ‚∆ Á∂ ‚æÏ∂ «Ú⁄ ’ØÒ ÏÀ·≈ Óπ√≈«¯ Âz∂‘ È≈Ò ‹ª

«ÏÓ≈∆ È≈Ò ÂÛÎ «‘≈ ‘ØÚ∂, Í Ï≈Ï» ‘Øƒ ¿π√ È≈Ò ’»‰◊∂ Ú∆ È‘ƒ, «’¿π∫«’ ¿π√ È≈Ò ‹≈‰-

Í¤≈‰ È‘ƒ ‘Ø¬∆Õ «Óæ‡∆ «Ú⁄ πÒÁ∂ Îæ‡Û ˘ ÓØ„∂ ”Â∂ ¸æ’ ’∂ ‘√ÍÂ≈Ò Í‘πø⁄≈¿π‰ Ò¬∆ ’Ø¬∆ ÓÀÒ∂

’æÍ«Û¡ª Ú≈Ò≈ Ó˜Á» «ÈæÂ ÍÚ∂, Âª «ÈæÂ ÍÚ∂, Í «¬‘ ’øÓ Ï»‡ √»‡ Í«‘È∂ ‘Ø¬∂ ‹ø‡ÒÓÀÈ ’ØÒØ∫

È‘ƒ ‘Ø‰≈, «’π∫«’ «¬¿π∫ ’È ¿π√ Á∆ ÍÀ∫‡ Á∆ Ì≈È «Úø◊∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛ ‹ª ’Ø‡ Á∆ Â«‘ Ìæ‹ ‹ªÁ∆ ˛Õ

ÒØ’ Ú«‚¡≈¬∆ «¬√∂ «Ú⁄ √ÓfiÁ∂‘È «’ Ó»ø‘ Úæ‡ ’∂ ÓæÊ∂ ”Â∂ «Â¿»Û∆ Í≈¬∆ æ÷‰≈, È≈ «’√∂ È≈Ò ÷πæÒ∑

’∂ ÏØÒ‰≈ È≈ ‘æ√‰≈Õ ¡æ‹’æÒ∑ ¡¯√∆ Á≈ ¡‘πÁ≈ ¿πµ⁄∆ Í‘≈Û Á∆ ‡∆√∆ ˛, «‹√ ¿πµÂ∂ «È∆ ·ø„,

√πøfi Â∂ «¬’æÒ ÚÂ∆ «‘øÁ∆ ˛Õ «¬‘Ø-«‹‘∂ ÏÁÈ√∆Ï ¡¯√ ˘ ¡≈Í‰∂ È≈Ò ‹ª ‘∂·ª ’øÓ ’È

Ú≈«Ò¡ª È≈Ò ’Ø Ì≈ÚæÒ∆ Á∆ √ªfi È‘ƒ ‘πøÁ∆Õ ¿π√ Á≈ ‹∆¡ ’Á≈ Ú∆ ‘ØÚ∂, Âª Ú∆ ‘∆¡≈ È‘ƒ

ÍÀ∫Á≈ «’ ¡≈Í‰∆ ÍÁÚ∆ Â∂ Ó≈‰ ÂØ∫ ‘∂·ª Ò«‘ ’∂ «’√∂ ˘ √≈Ê∆√Ófi ’∂ ◊ÒÚ’Û∆ Í≈ ÒÚ∂ ‹ª ‘≈√∂

˘ ‘∆ ¡≈Í‰∂ ‘Ø·ª ÂØ∫ Ï≈‘ «È’Ò‰ Á∂Ú∂Õ

(«ÍÃø. Â∂‹≈ «√øÿ)

(i) ÍÀ∑∂ ˘ „πæ’Úª «√Ò∂÷ «Á˙Õ

(ii) ÍÀ∑∂ Á≈ √ø÷∂Í Ì≈Ú ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

(iii) ÍÀ∑∂ «Ú⁄Ò∂ ÓØ‡∂ ÙÏÁª Á∂ ¡Ê «Ò÷Ø ¡Â∂ Ò’∆ª Ú≈Ò∂ ÙÏÁª Á∂ Ú≈’ Ï‰≈˙Õ

(iv) ¡æ‹’æÒ∑ Á∂ Ï≈Ï» «’‘Ø «‹‘∂ ‘È?

(¬) «¬‘ „≈‚∆ ’Ω‰ √È? Í≥‹≈Ï «Ú⁄ √ø◊∆Â’≈ ÚË∂∂ Óπ√ÒÓ≈È ËÓ Á∂ ¡ÈπÔ≈¬∆ «Ó≈√∆

‘Ø¬∂ ‘ÈÕ Í«‘ÒØ∫ «‘ ‚»Ó Ú∆ √Á≈¿π∫Á √È, «Î «¬‘ ÙÏÁ ‘∆‰≈ √Ó«fi¡≈ ‹≈‰ Òæ◊ «Í¡≈Õ «√æ÷ª Á∂

√«Â◊πª Á∆ «Ó‘Â∂ ÍÚ«Ù È≈Ò «¬‘ Ï≈Ï∆ ¡÷Ú≈¿π‰ Òæ◊ Í¬∂Õ ◊π»¡ª Á∂ √ø◊∆ √Ã∆ ‘«ÓøÁ

√≈«‘Ï «Ú⁄ «√æ÷ª Á∂◊πÏ≈‰∆ ’∆ÂÈ Á∂ ÓØ„∆ ¡≈◊» Â∂ È≈«¬’, «¬’ √ø◊∆Â’≈ Óπ√ÒÓ≈È ‘∆ ‘∂Õ

¡ø«ÓÃÂ√ Â∂ ‘ØÈ◊ª «Ú⁄ «¬È∑ªÁ∂ Ó‘æÒ∂ Á∂ Ó‘æÒ∂ ¡≈Ï≈Á ‘∂Õ √«Ì¡Â≈ «¬È∑ª Á∆ «√æ÷ª Ú≈Ò∆ Â∂

ËÓ «¬√Ò≈Ó∆Õ «Î«¬‘ Í≈«’√Â≈È ◊¬∂, √Ó∂∫ Á≈ «¬’ Ï∂ÁÁ, «ÈÁÀÂ≈-Ì«¡≈ ÓÙ’»Ò≈Õ ¿πÊ∂

«¬‘ «√æ÷ª «Á¡ª ◊π»¡ª Á∂ „≈‚∆ Â∂ ’∆ÂÈ∆¬∂ Ï∂’≈ ‘Ø ◊¬∂Õ’Ú≈Ò∆¡ª ◊≈¿π‰ Òæ◊∂, Í’Ω‰ √π‰∂

¡«Ë¡≈¬∂-B@ : √≈ (¡‰«‚æ‡≈ ÍÀ≈)


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

«¬È∑ª ’ØÒØ∫ ’Ú≈Ò∆¡ª? «¬‘ Âª ÈÚ∂∫ «√æ÷∂ √È «¬√ ‘πÈ «Ú⁄ Â∂ ’¬∆ «ÁÒ‡πæ‡∂ ‘∆ Ó ◊¬∂, «√’æÁ∂

‘«ÓøÁ ˘, «√æ÷ª ˘, Ï≈‰∆ ˘, ◊π» È≈È’ Á∂ ÓÈØ‘ ÙÏÁª ˘Õ ıÀ, «‘ Âª «’ ¿πÏ≈Ò≈√∆ ‹Ø ÓÈ

È∂ ÷≈Ë≈Õ Ú≈Â≈ Âª „≈‚∆¡ª Á∆ ‘Ø ‘∆ √∆Õ „≈‚∆ Ï‘πÂ∂ ‘∆ È‘ƒ, √≈∂ ‘∆ Óπ√ÒÓ≈È ‘πøÁ∂ √ÈÕ

Ì≈Ú∂∫ ¿πÈ∑ª Á∂ ÈÚª ÂØ∫ ¿πÈ∑ª Á∂ Óπ√ÒÓ≈È È≈ ‘Ø‰ Á≈ ÌπÒ∂÷≈ Òæ◊∂,Â Í «’√ È∂ ‹∆π‰≈, ‹∆Ú≈,

÷∆Ú≈, ÈæÊ», Â∂¨, ∂¨, Óπ√ÒÓ≈Èª Á∂ Èª È‘ƒ √π‰∂? √Ø «¬‘ „≈‚∆ Óπ√ÒÓ≈È √È, ◊π» Á∂ÁÏ≈«Ú⁄

¡≈ ’∂ ◊π» Â∂ ÔØ«Ë¡ª Á∆ √»ÓÂ≈¬∆ Á∆¡ª «√¯Âª ’Á∂ √ÈÕ «¬È∑ª Á∆ ÏØÒ∆ ·∂· ¿π‘ ÏØÒ∆, √∆,

«‹√ ˘ ÒØ’ Ì≈Ú∂∫ ÿª Â∂ «Ú‘Ï≈ «Ú⁄ È‘ƒ √È ÏØÒÁ∂, «’¿π∫«’ ’«ÚÂ≈ Á∆ ÏØÒ∆, Ì≈Ú∂∫ fiªÚÒ≈

«¬‘Ø ÍÚ∂ «’ ÏØÒ-⁄≈Ò Á∆ ÏØÒ∆ ‘∆ ‘πøÁ∆ ˛, ¿π⁄∂⁄∆ Â∂ Úæ÷∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬È∑ª ’Ú∆¡ª Á∆ ÏØÒ∆ ¡≈Ó

√Ófi «Ú⁄ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆ Ó≈fi∆, Í≥‹≈Ï∆ ø◊‰ Ú≈Ò∆, ¯≈√∆, ¡Ï∆ Á∆¡ª ÍÃ⁄æ«ÒÂ ÙÏÁª Ú≈Ò∆,

√ø√«¥Â Á∂ Ó»Ò »Í ÂØ∫ «‘Â, Í ÍÃÚÂ∂ ‘Ø¬∂ »Í Ú≈Ò∆ ‘πøÁ∆ √∆Õ ÓÈ ¿πµÍ «√æË∆ ÍÃÌ≈Ú Í≈¿π‰

Ú≈Ò∆, √πæÂ∆¡ª ’Òª ˘ ‹◊≈¿π‰ Ú≈Ò∆, √»ÓÂ≈¬∆ Á∂ √ØÓ∂ ÷ØÒ∑‰ Ú≈Ò∆, ÔØ«Ë¡ª Á∆¡ª Ùı√∆¡Âª

Á≈ «⁄ÂÈ ’È Ú≈Ò∆ ‘πøÁ∆ √∆Õ

(◊πÏ⁄È «√øÿ “Â≈«ÒÏ”)

(i) ÍÀ∑∂ ˘ ‚πæ’Úª «√Ò∂÷ «Á˙Õ

(ii) Í≥‹≈Ï «Ú⁄ √ø◊∆Â’≈ ’Ω‰ √È? ¿πÈ∑ª Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Èª Ú∆ Áæ√ØÕ

(iii) Í≥‹≈Ï Á∆ Úø‚ √Ó∂∫ «¬‘ √ø◊∆Â’≈ «’æÊ∂ ◊¬∂ ¡Â∂ ¿πÊ∂ ¿πÈ∑ª Á∆ ’∆ ‘≈ÒÂ ‘Ø¬∆?

(iv) „≈‚∆¡ª Á∆ ÏØÒ∆ «’‘Ø «‹‘∆ Í≥‹≈Ï∆ ‘πøÁ∆ √∆?


A. √≈ ÂØ∫ Âπ‘≈‚≈ ’∆ Ì≈Ú ˛?

B. «Ò÷‰ ’Ò≈ «Ú⁄ √≈ Á∆ ’∆ Ó‘æÂÂ≈ ˛ ?

JJJ


ÈØ‡¡«Ë¡≈¬∂-BA : √ø÷∂Í-⁄È≈(Precis)

«ÚÙ≈-Ú√Â» (Contents)A. √ø÷∂Í ⁄È≈ Á∂ ¡Ê

B. √ø÷∂Í ⁄È≈ Á∆ ÒØÛ

C. ¿πÁ≈‘‰ª √≈«‘Â

D. ¡«Ì¡≈√

√ø÷∂Í Á≈ ÙÏÁ∆ ¡Ê ˛ ÊØÛ∑≈Õ Úæ‚∆ ÓÈ Á≈ Ì≈Ú ÊØÛ∑∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «ÏÓ≈ ’ÈÕ √ø÷∂Í-

⁄È≈ ˘ ¡ø◊Ã∂˜∆ «Ú⁄ ÍÃÀ√∆ ˘ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ √ø÷∂Í ⁄È≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √ø÷∂Í-⁄È≈ ˘ √≈

«Ò÷‰≈ È‘ƒ ⁄≈‘∆Á≈Õ Ì≈Ú∂∫ ÙÏÁ∆ ¡Êª «Ú⁄ Ï‘πÂ Î’ È‘ƒ ˛, Í √≈ «Ú⁄ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ÍÀ∑∂ Á∆

‹ª ⁄È≈ Á∂ «Ú⁄≈ª ˘ √ø÷∂Í ’’∂ √Ò Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ¡≈¬∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷‰≈ ‘∆ ˜»∆ ‘πøÁ≈˛ Í

√ø÷∂Í ⁄È≈ ˘ ’πfi «ÈÔÓª ¡Ë∆È ‘∆ ⁄È≈ ˘ √ø÷∂Í ’È≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ «’√∂ Ú∆ ÍÀ∑∂ ‹ª ⁄È≈ «Ú⁄

«Ú√Ê≈ È≈Ò «ÁæÂ∆¡ª ◊æÒª Á∂ Ó»Ò ¡Â∂ ¿πÍÔØ◊∆ ÂæÊª Á∆ æ«÷¡≈ ’Á∂ ‘Ø¬∂ ¿π√ ˘ ¤Ø‡∂ »Í «Ú⁄

Í∂Ù ’È ˘ √ø÷∂Í ⁄È≈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

¡æ‹ ÓÈπæ÷ Á∂ πfi∂Ú∂∫ Ï‘πÂ ÚæË ◊¬∂ ‘ÈÕ πfi∂«Ú¡ª ’≈È √Óª ÓÈπæ÷ ’ØÒ ÿæ‡ ˛Õ «¬√ ¡æ‹ Á∂

‘≈Ò≈Â ÓπÂ≈Ï’ √ø÷∂Í ⁄È≈ Á∆ Ï‘πÂ Ó‘æÂÂ≈ ˛Õ √Ó∂∫ Á∆ Ïæ⁄Â ¡Â∂ ÊØÛ∑∂ √Ó∂∫ «Ú⁄ Ï‘πÂ ’πfi

√Ófi-ÒÀ‰≈Õ ÓÈπæ÷∆ Ó‹Ï»∆ ˛Õ Áæ√∂ ◊¬∂ Úæ‚∂ ÍÀ∑∂ «Ú⁄ «‹‘Û∆¡ª ◊æÒª ÏÛ∂ «Ú√Ê≈ È≈Ò Áæ√∆¡ª

‘Ø¬∆¡ª ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª ˘ ’πfi «ÁÈ Ú≈’ª «Ú⁄ ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª ≈‘ƒ «Ò÷ ’∂ «ÁøÁ∂ ‘ªÕ Íπ√ Á≈

’∂∫Á∆ Ì≈Ú ¡ÒØÍ È≈ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ «¬√ Ò¬∆ √ø÷∂Í-⁄È≈ Ò¬∆ ÏØÒ∆ Á∆ ⁄ø◊∆ Â∑ª √Ófi ¡Â∂ √πÒfi∆

‘Ø¬∆ ÏØÒ∆ «Ú⁄ Í∂Ù ’È Á∆ ÔØ◊Â≈ ‘Ø‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ

√ø÷∂Í-⁄È≈ ÍÃÂ∆ ’πfi ◊æÒª ÚæÒ ‘∂· «Ò÷∂ «Ú⁄≈ ÚæÒ «Ë¡≈È Á∂‰≈ ˜»∆ ˛Õ

«ÁæÂ∆ ◊¬∆ ⁄È≈ ˘ √√∆ «‹‘∆ È˜ È≈Ò È‘ƒ ÍÛ∑È∆ ⁄≈‘∆Á∆ «’¿π∫«’ √ø÷∂Í ⁄È≈

«¬’ Â∑ª Á≈ ‘πÈ ˛Õ «¬√ ÍÀ∑∂ ˘ Ú≈-Ú≈ ÍÛ∑È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ Ú≈-Ú≈ ÍÀ∑∂ Á∂ ÍÛ∑‰ È≈Ò ÍÀ∑∂

«Ú⁄ ¡≈¬∂ «÷¡≈Òª ˘ Í»∆ Â∑ª √Ófi‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’È «Ú⁄ ÓÁÁ «ÓÒÁ∆ ˛Õ ÍÀ∑∂ ˘ Ú≈-Ú≈

«¬ÂÈ≈ Ú∆ È≈ Í«Û∑¡≈ ‹≈Ú∂ «’ ‹ÁØ∫ √ø÷∂Í ⁄È≈ «Ò÷‰ ¿π‘ ‘∆ √æÂª √πÂ∂ «√æË ‘∆ ÁπÏ≈≈

«Ò÷∆¡ª ‹≈‰ ¿πÈ∑ª √Âª ˘ ÁπÏ≈≈ «Ò÷∂ ‹≈‰ È≈Ò √ø÷∂Í ⁄È≈ Á≈ Ó»Ò ÓøÂÚ ÷ÂÓ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ

Í»≈ ÍÀ∑≈ ÍÛ∑È ÂØ∫ ‹Ø Úº÷-Úº÷ Ï‰È Ú≈Ò∂ Íπ¡≈«¬ø‡ ÚÒ «Ë¡≈È Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ¿∞‘Èª

Ï‰∂ «÷¡≈Òª ˘ ¥ÓÚ≈ º÷‰ ‹ª ÂÂ∆Ï Á∂‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ √ø÷∂Í ⁄È≈ «Ò÷‰ Ú∂Ò∂ ¡≈Í‰∂ ÚÒØ∫

’Ø¬∆ «Ú⁄≈ È‘∆∫ «Ò÷Á≈Õ ¡≈Í‰∂ ÚºÒØ∫ ’Ø¬∆ ÁÒ∆Ò ‹ª «÷¡≈Ò «Ò÷‰ Á∆ ÒØÛ È‘∆∫Õ

’¬∆ «ÚÁÚ≈Èª Á∂ «Ú⁄≈ ‘À «’ √ø÷∂Í ⁄È≈ ¡√Ò ÍÀ∑∂ Á≈ Â∆‹≈ «‘º√≈ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ

√ø÷∂Í ⁄È≈ «Ú⁄ «¬‘ ˜» ‘Ø‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ √≈∂ «Ú⁄≈ ÍÀ∑∂ Á∂ ¡≈ ‹≈‰Õ ¿∞‘ ¡ºË Ú∆ ‘Ø

√’Á∆ ‘À, ¿∞‘ Â∆‹≈ ‹ª ⁄ΩÊ≈ Ú∆ ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Á≈ Î≈«¬Á≈ ÁÎÂ «Ú⁄ ¡Â∂ ¡≈Ó ’≈-

«Ú‘≈ «Ú⁄ ¡≈Í ÒØÛ ÍÀ∫Á∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ √Ó∂∫ Ò¬∆ «¬’ Â‹Ï≈ √≈ÏÂ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ

«¬Ó«Â‘≈Èª «Ú⁄ √ø÷∂Í ⁄È≈ Ï≈∂ ’¬∆ Â∑ª Á∂ √Ú≈Ò Íπº¤∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È:-

A. ‘∂· «Ò÷∂ ÍÀ∑∂ Á≈ √ø÷∂Í Ì≈Ú ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

B. ÍÀ∑∂ Á≈ „π’Úª «√Ò∂÷ Ú∆ «Ò÷ØÕ

¡«Ë¡≈¬∂-BA : √ø÷∂Í-⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

C. ‘∂· «Ò÷∂ ÍÀ∑∂ Á∆ ÍÃÀ√∆ Ï‰≈, ‹Ø Ó»Ò-⁄È≈ Á≈ √ø÷∂Í ‘ØÚ∂Õ

D. ‘∂· «Ò÷∂ ÍÀ∑∂ «Ú⁄ «’‘Û∂ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’∆Â∂ ‘È, ¿∞‘ ÊØÛ∑∂ «Ú⁄ √ø÷∂Í «Ú⁄ ¡≈Í‰∂

ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

‘∂· ¡√∆∫ Í≥‹≈Ï∆ Ú≈Â’ Á∂ ’∞fi ÍÀ∑∂ «ÁøÁ∂ ‘ª ¡Â∂ ¿∞È∑ª Á∆ √ø÷∂Í ⁄È≈ ’Á∂ ‘ª Âª ‹Ø

«Ú«Á¡≈Ê∆ ˘ √ø÷∂Í ⁄È≈ ’È Ò¬∆ „πº’Ú∆∫ ‹≈‰’≈∆ ‘Ø √’∂:-

‘∂· «Ò÷∂ ÍÀ∑∂ Á≈ √ø÷∂Í Ì≈Ú «Ò÷Ø ‹Ø A@@ ÙÏÁª ÂØ∫ ÚË Â∂ F@ ÙÏÁª ÂØ∫ ÿº‡ È≈ ‘ØÚ∂Õ

A. ¿∞Á≈‘‰:

’∆ ÿ Úº«‚¡ª Ò¬∆ ‘À ‹ª Ïº«⁄¡ª Ò¬∆? ’∆ ÿ Á≈ ÍÃØ◊≈Ó Ïº«⁄¡ª ˘ Óπº÷ º÷ ’∂

Ï‰≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ Ó≈«Í¡ª Â∂ ‘Ø Úº«‚¡ª ˘? ’«‘‰ ˘ Âª √≈∂ «¬‘ ’«‘‰◊∂ «’ Ïº⁄∂ Á∆

√‘»ÒÂ, Ïº⁄∂ Á≈ ¡≈≈Ó Â∂ Ïº⁄∂ Á∆¡ª ÒØÛª √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ‘Ø‰∆¡ª ⁄≈‘∆Á∆¡ª ‘È Í ¡√Ò «Ú⁄

«¬‘ È‘∆∫ ‘πøÁ≈Õ ‹Á Ïº⁄∂ ˘ ¡≈≈Ó Á∆ ÒØÛ ‘πøÁ∆ ‘À Âª Úº‚∂ ÙØ Ó⁄≈ √’Á∂ ‘È, Í ‹Á Úº‚∂

¡≈≈Ó ’ ‘∂ ‘πøÁ∂ ‘È Âª Ïº⁄∂ ˘ ÙØ Ó⁄≈‰ Á≈ ‘º’ È‘∆∫ ‘πøÁ≈Õ ‹Ø ÙØ Ó⁄≈¬∂ Âª ¿∞√ ˘ Ï≈‘ Ì∂‹

«ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‹∂ Ïº⁄≈ Ï≈‘ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∂◊≈ Âª √≈‚∆ Ó˜∆ ‘ØÚ∂◊∆, Ì∂‹ª◊∂, Í ‹Á ¡√ª Ï≈‘

√À ’È ‹≈‰≈ ‘ØÚ∂ Âª Ïº⁄∂ ˘ ¿∞√ Á∆ Ó˜∆ Á∂ «ıÒ≈Î ‘∆ Ë∆’ ’∂ ÒÀ ‹≈Úª◊∂Õ ‹∂ ¡≈Í‰∆ ‹≈È

Â∂ ’Ø¬∆ Óπ√∆ÏÂ Ï‰∆ ‘ØÚ∂◊∆ Âª Ïº⁄∂ Á∂ Ì«Úº÷Â ˘ ¡√∆∫ ˙‘Ò∂ ’ «ÁøÁ∂ ‘ªÕ Úº‚∂ ÂØ∫ Úº‚≈ ¡≈ÁÙ

√≈‚∆¡ª Ó≈Úª Á≈ «¬‘ ‘πøÁ≈ ‘À «’ Ïº⁄∂ ˘ ¤≈Â∆ È≈Ò Ò≈ ’∂ ÓÈ≈ ‘ÀÕ «¬√ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ «Ú⁄

ÚÂÓ≈È «¬ø◊«Ò√Â≈È Á∆ ‘≈ÒÂ ÚÒ Ú∂÷ØÕ Á»‹∂ Ó‘≈È Ô∞ºË √Ó∂∫ «¬ø◊«Ò√Â≈È Á∂ ÂÏ≈‘ ‘Ø ‹≈‰

Á≈ ıÂ≈ √∆, Í √’≈ È∂ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª «¬øÂ˜≈Ó Ïº«⁄¡ª ˘ Ï⁄≈‰ Á≈ ’∆Â≈Õ Ïº«⁄¡ª ˘

√’±Òª «Ú⁄Ø∫ ‘‡≈ ’∂ Ï⁄≈¡ Ú≈Ò∆¡ª Ê≈Úª Â∂ Ì∂‹ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ Âª ‹Ø ÓπÒ’ Á≈ Ì«Ú÷ ÂÏ≈‘ È≈

‘Ø ‹≈¬∂Õ Ó≈Úª ’ØÒØ∫ È÷∂Û ’∂ Ïº«⁄¡ª ˘ «˜øÁ≈ º÷‰ Ò¬∆ Í»≈-Í»≈ «¬øÂ˜≈Ó ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ

√ø÷∂Í ⁄È≈ :

¡≈Ó ÿª «Ú⁄ ÿ∂¨ ÍÃØ◊≈Ó Ïº«⁄¡ª Á∆ √‘»ÒÂª Á≈ «ı¡≈Ò º÷ ’∂ È‘∆∫ Ï‰≈«¬¡≈

‹ªÁ≈Õ ÿ «Ú⁄ Úº«‚¡ª Á∆ Ó˜∆ ⁄ÒÁ∆ ‘ÀÕ Ïº«⁄¡ª Á∂ Ì«Ú÷Â Á≈ Ú∆ «ı¡≈Ò È‘∆∫ º÷Á∂Õ «‹Ê∂

‹ø◊ Á∂ √Ó∂∫ «¬ø◊«Ò√Â≈È «ÈÚ≈√∆¡ª È∂ ¡≈Í‰∂ ÓπÒ’ Á∂ Ì«Ú÷Â ˘ Ï⁄≈‰ Ò¬∆ Ó≈Úª ’ØÒØ∫ Ïº⁄∂

Úº÷ ’ Ï⁄≈¡ Ú≈Ò∆¡ª Ê≈Úª ¿∞µÂ∂ Ì∂‹ «ÁºÂ∂ √È, ¿∞µÊ∂ √≈‚∆¡ª Ó≈Úª «¬’ «Ó≥‡ Ò¬∆ Ú∆ ¡≈Í‰∂

Ïº⁄∂ Úº÷ È‘∆∫ ’È≈ ⁄≈‘πøÁ∆¡ªÕ

«√Ò∂÷ : Ïº«⁄¡ª Á∆ Í≈Ò‰≈

¿πÁ≈‘‰ :-

√Ì ÂØ∫ Í«‘Òª «¬‘ ÌÓ ÓÈ «Ú⁄Ø∫ ’æ„ «Á¿π «’ ÎÒ≈‰≈ ’øÓ «¬˜Â Ú≈Ò≈ ˛ Â∂ ÎÒ≈‰≈

’Ó∆È≈Õ ‘∂’ ’øÓ «¬µ˜Â Ú≈Ò≈ Ï‰ √’Á≈ ˛Õ ’øÓ ’Ó∆È∂ È‘ƒ ‘πøÁ∂Õ ’È Ú≈Ò≈ ¿π√ ˘ ⁄ø◊≈ ‹ª

Ó≈Û≈ ’ «ÁøÁ≈ ˛Õ √≈∂ ÈΩ‹Ú≈È Íπ≈‰∂ «÷¡≈Òª Á∆ Í≥‚ ’Ó ÂØ∫ ‘∂·ª √πæ‡ √’‰Õ «‹‘Û∂ ’øÓ Ò¬∆

¿πÈ∑ªÁ≈ ÓÈ π«⁄Â ‘πøÁ≈ ˛π√∂ ’øÓ «Ú⁄ «√æ«÷¡≈ ‘≈√Ò ’ÈÕ «Ú¡≈‘ ¿πÁØ∫ Âæ’ È≈ ’Ú≈¿π‰ ‹ÁØ∫

Âæ’ ⁄ø◊∂ ◊π˜≈∂ ‹Ø◊∆ ÔØ◊Â≈ ÍÀÁ≈ È‘ƒ ‘Ø ‹ªÁ∆Õ «Ú¡≈‘ ’Ú≈¿π‰ È≈ÒØ∫ Ø˜∆ Ø‡∆ ’Ó≈¿πÓ ‹Ø◊≈

‘Ø‰≈ ˜»∆ ˛Õ «‹Ê∂ «‘‰ «ÓÒ∂ ¿πÊ∂ «‘‰ ‹Ø ’È≈ «ÓÒ∂ ’È «’√∂ Óπ√∆ÏÂ ÂØ∫ È≈ ÿÏ≈¿π‰Õ

‹ÁØ∫ ¿πÈ∑ª Á∂ ÓÈ Á∆ ¡Ú√Ê≈ «¬‘Ø «‹‘∆ ‘Ø‹≈Ú∂◊∆ Âª ¿πÈ∑ª ˘ ’øÓ Á≈ ÿ≈‡≈ È‘ƒ ‘∂◊≈Õ ¬∆÷≈,

fi»·, Î∂Ï, «È’ø«Ó¡≈ø Á∆¡ª ’π«√ÎÂª ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ ’øÓ Á≈ ÙΩ’ «’√∂ ˘ ÍÀ ‹≈Ú∂, ¿π√ «Ú⁄Ø∫ ’π«√ÎÂª

¡≈Í∂ ¿π‚ ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ


ÈØ‡√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

ÈΩ‹Ú≈Èª ˘ ¡≈Í‰∂ ÓÈ «Ú⁄ «¬µ˜Â Ú≈Ò∂ ¡Â∂ ’Ó∆È∂ ’øÓ Á≈ ÌÓ ’æ„ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

¡≈Í‰∆ π⁄∆ ÓπÂ≈Ï’ ’øÓ ¡Èπ√≈ «√æ«÷¡≈ ‘≈√Ò ’È≈ ‘ ¡Ú√Ê≈ «Ú⁄ ’øÓ ’È Á∆ π⁄∆

¿π‹≈◊ ’ÈÕ ‹ÁØ∫ ’øÓ Á≈ ÙΩ’ ÍÀÁ≈ ‘Ø‹≈Ú∂◊≈ Âª ¬∆÷≈, fi»·, Î∂Ï ¡≈«Á ’π«√ÎÂª ¡≈Í∂ ¿πµ‚

‹≈‰◊∆¡ªÕ

«√Ò∂÷ : ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ ’øÓ Á∆ Ó‘≈ÈÂ≈

¿πÁ≈‘‰ :-

Ì≈Â «Ú⁄ Ó«‘ø◊≈¬∆ Á∆ √Óæ«√≈ È∂ «Ú’≈Ò »Í Ë≈È ’ «Ò¡≈ ˛Õ ¡≈Ó ÒØ’ª ˘

¡≈Í‰∆¡ª ÓπÙ«’Òª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ «‘≈ ˛Õ «¬√È∂ Á∂Ù Á∆ ¡≈Ê’ √«ÊÂ∆ ¿πµÂ∂ Ï‘πÂ Ïπ≈

ÍÃÌ≈Ú Í≈«¬¡≈ ˛Õ ¡Ê Ù≈√Â∆ ¡≈÷Á∂‘È «’ ¿πÈÂ ‘Ø ‘∂ Á∂Ùª «Ú⁄ Ó«‘ø◊≈¬∆ Á≈ ÚË‰≈

√πÌ≈Ú’ ◊æÒ ˛Õ Í«¬√ Á∆ Ú∆ ’Ø∆ ‘æÁ ‘Ø‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ ◊∆Ï Ó˜Á» ÁØ Ú∂Ò∂ Á∆ Ø‡∆ ÍÃ≈ÍÂ ’È

ÂØ∫ Ú∆ ¡√ÓæÊ ‘ÈÕ √≈˘ ÚËÁ∆ Ó«‘ø◊≈¬∆ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ’≈Èª ˘ √Ófi ’∂ «¬È∑ª ˘ Á» ’È ÚæÒ

«Ë¡≈È Á∂‰ Á∆ ÒØÛ ˛Õ

√ø÷∂Í È⁄≈ :-

Ì≈Â «Ú⁄ Ó«‘ø◊≈¬∆ Á∆ √Óæ«√¡≈ È∂ «Ú’≈Ò »Í Ë≈È ’ «Ò¡≈ ˛Õ ¡≈Ó ÒØ’ª Á∆¡ª

Óπæ÷ ÒØÛª Í»∆¡ª È≈ ‘Ø‰ ’’∂ Á∂Ù Á∆ ¡≈Ê’ √«ÊÂ∆ ¿πµÂ∂ Ï‘πÂ Ïπ≈ ÍÃÌ≈Ú «Í¡≈ ˛Õ √Ø ÚËÁ∆

Ó«‘ø◊≈¬∆ Á∂ ’≈Èª ˘ √Ófi ’∂ «¬È∑ª ˘ Á» ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

«√Ò∂÷ : Ì≈Â «Ú⁄ Ó«‘ø◊≈¬∆ Á∆ √Óæ«√¡≈

¿πÁ≈‘‰ :-

¡ø◊∂˜∆ Á∂ «¬’ «Ò÷≈∆ È∂ «’‘≈ ˛ «’ ≈Â ˘ ¤∂Â∆ √Ω∫ ‹≈‰ È≈Ò ¡Â∂ √Ú∂∂ ‹ÒÁ∆ ¿πµ·‰

È≈Ò «√‘Â, ËÈ ¡Â∂ ÏπæË∆ «ÂøÈ∂ ÍÃ≈ÍÂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ √Ú∂∂ ¿πµ·‰ È≈Ò ÏøÁ∂ È∂ ¡≈Í‰≈ Ï‘πÂ √≈≈ ’øÓ

Óπ’≈ «Ò¡≈ ‘πøÁ≈ ˛, «‹√ Ú∂Ò∂ «’ Á«ÒÁ∆ ¡‹∂ «Ï√Â∂ «Ú⁄ ÿπ≈Û∂ Ó≈ ‘∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ √Ú∂∂ ¿πµ·‰

Ú≈Ò≈ Ï≈‘ √À ˘ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ’√Â ’Á≈ ˛, «‹√ È≈Ò √≈≈ «ÁÈ ÷πÙ «‘øÁ≈ ˛ ¡Â∂ «ÏÈª

Ê’∂Ú∂∫ Á∂ ’øÓ ’ √’Á≈ ˛Õ ¿π√ ˘ «’√∂ ’øÓ «Ú⁄ ‹ÒÁÏ≈˜∆ ’È Á∆ ÒØÛ È‘ƒ ‘πøÁ∆Õ ¿π‘ “√«‘‹

Í’∂ √Ø Ó∆·≈ ‘Ø«¬” Á∂ ¡÷≈‰ ˘ ¡ÓÒ∆ ‹≈Ó≈ Í«‘È≈ √’Á≈ ˛Õ ’øÓ ¿π‘Á∂ ¿πµÂ∂ √Ú≈ È‘ƒ ‘πøÁ≈,

¿π‘ ’øÓ ¿πµÂ∂ √Ú≈ «‘øÁ≈ ˛Õ ¿π‘ «ÏÈª ‘ÎÛ≈ ÁÎÛ∆ Á∂ ¡≈Í‰∆ ’πÁÂ∆ ⁄≈Ò È≈Ò⁄ÒÁ≈ ˛Õ π‘

’øÓ Ú∆ ÷≈ ’∂◊≈ ¡Â∂ ¡≈≈Ó ’È Ò¬∆ Ú∆ √Óª Ï⁄≈ ÒÚ∂◊≈Õ

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

≈Â ˘ ¤∂Â∆ √Ω∫ ‹≈‰ È≈Ò ¡Â∂ √Ú∂∂ ‹ÒÁ∆ ¿πµ·‰ È≈Ò √«‘Â, ËÈ ¡Â∂ ÏπæË∆ «ÂøÈ∂ ÍÃ≈ÍÂ

‘πøÁ∂ ‘ÈÕ √Ú∂∂ ¿πµ·‰ È≈Ò ’øÓ ‹ÒÁ∆, ÷≈ ¡Â∂ ¡≈√≈È∆ È≈Ò ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ

«√Ò∂÷ : √Ú∂∂ ¿πµ·‰ Á∂ Ò≈Ì

¿πÁ≈‘‰ :-

¡æ‹ ’æÒ∑ Á∆ «˜øÁ◊∆ «¬’ ‘πÒÛ ˛, Ú≈ÚØÒ≈ ˛Õ «¬√ «Ú⁄ «Ú‘Ò «’æÊ∂? Â∂ «Ú‘Ò∆¡ª ◊æÒª

Á≈ ÓΩ’≈ «’æÊ∂? «Î √≈∂ «√¡≈‰∂, Ë≈Ó’ «Ò÷≈∆ Â∂ √Ó≈‹’ ¡≈◊» «¬√ ◊æÒ Á∂ «ÚπæË ‘È «’ ’Ø¬∆

√Óª ◊æÍª «Ú⁄ «ÏÂ≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ ’«‘øÁ∂ È∂ «’ «‹æÊ∂ ¡√ª ¡≈Í‰∂ ‘’Ó Á≈‹Ú≈Ï Á∂‰≈ ˛, ¿πÊ∂

‘ ’ÊÈ Á≈ Ú∆ «◊‰ «◊‰........????

¡«Ë¡≈¬∂-BA : √ø÷∂Í-⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

..... Á∂ ‘È, «‹È∑ª Á∆ «◊‰Â∆ ¡≈‡∂ «Ú⁄ ¨‰ Á∂ Ï≈Ï Ú∆ È‘ƒÕ ¡≈Ó «¬√Â∆¡ª «Íæ¤∂

Úª◊ ÿÁ∆ ⁄≈ Á∆Ú≈∆ «Ú⁄ ’ÀÁ ‘ÈÕ

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

«¬√Â∆ Á∂ √Ê≈È Ï≈∂ Úæ÷-Úæ÷ Á∂Ùª «Ú⁄ Úæ÷-Úæ÷ «Ú⁄≈ ‘ÈÕ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ «¬√Â∆

ÈΩ’∆ È‘ƒ ’Á∆Â∂ ÿ «Ú⁄ Ïæ«⁄¡ª ˘ Í≈Ò‰ Â∂ ÍÛ∑≈¿πÓ Á≈ ’øÓ ’Á∆ ˛, Í Ô»Í «Ú⁄ «¬‘

«¬’æÒ∆ ‹ª ÓÁ È≈Ò «ÓÒ’∂ ‹∆ÚÈ Á∆ ‘∂’ «˜øÓ∂Ú≈∆ ˘ «√∂ ⁄Û∑≈¿π∫Á∆ ˛Õ Âπ’∆ Â∂ ‹Í≈È «Ú⁄

Ú∆ «¬‘ «Ú≈‹ ÍÃ⁄ÒÂ ‘Ø «◊¡≈ ˛ ‘π‰ «‘øÁπ√Â≈È ¿πµÂ∂ Ú∆ Íæ¤Ó∆ Á∂Ùª Á≈ ÍÃÌ≈Ú ÍÀ «‘≈ ˛Õ Í

«¬Ê∂ ¡‹∂ «Úæ«Á¡≈ Á∆ ˚Û∑ ˛, «‹√ ’’∂ ÊØÛ∑∆¡ª ‘∆ «¬√Â∆¡ª Ï≈‘ Á∂ ’øÓª «Ú⁄ «‘æ√≈ ÒÀ∫Á∆¡ª

‘È Â∂ ¡≈Ó ’’∂ ÿª ‹Ø◊∆¡ª ‘∆ ‘ÈÕ

«√Ò∂÷ : √Ó≈‹ «Ú⁄ «¬√Â∆ Á≈ √Ê≈È

¿πÁ≈‘‰ :-

«√¯ ¿π‘∆ Á∂Ù ¡Ó∆ Â∂ Ó≈Ò≈Ó≈Ò ‘Ø √’Á∂ ‘È «‹È∑ªÁ∂ ÒØ’ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í Ò∆ ’πfi ÈÚª √Ø⁄

√’Á∂ ‘ÈÕ ¿π‘∆ ’øÓ ’Á∂ ‹≈‰≈ ‹Ø ¡æ◊∂ «’√∂ È∂ ’ «Ò¡≈ ˛, π’∂ «Ú’≈√ Á∆ «ÈÙ≈È∆ ˛Õ ‘Ø‰‘≈

ÓÈπæ÷ «¬‘∆ √Ø⁄Á≈ ˛ «’ ‘æÊÒ≈ ’øÓ «Í¤Ò∂ ’∆Â∂ ’øÓ È≈ÒØ∫ ⁄ø◊∂≈ ‘ØÚ∂Õ «‹√ ’ΩÓ Á≈ «¬‘ «÷¡≈Ò ‘Ø

‹≈Ú∂ «’ Í≥‹ √Ω ‹ª ‘˜≈√≈Ò Í«‘Òª Ú≈Ò≈ ‹∆ÚÈ ⁄ø◊≈ √∆ «¬√ Ò¬∆ ¿π√∂ ˘ ‘∆ «ÈÙ≈È≈ æ«÷¡≈

‹≈Ú∂, ¿π√ ’øÓ ˘ «˜øÁ◊∆ Á∆¡ª «Í¤Ò∆¡ª ’Â≈ª «Ú⁄ ÷ÒØ‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ È√Òª Á∆ Ó≈È«√’

¡Ú√Ê≈ ¿πµÂ∂ ‘∆ ¿πÈ∑ª Á∆ ÷πÙ‘≈Ò∆ Â∂ √≈Ê’Â≈ «ÈÌ ’Á∆ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’√∂ È√Ò Á∂ ÒØ’

Ò’∆Á∂ Î’∆ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È, ‘Ó∂Ù≈ «’√∂ Á∂ Í≈¬∂ Í»«È¡ª ¿πµÂ∂ ‘∆ ⁄æÒÁ∂ ‘È, ¡≈Í»ø ’Ø∆ Í»È≈

Í≈¿π‰ Á∆ ÁÒ∂∆ È‘ƒ æ÷Á∂, «Í¤Òæ◊ ¡÷Ú≈‰ «Ú⁄ ‘∆ ¯ı √ÓfiÁ∂ ‘È Â∂ ÓØ‘∆ ‘Ø‰Ø∫ ÿÏªÁ∂

‘È, ¿π√ È√Ò Á≈ Ú≈Ë≈ π’ ‹ªÁ≈ ˛, ÏπæË ÓØ‡∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛ Â∂ «˜øÁ◊∆ «Ú⁄Ø∫ √π‘‹-√π¡≈Á ÿæ‡

‹ªÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘∆ ’ΩÓ √πÂøÂ È‘ƒ «‘ √’Á∆, ˜» «’√∂ Á»‹∆ ’ΩÓ Á∆ ◊πÒ≈Ó Ï‰ ‹ªÁ∆ ˛Õ √Ø

«ÁzÛ∑ ’È Ú≈Ò∆ ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ ÈÚª √Ø⁄‰ Â∂ ’È «Ú⁄ ‘∆ ‹∆ÚÈ Á∆ È‹≈Â ˛Õ Á∂ÙÁ∆ ¿πµÈÂ∆

Âª ‘∆ √øÌÚ ˛ ‹∂ Âπ√ƒ ’Ø¬∆ ÈÚª «ı¡≈Ò ÁπÈ∆¡ª ˘ «Á¿πÕ ’Ø∆ ÈÚƒ ’≈„ ’æ„Ø, ’Ø¬∆ ÈÚª √πæ÷

¬∆‹≈Á ’Ø, ’Ø¬∆ ÈÚª Ó≈◊ ÒæÌØ, ÈÚƒ √Ø⁄ √Ø⁄Ø Â∂ ÈÚ∂∫ ¡ÓÒ ’ØÕ

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

«√¯ ¿π‘∆ Á∂Ù ¡Ó∆ Â∂ Ó≈Ò≈ Ó≈Ò ‘Ø √’Á∂ ‘È «‹È∑ª Á∂ ÒØ’ ¡≈Í‰∂ ≈Í Ò∆ ’πfi ÈÚª √Ø⁄

√’Á∂ ‘ÈÕ Íπ≈‰∂ Í»«È¡ª Â∂ ÂπÈ≈ π’∂ «Ú’≈√ Á∆ «ÈÙ≈È∆ ˛Õ È√Òª Á∆ Ó≈È«√’ ¡Ú√Ê≈

¿πµÂ∂ ‘∆ Á∂Ù Á∆ ÷πÙ‘≈Ò∆ Â∂ ¡≈Ê’Â≈ «ÈÌ ’Á∆ ˛Õ Á∂Ù Á∆ ¿πµÈÂ∆ Ò¬∆ ÈÚª «ı¡≈Ò, ÈÚƒ

’≈„, ÈÚª Ó≈◊ Á∂ ÈÚƒ √Ø⁄ Â∂ ¡ÓÒ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

«√Ò∂÷ : Á∂Ù Á∆ ¿πµÈÂ∆ Ò¬∆ ÈÚƒ √Ø⁄ Á∆ ÒØÛ

¿πÁ≈‘‰ :-

«Ú«Á¡≈Ê∆ ‹∆ÚÈ Á∂ ‹∆ÚÈ Á≈ «¬’ ÏÛ≈ ’∆ÓÂ∆ Ì≈◊ ˛Õ «¬‘ ¡Ú√ ¿π‘ Ïπ«È¡≈Á ˛

«‹√ ¿πµÍ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆ «˜øÁ◊∆ Á≈ Ó≈‘ΩÒ ¿π√≈«¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «‹È∑ª ’Ø¬∆ «¬√ Èƒ‘ ˘ Íæ’≈ ’

ÒÀ∫Á≈ ˛, ¿πÈ∆ ‘∆ ¿π‘ ¡≈Í‰∆ «˜øÁ◊∆ √Ú≈ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ Ï‘πÂ √≈∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ «¬√ ‹∆ÚÈ ˘ «È≈

ÓΩ‹-Ó∂Ò≈ ¡Â∂ ‘æ√‰-÷∂‚‰ Á≈ ÓΩ’≈ √ÓfiÁ∂ ‘È ¡Â∂ «¬√ ‹∆È «Ú⁄Ø∫ ’πfi ÍÃ≈ÍÂ È≈ ’Á∂ ‘Ø¬∂ «¬√

˘ «Ú¡Ê ◊Ú≈ Á∂∫Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò≈ÍÚ≈‘∆ Ò¬∆ ¿πÈ∑ª ˘ Ï≈¡Á «Ú⁄ Í¤Â≈¿π‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛,

«’¿π∫«’ «˜øÁ◊∆ Á∆¡ª ’ΩÛ∆¡ª ¡√Ò∆¡Âª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È Ò¬∆ ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í ˘


ÈØ‡«Â¡≈ È‘ƒ ’∆Â≈ ‘πøÁ≈Õ

«Ú«Á¡≈Ê∆ Á≈ √Ì ÂØ∫ Úæ‚≈ ¯˜ «Úæ«Á¡≈ ÍÃ≈ÍÂ ’È≈ ˛Õ ÍÛ∑≈¬∆ ’È Ò¬∆ ‘∆ ¿π‘

√’»Ò ‹ª ’≈Ò‹ «Ú⁄ ¡≈¿π∫Á≈ ˛ Í «È≈ «’Â≈Ï∆ ’∆Û≈ ‘∆ Ï«‰¡≈ «‘‰≈ ÍÛ∑≈¬∆ Á≈ ÓÈØÊ

È‘ƒÕ ÍÛ∑≈¬∆ Á≈ ¡Ê «√¯ «ÁÓ≈◊∆ «Ú’≈√ ‘∆ È‘ƒ √◊Ø∫ ÓÈæ÷ Á≈ √Óπæ⁄≈ «Ú’≈√ ˛Õ «¬√ Ò∆

«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ¿π‘ «ÁÓ≈◊∆ «Ú’≈√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¡≈Í‰∂ √∆ Â∂ ¡≈ÂÓ≈ ˘

Ú∆ «Ú’«√Â ’ÈÕ «‹È∑ª ’Ø¬∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ «¬√ √Ó∂∫ «Ú⁄ ¡≈Í‰∆ Ùı√∆¡Â ˘ ÚË∂∂ «È÷≈

ÒÚ∂◊≈, ¿πÈ∑ª ‘∆ ÚæË √«Â’≈ ¿π‘ √Ó≈‹ «Ú⁄ Í≈Ú∂◊≈Õ

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

«Ú«Á¡≈Ê∆ ‹∆ÚÈ ÓÈπæ÷ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∆ Èƒ‘ ˛Õ ‹Ø «Ú«Á¡≈Ê∆ «¬√ Èƒ‘ ˘ Íæ’≈ È‘ƒ

’Á∂ ¿πÈ∑ª ˘ Ï≈¡Á «Ú⁄ Í¤Â≈¿π‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛ «’¿π∫«’ «˜øÁ◊∆ Á∆¡ª ’ΩÛ∆¡ª ¡√Ò∆¡Âª Á≈

√≈‘Ó‰≈ ’È Ò¬∆ ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í ˘ «Â¡≈ È‘ƒ ’∆Â≈ ‘πøÁ≈Õ «Ú«Á¡≈Ê∆ Á≈ √Ì ÂØ∫

Úæ‚≈ ¯˜ «Úæ«Á¡≈ ÍÃ≈ÍÂ ’È≈ ˛Õ «Úæ«Á¡≈ È≈Ò «ÁÓ≈◊∆ «Ú’≈√ ‘∆ È‘ƒ, √◊Ø∫ ÓÈπæ÷ Á≈

√Óπæ⁄≈ «Ú’≈√ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡≈Í‰∂ √∆ Â∂ ¡≈ÂÓ≈ Á≈ «Ú’≈√ ’’∂ ¡≈Í‰∆

Ù÷√∆¡Â ˘ ÚË∂∂ «È÷≈ ’∂ √Ó≈‹ «Ú⁄ √«Â’≈ ÔØ◊ √Ê≈È ÍÃ≈ÍÂ ’ √’Á≈ ˛Õ

«√Ò∂÷ : «Ú«Á¡≈Ê∆ ‹∆ÚÈ Á≈ ÓÈØÊ

¿πÁ≈‘‰ :-

¡≈Ó «ı¡≈Ò ˛ «’ Ú«˜Ù Í«‘ÒÚ≈Èª ‹ª «÷‚≈∆¡ª Ò¬∆ ‘∆ ˜»∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ ‹È-√≈Ë≈È

Â∂ ı≈√ ’ «¬√Â∆¡ª Ò¬∆, «‹È∑ª Á≈ Í«‘ÒÚ≈È Ï‰È≈ ˛ Â∂ È≈ «’√∂ ÷∂‚ «Ú⁄ È≈Ó‰≈ ÍÀÁ≈

’È≈ ‘πøÁ≈ ˛, Ú«˜Ù Á∆ ’Ø¬∆ ÒØÛ È‘ƒÕ √’»Òª, ’≈Ò‹ª «Ú⁄ Ú∆ ÷∂‚≈ Â∂ Ú«‹Ù ˘

«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ «Úæ«Á¡≈ Á≈ Ì≈◊ È‘ƒ «◊«‰¡≈ ‹ªÁ≈Õ Ó≈Í∂ Ú∆ √Ø⁄Á∂ ‘È «’ ¿π‘ Ïæ«⁄¡≈ø ˘

√»’Òª ’≈Ò‹ª «Ú⁄ ÍÛ∑È Ò¬∆ Ì∂‹Á∂ ‘È È≈ «’ ÷∂‚ª ¡Â∂ Ú«‹Ù ¿πµÂ∂ Ú’Â ÏÏ≈Á ’È Ò¬∆

Ú«‹Ù Ï≈∂ «¬’ ‘Ø Ú∆ ◊ÒÂ «ı¡≈Ò ÍÃ⁄ÒÂ ˛ «’ «¬‘ «√¯ √∆ ˘ √π‚ØÒ Â∂ Â≈’ÂÚ

Ï‰≈¿π‰ Ò¬∆ ‘∆ ˜»∆ ˛ Í √æ⁄ Âª «¬‘ ˛ «’ Ú«‹Ù Á≈ √ÏøË «¬È∑ª Â≈’Â Â∂ √π‚ΩÒÂ≈ È≈Ò

È‘ƒ «‹øÈ≈ «√‘Â È≈Ò ˛Õ «√‘Â Ò¬∆ «‹øÈ∆ ˜»∆ ÷π≈’ ˛, ¿πÈ∆ ‘∆ ˜»∆ Ú«‹Ù ˛Õ «ÏÓ≈∆¡ª

ÂØ∫ Ï⁄‰ Ò¬∆Â∂ √∆ ˘ ¡Ø◊ æ÷‰ Ò∆ Ú«‹Ù ÁÚ≈¬∆¡ª È≈ÒØ∫ Ú∆ ÚË∂∂ Ò≈ÌÁ≈«¬’ ‘Ø √’Á∆

˛Õ ¡Ø◊ √∆ «Ú⁄ ‘∆ ¡Ø◊ ÓÈ Á≈ «ÈÚ≈√ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¡Ø◊ ÂÈ Â∂ ¡Ø◊ ÓÈ ‘∆ ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ

«Ú⁄ ÷∂Û≈ È‘ƒ «Ò¡≈ √’Á∂ ‘ÈÕ

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

¡≈Ó √Ø⁄ «’ Ú«˜Ù «√¯ Í«‘ÒÚ≈Èª ‹ª «÷‚≈∆¡ª Ò¬∆ , ¡≈Ó ÏøÁ∂ ‹ª «¬√Âz∆¡ªÈ≈Ò

«¬√ Á≈ ’Ø¬∆ Ú≈√Â≈ È‘ƒÕ Ú«˜Ù √’»Òª-’≈Ò‹ªÁ∂ «√Ò∂Ï√ Á≈ Ú∆ «‘æ√≈ È‘ƒÕ «¬‘ Ú∆ «ı¡≈Ò

˛ «’ «¬√ Á≈ √ÏøË √π‚ΩÒÂ≈ ¡Â∂ Â≈’Â È≈Ò ˛ «√‘Â È≈Ò È‘ƒÕ Í «¬‘ √Ì ◊ÒÂ «ı¡≈Ò

‘ÈÕ Ú«˜Ù ÷π≈’ Á∆ Â∑ª «√‘Â Ò¬∆ ˜»∆ ˛Õ «¬‘ √∆ ˘ ¡Ø◊ æ÷‰ ”⁄ √‘≈«¬’ ˛Õ ¡Ø◊

ÂÈ Â∂ ÓÈ ‘∆ ÷∂Û∂ Á≈ √ÃØÂ ‘ÈÕ

¿πÁ≈‘‰ :-

«Úæ«Á¡≈ ˘ ÓÈπæ÷ Á∆ Â∆‹∆ ¡æ÷ «’‘≈ «◊¡≈ ˛Õ «Úæ«Á¡≈ ÂØ∫ ‘∆‰≈ ÓÈπæ÷ ÍÙ» Á∂ √Ó≈È ˛Õ

«Úæ«Á¡≈ ÓÈπæ÷ ˘ Úæ÷-Úæ÷ «Ú«Ù¡ª Ï≈∂ «◊¡≈È ÍÃÁ≈È ’Á∆ ˛Õ «◊¡≈ÈÚ≈È ÓÈπæ÷ ‘ ‹◊∑≈

¡Â∂ ‘ ÓΩ’∂ Â∂ ⁄∂ÂøÈ ‘πøÁ≈ ˛Õ «Úæ«Á¡≈ ÓÈπæ÷ ˘ π˜◊≈ Á∂ ’≈ÏÒ Ú∆ Ï‰≈¿π∫Á∆ ˛Õ ¡æ‹ Á∂ √Ó∂∫

¡«Ë¡≈¬∂-BA : √ø÷∂Í-⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

«Ú⁄ «‹√ ÓÈπæ÷ È∂ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ √’»Ò∆ «Úæ«Á¡≈ È‘ƒ ÍÛ∑∆ Âª ¿π√ ˘ «’√∂ Ú∆ ’øÓ «Ú⁄ ’≈ÓÔ≈Ï∆

È‘ƒ ˛Õ ‹∂’ ¿π‘ ‘æÊƒ Ú∆ ’øÓ ’Á≈ ˛ Âª Ú∆ ¿π√ Á≈ Í«Û∑¡≈-«Ò«÷¡≈ ‘Ø‰≈ ˜»∆ ˛Õ

¡≈ı’≈ ÏøÁ∂ Á≈ ÏÀ∫’, √’≈∆ Á¯Âª ’≈◊˜∆ ’≈Ú≈¬∆¡ª ¡≈«Á √Ì È≈Ò Ú≈‘ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ

ÓÈπæ÷ Ì≈Ú∂∫ ÈΩ’∆ ‹ª ¡≈Í‰≈ ’Ø∆ ’øÓ ’∂, ¿π√ Á∆ √ÎÒÂ≈ Ò¬∆ ˜»∆ ˛ «’ ¿π‘ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ √’»Ò∆

«Úæ«Á¡≈ ˜»∆ Í»∆ ’∂ Â∂ ÚË ÂØ∫ ÚË «‹øÈ≈ ÍÛ∑ √’Á≈ ˛ ÍÛ∑∂Õ «Úæ«Á¡≈ Í«Û∑¡≈ ÓÈπæ÷ «˜øÁ◊∆Á∂

Úæ÷Ø-Úæ÷ ÷∂Âª «Ú⁄ ’≈ÓÔ≈Ï∆ Á∆¡ª ÍΩÛ∑∆¡ª √«‘‹∂ ‘∆ ⁄Û∑ ‹ªÁ≈ ˛Õ «Î¡æ‹ ’æÒ∑ Á∂ √Ó∂∫ «Ú⁄

‹Á «’ Óπ’≈ÏÒ≈ ˜Ø≈ Â∂ ˛, «Úæ«Á¡≈ Á∆ Ó‘æÂÂ≈ «’√∂ Íæ÷Ø∫ Ú∆ ÿæ‡ È‘ƒÕ

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

«Úæ«Á¡≈ ÓÈπæ÷ Á∆ «¬’ ¡æÂ ˜»∆ ÒØÛ ˛Õ «Úæ«Á¡≈ ÓÈπæ÷ ˘ Úæ÷-Úæ÷ «Ú«Ù¡ª Á≈ «◊¡≈È

ÍÃÁ≈È ’Á∆ ˛ ‹Ø ÓÈπæ÷ Ò¬∆ ‘ ‹◊∑≈ ÓÁÁ◊≈ √≈ÏÂ ‘πøÁ≈ ˛Õ «Úæ«Á¡≈ ÓÈπæ÷ ˘ π˜◊≈ ÍÃÁ≈È

’Á∆ ˛Õ ÓÈπæ÷ Ì≈Ú∂∫ ÈΩ’∆ ’∂ ‹ª ¡≈Í‰≈ ’øÓ ¿π√ Ò¬∆ ˜»∆ ˛ «’ ¿π‘ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ √’»Ò∆

«Úæ«Á¡≈ ˜» ÍÛ∑∂Õ ¡æ‹ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ Ú≈Ò∂ √Ó∂∫ «Ú⁄ «Úæ«Á¡≈ Á∆ Ó‘æÂÂ≈ «’√∂ Íæ÷Ø∫ Ú∆ ÿæ‡ È‘ƒ ˛Õ

«√Ò∂÷ : «Úæ«Á¡≈ Á∆ Ó‘æÂÂ≈Õ

¿πÁ≈‘‰ :

““Ùı√∆¡Â Á≈ Óπæ÷ «⁄øÈ∑ ÍÃ√øÈÂ≈ ˛Õ «‹√ Á∂ ¡øÁ ÍÃ√øÈÂ≈ ˛, ¿π‘∆ «’√∂ Á»‹∂ ˘ ÍÃ√øÈ æ÷

√’Á≈ ˛, ÍÃ√øÈ≈Â ¬∂√ Ò∆ ÙπÌ Ù◊È √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, «’¿π∫«’ «‹√ «‘Á∂ «Ú⁄ ÍÃ√øÈÂ≈ ˛, ¿πÊ∂

Ó≈Û≈ È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ √≈Û≈ ÏÛ∆ ’π-Ù◊È ¡Ú√Ê≈ ˛Õ √≈Û≈ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í «Ú⁄ ÌØ√≈ È‘ƒ

æ÷Á≈, ÁÒ∂ È‘ƒ ‘πøÁ≈, ¿πÊ∂ ’ØË Ú∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ «‹Ê∂ «¬‘ ÁØÚ∂∫ ‘Ø‰ ¿πÊ∂ «Î ÌÒ∆ ◊æÒ È‘ƒ «‘

√’Á∆Õ «¬‘ ÁØÚ∂∫ Ùı√∆¡Â Á∂ «ÚØË∆ ‘ÈÕ Ùı√∆¡Â Á∂ ¡«ÌÒ≈÷∆ ˘ ÏÛ∂ ÔÂÈª È≈Ò «¬È∑ª ÂØ∫

ıÏÁ≈ «‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬‘ „∂ «Ú⁄ Âæ’ ÚÒÚÒ≈ ’∂ ¡≈¿π∫Á∂ «‘‰◊∂, Í ‹Á Âæ’ ¡√ƒ

«¬È∑ª Á∆ Óπ‘æÏÂ ÂØ∫ ÙÓªÁ∂ ‘ª◊∂, «¬‘ √≈‚∂ ¿πµÂ∂ ’≈Ï» È‘ƒ Í≈ √’Á∂Õ””

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

Ùı√∆¡Â Á≈ Óπæ÷ «⁄øÈ∑ ÍÃ√øÈÂ≈ ˛Õ ÍÃ√øÈ «‘‰ Ú≈Ò≈ «Ú¡’Â∆ √≈Û≈ ¥ØË ÂØ∫ Á» «‘øÁ≈

˛Õ «’¿π∫«’ «¬‘ ÁØÚ∂∫ Ùı√∆¡Â Á∂ «ÚØË∆ ‘ÈÕ Ùı√∆¡Â Á∂ ¡«ÌÒ≈÷∆ ˘ ÏÛ∂ ÔÂÈª È≈Ò «¬È∑ª ÂØ∫

ıÏÁ≈ «‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

«√Ò∂÷ : Ùı√∆¡Â Á≈ Óπæ÷-«⁄øÈ∑ : ÍÃ√øÈÂ≈Õ

¿πÁ≈‘‰ :-

√≈‚∆ ÁÒ∂∆ ¿πµ‚ ‹≈‰ Á≈ ’≈È √≈‚≈ Ø˜≈È≈ «˜øÁ◊∆ Á≈ ‚» ÎÒ√Î≈ ˛Õ ¡√ƒ «¬√Â∆¡ª

˘ ÍÁ∂ ”⁄ ’ÀÁ «Ú⁄ æ÷ ’∂ ¿πÈ∑ª «Ú⁄Ø∫ ÁÒ∂∆ ¿π‚≈ «ÁæÂ∆ ˛Õ Ïæ«⁄¡ª ˘ Ú∆ ıÂ«¡ª ÂØ∫ √ªÌ-√ªÌ

’∂ æ÷‰ ’’∂ ‚ÍØ’ Ï‰≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ Ïæ«⁄¡ª ˘ √ıÂ ÷∂‚ª È‘ƒ ÷∂‚‰ «ÁæÂ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª, Í≈‰∆ Á∂

È∂Û∂ È‘ƒ ‹≈‰ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈Õ ÓÂ∂ ‚πæÏ È≈ ‹≈‰, ÿØÛ-√Ú≈∆ È‘ƒ «√÷≈¬∆ ‹ªÁ∆ ÓÂ∂ «‚æ◊ È≈

ÍÀ‰Õ ıÂ«¡ª È≈Ò ÷∂‚‰ Á∆ ¿πÓ Ï⁄ÍÈ ‘∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ Ï∂Ù’ Ïæ⁄∂ √≈Ê∆¡ª È≈Ò ÿπÒ‰, Ó≈-

«Í‡≈¬∆ ’È, «¬È∑ª ÂØ∫ «⁄Û∑ ’∂ Ó≈«Í¡ª ˘ ÒÛ≈¬∆¡ª ÓπæÒ È‘ƒ ÒÀ‰∆¡ª ⁄≈‘∆Á∆¡ªÕ «¬È∑ª ˘

¡≈Í‰∂ ¯À√Ò∂ ¡≈Í ’È Á∂‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ «‹‘Û∂ Ó≈Í∂ Ïæ«⁄¡ª Á∂ Óπ’ÁÓ∂ È«‹·Á∂ «‘øÁ∂ ‘È,

¡≈Í‰∂ √»÷ È≈Ò ¿πÈ∑ª Á∆¡ª ¿πÒfi‰ª ÷ØÒ∑Á∂ «‘øÁ∂ ‘È, Ó≈√‡ª Â∂ ◊π¡ª „∆¡ª ’ØÒ ¿πÒ∑≈Ó∂

«Ò‹ªÁ∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¿π‘ ¡≈Í‰∂ Ïæ«⁄¡ª Ò¬∆ ⁄ø◊≈ È‘ƒ ’Á∂Õ ¿πÈ∑ª Á∂ Ïæ⁄∂ ’Ó˜ØÂ∂ Ïπ˜«ÁÒ ‘Ø

‹ªÁ∂ ‘ÈÕ


ÈØ‡√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

√≈‚∆ ÁÒ∂∆ ¿πµ‚ ‹≈‰ Á≈ ’≈È √≈‚≈ Ø˜≈È≈ «˜øÁ◊∆ Á≈ ‚» ÎÒ√Î≈ ˛Õ «¬√Â∆¡ª ˘

ÍÁ∂ «Ú⁄ æ÷ ’∂, Ïæ«⁄¡ª ˘ ÷ÂÈ≈’ ÷∂‚ª ÂØ∫ Ø’ ’∂ ¡√ƒ ¿πÈ∑ª ˘ ÚË∂∂ ‚ÍØ’ Ï‰≈ «ÁøÁ∂ ‘ªÕ

Ó≈«Í¡ª ˘ Ïæ«⁄¡ª Ò∆ «’Ë∂ ¿πÒ∑≈Óª È‘ƒ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ «¬√ È≈Ò Ïæ⁄∂ ’Ó˜Ø Â∂ Ïπ˜«ÁÒ ‘Ø

‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

«√Ò∂÷ : Ø˜≈È≈ «˜øÁ◊∆ «Ú⁄ “‚” Á≈ √Ê≈ÈÕ

¿πÁ≈‘‰ :-

Ì≈ÂÚÙ «’ «ÚÙ≈Ò Á∂Ù ˛Õ √æ«Ì¡≈⁄≈’ ÂΩ”Â∂ Ì≈Ú∂∫ √≈‚≈ Á∂Ù «¬’ Óπæ· ˛ Í ¡‹∂

¡√ƒ ¿π‘ ÏøËÈ Íæ’∂ ’È∂ ‘È, ‹Ø «¬√ ˘ «¬’ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Á∂Ù ¡Â∂ ¿πµÂÈ ≈Ù‡ Ï‰≈ √’‰◊∂Õ

√≈‚∂ Á∂Ù «Ú⁄ ¡È∂’≈ Ì≈Ù≈Úª ‘ÈÕ ¬∂È∆¡ª Ì≈Ù≈Úª Ù≈«¬Á ÁπÈ∆¡ª Á∂ «’√∂ ‘Ø Á∂Ù «Ú⁄ È‘ƒ

‘ÈÕ Í ÓøÁ∂ Ì≈◊ª ˘ ¡√ƒ ¡≈Í‰∆ ◊π¡≈ø„∆ Ì≈Ù≈ ¡ÊÚ≈ Ì≈Ù≈Úª «Ú⁄ ÿæ‡ «ÁÒ⁄√Í∆ ÒÀ∫Á∂ ‘ªÕ

«¬√ Ò∆ √≈˘ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡ÈÓØÒ Ìø‚≈ Á≈ «◊¡≈È È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ «¬√ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ¡√ƒ ¡ø◊∂˜∆,

Îª√∆√∆ ¡Â∂ ‹ÓÈ ÂØ∫ ÚË∂∂ ‹≈‰»ø ‘ªÕ Á∂Ù Á∂ Ì≈Úπ’ ¡Â∂ √æ«Ì¡≈⁄≈’ √ø◊·È Ò¬∆ ÏÛ≈ ˜»∆

˛ «’ Á∂Ù Á∂ È≈◊«’ Á∂Ù Á∆¡ª Á»‹∆¡ª Ì≈Ù≈Úª Á∆¡ª ¿πµÂÓ ⁄È≈Úª ÂØ∫ ⁄ø◊∆ Â∑ª ‹≈‰»ø ‘Ø‰Õ

«¬√ Â∑ª ¿π‘ «¬È∑ª Ì≈Ù≈Úª È≈Ò √ÏøËÂ Á∂ÙÚ≈√∆¡ª Á∂ ‹∆ÚÈ „ø◊ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª √≈«‘Â’

ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª Á≈ «◊¡≈È ‘≈√Ò ’ √’‰Õ

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

Ì≈ÂÚÙ «¬’ «ÚÙ≈Ò Á∂Ù ˛Õ «¬√Á∆¡ª ¡È∂’ Ì≈Ù≈Úª «¬√ ˘ √æ«Ì¡≈⁄≈’ ÂΩ ”Â∂

√ø◊·Â ’ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ ‹∂’ √≈˘ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡ÈÓØÒ Ìø‚≈ Á≈ «◊¡≈È ‘ØÚ∂Õ «¬√ È≈Ò ¡√ƒ

Á∂ÙÚ≈√∆¡ª Á∂‹∆ÚÈ-„ø◊ Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª √≈«‘Â’ ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª Á≈ «◊¡≈È ‘≈√Ò ’ √’Á∂ ‘ªÕ

«√Ò∂÷ : ¡È∂’ª Ì≈Ù≈Úª Á≈ Á∂Ù Ì≈Â

¿πÁ≈‘‰ :-

¿π∫‹ Âª ÓÈπæ÷ ÂØ∫ È∆Ú∂∫ Á‹∂ Á∂ ’∆ ‹∆¡ ‹øÂ» ¡≈Í‰∂ √Ó»‘ Ï‰≈ ’∂ ‹ª „≈‰∆¡ª «Ú⁄ ‘∆

«‘ √’Á∂ ‘ÈÕ Í ‹∂’ ÓÈπæ÷ ÍÚ≈ Ï‰≈ ’∂ «◊Ø‘ª ‹ª ’Ï∆«Ò¡ª-’ΩÓª «Ú⁄ È≈ «‘øÁ∂ ‘πøÁ∂,

Â’ ÓÈπæ÷ ‹≈Â∆ Á≈ ’Á∂ Á≈ Ï∆‹ È≈√ ‘Ø «◊¡≈ ‘πøÁ≈Õ «¬’æ·∂ «ÓÒ ’∂ ’≈ÓÔ≈Ï∆ È≈Ò «‘‰ Ò¬∆

ÏøË∂‹ Á∆ «‘‰∆-Ï«‘‰∆ ‹ª «ÚÙ∂Ù ¡≈⁄≈-«Ú‘≈Á∆ ÒØÛ ‘πøÁ∆ ˛, ‹∂’ Âª «¬‘ ¡≈⁄≈, «◊Ø‘

Á∂ Ú≈Ë∂ Â∂ ¿π√Á∂ ÌÒ∂ Ò¬∆ ˛ Âª «¬‘ √Á≈⁄≈ ¡÷Ú≈¬∂◊≈ ¡Â∂ ‹∂ ¿π‘ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ Èπ’√≈È

Íπ⁄≈‰ Ú≈Ò≈ ˛, ÂÁ «¬‘ “Áπ≈⁄≈”Õ «◊Ø‘ Á∆ ÌÒ≈¬∆ «’√ ◊æÒ «Ú⁄ Â∂ Ïπ≈¬∆ «’√ «Ú⁄, «¬√

Á≈ ¯À√Ò≈ «◊Ø‘ Á∆¡ª Ú∂Ò∂ Ú∂Ò∂ Á∆¡ª ÒØÛª Â∂ Í»≈ ‘Ø √’‰ ‹ª ¿π√ «Ú⁄ Ø’ ÍÀ‰ Íπ «ÈÌ

‘πøÁ≈ ˛Õ “√Á≈⁄≈” ’Ø¬∆ È≈ ÏÁÒ‰ Ú≈Ò∆ ÏæfiÚƒ ‹ª √Á∆Ú∆ ÙÀ È‘ƒ ¡Â∂ È≈ ‘∆ «¬‘ ¿πµÍØ∫

¡≈¬∆¡ª ¬∆ÙÚ∆ ¡≈«◊¡≈ ‘ÈÕ ‹Ø ’πfi Ú∆ “√Á≈⁄≈” ˛, ¿π‘ √≈∂ Á≈ √≈≈ ÓÈπæ÷È∂ ‘∆ ¡≈Í‰∂

Ò¬∆ Ú∂Ò∂ Ú∂Ò∂ «√ Ï‰≈«¬¡≈ ˛Õ

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

ÓÈπæ÷ Ùπ» ÂØ∫ ‘∆ «◊Ø‘ ‹ª ’Ï∆Ò∂ Á∂ »Í «Ú⁄ «‘øÁ≈ ¡≈«¬¡≈ ˛, «‹√ Á≈ «’ ’Ø¬∆ È≈

¡≈⁄≈-«Ú‘≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬‘ ¡≈⁄≈-«Ú‘≈ ‹∂’ «◊Ø‘ Á∂ ÌÒ∂ Ò¬∆ ‘πøÁ≈ Âª √Á≈⁄≈ È‘ƒ Âª

Áπ≈⁄≈ ¡÷Ú≈¿π∫Á≈ ˛Õ ÓÈπæ÷ √Ó∂∫ Â∂ ÒØÛ ÓπÂ≈Ï’ ¡≈ÍÓ∂ Ï‰≈¬∂ √Á≈⁄≈ «Ú⁄ ÂÏÁ∆Ò∆ Ú∆

’Á≈ «‘≈ ˛Õ

¡«Ë¡≈¬∂-BA : √ø÷∂Í-⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

«√Ò∂÷ : ÓÈπæ÷ √Á≈⁄≈‹ª ÓÈπæ÷∆ «‘‰-Ï«‘‰∆Õ

¿πÁ≈‘‰ :-

ÒØ’È≈⁄ ¿π‘ È≈⁄ ˛, «‹√ ˘ ÒØ’∆ È⁄Á∂ ‘Ø‰Õ «‹√ «Ú⁄ «¬Ò≈’∂ Á∂ ¡≈Ó ÒØ’ƒ ¡≈Í‰∆¡ª

÷πÙ∆¡ª, √Ëª, ÓÈ Á∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª ¡Â∂ ÚÒÚÒ∂ Á√≈¿π∫Á∂ ‘Ø‰ÕÒØ’ È≈⁄ ¡≈Í‰∂ «¬Ò≈’∂ Á∆

√æ«Ì¡Â≈ Á≈ ÁÍ‰ ‘πøÁ≈ ˛Õ «’¿π∫«’ ‹ÁØ∫ ÒØ’ƒ ÷πÙ∆ Á∆ Âø◊ «Ú⁄ ‘πøÁ∂ ‘È, Âª ¿π‘ ¡≈Í‰∂

¡√Ò∂ ÍÃ◊‡ ’Á∂ ‘ÈÕ Óπæ„Ò≈ ÓÈπæ÷ ‹ÁØ∫ ÷πÙ∆ «Ú⁄ ¡≈ ’∂ Èæ⁄‰ Òæ◊≈ Âª ¿π√ Á∂ √≈Ê∆ ¿π√ ˘ ÷πÙ

Ú∂÷ ’∂ È≈Ò ‘∆ Èæ⁄‰ Òæ◊ Í¬∂Õ «¬’ Á∆ ÷πÙ∆ ÚË ’∂ ’¬∆ ◊π‰≈ ‘Ø ◊¬∆, ‹ÁØ∫ ¿π√ È∂ Á»«‹¡ª ˘

¡≈Í‰∆ ÷πÙ∆ «Ú⁄ «√Â ‘Ø ’∂ Èæ⁄Á∂ Ú∂«÷¡≈Õ ıπÙ∆¡ª Á∆¡ª ÿÛ∆¡ª Ò¬∆ ÒØ’ È≈⁄ «¬’ √«‘‹

Ú√∆Ò≈ Ï‰ «◊¡≈Õ ‘ ÷πÙ∆ Á∂ √Ó∂∫ Èæ⁄‰≈ «¬’ Ú≈«¬Â Ï‰ «◊¡≈Õ ÍπæÂ ‹øÓ‰ Â∂, «Ú¡≈‘-

Ù≈Á∆ ¿πµÂ∂, «ÂÊ≈-«Â¿π‘≈ª ¿πµÂ∂, Ó∂«Ò¡ª Â∂ ‘Ø ÷πÙ∆ Ì∂ «¬’æ·ª Â∂ Èæ⁄‰≈ «’ ˜»∆ ¡ø◊

√Ó«fi¡≈ ‹≈‰ Òæ◊≈Õ

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

ÒØ’ È≈⁄ ¿π‘ È≈⁄ ˛, «‹√ ˘ ÒØ’ ÷πÙ∆¡ª, «Â¿π‘≈ª, Ó∂«Ò¡ª ¡Â∂ «Ú¡≈‘-Ù≈Á∆¡ª Á∂

ÓΩ’∂ ”Â∂ «ÓÒ ’∂ Èæ⁄Á∂ ‘Ø‰Õ ÒØ’ È≈⁄ ¡≈Í‰∂ «¬Ò≈’∂ Á∆ √æ«Ì¡Â≈ Á≈ ÁÍ‰ ‘πøÁ≈ ˛Õ ÷πÙ∆ Á∆

Âø◊ «Ú⁄ ÒØ’ƒ ¡≈Í‰∂ ¡√Ò∂ ˘ ÍÃ◊‡ ’Á∂ ‘ÈÕ

«√Ò∂÷ : ÒØ’ È≈⁄Õ

¿πÁ≈‘‰ :-

«√È∂Ó≈ ÓÈ-Í⁄≈Ú∂ Á≈ «¬’ Ï‘πÂ ‘∆ ÚË∆¡≈ √≈ËÈ ˛Õ ¡√ƒ ÊØÛ∑∂ «‹‘∂ ÍÀ√∂ ı⁄ ’∂ ’≈¯∆

√Óª ¡≈Í‰≈ ÓÈ Í⁄≈ √’Á∂ ‘ªÕ «¬‘Ø ‘∆ ’≈È ˛ «’ «√È∂Ó≈ Ú∂÷ ’∂ ÓÈ-Í⁄≈¿π‰ Ú≈«Ò¡ª

Á∆¡ª «√È∂Ó≈ ÿª ¡æ◊∂ Ì∆Ûª Ò◊∆¡ª «‘øÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂ ‘ «¬’ ¡≈ÁÓ∆ «√È∂Ó≈ Ú∂÷‰ Ò¬∆,

«¬√ Ì∆Û «Ú⁄ Ù≈«ÓÒ ‘Ø‰ Ò¬∆ «Â¡≈ «‘øÁ≈ ˛, «’¿π∫«’ «ÁÈ-Ì Á≈ Ê’∂Úª ¿πÂ≈È Á∂ ÓÈ

¿πµÍ Í¬∂ ÏØfi ˘ Ò≈‘π‰ Ò¬∆ ‘Ø ’Ø¬∆ Ú∆ «¬øÈ≈ ⁄ø◊≈ √≈ËÈ È‘ƒÕ

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

«√È∂Ó≈ ÓÈ-Í⁄≈Ú∂ Á≈ √Ì ÂØ∫ ÚË∆¡≈ Â∂ √√Â≈ √≈ËÈ ˛Õ «¬√ ’’∂ Ê’∂Úª ¿πÂ≈È Â∂

ÓÈ ¿πµÍ Í¬∂ ÏØfi ˘ Ò≈‘π‰ Ò¬∆ ‘ ’Ø¬∆ «√È∂Ó≈ Ú∂÷‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆ Ì∆Û «Ú⁄ Ù≈«ÓÒ ‘Ø‰≈

⁄≈‘πøÁ≈ ˛Õ

«√Ò∂÷ : ÓÈ Í⁄≈Ú∂ Á≈ √≈ËÈ : «√È∂Ó≈

¿πÁ≈‘‰ :-

‹ÁØ∫ Á≈ ÓÙ∆È∆ √È¡Â È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈ ˛ Â∂ √Ó≈¬∂Á≈∆ «È˜≈Ó ≈«¬˜ ‘Ø«¬¡≈ ˛,

«¬È√≈È Á∆ «⁄Û⁄Û≈‘‡ Â∂ «÷fi≈‘‡ ÚË ‘∆ ˛ ¡Â∂ √øÂπÙ‡Â≈ Â∂ ◊øÌ∆Â≈ ¡ÒØÍ ‘Ø ‘∆

˛Õ√Ó’≈Ò∆ «¬È√≈È Ó≈È«√’ «ÏÓ≈∆¡ª Á≈ «ÁÈØ-«ÁÈ «˜¡≈Á≈ «Ù’≈ ‘Ø «‘≈ ˛Õ «˜øÁ◊∆ ¿π√

˘ «Îæ’∆, Ï∂√π¡≈Á∆ Â∂ Ï∂¡Ê Ó«‘√»√ ‘πøÁ∆ ˛Õ ¿π‘ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ ÂØ∫ Ï∂˜≈ ˛Õ ¡≈Í‰∂ Ì«Úæ÷ √≈ÏÂ

¿π√ ˘ Ó≈Ô»√∆ ˛Õ ’¬∆ Ú≈ ‘≈ ‡πæ‡ ’∂ ¿π‘ «ÁÒ¤æ‚ ÏÀ·Á≈ ˛ Â∂ ’¬∆ Ú≈ ‹≈‘ÒÂ∂ Ï∂ÓÂÒÏ

È¯Â Á≈ «Ù’≈ ‘Ø ’∂ Í≈ˆÒª Úª◊ ÙØ Ó⁄≈¿π∫Á≈ ˛Õ «’√∂ √Ó’≈Ò∆ πfi∂Ú∂∫ «Ú⁄ ¿π√ ˘ «‡’≈¡

È‘ƒÕ ÂÏ∆¡Â ÏÛ∆ ¡Ú≈˜≈ ˛Õ «¬√ ¿π’Â≈¬∆ Á∆ ¡’√ ’Ø¬∆ Ú‹∑≈ ˛Õ Ï‘πÂ «Ú⁄≈Ú≈È «¬√

ÁÙ≈ ˘ ÓÙ∆È∆ √È¡Â Â∂ ¿π√ÂØ∫ ¿πÍ‹∆ «˜øÁ◊∆ Á∆ Â∂˜ ¯Â≈∆ Á≈ ˜»∆ ¡ø◊ √ÓfiÁ∂ ‘È Â∂

⁄»ø«’ ÓÙ∆È ‘π‰ «¬È√≈È∆ «˜øÁ◊∆ Á≈ ¡ø◊ Ï‰ ¸æ’∆ ˛, «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ «¬√ «ÏÓ≈∆ ˘ Ò≈«¬Ò≈‹


ÈØ‡√ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ ’¬∆ «¬√ ÂØ∫ ¤π‡’≈≈ ’≈ÙÂ’≈∆ «È˜≈Ó Á∆ Ï‘≈Ò∆ «Ú⁄ ‘∆ «ı¡≈Ò ’Á∂ ‘ÈÕ ’∆

«¬‘ Ó≈È«√’ ¿πÒfi‰ª √æ⁄Óπæ⁄ ‘∆ ÓÙ∆È∆ √È¡Â Á≈ Ò≈˜Ó∆ ¡ø◊ ‘È ‹ª «’ ¡≈«Ê’ ¡øËÿØ

Úª◊ ˜»∆ ¡ø◊ √Ó≈¬∂Á≈∆ «È˜≈Ó Á≈ ˛ ¡Â∂ ÌπÒ∂÷∂ «Ú⁄ ‘∆ ÓÙ∆È∆ √È¡Â Á∂ «√ Ó«Û∑¡≈ ‹≈

«‘≈ ˛?

√ø÷∂Í :-

«¬√ ÓÙ∆È∆ ÁΩ «Ú⁄ Í»ø‹∆Ú≈Á ÍÃÏøË ‘∂· ÓÈπæ÷ Á∆¡ª Ó≈È«√’ «ÏÓ≈∆¡ªÚË∆¡ª ‘ÈÕ

¡‹Ø’∂ ÓÈπæ÷ Á≈ ‹∆ÚÈ-¿πÂÙ≈‘ Ó «‘≈ ˛, ¿π‘ ÚË∂∂ „«‘øÁ∆¡ª ’Òª «Ú⁄ «‘øÁ≈ ˛, ˆπæ√≈,

’≈‘Ò Â∂ «÷æ‹ ’¬∆ Ú≈ ¿π√ ˘ ’ÓÒ≈ ’ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á≈ ’≈È ÓÙ∆È∆ √È¡Â È≈Ò ‹∆ÚÈ

«Ú⁄ ÍÀÁ≈ ‘Ø¬∆ ’≈‘Ò Áæ«√¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ò∂÷’ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ «¬‘ √Ì ’πfi Í»ø‹∆Ú≈Á ÍÃÏøË Á≈

¡«È÷ÛÚª ¡ø◊ ˛Õ

ÓÙ∆È∆ Ôπ◊ Â∂ Ó≈È«√’ Ø◊

¿πÁ≈‘‰ :-

Í«‘Ò∆ ÒØÛ ÓÈπæ÷∆ ÷πÙ∆ Á∆ «¬‘ ˛ «’ ÷≈‰, Í«‘È‰ Â∂ √…Àæ«÷¡≈ Á∆¡ª ’πÁÂ∆ ÒØÛª

«ÂzÍÂ≈‰ Ò¬∆ ÿ≈Ò ’È Á∂ ÓΩ’∂ ¿π‘Á∂ ’ØÒ ‘Ø‰Õ ‹∂ «¬È∑ª Ìπæ÷ª ˘ «ÂzÍÂ≈‰ Ò¬∆ ¿π‘˘ ’Ø¬∆ ÿ≈Ò

È≈ ’È∆ ÍÚ∂, «¬‘ Ìπæ÷ª ¿π‘Á∆¡ª «ÏÈª «’√∂ Ùı√∆ ÂæÁÁ Á∂ Í»∆¡ª ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘Ø‰, Âª Ú∆

÷πÙ∆ ¿π‘˘ È‘ƒ «ÓÒ √’∂◊∆Õ ¡√ƒ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ ‹∂ «’√∂ ˘ «Ú‘≈, ·∂’∂Á≈∆, Ò≈‡∆ ‹ª «Ú√Â

’’∂ Ï‘πÂ √≈≈ ¡‰-’Ó≈«¬¡≈ ËÈ «ÓÒ ‹ªÁ≈ ˛, Âª ¿π‘Á∂ ÿ «Ú⁄ √≈Ó≈È Âª ˜» ‘Ø ‹ªÁ≈

˛ Â∂ Á»«‹¡ª Á∆ «˜øÁ◊∆ ¿πµÂ∂ ¿π‘˘ ¡ı«Â¡≈ Ú∆ ‘≈√Ò ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛, Í ¿π‘Á∂ «⁄‘∂ ¿πµÂ∂ ‹ª

¿π‘Á∂⁄«æÂ «Ú⁄ ¿π‘ ÍÃÌ≈Ú ÍÀÁ≈ È‘ƒ ‘πøÁ≈, «‹√ ˘ ’Ø∆ ÿπøÓ-ÿπøÓ ’∂ Á∂÷‰≈ ⁄≈‘∂Õ «¬‘Ø «‹‘∂

÷∂Û∂Á∂ ÍÃÌ≈Ú ¿π√∂ Á∂ È’Ùª Â∂ ⁄«æÂ ¿πµÂ∂ ¡≈¿π∫Á≈ ˛, «‹√ Á∂ ¡øÁ Ïπ«È¡≈Á∆ ÒØÛª È≈Ò √≈¯

ÿØÒ ’«Á¡ª «¬‘Ø «‹‘∂ ¡Ó≈È ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹≈‰, «‹‘Û∂ ÍÃŸ◊‡ ‘Ø‰ Ò¬∆ «’Â, È≈⁄, √ø◊∆Â,

’«ÚÂ≈ ‹ª ’Ò≈ Ò¬∆ ÂÛÎ‰Õ ¡≈√ª Ì∂ ¡«Ì¡≈√ È≈Ò ÓÈπÈæ÷∆ ı≈«‘Ùª Á≈ ’ØÓÒ, ◊øÌ∆ Â∂

√‘π«‰¡ª ‘πøÁ∂ ‹≈‰≈ «˜øÁ◊∆ Á∆ Óø˜Ò Á∂ È∂Û∂ ¡≈¿π∫Á∂ ‹≈‰ Á∆ √»⁄È≈ ˛Õ «¬√∂ Ò¬∆ ¡‰-

’Ó≈«¬¡≈ ËÈ ‹ª ¡‰-’Ó≈¬∆ ’≈ÓÔ≈Ï∆ Ì≈Ú∂∫ ¿π‘ «’øÈ∆ ‘∆ ‘ØÚ∂, ıπÙ∆ Á∆ Ïπ«È¡≈Á∆ ÙÂ Í»∆

È‘ƒ ’Á∆Õ Ïπ«È¡≈Á∆ ÙÂ ÷≈‰, Í«‘È‰, «Ú¡≈‘ ’È, ‡æÏ Ï‰≈¿π‰, √≈Ê∆¡ª È≈Ò«ÓÒ ’∂

«‘‰, ¡≈Í‰∆ «’Â˘ ¡ÍÈ≈¿π‰ Á∂ ÓΩ«’¡ª Á∆ ‘Ø∫Á «Ú⁄ ¿πÈ∑ª Ò¬∆ ÿ≈Ò‰≈ ’ √’‰≈ ˛Õ

(◊πÏ÷Ù «√øÿ)

¿πÁ≈‘‰ :-

‹ÁØ∫ Á≈ ÓÙ∆È∆ √È¡Â È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈ ˛ Â∂ √Ó≈¬∂Á≈∆ «È˜≈Ó ≈«¬˜ ‘Ø«¬¡≈ ˛,

«¬È√≈È Á∆ «⁄Û⁄Û≈‘‡ Â∂ «÷fi≈‘‡ ÚË ‘∆ ˛ ¡Â∂ √øÂπÙ‡Â≈ Â∂ ◊øÌ∆Â≈ ¡ÒØÍ ‘Ø ‘∆ ˛Õ

√Ó’≈Ò∆ «¬È√≈È Ó≈È«√’ «ÏÓ≈∆¡ª Á≈ «ÁÈØ-«ÁÈ «˜¡≈Á≈ «Ù’≈ ‘Ø «‘≈ ˛Õ «˜øÁ◊∆ ¿π√ ˘

«Îæ’∆, Ï∂√π¡≈Á∆ Â∂ Ï∂¡Ê Ó«‘√»√ ‘πøÁ∆ ˛Õ ¿π‘ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ ÂØ∫ Ï∂˜≈ ˛Õ ¡≈Í‰∂ Ì«Úæ÷ Ï≈ÏÂ π√

˘ Ó≈Ô»√∆ ˛Õ ’¬∆ Ú≈ ‘≈‡πæ‡ ’∂ ¿π‘ «ÁÒ ¤æ‚ ÏÀ·Á≈ ˛ Â∂ ’¬∆ Ú≈ ‹≈‘Ò Â∂ Ï∂ÓÂÒÏ È¯Â

Á≈ «Ù’≈ ‘Ø ’∂ Í≈ˆÒª Úª◊ ÙØ Ó⁄≈¿π∫Á≈ ˛Õ «’√∂ √Ó’≈Ò∆ πfi∂Ú∂∫ «Ú⁄ ¿π√˘ «‡’≈¡ È‘ƒÕ

ÂÏ∆¡Â ÏÛ∆ ¡Ú≈˜≈ ˛Õ «¬√ ¿π’Â≈¬∆ Á∆ ¡’√ ’Ø¬∆ Ú‹∑≈ ˛Õ Ï‘πÂ «Ú⁄≈Ú≈È «¬√ ÁÙ≈ ˘

ÓÙ∆È∆ √È¡Â Â∂ ¿π√ ÂØ∫ ¿πÍ‹∆ «˜øÁ◊∆ Á∆ Â∂˜ ¯Â≈∆ Á≈ ˜»∆ ¡ø◊ √ÓfiÁ∂ ‘È Â∂ ⁄»ø«’

ÓÙ∆È ‘π‰ «¬È√≈È∆ «˜øÁ◊∆ Á≈ ¡ø◊ Ï‰ ¸æ’∆ ˛, «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ «¬√ «ÏÓ≈∆ ˘ Ò≈«¬Ò≈‹ √ÓfiÁ∂

¡«Ë¡≈¬∂-BA : √ø÷∂Í-⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

‘ÈÕ ’¬∆ «¬√ ÂØ∫ ¤π‡’≈≈ ’≈ÙÂ’≈∆ «È˜≈Ó Á∆ Ï‘≈Ò∆ «Ú⁄ ‘∆ «ı¡≈Ò ’Á∂ ‘ÈÕ ’∆ «¬‘

Ó≈È«√’ ¿πÒfi‰ª √æ⁄Óπæ⁄ ‘∆ ÓÙ∆È∆ √È¡Â Á≈ Ò≈˜Ó∆ ¡ø◊ ‘È ‹ª «’ ¡≈«Ê’ ¡øËÿØ Úª◊

˜»∆ ¡ø◊ √Ó≈¬∂Á≈∆ «È˜≈Ó Á≈ ˛ ¡Â∂ ÌπÒ∂÷∂ «Ú⁄ ‘∆ ÓÙ∆È∆ √È¡Â Á∂ «√ Ó«Û∑¡≈ ‹≈ «‘≈

˛?

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

«¬√ ÓÙ∆È∆ ÁΩ «Ú⁄ Í»ø‹∆Ú≈Á ÍÃÏøË ‘∂· ÓÈπæ÷ Á∆¡ª Ó≈È«√’ «ÏÓ≈∆¡ª ÚË∆¡ª ‘ÈÕ

¡‹Ø’∂ ÓÈπæ÷ Á≈ ‹∆ÚÈ-¿πÂÙ≈‘ Ó «‘≈ ˛, ¿π‘ ÚË∂∂ „«‘øÁ∆¡ª ’Òª «Ú⁄ «‘øÁ≈ ˛, ˆπæ√≈,

’≈‘Ò Â∂ «÷æfi ’¬∆ Ú≈ ¿π√ ˘ ’ÓÒ≈ ’ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á≈ ’≈È ÓÙ∆È∆ √È¡Â È≈Ò ‹∆ÚÈ

«Ú⁄ ÍÀÁ≈ ‘Ø¬∆ ’≈‘Ò Áæ«√¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ò∂÷’ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ «¬‘ √Ì ’πfi Í»ø‹∆Ú≈Á ÍÃÏøË Á≈

¡«È÷ÛÚª ¡ø◊ ˛Õ

«√Ò∂÷ : ÓÙ∆È∆ Ôπ◊ Â∂ Ó≈È«√’ Ø◊

¿πÁ≈‘‰ :-

Í«‘Ò∂ ÒØÛ ÓÈπæ÷∆ ÷πÙ∆ Á∆ «¬‘ ˛ «’ ÷≈‰, Í«‘È‰ Â∂ √…Àæ«÷¡≈ Á∆¡ª ’πÁÂ∆ ÒØÛª

«ÂzÍÂ≈‰ Ò¬∆ ÿ≈Ò ’È Á∂ ÓΩ’∂ ¿π‘Á∂ ’ØÒ ‘Ø‰Õ ‹∂ «¬È∑ª Ìπæ÷ª ˘ «ÂzÍÂ≈‰ Ò¬∆ ¿π‘˘ ’Ø∆ ÿ≈Ò

È≈ ’È∆ ÍÚ∂, «¬‘ Ìπæ÷ª ¿π‘Á∆¡ª «ÏÈª «’√∂ Ùı√∆ ÂæÁÁ Á∂ Í»∆¡ª ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘Ø‰, Âª Ú∆

ıπÙ∆ ¿π‘˘ È‘ƒ «ÓÒ √’∂◊∆Õ ¡√ƒ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ ‹∂ «’√∂ ˘ «Ú‘≈, ·∂’∂Á≈∆, Ò≈‡∆ ‹ª «Ú≈√Â

’’∂ Ï‘πÂ √≈≈ ¡‰-’Ó≈«¬¡≈ ËÈ «ÓÒ ‹ªÁ≈ ˛, Âª ¿π‘Á∂ ÿ «Ú⁄ √≈Ó≈È Âª ˜»∆ ‘Ø ‹ªÁ≈

˛ Â∂ Á»«‹¡ª Á∆ «˜øÁ◊∆ ¿πµÂ∂ ¿π‘˘ ¡ı«Â¡≈ Ú∆ ‘≈√Ò ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛, Í ¿π‘Á∂ «⁄‘∂ ¿πµÂ∂ ‹ª

¿π‘Á∂ ⁄«æÂ «Ú⁄ ¿π‘ ÍÃÌ≈Ú ÍÀÁ≈ È‘ƒ ‘πøÁ≈, «‹√ ˘ ’Ø¬∆ ÿπøÓ-ÿπøÓ ’∂ Á∂÷‰≈ ⁄≈‘∂Õ «¬‘Ø «‹‘∂

÷∂Û∂ Á∂ ÍÃÌ≈Ú ¿π√∂ Á∂ È’Ùª Â∂ ⁄«æÂ ¿πµÂ∂ ¡≈¿π∫Á≈ ˛, «‹√ Á∂ ¡øÁ Ïπ«È¡≈Á∆ ÒØÛª È≈Ò √≈¯

ÿØÒ ’«Á¡ª «¬‘Ø «‹‘∂ ¡Ó≈È ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹≈‰, «‹‘Û∂ ÍÃ◊‡ ‘Ø‰ Ò¬∆ «’Â, È≈⁄, √ø◊∆Â,’«ÚÂ≈

‹ª ’Ò≈ Ò¬∆ ÂÛÎ‰Õ ¡≈√ª Ì∂ ¡«Ì¡≈√ È≈Ò ÓÈπæ÷∆ ı≈«‘Ùª Á≈ ’ØÓÒ, ◊øÌ∆ Â∂ √π‘«‰¡ª ‘πøÁ∂

‹≈‰≈ «˜øÁ◊∆ Á∆ Óø˜Ò Á∂ È∂Û∂ ¡≈¿π∫Á∂ ‹≈‰ Á∆ √»⁄È≈ ˛Õ «¬√∂ Ò¬∆ ¡‰-’Ó≈«¬¡≈ ËÈ ‹ª

¡‰-’Ó≈¬∆ ’≈ÓÔ≈Ï∆ Ì≈Ú∂∫ ¿π‘ «’øÈ ‘∆ ‘ØÚ∂, ıπÙ∆ Á∆ Ïπ«È¡≈Á∆ ÙÂ Í»∆ È‘ƒ ’Á∆Õ Ïπ«È¡≈Á∆

ÙÂ ÷≈‰, Í«‘È‰, «Ú¡≈‘ ’È, ‡æÏ Ï‰≈¿π‰, √≈Ê∆¡ª È≈Ò «ÓÒ ’∂ «‘‰, ¡≈Í‰∆ «’Â

˘ ¡ÍÈ≈¿π‰ Á∂ ÓΩ«’¡ª Á∆ ‘Ø∫Á «Ú⁄ ¿πÈ∑ª Ò¬∆ ÿ≈Ò‰≈ ’ √’‰≈ ˛Õ (◊πÏ÷Ù «√øÿ)

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

ÍÃ√øÈ «‘‰ Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò∆ ÙÂ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª Óπæ„Ò∆¡ª ÒØÛª Ò¬∆ «’Â ’È≈ ˛Õ

Á»«‹¡ª Á∆ ’Ó≈¬∆ ¿πµÂ∂ ‹∆ÚÈ «ÏÂ≈¿π‰ Ú≈Ò≈ ÓÈπæ÷ ’Á∆ ıπÙ È‘ƒ «‘ √’Á≈, ¿π‘ ¡Ó∆ ‘Ø

√’Á≈ ˛, Í ¿π√ Á∆ Ùı√∆¡Â Í»∆ Â∑ª «Ú’≈√ È‘ƒ ’ √’Á∆Õ Á√ª ÈΩ‘ª Á∆ «’Â ’È

Ú≈Ò∂ ÍπÙ Á≈ ¡≈⁄È «ÁÒ«÷⁄Úª Ï‰ ‹ªÁ≈ ˛Õ

«√Ò∂÷ : ÍÃ√øÈÂ≈ Ò¬∆ Óπæ„Ò∆ ÒØÛ

¿πÁ≈‘‰ :-

‹Á Âæ’ Óª, ÌÀ‰ Â∂ «¬√Â∆ Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ⁄∂ ÿ Á∂ ‹∆ÚÈ Á≈ Â∆Ï «Í¡≈ È≈ ‘ØÚ∂,

ÚÂÈ Á≈ «Í¡≈ √«Ê ‘Ø È‘ƒ √’Á≈Õ «¬’ Í≈√∂ Âª ‹ø◊ Ò≈Ò⁄, ÓπÒ’◊∆∆ Â∂ ¡æ«Â¡≈⁄≈

’È Á∂ ÙΩ’ «Ú⁄ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Òæ÷ª Á∂ ÷»È ‘πøÁ∂ ‘È, ˜≈ÒÓ ‹Ú≈‰∂ ˜πÒÓ Â∂ ‹Ï ’Á∂ ‘È,

¿πÈ∑ªÁ≈ Úæ‚≈ ¡‘ø’≈ «¬øÈ≈ ‘πøÁ≈ ˛ «’ ¡È∂’ Í≈Í ’’∂ Ú∆, ¡È∂’ ˜πÒÓ ’’∂ Ú∆ È‘ƒ Êæ’Á≈Õ


ÈØ‡«¬√ Ú≈√Â∂ ’πfi ÓÈπæ÷ª Á∂ √Ó»‘ «¬√ ’’∂ «¬’æ·∂ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È «’ «¬’æ·∂ «ÓÒ ’∂ Ó≈∆¬∂ Â∂ ÷≈¬∆¬∂,

«¬‘ Âª Ï«ÿ¡≈ÛªÁ≈ «¬’æ· ‘Ø«¬¡≈Õ ¿πÈ∑ª Á≈ ¡≈ÍØ «Ú⁄ «¬’æ·≈ ‘Ø ‹≈‰≈ «¬’ ˛Ú≈È∆ Í∂Ù≈

‘Ø«¬¡≈Õ «¬‘Ø «‹‘∆¡ª ‹Ú≈«‰¡ª Á∆¡ª ’ΩÓª Á∆ ¡≈ÍØ «Ú⁄ √πÒ‘ ’È∆ Â∂ ¬∂’Â≈ ’È∆ «’√∂

Â∑ª √Ø‘‰∆ ⁄∆˜ È‘ƒ, Ì≈Ú ¿πµÍ ¡æ÷ «ÈÏ∂Û∂ ‘ÈÕ Í ‹∂ Ï«ÿ¡≈Û Á∂ √≈‘Ó‰∂ «ÈÏÒ Óª, ÌÀ‰,

«¬√Â∆, Ïæ⁄∂ ıÂ∂ «Ú⁄ ‘Ø‰ Â∂ ¿π√ Ú∂Ò∂ Ú∂ÁªÂ Á∆¡ª «◊¡≈È ¡æ÷ª ÷ØÒ∑ ’∂ ¡æ÷ Ó∆‡ ÒÀ‰∆ «’

Ì≈¬∆ ‘æÊ È‘ƒ ¿π·≈¿π‰≈, ¡≈Í Ó ‹≈˙, «¬È∑ª Ó≈√»Ó «˜øÁ◊∆¡ª ˘ Ó≈ «ÁØ, Í Ï«ÿ¡≈Ûª Á∂

«¬’æ· ¿πµÍ ‘æÊ È‘ƒ ¿π·≈¿π‰≈ ˛, «¬‘ «ÈØÒ Â∂ √ØÒ≈ ¡≈È∂ ’≈«¬Â≈ ˛Õ «‹√ Â∑ª ÓπÒ’◊∆∆

Â∂ Ó≈√ ÷≈‰ Á≈ Ò≈Ò⁄ Ï«ÿ¡≈Ûª ˘ «¬’æ·≈ ’Á≈ ˛, ¿π√∂ Â∑ª «¬‘Ø «‹‘∂ «ÏÍÂ≈ Á∂ Ú∂Ò∂ ÓÈπæ÷ª

Á∂ √Ó»‘ª ˘ ¡≈Í‰∂ ÚÂÈ Á≈ «Í¡≈ «¬’Óπæ· ’ «ÁøÁ≈ ˛ Â∂ «‹‘Û≈ ’øÓ «¬’ È‘ƒ ’ √’Á≈,

¿π‘ √Ì «ÓÒ ’∂ √≈Ë ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ «‹√ Â∑ª ¿πÈ∑ª Ï«ÿ¡≈Û≈ ˘ ⁄Ò≈‰ Ú≈Ò∆ Â≈’Â ¿πÈ∑ª Á∂ ˜πÒÓ

’È Á∆ Ìπæ÷ ˛, «ÂÚ∂∫ «¬È∑ª ˘ ⁄Ò≈¿π‰ Ú≈Ò∆ «ÈØÒ «’ ÓÈπæ÷∆ ¡‰÷ ˛, ‹Ø ¡≈Í‰∂ Ï∂ ¡≈√∂

Í«Ú≈ ˘ ¡≈√≈ «ÁøÁ∆ ˛ Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ‚»øÿ∂ «Í¡≈ «Ú⁄ Â∂ «¬’ ¡≈‘Ò≈ ‹ØÙ «Ú⁄ ¡≈Í‰∆ ‹≈È

¿πµÍ ÷∂‚ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬¿π∫ ‹≈È Á∂ Á∂‰≈ ‹≈È Á∆ √Ì Êƒ Úæ‚∆ æ¤≈ ˛Õ

√ø÷∂Í ⁄È≈ :-

Á∂Ù-«Í¡≈ Á∆ Èƒ‘ ÿ Â∂ ÿ Á∂ ‹∆¡ª Á≈ «Í¡≈ ˛Õ ’¬∆ Ú≈ Ïπ∂ ÍπÙ Á»«‹¡ª ¿πµÂ∂

˜πÒÓ „≈‘π‰ Â∂ ´æ‡-Ó≈ ’È Ò¬∆ «¬’æ·∂ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ Ïø«Á¡ª Á∆ Â≈’Â ÙÒ≈ÿ≈ Á∆

‘æ’Á≈ È‘ƒÕ Ïπ≈¬∆ Â∂ ˜πÒÓ Á≈ ‡≈’≈ È≈ ’È≈ ÏÛ∆ Ì≈∆ Ïπ˜«ÁÒ∆ Â∂ ’Ó˜Ø∆ ˛Õ Á∂Ù-Ì◊Â

¡≈Í‰∂ Á∂Ù ¡Â∂ ¡≈Í‰∂ Á∂ÙÚ≈√∆¡ª ˘ Áπæ÷ «Ú⁄ .....

«√Ò∂÷ : Á∂Ù «Í¡≈

AC. ¿π‚∆’ Úª◊ ‘∆ «Ú‘Ò ÏÛ∆ Úæ‚∆ Ï∂Ú√∆ ˛Õ «Ú‘Ò≈ √Óª Âª ‘∆ ⁄ø◊≈ Ò◊Á≈ ˛ ‹∂ ¿π√

Á∆ «Ó¡≈Á ‘ØÚ∂, È‘ƒ Âª Ï∂«‘√≈Ï≈ ¡≈Ó ‘∆ Ê’≈ «ÁøÁ≈ ˛Õ «Ú‘Ò∂ ‘Ø‰ ”Â∂ ÍÂ≈ Ò◊Á≈ ˛ «’

Áπ’≈È ”Â∂ ‹ª Á¯Â ‹≈‰≈ ‹ª Ïæ⁄∂ Í≈Ò‰∂ ¡’≈¿» ‘Ø‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á √Ω÷∂ ’øÓ ‘πøÁ∂ ‘È, Í ‘ Ø˜

¡≈Í‰∂ Ò¬∆ ÈÚª πfi∂Úª ÒæÌ‰≈ ÏÛ≈ ¡Ω÷≈ ’øÓ ˛Õ ‹∂ ¤πæ‡∆ ¿π‚∆’‰ Ó◊Ø∫ ¡≈Ú∂ Âª ‘∆ ⁄ø◊∆ Ò◊Á∆

˛, Í ‹∂ ‘ Ø˜ ¤πæ‡∆ ‘ØÚ∂ Âª «¬‘ ÏØfi Ï‰ ‹ªÁ∆ ˛Õ «Ú‘Ò∂ ‘Ø‰ Â∂ ÍÂ≈ Ò◊Á≈ ˛ «’ «‹¿πÓÒ∆

’øÓ «’øÈ≈ ˜»∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ √≈∆ ¿πÓ ¿π˜Â∆ ’øÓ ’È ’’∂ ÍπÙ «ÏÈª ¿π˜Â ’øÓ ’È Ò¬∆

«Â¡≈ È‘ƒ ‘πøÁ∂Õ √∂Ú≈ Óπ’Â∆ ‹ª Óπ¡æÂÒ∆ ¿πÍ≥Â ¿πÍ‹∆ «Ú‘Ò ’≈È ¡√»Ò, «√ËªÂ, ¡’∆Á,

«ÚÙÚ≈√ √Ì ‚ØÒ‰ Òæ◊ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ «Ú‘Ò∂ ÏøÁ∂ Á≈ Ó‘æÂÚ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ ¡«‹‘∂ ÏøÁ∂ Á≈ ¡≈Í‰∆¡ª

È˜ª «Ú⁄ Ú∆ ’Ø¬∆ ÓπæÒ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ √Ø ¡«‹‘∂ ÏøÁ∂ Á∆ √∂Ú≈ ’È∆ √Ω÷∆ È‘ƒ ‘πøÁ∆Õ ¡øÂª Á∆ «Ú‘Ò

«Ú⁄Ø∫ Ú∆ «¬’æÒÂ≈ Á≈ ¡ÈπÌÚ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬’æÒÂ≈ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ÍπÙ ¡ÈπÌÚ ˛, «¬√Â∆¡ª ’ØÒ

¡È∂’ª «Èæ’∂-«Èæ’∂ πfi∂Ú∂∫ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ √π√Â∆, «¬’æÒÂ≈ ˘ ¡Â∂ «¬’æÒÂ≈ √π√Â∆ ˘ Â≈Ò «ÁøÁ∆ ˛Õ

«¬’æÒÂ≈ Á≈ Ó≈«¡≈ «Ú¡’Â∆ √Ú∂∂ ¿πµ·‰ Ú∂Ò∂ √Ø⁄Á≈ ˛Õ ¿πµ· ’∂ ’∆ ’È≈ ˛? «¬’æÒÂ≈ È≈Ò

¿π‘ ¡ÈπÌÚ ‘πøÁ∂ ‘È «‹‘Û∂ Í«‘Òª Ì∆Û Á≈ Ì≈◊ ‘Ø‰ ’≈È È‘ƒ ‘Ø¬∂ ‘πøÁ∂Õ

ÎπÒ’≈∆¡ª Í≥‹ª Á«¡≈Úª Á∆ ÌØ«¬ø «Ú⁄Ø∫ «È÷∆ ÒØ’ ’Ò≈ ˛, «‹√ «Ú⁄ Í≥‹≈Ï‰ª Á∂ ÓπÛ∑’∂

Á∆ Ó«‘’ ‘∆ È‘ƒ, ¿πÈ∑ª Á∂ «Ú¡’«ÂÂÚ Â∂ ø◊∆Ò∂ √πÌ≈¡ Á∆ ¤≈Í Ú∆ ˛Õ «¬‘ Í≥‹≈Ï‰ª Á∆¡ª

¿π∫◊Òª Á≈ ’Ó≈Ò ˛ «’ ¿π‘ «Èæ’∆ «‹‘∆ √»¬∆ Â∂ Ë≈«◊¡ª È≈Ò ’Ò≈ Á∆ «¬’ ¡ÒΩ«’’ ÁπÈ∆¡ª

⁄ «ÁøÁ∆¡ª ‘ÈÕ

ÎπæÒ’≈∆ ’æ„‰ Ò¬∆ ‹ÁØ∫ Â∆Ú∆¡ª ‹πÛ ’∂ ÏÀ·Á∆¡ª ‘È Âª ‘æÊª È≈Ò ÂØÍ∂ ÌÁ∆¡ª, Ó»ø‘

È≈Ò ◊∆Â ¤Ø‘∆ æ÷Á∆¡ª ‘ÈÕ ◊∆Âª Á∆¡ª √Ú Ò«‘∆¡ª «Ú⁄ ÎπæÒ Ï»‡∂ Â∂ Ú∂Òª ‹ÈÓ ÒÀ ’∂

¡«Ë¡≈¬∂-BA : √ø÷∂Í-⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

√Á∆¡ª Âæ’ √‹∆Ú «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ÎπæÒ’≈∆ «Ú⁄ Í≥‹≈Ï‰ª Á∆¡ª ¡È∂’ª Ì≈ÚÈ≈Úª ‹πÛ∆¡ª ‘Ø¬∆¡ª

‘È ‹Ø ÒØ’ ◊∆Âª «Ú⁄ ÍÃ◊‡ ‘Ø¬∆¡ª ‘ÈÕ

ÎπæÒ’≈∆ Ó∂∆ ∂ÙÓ∆ ø◊ „π’≈¬∂ ·∆’,

¤∂Â∆ ÁÙÈ Á∂Ú‰∂, ÓÀ∫ √Â∂ È‘ƒ ¿πÒ∆’Õ


A. √ø÷∂Í ⁄È≈ «’√ ˘ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

B.. √ø÷∂Í ⁄È≈ «’¿π∫ ˜»∆ ˛Õ

C. ‘∂· «Ò÷∂ √ø÷∂Í ⁄È≈ Á≈ Ì≈Ú ¡≈Í‰∂ ÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

A. ⁄ø◊≈ «ÁÓ≈◊ Â∂ ⁄ø◊≈ «ÁÒ ¡Ø◊ √∆ «Ú⁄ ‘∆ «‘ √’Á∂ ‘ÈÕ «‹√ ÓÈπæ÷ Á≈ Ù∆

«„æÒ≈ ˛ ¿π√ ÓÈπæ÷ Á≈ «ÁÓ≈◊ Ú∆ ’πfi √Óª Í≈ ’∂ «„æÒ≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿π‘∆ ÓÈπæ÷ Í»È

¡≈«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «‹√ Á≈ Ù∆, «ÁÓ≈◊ Â∂ ÓÈ Í»∆ Â∑ª «Ú’«√Â ‘Ø‰Õ «‹æÊ∂

ÍÛ∑≈¬∆ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ÷∂‚ª Ù∆ ˘ «√‘ÂÓøÁ æ÷‰ Ò¬∆ ¡«Â ÒØÛƒÁ∆¡ª ‘ÈÕ

«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ÍÛ∑≈¬∆ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ÷∂‚ª «Ú⁄ Ú∆ Ì≈◊ ÒÀ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ÷∂‚ª

«È≈ Ù∆ ˘ ‘∆ ¡Ø◊ È‘ƒ ’Á∆¡ª ÏÒ«’ ¡≈ÁÓ∆ Á∂ ¡≈⁄È ˘ Ú∆ √øÚ≈Á∆¡ª

‘ÈÕ ’πÏ≈È∆, ˜ÏÂ Â∂ ‘π’Ó ÓøÈ‰ Á∂ ◊π‰ «÷‚≈∆ «Ú⁄ Ì∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ÷∂‚ª È≈Ò

«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ¡øÁ ‡≈’∂ Á∆ «‘ÓøÂ Â∂ Óπ’≈ÏÒ∂ Á≈ √≈‘√ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ Â∂ ¿π‘

«˜øÁ◊∆ Á∆¡ª Úæ‚∆¡ª-Úæ‚∆¡ª Óπ√∆ÏÂª √≈‘Ó‰∂ ‘Ω∫√Ò∂ È≈Ò ‚æ‡ ’∂ ÷ÒØ ‹ªÁ∂ ‘È

Â∂ ¿πÈ∑ª ¿πµÍ ÎÂ«‘ Í≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ÷∂‚ª ¿π‘ ’πfi «√÷≈¿π∫Á∆¡ª ‘È ‹Ø «È∆ ÍÛ∑≈¬∆

È‘ƒ «√÷≈ √’Á∆Õ

B. «Ú«Á¡≈Ê∆ ‹∆ÚÈ ÓÈπæ÷ Á∂ ‹∆ÚÈ Á≈ «¬’ ÏÛ≈ ’∆ÓÂ∆ Ì≈◊ ˛Õ «¬‘ ¡Ú√ ¿π‘

Ïπ«È¡≈Á ˛ «‹√ ¿πµÍ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆ «˜øÁ◊∆ Á≈ Ó≈‘ΩÒ ¿π√≈«¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «‹øÈ≈

’Ø∆ «√ Èƒ‘ ˘ Íæ’≈ ’ ÒÀ∫Á≈ ˛, ˙È≈ ‘∆ ¿π‘ ¡≈Í‰∆ «˜øÁ◊∆ √Ú≈ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ Ï‘πÂ

√≈∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ «¬√ ‹∆ÚÈ ˘ «È≈ ÓΩ‹ Ó∂Ò≈ ¡Â∂ ‘æ√‰-÷∂‚‰ Á≈ ÓΩ’≈ √ÓfiÁ∂

‘È ¡Â∂ «¬√ ‹∆ÚÈ «Ú⁄Ø∫ ’πfi ÍÃ≈ÍÂ È≈ ’Á∂ ‘Ø¬∂ «¬√ ˘ «Ú¡Ê ◊Ú≈ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ

«¬√ Ò≈ÍÚ≈‘∆ Ò¬∆ ¿πÈ∑ª ˘ Ï≈¡Á «Ú⁄ Í¤Â≈¿π‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛ «’¿π∫«’ «˜øÁ◊∆

Á∆¡ª ’ΩÛ∆¡ª ¡√Ò∆¡Âª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È Ò¬∆ ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í ˘ «Â¡≈

È‘ƒ ’∆Â≈ ‘πøÁ≈Õ

C. Ì≈¬∆ ◊πÁ≈√ ‹∆ Á∆ Ùı√∆¡Â Ï‘πÂ ¿πµ⁄∆ √∆Õ ‘ ‹◊∑≈ ‘ ÓΩ’∂ ¿πµÂ∂ ¡≈Í Á≈

ÍÃÌ≈Ú ¡Â∆ ‚»øÿ≈ ÍÀ∫Á≈ √∆Õ ¡≈ÍÁ∆ ÍÁÚ∆ ◊π«√æ÷ª Â∂ «ÚÁÚ≈Èª «Ú⁄Ø∫ Ï‘πÂ ¿πµÿ∆

√∆Õ ¡≈Í Á∂ ¡øÂ-¡≈ÂÓ∂ √«Â◊π» ‹∆ ¡≈Í Ú√Á∂ √ÈÕ ◊πÏ≈‰∆ √π‰ ’∂, ÍÛ∑ ’∂,

«Ú⁄≈ ’∂, ¿π√ ¿πµÂ∂ ¡ÓÒ ’È Ú≈Ò∂ √ÈÕÁ∂Ù-Á∂ÙªÂª «Ú⁄ ◊πÛ∑∂ √ Ó≈‰Á∂,

«Ú⁄Á∂ Ï‘πÂ ÁπÈ∆¡ª ˘ Á∂÷Á∂, √ÓfiÁ∂, Â‹Ï∂’≈ ◊π» √∂Ú’ √ÈÕ ¡≈Í ’πÁÂÂ∂

¿π‘Á∂ «Ú√Ó≈Á «Ú⁄ fi»ÓÁ∂ ◊π» Á∂ «È’‡ÚÂ∆ ÙË≈¨ «ÚÁÚ≈È ’Ú∆ √ÈÕ ¡≈ÍÁ∆

’«ÚÂ≈ √πæÂ∂ «√æË ‘∆ «√¯Â √Ò≈‘ ¡Â∂ ◊π‰ª Á≈ ÚÈ‰ ’È Ú≈Ò∆ Â∂ √Á≈«¬’

√∆Õ √«Â◊π» ‹∆ ¡≈Í √Ó∂∫-√Ó∂∫ «√ «¬È∑ª Á∆ ’«ÚÂ≈ √π‰Á∂, ‡∆’≈ «‡æÍ‰∆ ’Á∂ ¡Â∂

‘Ø ¿π⁄≈¬∆¡ª Á∆ ø◊Â «ÁøÁ∂Õ √«Â◊π» ‹∆ È∂ Ì≈¬∆ √≈«‘Ï ˘ Í»È ’Ò≈’≈

Ï‰≈¿π‰ Á∆ Ï÷«ÙÙ ’∆Â∆Õ ’¬∆ Ú «ÁæÂ∂, «¬È≈Ó Ï÷Ù∂, ¿πÂÙ≈‘ «ÁæÂ≈ Â∂


ÈØ‡Ú«‚¡≈«¬¡≈Õ ¡≈Í Á∆ ’«ÚÂ≈ ˘ √«Â◊π» È∂ ◊πÏ≈‰∆ Á∆ ’πø‹∆ ‘Ø‰ Á≈ Ú

Ï÷«Ù¡≈Õ

D. Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘ÂÁ∆ √»¯∆ ’≈«Ú-Ë≈≈ «Ú⁄ Ï≈Ï≈ ¯∆Á Ù’◊ø‹ Í«‘Ò∂ ÍÛ≈¡ Á∂ √»¯∆

’Ú∆ ‘È, «‹È∑ª È∂ Ù∑≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ (ÓπÙÁ Á∆ Êª) ¡‰«Á√Á∂ æÏ Á∆ ÍÃ∆Â ˘

’≈«Ú-ÏæË ’∆Â≈Õ «¬‘ ’≈«Ú-Ë≈≈ Ù≈‘ ‘π√ÀÈ Áπ¡≈≈ Á»‹∂ ÍÛ≈¡ ”Â∂ Íπæ‹Á∆ ˛,

«‹È∑ª È∂ ¡‰«Áæ√Á∂ æÏ Á∆ Êª ÓπÙÁ («Áæ√Á≈ æÏ) È≈Ò √ÏøË ‹ØÛ ’∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ’Â≈

˘ ËÂ∆ Á∆ ¤‘π «ÁæÂ∆ ¡Â∂ «‹È∑ª Ù∑∂¬∆ È∂Óª ÂØ∫ √∆ÓÂ «‹‘∆ ÷πæÒ∑ Ò¬∆, Í ‘Ò∆Ó∆

Á≈ ÍæÒ≈ ‘æÊØ∫ È≈ ¤æ«‚¡≈Õ «¬‘ Ë≈≈ √≈¬∆ø ÏπæÒ∑∂ Ù≈‘ ≈‘ƒ Â∆‹∂ ÍÛ≈¡ ‹ª «√÷ ˘

¤Ø∫‘Á∆ ˛, «‹È∑ª È∂ Ù∑≈ Á∂ ÏøËÈ ÂØÛ «ÁæÂ∂,ÓπÙÁ ‘πª È≈Ò ⁄ø◊∆-⁄Ø÷∆ ÷πæÒ∑ ÒÀ∫«Á¡ª

‘Ø«¬¡≈ø «¬æÊØ∫ Â∆’ «’ Ï≈Ï∆ ’«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª, ¿πÈ∑ª ˘ Â≈‘È∂-«Ó‘‰∂ Ú∆ Ó≈∂Õ

Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ ‹Ø √Ê≈È ◊πÓ«Â-√≈«‘Â «Ú⁄ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ ˘, Ï∆-√≈«‘Â

«Ú⁄ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ ˘ ¡Â∂ «’æ√≈-√≈«‘Â «Ú⁄ √æÔÁ Ú≈«√ Ù≈‘ ˘ ÍÃ≈ÍÂ ˛,

¿π‘∆ Ó≈‰ √»¯∆ √≈«‘Â «Ú⁄ √≈¬ƒ ÏπæÒ∑∂ Ù≈‘ ˘ ‘≈«√Ò ˛Õ ¡≈Í ˘ «¬‘ √ÈÓ≈È ¡≈Í

Á∂ √Ï-√ªfi∂ Ë≈«Ó’ ¯Ò√¯∂,ÒØ’ ’≈«Ú-»Íª, ÒØ’ ’≈«Ú «⁄øÈ∑ª, ÒØ’-¤øÁª, Ù∑¬∆

¡øÙ Â∂ Í≥‹≈Ï∆¡Â Á∆ Ó≈‰ √Á’≈ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª ’≈‰ª ’’∂ ‘∆ Âª ¡≈Í

˘ √»¯∆¡ª Á≈ «√Â≈‹ ’Ú∆ ’«‘ ’∂ Ô≈Á ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡≈Í Á∆¡ª ’≈¯∆¡ª ‘π‰

Ú∆ ÒØ’-Ó»ø‘ª ”Â∂ ⁄Û∑∆¡ª ‘Ø¬∆¡ª ‘È ¡Â∂ √»¯∆¡ª Á∂ Â’∆¡ª ”Â∂ Èæ⁄-Èæ⁄ ’∂

◊≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ

E. “ÒØ’ È≈⁄” ¿π‘ È≈⁄ ˛ «‹√ ˘ ÒØ’ƒ Èæ⁄Á∂ ‘Ø‰, «‹√ «Ú⁄ «¬Ò≈’∂ Á∂ ¡≈Ó ÒØ’ƒ

¡≈Í‰∆¡ª ÷πÙ∆¡ª, √æËª ÓÈ Á∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª ¡Â∂ ÚÒÚÒ∂ Á√≈¿π∫Á∂ ‘Ø‰Õ ÒØ’

È≈⁄ ¡≈Í‰∂ «¬Ò≈’∂ Á∆ √æ«Ì¡Â≈ Á≈ √‘∆ ÁÍ‰ ‘πøÁ≈ ˛ «’¿π∫«’ ‹ÁØ∫ ÒØ’ ÷πÙ∆ Á∆

Âø◊ «Ú⁄ ‘πøÁ∂ ‘È Âª ¿π‘ ¡≈Í‰∂ ¡√Ò∂ ˘ ÍÃ◊‡ ’Á∂ ‘ÈÕ Óπæ„Ò≈ ÓÈπæ÷ ‹ÁØ∫ ÷πÙ∆

«Ú⁄ ¡≈ ’∂ Èæ⁄‰ Òæ◊≈ Âª ¿π√ Á∂ √≈Ê∆ ¿π√ ˘ ÷πÙ Ú∂÷ ’∂ È≈Ò ‘∆ Èæ⁄‰ Òæ◊ Í¬∂Õ

«¬’ Á∆ ÷πÙ∆ ÚæË’∂ ’¬∆ ◊π‰≈ ‘Ø ◊¬∆, ‹Á ¿π√ Á»«‹¡ª ˘ Ú∆ ¡≈Í‰∆ ÷πÙ∆ «Ú⁄

Ó√Â ‘Ø ’∂ ¡≈Í‰∂ È≈Ò Èæ⁄Á∂ Ú∂«÷¡≈Õ ÷πÙ∆¡ª Á∆¡ª ÿÛ∆¡ª Ò¬∆ ÒØ’-È≈⁄ ÒØ’ª

Á≈ «¬‘ √«‘‹ Ú√∆ Ï‰ «◊¡≈Õ ÍπæÂ ‹øÓ‰ ”Â∂, «Ú¡≈‘-Ù≈Á∆ ¿πµÂ∂, «ÂæÊª-

«Â¿π‘≈ª ¿πµÂ∂, Ó∂«Ò¡ª ¡Â∂ ‘Ø ÷πÙ∆ Ì∂ «¬’æ·≈ Â∂ Èæ⁄‰≈ «¬’ ˜»∆ ¡ø◊ √Ó«fi¡≈

‹≈‰ Òæ◊ «Í¡≈Õ

F. ¿π∫‹ Âª ÓÈπæ÷ ÂØ∫ È∆Ú∂∫ Á‹∂ Á∂ ’¬∆ ‹∆Ú ‹øÂ» √Ó»‘ Ï‰≈ ’∂ ‹ª „≈‰∆¡ª «Ú⁄ ‘∆

«‘ √’Á∂ ‘È, Í ‹∂’ ÓÈπæ÷ Í«Ú≈ Ï‰≈ ’∂ «◊Ø‘ª ‹ª ’Ï∆«Ò¡ª, ’ΩÓª «Ú⁄

È≈ «‘øÁ∂ ‘πøÁ∂, ÂÁ ÓÈπæ÷ ‹≈Â∆ Á≈ Ï∆¡ È≈√ ‘Ø «◊¡≈ ‘πøÁ≈Õ «¬’æ·∂ «ÓÒ ’∂

’≈ÓÔ≈Ï∆ È≈Ò «‘‰ Ò¬∆ ÏøË∂‹ Á∆ «‘‰∆-Ï«‘‰∆ ‹ª «ÚÙ∂Ù ¡≈⁄≈-«Ú‘≈ Á∆

ÒØÛ ‘πøÁ∆ ˛Õ ‹∂’ ¡≈⁄≈, «◊Ø‘ª Á∂ Ú≈Ë∂ Â∂ ¿π√ Á∂ ÌÒ∂ Ò¬∆ ˛, Âª «¬‘

“√Á≈⁄≈” ¡÷Ú≈¬∂◊≈Õ ¡Â∂ ‹∂ ¿π‘ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ «◊Ø‘ ˘ ‘‹ Íπ⁄≈¿π‰ Ú≈Ò≈ ˛,

ÂÁ “Áπ≈⁄≈”Õ «◊Ø‘ Á∆ ÌÒ≈¬∆ «¬√ ◊æÒ «Ú⁄ ˛ Â∂ Ïπ≈¬∆ «’√ «Ú⁄, «¬√ Á≈

ÎÀ√Ò≈ «◊Ø‘ Á∆¡ª Ú∂Ò∂-Ú∂Ò∂ Á∆¡ª ÒØÛª Á∂ Í»≈ ‘Ø √’‰≈ ‹ª ¿π√ «Ú⁄ Ø’≈ ÍÀ‰ Â∂

«ÈÌ ’Á≈ ˛Õ “√Á≈⁄≈” ’Ø¬∆ È≈ ÏÁÒ‰ Ú≈Ò∆ ÏæfiÚƒ ‹ª √Á∆Ú∆ ÙÀ È‘ƒ ¡Â∂

È≈ ‘∆ «¬‘ ¿πµÍØ∫ ¡≈¬∆ ¬∆ÙÚ∆ ¡≈«◊¡≈ ˛Õ ‹Ø ’πfi Ú∆ “√Á≈⁄≈” ˛ ¿π‘ √≈∂ Á≈

√≈≈ ÓÈπæ÷ È∂ ‘∆ ¡≈Í‰∂ Ò¬∆ Ú∂Ò∂-Ú∂Ò∂ «√ Ï‰≈«¬¡≈ ˛Õ

¡«Ë¡≈¬∂-BA : √ø÷∂Í-⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

G. ¡≈Ó √‡ª◊ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ √≈Ê∆ «‹‘Û∂ Í«‘Òª ⁄øÈ Â∂ ‹≈ ’∂ ¿πµÂ∂ √È, ¿π‘ ‹Á

Ú≈Í√ ¡≈¬∂ Âª ¿πÈ∑ª ˘ «’√∂ È∂ Íπæ«¤¡≈ «’ «’‘Û∂ √≈«¬ø√Á≈È È∂ Âπ‘≈˘ ⁄øÈ ”Â∂

Í‘πø⁄≈«¬¡≈ √∆, ¿πÈ∑ª Á≈ ‹Ú≈Ï √∆ «È¿»‡È È∂Õ ‹∂ «È¿»‡È Á∂ ’æ„∂ ’πÁÂ∆ ’≈˘È

È≈ ‘πøÁ∂ Âª Ï≈’∆ ÷Ø‹ «’√ Â∑ª ‘πøÁ∆? Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ ’‘≈ÚÂ ˛ «’ Ï»øÁ-Ï»øÁ È≈Ò

Á«¡≈ ÌÁ≈ ˛Õ «¬’ ¡≈ÁÓ∆ Â‹Ï∂ ¡Â∂ «Ú⁄≈ª ’’∂ ’πfi «◊¡≈È ÍÃ≈ÍÂ ’Á≈

˛Õ Á»‹≈ ¿πÈ∑ª Â∂ ÷Û∑≈ ‘Ø ’∂ «¬È∑ª Â‹«Ï¡ª ¡Â∂ «Ú⁄≈ª Á∆ ÒÛ∆ ‹≈∆ æ÷Á≈ ˛Õ

Â∆‹≈ ‘Ø ¡æ◊∂ «¬‘ √Ò«√Ò≈ ‹Á √Á∆¡ª Âæ’ ‹≈∆ «‘øÁ≈ ˛ Âª «¬ÒÓ Á≈ Ìø‚≈

«‘Ó≈«Ò¡≈ Á∆¡ª «√÷ª ˘ ¤»ø‘Á≈ ˛Õ «¬È√≈È È∂ ’πfi √Á∆¡ª «Ú⁄ Ï∂-«¬ÈÂ≈‘

Âæ’∆ ’∆Â∆ ˛Õ «’æÊ∂ ÷πøÁ≈ «Ú⁄ «‘‰ Ú≈Ò≈ Ï‰Ó≈È√ ¡Â∂ «’æÊ∂ Í≥‹≈‘ Óø‹Ò∂

Ó’≈È «Ú⁄ «‘‰ Ú≈Ò≈, ÁÀÚ∆ ◊π‰ª Ú≈Ò≈ ÓÈπæ÷, Î∂ ´æÂÎ «¬‘ ˛ «’ «Ú’≈√ ‹≈∆

˛ ¡Â∂ «ÁÈØ∫-«ÁÈ ◊æ‚∆ Â∂˜ ‘Ø ‘∆ ˛Õ ÍÓ≈ÂÓ≈ ‘∆ ‹≈‰∂ «’ «¬È√≈È È∂ «’æÊ∂ Á≈

«’æÊ∂ Í‘πø⁄‰≈ ˛Õ

H. Í≥‹≈Ï∆ √æ«Ì¡≈⁄≈ ’Ø¬∆ «◊æË∂ Ìø◊Û∂ Á≈ √æ«Ì¡≈⁄≈ È‘ƒ «‹√ Â∑ª ’πfi ÒØ’ ’«‘øÁ∂

‘ÈÕ «¬‘ Âª Ï‘πÂ ⁄∂ÂÈ ¿π√≈∆ Â∂ ’È∆ ÍÃË≈È √æ«Ì¡≈⁄≈ ˛, «‹√ ˘ √Ófi‰≈

Ï‘πÂ ˜»∆ ˛Õ ¡æ‹ Á≈ Í≥‹≈Ï∆ ¡«‹‘∂ ⁄∂ÂÈ √æ«Ì¡≈⁄≈ÂØ∫ ¿π∂ ‹ª Í∑∂ «÷√«’¡≈

‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «¬√∂ ’’∂ ¿π√ «¬√ ÍÃÂ∆ ⁄∂ÂÈ Ú¯≈Á≈ È‘ƒ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ √æ«Ì¡≈⁄≈

⁄∂ÂÈ ÍæËÃ Â∂ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄ Ï‘πÂ ’πfi √Ó∂‡∆ ÏÀ·≈ ˛Õ Í≥‹ ÈÁ∆¡ª Á≈ Á∂Ù Í≥‹≈Ï Ùπ»

ÂØ∫ ‘∆ ‘ÓÒ≈Úª Á≈ ≈‘ Ï«‰¡≈ «‘≈ ˛Õ «‹√ È≈Ò Í≥‹≈Ï∆ √Á≈ ‹»fiÁ≈ «‘≈ Â∂

«‹æÂ≈ ‘≈√Ò ’Á≈ «‘≈Õ Ï‘≈Á∆, ¡‰÷ Â∂ ¡≈Í≈ Ú≈È Á∆ √ÓæÊ≈ «¬√ Á∂

√æ«Ì¡≈⁄≈Á≈ «¬’ ¡‡πæ‡ «‘æ√≈ «‘≈ ˛Õ Í≥‹≈Ï∆ √æ«Ì¡≈⁄≈ Ì≈¬∆ ÿÈ∑¬∆¡≈ ‹∆

ÁπÙÓ‰ª ˘ Í≈‰∆ «ÍÒ≈¿π∫Á≈ ˛, Ò≈Ò≈ Ò≈⁄ÍÂ ≈¬∂ Â∂ Ì◊Â «√øÿÁ∂Ù Ì◊Â∆ Á≈

‹ÒÚ≈ Í◊‡≈¿π∫Á∂ ‘ÈÕ ’Ú∆ ÍÃØ. Í»È «√øÿ ˘ ªfi≈ Â∂ ‘∆ ◊π» Á∂ «√æ÷ ‹≈ÍÁ∂ ‘ÈÕ

Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈ ‹Í √≈«‘Ï ◊≈¿π∫Á∂ ‘ÈÕ «’√≈È ÷∂Âª «Ú⁄ ¡øÈ ¿πÍ‹≈¿π∫Á≈ ˛ Â∂

Í»∂ Ì≈Â Ú≈√∆¡ª Á≈ «„æ‚ Ì ‹ªÁ≈ ˛Õ Ò◊È, «Ó‘ÈÂ, √’ø‡ «Ú⁄ Ú∆ ÌØ√≈

⁄Û∑Á∆ ’Ò≈, Ù≈√Â Â∂ Ù√Â, Í»∆ ÍÃÂ∆ÏæËÂ≈ ’ΩÓªÂ∆ Í«Í∂÷ ÍÃÂ∆ ‹≈◊»’Â≈

¡≈«ÁÕ ’¬∆ ÒØ’ Í≥‹≈Ï √æ«Ì¡≈⁄≈Á∆ Â√Ú∆ Á≈ ‘≈Ò∂ ËπøÁÒ≈ ‘∆ Íæ÷ ¿π√≈Á∂ ‘ÈÕ

√Ø ÒØÛ ˛ «¬√ ˘ √Ófi‰ Á∆ «¬√ ÍÃÂ∆ ⁄∂ÂÈ ‘Ø‰ Á∆, «¬√ ˘ ¡ÍÈ≈¿π‰ Á∆Õ

I. «‹√ Á∂ ÍÀÁ≈ ’È È≈Ò ÓÈπæ÷ ‘ø’≈ «Ú⁄ ¡øÈ∑≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¡«‹‘∆ ÁΩÒÂ ÂØ∫ Á»

«‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ËÈ ˙È≈ ‘∆ ÍÀÁ≈ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «‹øÈ≈ ’π ‘æ’ È≈Ò «ÓÒ∂Õ

«‹√ Á≈ ÚÂ≈˙ ‘ø’≈ Á∂ «ÏÈª ‘Ø √’∂, «‹√ Á≈ Á≈È ÷πÙ∆ È≈Ò ’∆Â≈ ‹≈ √’∂ ¡Â∂

«‹√ Á∂ ¤æ‚ ‹≈‰ «Ú⁄ Áπæ÷ È≈ ‘ØÚ∂Õ «Ú’Â √≈Ë»¡ª Úª◊ ËÈ Á≈ «È≈Á È‘ƒ

’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ Í ÍÁ≈Ê «¬’æ·≈ ’’∂ Á»√∂ ÒØ’ª Ò¬∆ ÏÁ-ÎÀÒ∆¡ª ’È Ú≈√Â∂

Ú∆ È‘ƒ ¤æ‚ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ Á∂÷Ø, «√ÊØ ÀÏ∆∆¡√, Í≈√ÊÓ Á∆ Ï≈ÏÂ «’øÈ≈ ⁄ø◊≈

«’‘≈ ˛Õ ¿π‘ ’«‘øÁ≈ ˛ «’, ““√’≈ È∂ ‹Ø «¬øÈ∂ Áπæ÷ √‘≈’∂ ËÈ ÍÀÁ≈ ’∆Â≈ √∆,

¿π‘ ÒØÌ Á∂ Ú√ ‘Ø ’∂ È‘ƒ, √◊Ø∫ «¬√ Ò∆ «’ ¿π‘ π√ ËÈ È≈Ò Í¿πÍ’≈ ’ √’∂Õ””

«¬’ÁÓ ‘∆ ËÈÚ≈È ‘Ø‰ Á≈ ÔÂÈ È‘ƒ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ √≈Ò∂ÓÈ Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’

‹Ø ÓÈπæ÷ ¤∂Â∆ ËÈÚ≈È ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛, ¿π‘ Í≈Íª ÂØ∫ È‘ƒ Ï⁄Á≈, ¡Ê≈Â ¿π‘ ’π’Óª

«Ú⁄ ÍÃ«ÚÂ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ Íπ≈‰∂ ’Ú∆¡ª È∂ «’‘≈˛ «’ ‹πÍ∆‡ (◊π» «ÏÃ‘√ÍÂ∆) ‹Á

Í¨‡√ (’πÏ∂) ˘ Ì∂‹Á≈ ˛ «’ ÂÁ ¿π‘ Òø◊Û≈¿π∫Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ¡≈¿π∫Á≈ ˛


ÈØ‡Í ‹Á Í¨‡Ø (ÔÓ≈‹) ¿π√ ˘ Ì∂‹Á≈ ˛ Âª ¿π‘ ÁΩÛÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ ¤∂Â∆ ¡≈¿π∫Á≈ ˛,

¡Ê≈Â ⁄ø◊∂ ’øÓ ÂØ∫ Â∂ «Ó‘ÈÂ È≈Ò ‹Ø ËÈ «ÓÒÁ≈ ˛, ¿π‘ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ «¬’æ·≈

‘πøÁ≈˛, Í «’√∂ √ÏøË∆ Á∂ Ó ‹≈‰ ’∂’ ‹ª «’√∂ Ú√∆¡Â Á∂ È≈Ò ‹Ø ËÈ «ÓÒÁ≈

˛, ¿π‘ ¡⁄≈È’ «¬’ Ú≈∆ ‘∆ ¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

A@. Ì≈Â «¬’ «ÚÙ≈Ò Á∂Ù ˛Õ √æ«Ì¡≈⁄≈’ ÂΩ ”Â∂ Ì≈Ú∂∫ √≈‚≈ Á∂Ù «¬’Óπæ· ˛, Í

‘≈Òƒ ¡√ƒ ¿π‘ ÏøËÈ Íæ’∂ ’È∂ ‘È ‹Ø «¬√ ˘ «¬’ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ¡Â∂ ¿πµÈÂ ≈Ù‡

Ï‰≈ √’‰◊∂Õ √≈‚∂ Á∂Ù «Ú⁄ ¡È∂’ Ì≈Ù≈Úª ‘ÈÕ ¬∂È∆¡ª Ì≈Ù≈Úª Ù≈«¬Á ÁπÈ∆¡ª

Á∂ «’√∂ ‘Ø Á∂Ù «Ú⁄ È‘ƒ ‘ÈÕ Í, ÓøÁ∂ Ì≈◊ª ˘ ¡√ƒ ¡≈Í‰∆ ◊π¡≈ø„∆ Ì≈Ù≈

¡ÊÚ≈ Ì≈Ù≈Úª «Ú⁄ Ï‘πÂ ÿæ‡ «ÁÒ⁄√Í∆ ÒÀ∫Á∂ ‘ªÕ «¬√ Ò¬∆ √≈˘ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡ÈÓØÒ

Ìø‚≈ª Á≈ «◊¡≈È È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ «¬√ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ¡√ƒ ¡ø◊∂˜∆, Îª√∆√∆ ¡Â∂ ‹ÓÈ

¡≈«Á Ì≈Ù≈Úª Á∂ √≈«‘Â ¡Â∂ Ô»Í∆È √æ«Ì¡≈⁄≈ª ÂØ∫ ÚË∂∂ ⁄ø◊∆ Â∑ª ‹≈‰» ‘ªÕ

Á∂Ù Á∂ Ì≈Úπ’ ¡Â∂ √æ«Ì¡≈⁄≈’ √ø◊·È Ò¬∆ ÏÛ≈ ˜»∆ ˛ «’ Á∂Ù Á∂ È≈◊«’

Á»‹∆¡ª Ì≈Ù≈Úª Á∆¡ª ¿πµÂÓ ⁄È≈Úª ÂØ∫ ⁄ø◊∆ Â∑ª ‹≈‰» ‘Ø‰ ¡Â∂ «¬√ Â∑ª ¿π‘

«¬È∑ª Ì≈Ù≈Úª È≈Ò √ÏøËÂ Á∂Ù Ú≈√∆¡ª Á∂ ‹∆ÚÈ „ø◊ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª √≈«‘Â’

ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª Á≈ «◊¡≈È ‘≈√Ò ’ √’‰Õ

AA. √Ú∂ Á∆ √À Á∆ «‹øÈ∆ Ó«‘Ó≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ ÊØÛ∑∆ ˛Õ «ÁÈ Á≈ ¡≈øÌ Ï‘πÂ √π‘‰≈ ‘πøÁ≈

˛Õ ⁄≈-¸Î∂≈ ÙªÂ ¡Â∂ «ÈÓÒ ‘πøÁ≈ ˛Õ ‘Ú≈ √Úæ¤ ‘πøÁ∆ ˛Õ ⁄≈ ÒøÓ∂ √≈‘ Ò˙

ÂÁ ‹≈ÍÁ≈ ˛ ¸√Â∆ ØÓ-ØÓ «Ú⁄ Úæ√ ◊¬∆ ˛Õ √Ú∂ Á∂ √Ó∂∫ ÍÃ«’Â∆ Á∂ √≈«÷¡≈Â

ÁÙÈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «ÁÈ Á∂ Ú’Â √≈‚≈ «Ë¡≈È ≈‘ª Á∂ πæ÷ Ï»«‡¡ª ÚæÒ ’Á∂ ‹ªÁ≈ ‘∆

È‘ƒÕ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡≈’≈, ’æÁ ¡Â∂ ‘ πæ÷-Ï»‡∂ Á≈ «ÚÙ∂Ù ÍÃÌ≈Ú √Ú∂ Á∂ √Ó∂∫ ‘∆

Ú∂«÷¡≈ ¡Â∂ ÍÂ∆Â ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ √πÚæ÷Â∂ ¿πµ«·¡≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ √À «¬’æ«Ò¡ª

’∆Â∆ ‹≈Ú∂ ÂÁ ¡’«‘ √π÷ «ÓÒÁ≈ ˛Õ «¬‘ √À ’«Á¡ª ¤∂Â∆ ‘∆ Í≥¤∆ ¡≈Í‰∆¡ª

ÓËπ ¡Ú≈˜ª Á∂ È≈Ò ‹≈‰Ø ¡ø◊ √ø◊ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Á»‹≈ √ø◊ πæ÷ª ¡Â∂ Ï»«‡¡ª Á≈

‘πøÁ≈ ˛Õ ¿πµÍ fi≈Â∆ Ó≈È Â∂ Â≈∂ fi≈Â-fi≈Â ’Á∂ «Áæ√Á∂ ‘ÈÕ ¿π‘ «ÚÁ≈ ‘Ø‰ Ú≈Ò∂

‘πøÁ∂ ‘È, «¬√ ’’∂ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª √ÀÈÂª ‘Ø Ú∆ «Í¡≈∆¡ª Òæ◊Á∆¡ª ‘ÈÕ ’∆ ¿π‘

√æ⁄Óπæ⁄ «ÚÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È? È‘ƒ, ÚæËÁ∂ ⁄≈È‰ «Ú⁄ √≈˘ «Á√‰Ø ‘æ‡ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ √À

Á∂ ¡ËÚ≈‡∂ ‘∆ ’Ø¬∆ ‘Ø √À Á≈ Ùπ’∆È «Á√ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «Î √πÚæ÷Â∂ ’øÓª ˘ «È’Ò‰

Ú≈Ò∂ Ú∆ ≈‘ª Á∆ √πøÈ ˘ ÂØÛÁ∂ ‘ÈÕ

AB. Ó‘≈≈‹≈ ‰‹∆Â «√øÿ ¡≈Í‰∂ ‹∆ÚÈ-’≈Ò «Ú⁄ ‘∆ ’≈¯∆ ÍÃ«√æË Â∂ ‘ÓÈ «Í¡≈∂

Ó‘≈≈‹ Ï‰ ◊¬∂ √∆Õ ¿πÈ∑ª Á∂ Èª È≈Ò Ù∂-¬∂-Í≥‹≈Ï” Ò’Ï Á≈ ‹πÛ ‹≈‰≈, «¬√ Á∆

ÍπÙ‡∆ Ò¬∆ ÍÃÂæ÷ ÍÃÓ≈‰ ˛Õ ¡≈ÍÓ∂ ◊π‰ª Â∂ ⁄ø◊∂ ’≈È≈«Ó¡ª ’’∂ ¿π‘ ÒØ’-

Ó≈È«√’Â≈ «Ú⁄ Í»∆ Â∑ª Úæ√ ¸æ’≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ π√ Á∂ «È¡ª Â∂ Ù’Â∆ Á∆¡ª ◊æÒª

‘Ó∂Ùª ÒØ’ª Á∆ ˜Ï≈È ”Â∂ ‘πøÁ∆¡ªÕ ¿π√ Á∂ ≈‹ «Ú⁄ Í‹≈ √π÷∆ √∆, ⁄≈∂ Í≈√∂

¡ÓÈ-ÙªÂ∆ √∆ ¡Â∂ «’√∂ È≈Ò ’Ø∆ «ÚÂ’ª È‘ƒ √∆ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈Õ Í≥‹≈Ï∆¡ª ˘ «¬‘

√πæ÷-ÙªÂ∆ Á≈ Ó≈‘ΩÒ Ï‘πÂ «⁄ Ó◊Ø∫ Ú∂÷‰ ˘ «Ó«Ò¡≈ √∆Õ ¡≈¬∂ «ÁÈ ‘Ø‰ Ú≈Ò∂

‘Ó«Ò¡ª ’≈È ÍÀÁ≈ ‘Ø‰ Ú≈Ò∆ ÏÁ¡ÓÈ∆ ÂØ∫ ¿πÈ∑ª ˘ Ó√ª ¤π‡’≈ª «Ó«Ò¡≈ √∆Õ

Ó‘≈≈‹∂ Á∆ Ùı√∆¡Â Á≈ ‹ÒΩ¡ «¬ÂÈ≈ √∆ «’ ‘ÓÒ≈Ú ¿π√ÂØ∫ ÷Ω¯ ÷≈‰ Òæ◊∂Õ «¬¿π∫

Ó‘≈≈‹∂ È∂ ¡≈Í‰∆ Ù’Â∆ È≈Ò «¬√ ËÂ∆ ”Â∂ ‘Ø‰ Ú≈Ò∂ ‘Ó«Ò¡ª Á≈ «√Ò«√Ò≈

√Á≈ Ò¬∆ ÏøÁ ’ «ÁæÂ≈Õ «¬È∑ª √≈∆¡ª ◊æÒª ’’∂ Ó‘≈≈‹≈ ¡≈Í‰∂ ‹∆¿»∫Á∂ ‹∆¡

¡«Ë¡≈¬∂-BA : √ø÷∂Í-⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

«¬’ “ÒØ’-È≈«¬’” Á≈ »Í Ë≈ ¸æ’≈ ‘Ø«¬¡≈√∆Õ Ó‘≈≈‹∂ Á∆ ÓΩÂ ÂØ∫ Ï≈¡Á, ’∆

ÒØ’-»Û∑∆¡ª Â∂ ÒØ’-«ÚÙÚ≈√ ¿π√ Á∂ ‹∆ÚÈ È≈Ò ‹πÛ ◊¬∂Õ

AC. ‹ÁØ∫ Á≈ ÓÙ∆È∆ √È¡Â È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈ ˛ Â∂ √Ó≈¬∂Á≈∆ «È˜≈Ó ≈‹ ‘Ø«¬¡≈ ˛,

«¬È√≈È Á∆ «⁄Û⁄Û≈‘‡ Â∂ «÷fi≈‘‡ ÚæË ‘∆ ˛ ¡Â∂ √øÂπÙ‡Â≈ Â∂ ◊øÌ∆Â≈ ¡ÒØÍ ‘Ø

‘∆ ˛Õ √Ó’≈Ò∆ «¬È√≈È Ó≈È«√’ «ÏÓ≈∆¡ª «ÁÈØ∫ «ÁÈ «˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈

«Ù’≈ ‘Ø «‘≈ ˛Õ «˜øÁ◊∆ ¿π√ ˘ «Îæ’∆, Ï∂√π¡≈Á∆ Â∂ Ï∂¡Ê Ó«‘√»√ ‘πøÁ∆ ˛Õ ¿π‘

¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ ÂØ∫ Ï∂˜≈ ˛Õ ¡≈Í‰∂ Ì«Úæ÷ Ï≈ÏÂ ¿π√ ˘ Ó≈Ô»√∆ ˛Õ ’¬∆ Ú≈ ‘≈‡πæ‡

’∂ ¿π‘ «ÁÒ ¤æ‚ ÏÀ·Á≈ ˛ Â∂ ’¬∆ Ú≈∆ ‹≈‘Ò Â∂ Ï∂ÓÂÒÏ È¯Â Á≈ «Ù’≈ ‘Ø ’∂

Í≈◊Òª Úª◊ ÙØ Ó⁄≈¿π∫Á≈ ˛Õ «’√∂ √Ó’≈Ò∆ πfi∂Ú∂∫ «Ú⁄ ¿π√ ˘ «‡’≈ È‘ƒÕ

ÂÏ∆¡Â ÏÛ∆ ¡Ú≈˜≈ ˛Õ «¬√ ¿π’Â≈¬∆ Á∆ ¡’√ ’Ø∆ Ú‹∑≈ ˛Õ Ï‘πÂ «Ú⁄≈Ú≈È

«¬√ ÁÙ≈ ˘ ÓÙ∆È∆ √È¡Â Â∂ ¿π√ ÂØ∫ ¿πÍ‹∆ «˜øÁ◊∆ Á∆ Â∂˜ ¯Â≈∆ Á≈ ˜»∆

¡ø◊ √ÓfiÁ∂ ‘È Â∂ ⁄»ø«’ ÓÙ∆È ‘π‰ «¬È√≈È∆ «˜øÁ◊∆ Á≈ ¡ø◊ Ï‰ ¸æ’∆ ˛, «¬√

Ò¬∆ ¿π‘ «¬√ «ÏÓ≈∆ ˘ Ò≈«¬Ò≈‹ √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ

AD. ÓÈπæ÷ ¡’√ Ï∂Ú√∆ «Ú⁄ «˜øÁ◊∆ Á≈ Íπæ·≈ Í≈√≈ ‘∆ Ú∂÷Á≈ ˛, Í ‹∂ Áπæ÷ Á∂ ¡Ê

√Ófi ¡≈ ‹≈‰ Âª «¬‘ Áπæ÷ È‘ƒ «‘øÁ≈Õ ÍÂÈ∆ Á∆ ÓΩÂ ’≈È «¬’ Ï∂Úæ√ ¡≈ÁÓ∆

Ò∂÷’ ˘ ’«‘ «‘≈ √∆, ““ÓÀ˘ √Ófi È‘ƒ ¡≈ ‘∆ «’ ÓÀ∫ «’Ú∂∫ ‹∆Úª?”” Ò∂÷’ È∂

Íπæ«¤¡≈, ““‹∂ Âπ√ƒ Í«‘Òª Ó ‹ªÁ∂ ‘ª Âπ‘≈‚∆ ÍÂÈ∆ È≈Ò ’∆ Ú≈ÍÁ≈?”” ÍÂ∆

’«‘‰ Òæ◊≈, ““¿π√ È∂ Âª Ø-Ø ’∂ Í≈◊Ò ‘Ø ‹≈‰≈ √∆Õ”” Ò∂÷’ È∂ «’‘≈, ““Âπ√ƒ ¿π√

˘«Í¡≈’Á∂ √∆Õ Âπ√ƒ «¬‘ «’¿π∫ È‘ƒ √Ø⁄Á∂ «’ Âπ√ƒ ¿π√ ˘ Ø-Ø ’∂ Í≈◊Ò ‘Ø

‹≈‰≈ √∆Õ”” Ò∂÷’ È∂ «’‘≈, ““Âπ√ƒ ¿π√ ˘ «Í¡≈ ’Á∂ √∆Õ Âπ√ƒ «¬‘ «’¿π∫ È‘ƒ

√Ø⁄Á∂ «’ Âπ√ƒ ¿π√˘ Ø-Ø ’∂ Í≈◊Ò ‘Ø‰ Á∆ Â’Ò∆¯ È‘ƒ «ÁæÂ∆Õ «¬‘ Âπ‘≈‚∆

’πÏ≈È∆ ˛ «’ ¡≈Í «‹¿π∫Á∂ «‘’∂ ¿π√ ˘ Âπ√ƒ Í«‘Ò∂ ÓÈ Á∆ Ó‘»ÒÂ Á∂ ’∂ Ï∂ÚæÙ

¡Â∂ Áπ÷∆ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï⁄≈¡ «Ò¡≈ ˛Õ √Ø⁄Ø ¿π‘ Âπ‘≈‚∆ «’øÈ∆ ËøÈÚ≈Á∆ ‘Ø ‘∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ””

ÍÂ∆ Á∆¡ª ¡æ÷ª «Ú⁄ ⁄Ó’ ¡≈ ◊¬∆Õ ¿π‘ ÏØ«Ò¡≈ ’πfi È≈, Í¿π√ ÓπÛÁ∂ ’ÁÓª

«Ú⁄ «˜øÁ◊∆ Á≈ ÌØ√≈ √∆Õ ‘∂’ ÓπÊ≈‹ «Ú¡’Â∆ √Ø⁄‰ Á∂ ⁄≈ ÍÛ≈Úª «Ú⁄Ø∫

ÒøÿÁ≈ ˛Õ ’À∫√ ‹ª ‘Ø«’√∂ ¡«‹‘∂ Ø◊ Á≈ Ó∆˜ «Í‘Òª √Ø⁄Á≈ ˛ «’ ‚≈’‡ª ˘

ÌπÒ∂÷≈ Òæ◊≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ ÌπÒ∂÷≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ Âª √Ø⁄Á≈ ˛ «’ Ó∂∂ È≈Ò «¬Ú∂∫ «’¿π∫ Ú≈Í«≈

˛? «Î √Ø⁄Á≈ ˛, ·∆’ ‘Ø ‹≈Úª◊∂ È‘ƒ? ⁄ΩÊ∂ ÍÛ≈˙ ”Â∂ π‘ ¡≈Í‰∂ Ø◊ ˘ ÍÃÚ≈È

’’∂ Ï∂ÚæÙ Ó«‘√»√ ’È Òæ◊ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ‘ ‘≈ÒÂ «Ú⁄ ¿π‘Ô≈Á æ÷‰ Á∆ ÒØÛ ˛ «’

Ï∂Ú√∆ ÂØ∫ Óπ’Â ‘Ø‰ Ú≈√Â∂ √Ì ÂØ∫ ÚæË ‹ÂÈ √≈˘ ¡≈Í ’È∂ ÍÀ‰◊∂Õ

AE. ¡æ‹ Ú∆ ‘∆Èª Á∂ ¡≈Í‰∂ ‘øÌÒ∂ Â∂ ◊ªË∆ Ú◊∂ ’¬∆ ‘∆‹È-«ÓæÂª Á∂ ¡øÁØÒÈ Á∂

Ï≈Ú‹»Á √≈‚∂ √Ó≈«‹’ ‘≈Ò≈Â ¡«‹‘∂ È‘ƒ ‘Ø¬∂ «’ ¡√ƒ ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫ ¡Ú∂√Ò∂ ‘Ø

√’∆¬∂Õ ¡À√ Ú∂Ò∂ Ú∆ «‘øÁ» ¡Ï≈Á∆ Á≈ ’Ø¬∆ Â∆‘ ¯∆√Á∆ Ì≈◊ ¡¤»ÂÍπ‰∂ Á∂ È’ «Ú⁄

’πÏÒ-’πÏÒ ’ «‘≈ ˛, ‘≈Ò∆ Ú∆ ÏÊ∂∆¡ª ⁄»È∂◊⁄ Ê≈Úª «√Â∑ª Á∆¡ª Í«ÚæÂ

√Ófi∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È, «‹æÊ∂ «¬È∑ª ˆ∆Ïª Á≈ Í¤≈Úª ÍÊ∆Ò∂ Á∂Ú«Â¡ª Á∆ ’ØÍ∆

Á≈ ’≈È Ï‰Á≈ ˛, ¡‹∂ Ú∆ ÷ªÁ∂-ÍƒÁ∂ ÿª «Ú⁄ ‘ Â∑ª Á∆ ‹»· ’πæ«Â¡ª ˘ ÍÀ‰

Á∆ Êª “‹ÓªÁ≈ª” Á∆ ¿π‚∆’ ’Á∆ «‘øÁ∆ ˛Õ ‘ª, «¬øÈ∆ ◊æÒ ˜» ˛ «’ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆

ÒØ’-≈«¬, ı≈√ ’’∂ ÈÚƒ ÍØ⁄ Á∆-«¬È∑ª ‹ÈÓ, ø◊ ‹ª È√Ò Á∂ «ı¡≈Òª ¿πµÂ∂

¿π√∂ ‘Ø¬∂ «ÚÂ’«¡ª ˘ ¤∂Â∆ ÂØ∫ ¤∂Â∆ ÓÒ∆¡≈Ó∂‡ ‘Ø«¬¡≈ Á∂÷‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√


ÈØ‡¿πÂÙ≈‘ Á∆ ‘Ω√Ò≈-¡¯‹≈¬∆ «Ú⁄ ’∂∫Á∆ √’≈ ¡ÓÒ∆ ÂΩ ”Â∂ ‘æÊ Ú‡≈ √’Á∆ ˛Õ

¡¤»Â ¿πË≈ Á≈ «¬’ Úæ÷≈ Ó«‘’Ó≈ ÷πæÒ∑ √’Á≈ ˛, «‹√ Á≈ ’øÓ ‘ØÚ∂ ÍÃ⁄≈Á∂ ‘

Ú√∆Ò∂; «‹Ú∂∫-∂‚∆˙, «¯ÒÓ, ÍÃÀµ, √‡∂‹, «’Â≈Ïª, «¬Ù«Â‘≈ª ¡Â∂ ÈπÓ≈«¬Ùª ≈‘ƒ

ÍÏ«Ò’ «Ú⁄ «¬√ Ó‘≈ÈÂ≈ Á∆ ⁄æÒ ‘∆ Ω∫ ˘Â’«Û¡ª ’È≈, ’≈˘È Á∆ ÓÁÁ

È≈Ò «‹æÊ∂ «’Â∂ ÓøÁª, √’»Òª «Ú⁄ «¬È∑ª Á≈ Á≈÷Ò≈ ÏøÁ ˛, ¿π√ ˘ ÷πæÒ∑Ú≈¿πÓ≈

Â∂‘Ø‘ Â∑ª Á∆ ¡ª ÏøÁÙª ‹ª π’≈Ú‡ª ˘ ’≈˘È Á∆ ÓÁÁ È≈Ò Á» ’È≈Õ «¬È∑ª

«Ú⁄ «Úæ«Á¡≈-ÍÃ≈ÍÂ∆ Á∆ Ò≈Ò√≈ ÍÀÁ≈ ’È∆ Â∂ Óπ¯Â Â≈Ò∆Ó Á∆ √‘»ÒÂ Á∂‰∆,

«¬È∑ª Á∆ «‘≈«¬Ù Ò¬∆ È≈Ó-Ó≈Â «’≈¬∂ ¿πµÂ∂ √πÊ∂ √’≈∆ ’π¡≈‡ ¿π√≈È∂,

«¬È∑ª Á∆ «˜øÁ◊∆ Á≈ «Ó¡≈ ¿πµ⁄≈ ’È Á∂ ¿πÍ≈¡ √Ø⁄‰∂, ¡≈«ÁÕ ı⁄ ‘ØÚ∂◊≈ Â∂

Ï‘πÂ ‘ØÚ∂◊≈-«¬√ «Ú⁄ ’Ø∆ Ùæ’ È‘ƒ, Í √Óπæ⁄∂ Ò≈ÌÁ∂ Óπ’≈ÏÒ∂”Â∂ «¬√ ı⁄ ˘

Ú«‚¡≈¿π‰≈ «√¡≈‰Í È‘ƒ ‹≈ÍÁ∆Õ ·∆’∆¡ª ÏÁÒ∂ ‹∆¿π∫Á∂-‹≈◊Á∂, ÈØ¬∂ ÓÈπæ÷

«ÓÒ‰◊∂, «‹‘Û∂ ¡≈˜≈Á «‘øÁπ√Â≈È Á∆¡ª «˜øÓ∂Ú≈∆¡ª ˘ √Ófi‰ Â∂ «ÈÌ≈¿πÓ Á∂

ÔØ◊ ‘Ø‰◊∂Õ

(ÍÃ∆ÂÓ «√øÿ)

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-BA : √ø÷∂Í-⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-BB : ÈØ«‡√ «Ò÷‰∂(Notice Writing)

«ÚÙ≈-Ú√Â» (Contents)A. Í«Ì≈Ù≈ ÈØ«‡√ «Ò÷‰ Á∆

B. ÈØ«‡√ «Ò÷‰ Á∆ ’Ò≈

C. «Ú√Ê≈

D. ¿∞Á≈‘‰ √«‘Â «Ú√Ê≈ ÈØ«‡√ «Ò÷‰∂


⁄ø◊∂ Á¯Â ¿∞‘ ‘∆ ⁄ø◊∂ Òº◊Á∂ ‘È «‹È∑ª Á¯Âª «Ú⁄ Á¯Â∆ «ÚÚ√Ê≈ ·∆’ ‘ØÚ∂Õ

Á¯Â Ì≈Ú∂∫ Úº‚∆¡ª ’øÍÈ∆¡ª Á∂ ‘Ø‰ ‹ª «Î √’∆/◊À √’≈∆ Á∂ Á¯Â ‘Ø‰Õ Á¯Â «Ú⁄

«ÚÚ√Ê≈ ·∆’ È‘∆∫ Âª ¿∞‘ Á¯Â ·∆’ È‘∆∫ ⁄Ò √’Á≈Õ Á¯Â «Ú⁄ ’øÓ ’È Ú≈Ò∂ ÓπÒ≈˜Ó

√ÏøË∆, ‹ª «Î ÓπÒ≈˜Óª È∂ ’øÓ «’Ú∂∫ ’È≈ ‘ÀÕ «‹√ È≈ Á¯Â Á≈ ’øÓ √π⁄≈» »Í È≈Ò ·∆’ „ø◊

È≈Ò ⁄Ò √’∂Õ Á¯Â «Ú⁄ ¡≥Á Á∂ ÷Âª Á≈ ¡Á≈È-ÍÃÁ≈È Ì≈Ú «¬’ «‚Í≈‡ÓÀ∫‡ ÂØ∫ Á»√∂

«‚Í≈‡ÓÀ∫‡ «Ú⁄ √»⁄È≈ ÒÀ‰∆ ‹ª √»⁄È≈ Á∂‰∆ ¡≈«ÁÕ «¬√ Á∂ È≈Ò Á¯Â Á∂ Ï≈‘ Á»√∂ Á¯Â

Ú≈«Ò¡ª √»⁄È≈Úª Á≈ ¡Á≈È ÍÃÁ≈È ’È≈Õ «¬È∑ª √Ì Ò¬∆ «√√‡Ó ÂÀ¡ ’È≈ √Ì ÂØ∫ Ó‘ºÂÚÍ»È

’øÓ ’È≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª Ò¬∆ Î≈¬∆Ò «√√‡Ó ‘Ø‰≈ ˜»∆ ‘ÀÕ √’±Òª, ’≈Ò‹ª «Ú⁄ Ú∆ «¬√ Â∑ª Á¯Â

Á≈ «√√‡Ó √π⁄≈» »Í «Ú⁄ ⁄Ò≈¿∞‰ Ò¬∆ «ÈÔÓ ¡Â∂ Î≈¬∆Òª Á≈ √‘≈≈ ÒÀ‰≈ ˜»∆ ‘ÀÕ ÍºÂª

¡Â∂ √»⁄È≈Úª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¡Òº◊-¡Òº◊ Î≈«¬Òª «Â¡≈ ’È∆¡ªÕ ÁÎÂ ˘ ·∆’ „ø◊ È≈Ò

⁄Ò≈¿∞‰ Ò¬∆ «ÈÔÓª Á≈ Ï‰≈¿∞‰≈ ¡Â∂ ¿∞‘Èª «ÈÔÓª Á≈ ÁÎÂ «Ú⁄ ’øÓ ’ ‘∂ ÓπÒ≈˜Óª

«Ú⁄’≈ √»⁄È≈ Á∂‰∆Õ ’≈Ò‹ «Ú⁄ ’Ò≈√ª ·∆’ È≈Ò ⁄ºÒ‰ ¡Â∂ «Ú«Á¡’ ÷∂Â, √≈«‘Â’

÷∂Â, ÷∂‚ª Á∂ ÷∂Â «Ú⁄ «’Ú∂∫ ÍÃ◊Â∆ ’È∆ ‘ÀÕ ¿∞√ Ï≈∂ ÈØ«‡√ «Â¡≈ ’È∂Õ «¬‘ Ï‘πÂ

Ó‘ºÂÚÍ»È ’øÓ ‘ÈÕ «’¿∞∫«’ ’≈Ò‹ª «Ú⁄ ¡È∂’ª √«Ì¡≈⁄≈’, «Ú«Á¡’, ÷∂‚ª ¡Â∂ ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈

√ÏøË∆ ’¬∆ ’≈‹ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞‘Èª ¡È∞√≈ ÈØ«‡√ «Â¡≈ ’È∂Õ «¬È∑ª √ÏøË∆ ÈØ«‡√ ¿∞Á≈‘‰

Ú‹Ø∫ ‘∂· «Ò÷∂ ‘È:-

ÈØ«‡√ «Ò÷Ø «’ Â∞‘≈‚∂ ’≈Ò‹ «Ú⁄ ¡≥Â ’Ò≈√ Ì≈Ù‰ ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄

Ì≈◊ ÒÀ‰ Ò¬∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ √»«⁄Â ’ØÕ

ÈØ«‡√

G ‹ÈÚ∆, B@AB

’≈Ò‹ Á∂ √≈∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ √»⁄È≈ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ‘À «’ ’≈Ò‹ Á∂ √ÀÓ∆È≈ ‘≈Ò «Ú⁄

¡≥Â ’Ò≈√ ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ A@ ‹ÈÚ∆, B@AB ˘ √Ú∂∂ AA:C@ Ú‹∂ ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ

«ÚÙ≈ : - ““Ì≈¬∆ Ú∆ «√øÿ «¬’ Ó‘≈È Ò∂÷’””

Ì≈Ù‰ ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ «Ú⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø‰ Á≈ √Ì ˘ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ

ÓÈÓØ‘È «√øÿ

√’ºÂ

Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â √Ì≈


ÈØ‡’≈Ò‹ Á∆ √‡»‚À∫‡√ Ô±È∆¡È ¡≈Í‰∂ ’≈Ò‹ Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Ò¬∆ ÈØ«‡√ ÏØ‚ Â∂ ÈØ«‡√

Ò≈Ú∂ Âª «’ Ì»⁄≈Ò «Ú⁄ ‘Ø¬∂ È∞’√≈È Ò¬∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡≈Í‰≈ ÔØ◊Á≈È Í≈ √’‰Õ

---

ÈØ«‡√

B ‹ÈÚ∆ B@AB

√≈∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ‹≈‰± ’Ú≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À «’ ÓºË ÍÃÁ∂Ù «Ú⁄ ¡≈¬∂ «Ì¡≈È’ Ìπ⁄≈Ò

È≈Ò ‹≈È∆ Â∂ Ó≈Ò∆ È∞’√≈È Ï‘πÂ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ¡√∆∫ Ô±È∆¡È ÚÒØ∫ Ï∂ÈÂ∆ ’Á∂ ‘ª «’ «¬√ ¡Ω÷∆

ÿÛ∆ Ú∂Ò∂ ‘ «Ú«Á¡≈Ê∆ Áº√ πÍÀ Á≈È Ú‹Ø∫ Á¯Â Ô±È∆¡È «Ú÷∂ «¬’ ‘¯Â∂ Á∂ ¡≥Á ‹Óª

’Ú≈ Á∂Ú∂ Âª «’ √Ó∂∫ «√ ¿∞‘Èª Á∆ ÓÁÁ ’∆Â∆ ‹≈ √’∂Õ

ÍÃË≈È

«ÂzÒØ⁄È «√øÿ

√‡»‚À∫‡√ Ô±È∆¡È

«ÁºÒ∆Õ

---

’≈Ò‹ «Ú⁄ ‘Ø ‘∆ √≈Ò≈È≈ √ÍØ‡√-Ó∆‡ √ÏøË∆ ’≈Ò‹ «Ú«Á¡≈Ê∆ ˘ «‘º√≈ ÒÀ‰ Ò¬∆

’≈Ò‹ Á∂ ÈØ«‡√ ÏØ‚ Â∂ ÈØ«‡√ ≈‘ƒ √»⁄È≈ «Á¿πÕ

ÈØ«‡√

B ÎÚ∆ B@AA

’≈Ò‹ «Ú⁄ A@ ÎÚ∆ B@AA ˘ ‘ √≈Ò Á∆ Â∑ª «¬√ √≈Ò Ú∆ √≈Ò≈È≈ √ÍØ‡√ Ó∆‡

’≈Ò‹ Á∆ ◊≈¿±∫‚ «Ú⁄ ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ «‹√ «Ú⁄ Úæ÷∂ Úæ÷∂ «¬øÚ‡ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ‘Ø‰◊∂Õ ‹∂Â»

«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ’≈Ò‹ ÚæÒØ∫ ¡≈’Ù’ «¬È≈Ó «ÁºÂ∂ ‹≈‰◊∂Õ Ù≈ÓÒ ‘Ø‰ Ú≈Ò∂ «Ú«Á¡≈Ê∆

’≈Ò‹ Á∂ Á¯Â «Ú⁄ ¡≈Í‰≈ ¡≈Í‰≈ È≈Ó «Ò÷Ú≈ «Á˙Õ

ÍÃØ. ÁÙÈ «√øÿ

√ÍØ‡√ «¬ø⁄≈˜

---

Â∞‘≈‚≈ ’≈Ò‹ ◊Ó∆¡ª Á∆¡ª ¤∞º‡∆¡ª «Ú⁄ ’≈Ò‹ ÚºÒØ∫ ¡À‹»’∂ÙÈ ‡» “◊Ø¡≈” «Ò‹≈«¬¡≈

‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ’≈Ò‹ Á∂ ÈØ«‡√ ÏØ‚ Â∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ √»⁄È≈ Ò¬∆ ÈØ«‡√ «Ò÷ØÕ «‹√ «Ú⁄ ‡»

Á≈ ÷⁄≈ ¡Â∂ Óª-Ï≈Í Á∆ √«‘ÓÂ∆ ÍºÂ Ú∆ È≈Ò Á∂‰ Ò¬∆ «Ò÷ØÕ

B@ ‹ÈÚ∆ B@AA

’≈Ò‹ Á∆ «¬ø◊«ÒÙ ’ÒºÏ ◊Ø¡≈ Ò¬∆ ¡À‹π’∂ÙÈÓ ‡» ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∆¡ª ◊Ó∆¡ª «Ú⁄

«Ò‹≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «‹√ Á≈ ÷⁄≈ Î∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ B,@@@ πÍÀ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ «¬‘ ‡» 5th ‹»È

15th ‹»È B@AA Âº’ Á≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ‡» ”Â∂ ‹≈‰≈ ⁄≈‘π‰ Ú≈Ò∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ Ó¬∆ Á∂ ¡÷∆ ¡≈ÍÁ∂

ÍÀ√∂ ¡Â∂ Óª-Ï≈Í Á∆ √«‘ÓÂ∆ ÍºÂ È≈Ò ‹Óª ’Ú≈¿∞‰Õ

‘«√ÓÈ «√øÿ

ÍÃË≈È

«¬ø◊«ÒÙ ’ÒºÏ √’≈∆, ’≈Ò‹ «ÁºÒ∆Õ

¡«Ë¡≈¬∂-BB : ÈØ«‡√ «Ò÷‰∂


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

Â∞‘≈‚∂ ’≈Ò‹ Á∂ Àµ‚ ’≈√ Ô±«È‡ Á∂ √À’‡∆ ÚÒØ∫ ’≈Ò‹ «Ú⁄ ÏÒ‚ ‚∞È∂ÙÈ ’À∫Í Á≈

¿∞Áÿ≈‡È ’∂∫Á∆ Ú‹∆ ÚÒØ∫ ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ’≈Ò‹ Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ÷»ÈÁ≈È ’À∫Í

«Ú⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø ’∂ ÷»ÈÁ≈È Ò¬∆ √ºÁ≈ ÍºÂ Á∂‰ Ï≈∂ «¬’ ÈØ«‡√ ’≈Ò‹ Á∂ ÈØ«‡√ ÏØ‚ Â∂ «Ò÷ ’∂

Ò≈˙Õ

ÈØ«‡√

A@ ÎÚ∆ B@AA

’≈Ò‹ Á∆ Àµ‚ ’≈√ Ô±«È‡ ÚÒØ∫ ÷»ÈÁ≈È ’À∫Í AB ÎÚ∆ B@AA ˘ ’≈Ò‹ Á∂ ’À∫Í√ «Ú⁄

Ò◊≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «‹√ Á≈ ¿∞Áÿ≈‡È ’∂∫Á∆ Ó≈Ò Ó≥Â∆ ’È◊∂Õ √≈∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘

÷»ÈÁ≈È ’À∫Í «Úº⁄ «‘º√≈ ÒÀ‰ Ò¬∆ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ

√ÓÙ∂√’ºÂ

Àµ‚ ’≈√ Ô±«È‡

÷≈Ò√≈ ’≈Ò‹ ‹¶Ë

---

Â∞‘≈‚∂ ’≈Ò‹ «Ú⁄ ¡≥Â ’≈Ò‹ √«Ì¡≈⁄’ ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄ Ì≈◊ ÒÀ‰

Ò¬∆ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Í≈√Ø∫ È≈Ó ÒÀ‰ Ò¬∆ ÈØ«‡√ ÏØ‚ Â∂ √»⁄È≈ Á∂‰ Ò¬∆ ÈØ«‡√ «Ò÷Ø:-

ÈØ«‡√

AB ÎÚ∆ B@AA

≈Ó‹√ ’≈Ò‹ «ÁºÒ∆ «Ú÷∂ ¡≥Â-’≈Ò‹ √«Ì¡≈⁄’ ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ ¡≈ÔØ«‹Â B@ ÎÚ∆

B@AA ˘ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ «‹√ «Ú⁄ «◊ºË≈ ¡Â∂ Ìø◊Û≈ ‡∆Óª Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ Ì≈◊ ÒÀ‰

Ú≈Ò∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡Â∂ «Ú«Á¡≈Ê‰ª ¡≈Í‰∂ ¡≈Í‰∂ È≈Ó ’≈Ò‹ Á∆ √«Ì¡≈⁄≈’ ’ÒºÏ ˘ AH

ÎÚ∆ B@AA Âº’ Á∂ Á∂‰Õ

√ÂÍ≈Ò «√øÿ

√’ºÂ

√«Ì¡≈⁄≈’ ’ÒºÏ

÷≈Ò√≈ ’≈Ò‹ «ÁºÒ∆


ÈØ‡¡«Ë¡≈¬∂-BC : Í≈· ÏØË(Text Curriculum)


A. Í«Ì≈Ù≈

B. Í≈·-ÌØÁ Á∆-«ÚÁÚ≈Èª Á∆ ≈¬∂

C. Í≈· ÏØË Á≈ ¿πÁ∂Ù

D. Í≈·-ÏØË Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈

E. Í≈· ÏØË «Ú⁄ «Ú¡≈’‰ Á∆ Ó‘æÂÂ≈


ÓÈ∞º÷ ¡≈Í‰∂ ’Ó≈¬∂ ¡È∞ÌÚª ¡Â∂ «◊¡≈È ˘ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∆¡ª Í∆Û∑∆¡ª Âº’ «√«÷¡≈ Á≈

¡«‘√≈√ ‘πøÁ √∆Õ ÍÃ≈⁄∆È ’≈Ò «Ú⁄ «ÒºÍ∆ Á∆ ‘Ø∫Á ÂØ∫ Í«‘Òª ÓΩ«÷’ »Í «Ú⁄ «Ú«Á¡≈ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆

√∆Õ «ÒºÍ∆ ‘Ø∫Á ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘ºÊ «Ò÷Â, ÌØ‹ ÍºÂ Â∂ Íª‚± «ÒºÍ∆¡ª Á∂ ÍÃÔØ◊ ≈‘∆∫ «√«÷¡≈ «ÁºÂ∆

‹≈‰ Òº◊∆Õ ¡º‹ Á∂ ÓÙ∆È∆Ô∞◊ «Ú⁄ ’ø«Í¿±‡ ≈‘∆∫ «¬’ «¬È’Ò≈Ï ¡≈ «◊¡≈ ‘Ø ’ªÂ∆ ÂØ∫

«¬Ò≈Ú≈ Í≈· Íπ√Â’ª Á∂ ÷∂Â «Ú⁄ ’ªÂ∆ ¡≈¬∆Õ ‘π‰ Í≈·-Íπ√Â’ª «Ò÷Â »Í «Ú⁄ ¡≈¿∞‰

È≈Ò ¡≈Ëπ«È’ «√«÷¡≈ ÍÃ‰≈Ò∆ Á≈ ÍÃÓπº÷ ¡≈Ë≈ Ï‰ «◊¡≈Õ

Ì≈Â «Ú⁄ Í≈·-Íπ√Â’ª Á≈ «¬«Â‘≈√ ’Ø¬∆ Ï‘πÂ Íπ≈‰≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ ÓºË’≈Ò Á∂ «¬«Â‘≈√ Á∂

fi≈Â Í≈¬∆¬∂ Âª ÍÂ≈ Òº◊∂◊≈ «’ Í«‘Òª ÌØ‹-ÍºÂª Áπ¡≈ Í≈· Íπ√Â’ª «Â¡≈ ’∆Â∆¡ª

‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ Ì≈Â «Ú⁄ AHBD ¬∆: «Ú⁄ ¬∆√‡ «¬ø‚∆¡≈ ’øÍÈ∆ Á∂ ¡≈◊ÓÈ È≈Ò ’Ò’ºÂ∂ ¡≥Á

Í«‘Ò≈ ¤≈Í≈÷≈È≈ √Ê≈«ÍÂ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬‘ ¤≈Í∂÷≈È∂ Ì≈Ú∂∫ «¬√ Ò¬∆ Ò≈¬∂ √È «’ «¬√ È≈Ò Ì≈Â

¡≥Á ¡≈Í‰∂ ≈‹ Á∆¡ª ‹Û∑ª Íº’∆¡ª ’È Ò¬∆ √≈«‘Â ¤≈«Í¡≈ ‹≈Ú∂Õ Í «¬√ È≈Ò Ì≈Â∆

Ì≈Ù≈Úª ˘ ÍÃÎπÒÂ ’È Á≈ Ú∆ ÓΩ’≈ «Ó«Ò¡≈Õ

Í«Ì≈Ù≈ :-

ÍÃ«√ºË «ÚÁÚ≈È ‘ÀØ«Ò’ ¡È∞√≈ Í≈·-Íπ√Â’ª «◊¡≈È, ¡È∞ÌÚª, Ì≈ÚÈ≈Úª, «Ú⁄≈ª

¡Â∂ ÍÃÚÂ∆¡ª Â∂ ÓπºÒª ˘ √ø◊Ã«‘ ’È Á≈ «¬’ √≈ËÈ ‘ÀÕ Ì≈Ù≈ «√«÷¡≈ «Ú⁄ Í≈·-Íπ√Â’ª

Ó‘ºÂÚÍ»È √Ê≈È º÷Á∆¡ª ‘ÈÕ Í≈· Íπ√Â’ª ‘∆ «¬’ ¡À√≈ √≈ËÈ ‘À ‹Ø «’ «◊¡≈È ÍÃ≈ÍÂ∆ Á≈

ÚË∆¡≈ √≈ËÈ ‘È ¡Â∂ Ó‘ºÂÚÍ»È Ó≈◊ ÁÙ’ Á≈ ’øÓ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ Í≈·’ Íπ√Â’ª «ÏÈª

«’√∂ ¡«Ë¡≈Í’ Á∂ ¡≈Í‰∂ «◊¡≈È «Ú⁄ Ú≈Ë≈ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ «¬’ ◊ºÒ ˜» ‘À «’ Í≈·-

Íπ√Â’ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¡«Ë¡≈Í’ «√º«÷¡≈ Á∂‰ Ò¬∆ ¡«Ë¡≈ÍÈ Á∆ »Í ∂÷≈ «Â¡≈ ’ √’Á≈ ‘ÀÕ

Í≈·’ ‹ª «Ú«Á¡≈Ê∆ «√÷∂ ‘Ø¬∂ ÂºÊª ˘ ¶Ó∂ √Ó∂∫ Âº’ Ô≈Á º÷‰ Ò¬∆ Í≈·-Íπ√Â’ª Á∆ √‘≈¬∆

‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ Íπ√Â’ª «◊¡≈È Á≈ È≈Ò È≈Ò ÓÈØø‹È Ú∆ ÍÃÁ≈È ’Á∆¡ª ‘ÈÕ Í≈·-Íπ√Â’ª

‘Ó∂Ù≈ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ ¿∞Ó ¡Â∂ ÍºË Á≈ «÷¡≈Ò º÷ ’∂ ‘∆ «Â¡≈ ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ ‘

¡«Ë¡≈ÍÈ ÓΩ«÷’ «√«÷¡≈ «Ú⁄ «ÈÍπøÈ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ «¬√ Ò¬∆ √Ë≈È ÏπºË∆ Ú≈Ò∂ ¡«Ë¡≈Í’ª

Ò¬∆ Í≈·-Íπ√Â’ª ‘∆ √‘≈¬∆ ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ

¿∞Á∂√: -

Óπº÷ »Í «Úº⁄ Í≈· Íπ√Â’ª ÂØ∫ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È∂ «Ú¡≈Í’ «◊¡≈È ÒÀ‰≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ Í≈·-

¡«Ë¡≈¬∂-BC : Í≈·-ÏØË


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

Íπ√Â’ª ≈‘∆∫ º‡≈ Ò≈ ’∂ «◊¡≈È Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ È‘∆∫ ’È∆Õ Í≈· Í∞√Â’ª ≈‘∆∫ «ÚÚ‘≈«’ »Í Á∂‰

Á∆ ÍÃ∂‰≈ ÒÀ‰∆Õ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ Í≈·-Íπ√Â’ª ≈‘∆∫ √∂Ë ÍÃÁ≈È ’È∆ ¡Â∂ ÍÃ∆«÷¡≈ Á∆

«Â¡≈∆ ’È «Ú⁄ √‘≈¬∆ ’È≈Õ Í≈·-Íπ√Â’ª Á≈ Ó’√Á «√¯ ‚±øÿ≈ «◊¡≈È È‘∆∫ Á∂‰≈ √◊Ø∫

ÍÃ∆«÷¡≈ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ Ú∆ «◊¡≈È Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ «¬È∑ª Í≈·-Íπ√Â’ª Á∆ Ì≈Ù≈ ¡≈Ó

Íπ√Â’ª È≈ÒØ∫ √Ò ¡Â∂ √Ω÷∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ

«ÚÙ∂ÙÂ≈ :-

⁄ø◊∆ Ì≈Ù≈ Í≈· Íπ√Â’ª Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ «¬‘ ‘À «’ ¿∞‘ ÓÈØø‹È ÍÃË≈È, «◊¡≈È≈Â«Ó’

⁄«ºÂ ÍÃË≈È √Ó≈«‹’ «√«÷¡≈ ÍÃË≈È, ≈Ù‡∆ ‹∆ÚÈ È≈Ò ÌÍ» ‘Ø‰Õ »Í Íº÷Ø∫ «¬‘ Íπ√Â’ª,

’‘≈‰∆, È≈ÚÒ, Ú≈Â’ ¡≈«Á »Íª «Ú⁄ ‘Ø √’Á∆¡ª ‘ÈÕ

«ÚÙ∂ :-

«ÚÙ∂ Íº÷Ø∫ Í≈·-Íπ√Â’ª Á∆ ⁄È≈ ’∞fi «ÚÙ∂Ù ¿∞Á∂√ª ˘ Óπº÷ º÷ ’∂ «Â¡≈ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆

‘ÀÕ «ÚÙ∂ √Ó≈‹ È≈Ò √ÏøËÂ «Ú«◊¡≈È ¡Â∂ «¬«Â‘≈√’ «◊¡≈È ÌÍ» ‘Ø‰∆¡ª ⁄≈‘∆Á∆¡ª ‘ÈÕ

«ÚÙ∂ ˘ Í∂Ù ’È √Ó∂∫ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆¡ª Ì≈Úπ’, Ó≈È«√’, √Ó≈«‹’ ÒØÛª Á≈ «Ë¡≈È º÷‰≈

˜»∆ ‘ÀÕ Í≈·-Íπ√Â’ «Ú⁄ «¬’ ‘∆ «ÚÙ∂ ¿∞µÍ ¡Ë≈Â Í≈·ª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂, ’Ú≈¿∞‰∂ ⁄≈‘∆Á∂

‘ÈÕ ◊ºÁ-Íº⁄, ’‘≈‰∆, È≈‡’, «ÈÏøË ¡≈«Á »Í Í≥‹≈Ï∆ Í≈· Íπ√Â’ª «Â¡≈ ’Ú≈¿∞‰∆¡ª

⁄≈‘∆Á∆¡ª ‘ÈÕ

Ì≈Ù≈ Á∂ Íº÷Ø∫ Í≈·-Íπ√Â’ª «Ú⁄ ¿∞«⁄Â ¡Â∂ ÔØ◊ Ì≈Ù≈ ÍÃÔØ◊ «¬√ Â∑ª ’∂ Âª «’ ÷πÙ’

«ÚÙ∂ Ú∆ Ω«⁄’ Â∂ «ÁÒ⁄√Í Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ ÙÏÁªÚÒ∆, Ú≈’, ⁄È≈, Óπ‘≈Ú∂ ¡Â∂ ‘Ø Ì≈Ù≈

ÂºÂ ‘Ø‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ

ÙÏÁ ‹ØÛ :-

Ì≈Ù≈ Á∂ «Ò÷‰ √Ó∂∫ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ¿∞⁄≈‰ ÙπºË È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊≈ Âª «Ò÷‰ Ú∂Ò∂ Ú∆ ¡º÷ ¡ÙπºË

‘∆ «Ò÷∂ ‹≈‰◊∂Õ «Ò÷‰ √Ó∂∫ «Ú¡≈’‰ Á≈ «◊¡≈È Ú∆ Í»≈ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ÙÏÁ ‹ØÛ ÚÒ ÷≈√

«Ë¡≈È Á∂‰ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ÙÏÁ ‹Ø‚ Ú∂Ò∂ Ó≈Â≈Úª Á≈ ◊ÒÂ ‘Ø ‹≈‰≈ ¡≈Ó ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ «Ï‘≈∆ Á∆

‹◊∑≈ «√‘≈∆ ¡Â∂ ’¬∆ Ú≈ «√‘≈∆ Á∆ Êª «Ï‘≈∆ Á∆ ◊ÒÂ ÚÂØ∫ ¡≈Ó ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ’¬∆ ¡º÷

ÚÂ‰ Ú∂Ò∂ Ú∆ «¬‘ ◊ÒÂ∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ ÈÁ∆‰, ‰∆È, Á∆ ‹◊∑≈ ¡Â∂ Ó ¡º÷ Á∆ Êª

Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À «¬‘ ◊ÒÂ∆ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ Áπ¡≈Ï∂ Á∂ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ ‘Ø ‘∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ «ÏÈª

«Ò÷‰ √Ó∂∫ „π’Ú∂∫ ÙÏÁª Á∆ ⁄Ø‰ ‘Ø‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ ¡º‹’Ò ¡È∂’ª ◊À Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ ¡À√∂

‘È ‹Ø Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ¡À√∂ ⁄«Í⁄∂ ◊¬∂ ‘È, ‹Ø ¿∞Í∂ Ò◊Á∂ ‘∆ È‘∆∫ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ «¬‘ ÙÏÁ

Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ¡≈÷Á∂ ‘∆ ‘Ø‰Õ ¿∞Á≈‘‰ Ú‹Ø∫:-

(i) ¡≥◊∂˜∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ :-¡¯√, «Í≥‡, ÓÙ∆È, Ó∆‡

(ii) Â∞’∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ :- ÂÓ◊≈, ’À∫⁄∆, ÂØÍ, ’Ò◊∆, Ï», Ï∆Ï∆, ◊Ò∆⁄≈, ⁄≈’± ¡≈«ÁÕ

(iii) Î≈√∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ :- Î’∆, ¡⁄≈, ÙÒ◊Ó, ÏøÁ◊∆, Óπ◊≈, «Í¡≈‹, ÁÚ≈˜≈, Ó∂˜,

⁄ı≈, ’ºÁ» ¡≈«Á

(iv) ¡Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÙÏÁ :- Ïπ÷≈, Ù≈Ï, ¡È∂’, ’∞√∆, ‘Ú∂Ò∆, √ÒÚ≈, È∞√’≈ ¡≈«Á

(v) ÍπÂ◊≈Ò∆ ÙÏÁ :- ¡ÒÓ≈∆, Í∆Í≈, ’≈Â±√, ÏØÂÒ, Î∆Â≈, Í≈Á∆, «¬√Â∆ ¡≈«ÁÕ

¡√ƒ ’«‘ √’Á∂ ‘ª «’ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∆ Í≈⁄È Ù’Â∆ Ï‘πÂ ‘∆ Â≈’ÂÚ ‘ÀÕ «’√∂ Ú∆ Ì≈Ù≈

Á∆ ‘Ø∫Á Ú≈’ª Áπ¡≈≈ ‘∆ Ï‰Á∆ ‘ÀÕ «¬√∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ì≈Ù≈ Á∆ ¿∞√≈∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ Ì≈Úª ˘ «Ò÷Â »Í

«Ú⁄ «Ò¡≈¿∞‰ Ò¬∆ „πº’∆ Ú≈’ Ï‰Â Á≈ «Ë¡≈È º÷‰≈ ˜»∆ ‘ÀÕ «‹√ «Ò÷Â Ì≈Ú √ÍºÙ‡ ‘Ø


ÈØ‡√’‰Õ «Ò÷‰ √Ó∂∫ «¬’ ◊ºÒ Á≈ ‘Ø «Ë¡≈È º÷‰≈ ˜»∆ ‘À «’ «Ú¡≈’‰ ¡È∞√≈ «Ò÷‰ √Ó∂∫

Ú≈’ª «Ú⁄ «⁄øÈ∑ª Á∆ „π’Ú∆∫ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂Õ «¬‘ È≈ ‘ØÚ∂ «’ «⁄øÈ∑ª Á∆ ◊ÒÂ ÚÂØ∫ È≈Ò ¡Ê

¡ÈÊ È≈ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ «¬‘ «⁄øÈ∑ ‘ÈÕ ‚ø‚∆ (Õ) Ì≈Ú Ú≈’ ÷ÂÓ ‘Ø‰ Â∂ ‚ø‚∆ Ò◊Á∆ ‘ÀÕ ¡◊Ø∫ Ú≈’

¶Ó≈ ‘Ø «◊¡≈ √Ófi≈¿∞‰, ’≈Ó≈ (,) Ò◊Á≈ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª Áπ «ÏøÁ∆ (;) «¬’«‘∂ Íπº·∂ ’≈Ó∂ (”) Áπ‘∂

’≈Ó∂ (““) ÍÃÙ«È’ «⁄øÈ∑ (?) ¡≈«Á „π’Ú∂∫ «⁄øÈ∑ª Á∆ ÚÂØ∫ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ

¿∞Á≈‘‰ ÂΩ ”Â∂ ¡√∆∫ Ú≈Â≈’≈ «ÍÃ: Â∂‹≈ «√øÿ Á∆ «’√∂ Í≈· Íπ√Â’ «Ú⁄ «’√∂ Ò∂÷

Ï≈∂ «Ú⁄≈ ’Á∂ ‘ª Âª ¡√∆∫ √ø÷∂Í ÂΩ ”Â∂ «¬øfi ’ √’Á∂ ‘ªÕ «ÍÃ: Â∂‹≈ «√øÿ Á∂ «ÈÏøË≈ «Ú⁄ «¬’

÷≈√ ◊ºÒ «¬‘ ‘À «’ Ó≈Ó»Ò∆ ÂØ∫ ÓÓ»Ò∆ «Ú«Ù¡≈ Â∂ ¡≈Í‰∆ ’ÒÓ ⁄Ò≈¬∆ ‘ÀÕ «ÚÙ∂ ‘È “◊π√Ò÷≈È≈,

ÿ Á≈ «Í¡≈, «Ú‘Ò∆¡≈ ◊ºÒª, Ù«‘ Á≈ ÈÒ’≈ ¡≈«Á «ÈÏøË ‘ÈÕ “◊π√Ò÷≈È≈” Ò∂÷ «Ú⁄

„π’Ú∂∫ «Ú⁄≈ª ¡Â∂ ÙÏÁª È≈Ò Áº√‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ «’ ◊π√Ò÷≈Èª ‘∆ «¬’ ¡À√∆ ‹◊∑≈ «‹Ê∂ È‘≈¿∞‰

Òº«◊¡≈ ºÏ Ô≈Á ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ““◊π√Ò÷≈È∂ ¡≥Á” ‡ºÏ ¡º◊∂ ºÏ Ô≈Á ¡≈¿∞∫Á≈Õ «¬√ Ò∂÷ ˘ ÏÛ∂

«ÁÒ⁄√Í „ø◊ È≈Ò Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Í≈·’ Á∆ ÍÛ∑«Á¡ª Ω⁄’Â≈ Ï‰∆ «‘øÁ∆ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª ‘∆

’¬∆ Ú≈ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ «Ú⁄ ’≈˘È Ï‰ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ Áº√‰ Á∆ ÓÈÙ≈ «¬‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ ’Ø¬∆ Ò∂÷,

’‘≈‰∆ «¬√ „ø◊ È≈Ò «Ò÷∆ ◊¬∆ «‹√ «Ú⁄ «ÚÙ∂ Á∆ ‹≈‰’≈∆ Á∂ ’∂ ¿∞√ Ï≈∂ «Ú√Ê≈ È≈Ò

‹≈‰’≈∆ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ¡÷∆ «Ú⁄ Ò∂÷’ ’∆ ’«‘‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘À «¬√ Á≈ «√º‡ª Ú∆ ’º«„¡≈

«◊¡≈ ‘ØÚ∂Õ «¬√ ÍÃ’≈ Á∂ Ò∂÷’ ¡≈Í‰∂ «ÚÙ∂ Á∂ «ÈÌ≈¡ È≈Ò «È¡≈ ’Á∂ ‘ÈÕ

«¬√∂ Â∑ª Í≈· Íπ√Â’ «Ú⁄ «’√∂ Ò∂÷’ Á∆ «Ò÷∆ ’‘≈‰∆ Á‹ ‘ØÚ∂Õ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘

⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª «¬‘ Á∂÷∂ «’ ’‘≈‰∆ ’∂∫Á∆ Ì≈Ú ’∆ ‘À? Ò∂÷’ «’√ √Óº«√¡≈ ˘

¤Ø‘‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Í∂Ù ’∆Â∂ «ÚÙ∂ Á∂ «ÈÌ≈¡ Ò¬∆ ‹Ø ’‘≈‰∆ Í∂Ù ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ ¿∞√ ’‘≈‰∆ ˘

Í∂Ù ’È Ò¬∆ ’∆ ¿∞√ ¡È∞√≈ Í≈Â Ú∆ Ò¬∂ ‘È «’ È‘∆∫Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’∆ Í≈Âª Á∆ Í≈Â

¿∞√≈∆ ’‘≈‰∆ Á∂ «ÚÙ∂ ÓπÂ≈«Ï’ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À? ’‘≈‰∆ Í∂Ù ’È Ò¬∆ ’‘≈‰∆ «Ú⁄Ò∂ «ÚÙ∂

¡È∞√≈ √Ê≈È ¡Â∂ Ú≈Â≈Ú‰ Á∆ ·∆’ ⁄Ø‰ ‘Ø¬∆ ‘À? Ì≈Ú ‹∂ «ÚÙ≈ Í∂∫‚± ‘À Âª ’∆ «Í≥‚ Á≈ ’Ø¬∆

¡√Ê≈È ¡Â∂ ¿∞ÊØ∫ Á∂ Ú≈Â≈Ú‰ ˘ «Ò¡≈ ‘À? ÷≈√ ◊ºÒ «¬‘ ‘À «’ Í≈Âª Á∆ Ú≈Â≈Ò≈Í «Ú⁄

√Ê≈È’ ÏØÒ∆ Á≈ ÍÃÔØ◊ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À «’ È‘∆∫Õ ’‘≈‰∆ Á∂ ¡≥Â «Ú⁄ Ò∂÷’ È∂ ‹Ø ’∂∫Á∆ Ì≈Ú ‹ª

«ÚÙ≈ «Ò¡≈ ‘À, ’∆ ¿∞√ Á≈ «ÈÌ≈¡ Ò∂÷’ È∂ ·∆’ ’∆Â≈ ‘À? ‹∂ Ò∂÷’ È∂ «ÚÙ∂ Á∆ ⁄Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á

¿∞√ Á≈ «ÈÌ≈¡, Í≈Â ¿∞√≈∆, Ú≈Â≈Ò≈Í ¡Â∂ ÏØÒ∆ ˘ «ÚÙ∂ ÓπÂ≈Ï’ ·∆’ «ÈÌ≈¡ ’∆Â≈ ‘À Âª

¿∞‘ Ò∂÷’ «¬’ √¯Ò Ò∂÷’ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ¿∞ÍØ’Â ◊ºÒª «Ò÷∆¡ª ÓπÂ≈Ï’ Í≈·-Íπ√Â’ª Á≈

¡«Ë¡ÀÈ ˜»∆ ‘ÀÕ √Óπº⁄∂ ÂΩ ”Â∂ Í≈· Íπ√Â’ª «Ú⁄ Ò¬∆ ≈¬∂, «ÚÙ∂ Á∆ ⁄Ø‰, «ÚÙ∂ Á≈ «ÈÌ≈ ¡Â∂

‹Ø Ò∂÷’ ‹Ø √øÁ∂Ù Á∂‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘À ’∆ ¿∞‘ √øÁ∂Ù Á∂‰ «Ú⁄ √¯Ò ‘Ø«¬¡≈Õ Í≈·’ª ˘ ¿∞ÍØ’Â ◊ºÒª

ÚÒ «Ë¡≈È Á∂ ’∂ ‘∆ Í≈·-Íπ√Â’ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ


A. ÍÃ≈⁄∆È ’≈Ò «Ú⁄ Í≈·-Íπ√Â’ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷ØÕ

B. Í≈·-Íπ√Â’ª Á∂ ¿∞Á∂Ù ¡Â∂ «ÚÙ∂ÙÂ≈ Ï≈∂ ¡≈Í‰∂ Ì≈Ú √ÍºÙ‡ ÙÏÁª «Ú⁄ «Ò÷Ø

C. ⁄ø◊∆ Í≈·-Íπ√Â’ Á∂ ’∆ Òº¤‰ ‘Ø‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘È?

D. Í≈·-Íπ√Â’ª «Ú⁄ «Ú¡≈’‰ Á≈ ’∆ Ó‘ºÂÚ ‘À?

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-BC : Í≈·-ÏØË


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-BD : «⁄æ·∆-ÍæÂ ⁄È≈(Letter, Writing)


A. «⁄æ·∆-ÍæÂ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ Ó‘æÂÂ≈

B. «⁄æ·∆-ÍæÂ Á∂ »Í

C. «⁄æ·∆-ÍæÂ «Ò÷‰ Á∆ «ÚË∆

D. ¿πÁ≈‘‰ √«‘Â «Ú√Ê≈

E. ¿πµÂÓ≈Ò≈ : √ÚÀ ÓπÒø’‰

ÓÈπæ÷ «¬’ √Ó≈‹’ ÍÃ≈‰∆ ˛Õ ‘ «Ú¡’Â∆ ˘ ¡≈Í‰∂ «Ú‘≈’ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ «⁄æ·∆ ÍæÂ Á≈

√‘≈≈ ˜» ÒÀ‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «⁄æ·∆ ÍæÂ Ì≈Ú∂∫ «’√∂ Ú∆ Â∑ª Á∆ ‘ØÚ∂Õ «’√∂ Ú∆ Â∑ª ¿π√ Á≈, Ó‘æÂÚ

È‘ƒ ÿ‡Á≈Õ ÍæÂ «Ò÷‰≈ Ú∆ «¬’ ’Ò≈ ÂØ∫ ’Ø¬∆ ÿæ‡ È‘ƒÕ «‹√ ÓÈπæ÷ ˘ «Ò÷‰ Á∆ ⁄ø◊∆ ÙÀÒ∆

¡≈¿π∫Á∆ ˛ ¿π‘ «⁄æ·∆ ÍæÂ ≈‘ƒ ¿π‘ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄≈ª ˘ Á»√«¡ª Âæ’ Í‘πø⁄≈ ’∂ ’≈Î∆ ÍÃÌ≈«ÚÂ

’ √’Á≈ ˛Õ «⁄æ·∆ ÍæÂ ≈‘ƒ ‘∆ «Ò÷‰ Ú≈Ò∂ ÓÈπæ÷ Á∂ «√¡≈‰∂ÍÈ Á≈ ¡«‘√≈√ ‘πøÁ≈ ˛Õ «⁄æ·∆

ÍæÂ ≈‘ƒ ‘∆ ÓÈπæ÷ ¡≈Í‰∂ ÔØ◊Â≈ ¡Â∂ «√ÃÙ‡⁄≈ Á≈ Í«⁄À «ÁøÁ≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «⁄æ·∆ ÍæÂ

«Ò÷‰ Ò¬∆ √≈˘ ¡È∂’ª ÓΩ’∂ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ

«¬‘ Úæ÷∆ ◊æÒ ˛ «’ ¡æ‹ Á∂ «Ú«◊¡≈È’ Ôπæ◊ «Ú⁄ “ÎÀ’√”, ¡ÀÓ. ¡ÀÓ. ¡À√., “«¬ø‡ÈÀµ‡” Á∂

È≈Ò “¬∆ Ó∂Ò” ¡≈«Á Á∆ √π«ÚË≈ È≈Ò √ø√≈ «Ú⁄ √ø⁄≈ Á∂ ¡È∂’ª √≈ËÈ «¬˜≈Á ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬‘

√≈ËÈ Í«Ú≈’, ÚÍ≈’, ≈‹È∆Â’ «Ú⁄ √ªfi Í≈¿πÓ Ò¬∆ Ò≈Ì’≈∆ «√æË ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ Í «Î

Ú∆ «⁄æ·∆ ÍæÂ Á∆ Ó‘æÂÂ≈ ÿ‡∆ È‘ƒÕ «¬√ Á∆ ¿π√ Ú∂Ò∂ Ú∆ √∆ ‹ÁØ∫ ‚≈÷≈È∂ È‘ƒ √È ‘πøÁ∂Õ ¿πÁØ∫

«¬’ Á»√∂ ˘ ÓÈπæ÷ª ≈‘ƒ, ‹ª Íø¤∆¡ª ≈‘ƒ ÍÀ◊≈Ó ˘ Í‘πø⁄≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «¬√ Ò¬∆ √≈˘ «⁄æ·∆

ÍæÂ Á∆ «Ò÷‰ Á∆ ’Ò≈ «√æ÷‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ ¡æ‹ Ú∆ Á» ÏÀ·∂ «ÙÂ∂Á≈ª È≈Ò √ªfi ’≈«¬Ó æ÷‰

Ò¬∆,ÚÍ≈’ ‹≈‰’≈∆ Ò¬∆ ¡Â∂ √’≈∆ Á¯Âª «Ú⁄ ‹≈‰’≈∆ ‘≈√Ò ’È ¡Â∂ «ÚØË ÍæÂ

Á∂ »Í «Ú⁄ «⁄æ·∆ ÍæÂ ˜»∆ ˛Õ «⁄æ·∆ ÍæÂ Á∆ ‹≈‰’≈∆ Ò¬∆ ¡√ƒ Óπæ÷ »Í «Ú⁄ ‘∂· «Ò÷∂ Ú◊ª

«Ú⁄ «⁄æ·∆ ÍæÂ ˘ Úø«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛:ó

A. «Ú¡’Â∆◊Â («Èæ‹∆ «⁄æ·∆ ÍæÂ)

B. √’≈∆ ‹ª Á¯Â∆ «⁄æ·∆ ÍæÂ

C. ÚÍ≈«’ «⁄æ·∆ ÍæÂ

A. «Ú¡’Â∆◊Â («Èæ‹∆) «⁄æ·∆ ÍæÂ :-

¡≈Í‰∂ ¡ø◊√≈’, ÁØ√Âª «ÙÂ∂Á≈ª ¡Â∂ √øÏË∆¡ª È≈Ò √ªfi≈, «◊Ò∂-«Ù’Ú∂ Á» ’È

Ò¬∆, «⁄æ·∆ ÍæÂ Á≈ √‘≈≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ Í«Ú≈’ ◊æÒª «Òæ÷ ’∂ ÓøÈ Á∆ ÌÛ≈√ ’æ„∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬È∑ª

«⁄æ·∆ ÍæÂª «Ú⁄ √Ó∆ Íπ‰≈ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ «¬È∑ª «Ú⁄ Áπæ÷ª-√πæ÷ª Á∆ √ªfi ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ

B. Á¯Â∆ ‹ª √’≈∆ «⁄æ·∆ ÍæÂ :-

«¬‘ ÍæÂ √’≈∆ Á¯Â∆ ’øÓª È≈Ò √ÏøËÂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ÍæÂ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ ÚæÒØ∫


ÈØ‡√’≈∆/◊À √’≈∆ «ÚÌ≈◊ª È≈Ò ¡≈Í√∆ √ø⁄≈ Ò¬∆ «Ò÷∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ÚæÒØ∫

√’»Òª/’≈Ò‹ª «Ú⁄ «ÍÃø√∆ÍÒ ˘ «Ò÷∂ ÍæÂ Ú∆ «¬√∂ ¡Ë∆È ¡≈¿π∫Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ÍæÂª «Ú⁄ ◊À

√Ó∆ È≈ÒØ∫ ÁÒ∆Òª Ì«¡≈ ÓÀ‡ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

C. ÚÍ≈’ «⁄æ·∆ ÍæÂ :-

√ø√≈ «Ú⁄ «‹Ú∂∫ «‹Ú∂∫ ÚÍ≈’ ◊Â∆ «ÚË∆¡ª ÚæË ‘∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Á∂ «¬ÒÀ’‡zØ«È’ √≈ËÈ

ÚË ‘∂ ‘ÈÕ Í «Î Ú∆ «⁄æ·∆-ÍæÂ Á∆ ÍÃÊ≈ ÿ‡ È‘ƒ ‘∆Õ «¬Ê∂ ÍæÂª ˘ ’≈ØÏ≈∆ √ÏøË ’≈«¬Ó

’È ¡Â∂ ÚË∆¡≈ √ø⁄≈ «ÚÚ√Ê≈ Ï‰≈¬∆ æ÷Á∂ ‘ÈÕ ÚÍ≈’ ÍæÂ ’øÍÈ∆¡ª ÚæÒØ∫ ◊≈‘’ª ˘ ‹ª

◊≈‘’ª ÚæÒØ∫ ’øÍÈ∆¡ª ˘ ‹ª «Î ¬∂‹ø√∆¡ª ˘ ‹ª ¬∂‹ø√∆¡ª ÚæÒØ∫ ’øÍÈ∆¡ª ¡Â∂ ÍÃÏøË’ ˘ «Ò÷∆æª

‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ

«ÚË∆ «Ò÷‰ Á∆ :-

«Èæ‹∆ ÍæÂ, √’≈∆/◊À √’≈∆ ÍæÂ ¡Â∂ ÚÍ≈’ ÍæÂ «Ò÷‰ Á∆ «ÚË∆ «Ú⁄ ÊØÛ∑≈

Ï‘πÂ ¡øÂ ‘πøÁ≈ ˛Õ Í «¬È∑ª ÍæÂª ˘ «Ò÷‰ Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù «ÚË∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ Â’È∆’ Íæ÷ ÂØ∫ «⁄æ·∆

ÍæÂ Á∂ «ÂøÈ «‘æ√∂ ‘È:-

A. ¡øÌ

B. Ú√Â»

C. ¡øÂ

A. ¡øÌ :-

A. Ùπ» Á≈ «‘æ√≈

B. √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ

A. «Èæ‹∆ «⁄æ·∆ ÍæÂ :-

‘∂· «Ò÷∂ Â∆’∂ È≈Ò «⁄æ·∆ ÍæÂÁ≈ ¡øÌÒ≈ «‘æ√≈ «Ò«÷¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛:-

«Í≥‚ Á≈ Èª¡

«˜Ò∑≈...

«ÓÂ∆, C Ó¬∆ B@AB

Í ÍÃ∆«÷¡≈ ÌÚÈ «Ú⁄ ÍÂ≈ ‘∂· «Ò÷∂ Â∆’∂ È≈Ò ˛ :-

ÍÃ∆«÷¡≈ ÌÚÈ

¿. ¡. ¬. Ù«‘

«ÓÂ∆, C Ó¬∆, B@AB

A. «Èæ‹∆ «⁄æ·∆ ÍæÂ «Ú⁄ ‘∂· «Ò÷∂ ¡Èπ√≈ √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ «Ò÷∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È :-

˝, ˙Ó, ‹ª “≈Ë≈ √π¡≈Ó∆” ‹ª “Ú≈«‘◊π» ‹∆ ’∆ ¯Â«‘Õ”

«¬√∂ Â∑ª √’≈∆/◊À √’≈∆ ¡Â∂ ÚÍ≈’ «⁄æ·∆ ÍæÂ ¡øÌ’ «‘æ√≈ ¿π√∂ Â∑ª ‘∆

«Ò«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ Í Î’ «√Î «¬ÂÈ≈ ˛ «’ «Í≥‚ Á∆ Êª «‹√ ¡Î√ ˘ ÍæÂ «Ò÷‰≈ ˛ ¿πµÍ-

Á¯Â Á≈ È≈Ó «Ò÷‰≈ ˛ «‹Ú∂∫ :-

√∂Ú≈ «Ú÷∂

ÍØ√‡ Ó≈√‡ ‹∆

Óπæ÷ ‚≈’ ÿ, ¿. ¡. ¬∆.

¡«Ë¡≈¬∂-BD : «⁄æ·∆-ÍæÂ ⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

B. «ÚÙ≈ Ú√Â» :-

«⁄æ·∆ ÍæÂ «Ú⁄ ¡øÌ’ ¡Â∂ √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ ÂØ∫ Ï≈¡Á «⁄æ·∆ ÍæÂ Á≈ «¬’ √æÂ «Ú⁄

Ó’√Á «Ò«÷¡≈ ‹≈Ú∂ «‹Ú∂∫ :-

«ÚÙ≈ : ’Ø‡∂ÙÈ, «ÍÃø‡ Ó≈‚Ò I@@

‹ª

ÚË ‘∆ ◊πø‚≈◊Á∆

‹ª

√Ó∂∫ «√ ÍÀ√∂ Á∆ ¡Á≈«¬◊∆

«¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘∂·ª Ò∆’ ‹ª ¡ø‚Ò≈¬∆È ’ «Á¿πÕ

C. ¡øÂ

«⁄æ·∆ Á≈ «¬‘ «‘æ√≈ ¡«Â Ó‘æÂÚÍ»È ‘πøÁ≈ ˛Õ «Ò÷‰ Ú≈Ò∂ ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ¿π‘ ¡≈Í‰∂

«ÁÒ Á∂ Ì≈Ú √ø’π«⁄Â ¡Â∂ √Ò „ø◊ È≈Ò «Ï¡≈È ’∂Õ «Èæ‹∆ ÍæÂª «Ú⁄ «È‹∆,‹≈Â∆ ¡Â∂

Í«Ú≈’ ‘Ò≈Âª Áæ√‰∆¡ª ⁄≈‘∆Á∆¡ª ‘ÈÕ «Ò÷Â «Ï¡≈È «¬√ Â∑ª Á≈ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «‹Ú∂∫

¡≈ÍØ «Ú⁄ ◊æÒª ’ ‘∂ ‘Ø¬∆¬∂Õ

«⁄æ·∆ Á≈ ¡øÂ ÍæÂ≈ Á∂ ¡øÂ «Ú⁄ ¡Ë»∂ Ú≈’ È≈Ò ’∆Â∆ ‹≈Ú∂, «¬√ È≈Ò «¬’ √√ÍÀ∫√

Ï«‰¡≈ «‘øÁ≈ ˛Õ «‹Ú∂∫ :- ¤∂Â∆ ‹Ú≈Ï «ÓÒ‰ Á≈ ⁄≈‘Ú≈È, ÏÛ∂ ¡≈Á √«‘Â, Ï‘πÂ-Ï‘πÂ

«Ë¡≈È È≈Ò, ¡Â∂ Âπ‘≈‚∆¡ª ÷πÙ∆¡ª Á≈ Ì≈¬∆Ú≈Ò ¡≈«ÁÕ «⁄æ·∆ Á≈ ¡øÂ ‘∂· «Ò÷∂ Â∆’∂ È≈Ò

‘πøÁ≈ ˛Õ

Â∂≈ «Í¡≈≈ Ú∆

√«ÂÈ≈Ó «√øÿ

ÁÎÂ∆ ‹ª √’≈∆ «⁄æ·∆ Á≈ ¡øÂ «¬ø‹ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «‹Ú∂∫ :-

¡≈Í Á≈ ÙπÌ«⁄øÂ’,

√ÚÈ «√øÿ

A@ ‘ÓÈπÓ≈È ØÛ, «ÁæÒ∆

«Èæ‹∆ «⁄æ·∆¡ª Á∂ ÈÓ»È∂A. ÍÃ∆«÷¡≈ «Ú⁄Ø∫ Í≈√ ‘Ø¬∂ «ÓæÂ ˘ ÚË≈¬∆

÷≈Ò√≈ ’≈Ò‹

„πæ‚∆’∂,

«˜Ò∑≈ ¯∆Á’Ø‡,

A ‹πÒ≈¬∆, B@AB

«Í¡≈∂ √«ÂøÁ ‹∆,

¡æ‹ Á∆ ¡ıÏ≈ «Ú⁄ ¡ÀÓ. ¬∂. Î≈∆ÈÒ «Ú⁄Ø∫ Âπ‘≈‚∆ √ÎÒÂ≈ Ï≈∂ ÍÛ∑ ’∂ ÓÀ∫ Îπ«Ò¡≈ È‘ƒ

√Ó≈ «‘≈Õ ¡ıÏ≈ «Ú⁄ «ÁæÂ∂ ÈøÏª ÚæÒ Á∂÷ ’∂ Ó∂∆ ÷πÙ∆ ‘Ø Ú∆ ÚË ◊¬∆ ˛Õ Â∂∂ ’πæÒ ÈøÏ DHG

‘È ¡Â∂ «¬√ «‘√≈Ï È≈Ò Â∂∆ Î√‡ ‚Ú∆˜È Â∂ Ô»È∆Ú«√‡∆ «Ú⁄Ø∫ Á»‹∂ Íπ‹∆ÙÈ Ï‰Á∆ ˛Õ ÓÀ∫ ◊π»

È≈È’ Á∂Ú Ô»È∆Ú«√‡∆ ÚæÒØ∫ ¤Í∆ «¬√ √»⁄∆ ÚæÒÁ∂÷ ’∂ «¬‘ ¡ÈπÓ≈È Ò◊≈¿π∫Á≈ ‘ª «’ Â»ø «ÁÒ

Ò≈ ’∂ ÍÛ∑Á≈ ¬∂ø ¡Â∂ «¬√ ÍÛ∑≈¬∆ Á∂ «√ ”Â∂ ‘∆ Â»ø ¡≈Í‰∆ «Í¤Ò∂ √≈Ò Á∆ Íπ‹∆ÙÈ ˘ ÚË≈ √«’¡≈

¬∂Õ Ó∂≈ «÷¡≈Ò ˛ «’ Â»ø ¡≈Í‰∂ ’≈Ò‹ ÚæÒØ∫ ◊ØÒ‚ ÓÀ‚Ò Â∂ ◊π» È≈È’ Á∂Ú Ô»È∆Ú«√‡∆ ¡Â∂


ÈØ‡’≈Ò‹ Á≈ Ú∆ È≈Ó ΩÙÈ ’∆Â≈ ˛Õ ¬∂√ √ÎÒÂ≈ Ò¬∆ Ó∂∆ ÚæÒØ∫ ¡≈ÍÓ∂ Ó≈Â≈ «ÍÂ≈ ˘ ‘≈«Á’

ÚË≈¬∆ Á∂‰∆Õ

¡æ¤≈! ¬∂√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’∆ ’È Á≈ «¬≈Á≈ ˛? Ó∂≈ «ı¡≈Ò ˛ «’ ÈÂ∆‹≈ «’¿π∫«’ ÏÛ≈ Ò∂‡

«È’«Ò¡≈ ˛, «¬√ Ò¬∆ ’≈Ò‹ª «Ú⁄ ÍÃØÎÀ√∆ Á∆¡ª ¡√≈Ó∆¡ª Í»∆¡ª ‘Ø ¸’∆¡ª ‘Ø‰◊∆¡ªÕ ÓÀ˘

‚ Ì≈√Á≈ ˛ «’ «’Â∂ «¬‘ √≈Ò ÂÀ˘ «Ú‘Ò≈ ‘∆ È≈ Òøÿ≈¿π‰≈ ÍÚ∂Õ Í Â∂∂ ÈøÏ ¬∂È∂ «˜¡≈Á≈

‘È «’ ÂÀ˘ Ô»È∆Ú«√‡∆ «Ú⁄ ∆√⁄ Á∆ ÍØ√‡ «ÓÒ √’∂◊∆Õ Í ÓÀ∫ «¬√ ÷πÙ∆ Á∂ ÓΩ’∂ ”Â∂ ◊øÌ∆

Ó√Ò≈ «’¿π∫ Ùπ» ’ ÏÀ·ª?

¬∂Ê∂ Âª ÓÀ˘ «¬‘ Íπæ¤‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ √∆ «’ ÓÀ∫ Î∆√‡ ÷≈‰ Ò¬∆ ’ÁØ∫ Í‘πø⁄ªÕ Í «¬‘ Ô≈Á æ÷ƒ

«’ ÓÀ∫ Ó≈Û∆ ÓØ‡∆ Î∆√‡ È≈Ò È‘ƒ ‡Ò‰≈Õ

¡æ¤≈! «˜øÁ≈Ï≈Á!! Â∂∆¡ª ¿π⁄∂∆¡ª √ÎÒÂ≈Úª Á≈ ⁄≈‘Ú≈È!!!

Â∂≈ ÍÓ «ÓæÂ,

‹Ø«◊øÁÕ

B. ÍπæÂ ÚæÒØ∫ Óª ˘ «⁄æ·∆ «‹√ «Ú⁄ ÍπæÂ ¡≈Í‰∂ ‘Ø‰ Ú≈Ò∂ «Ú¡≈‘ Á∆¡ª √Óª √ÏøË∆ ’πfi

√πË≈ª Á≈ √πfi≈ Á∂∫Á≈ ˛Õ

DE, Ó≈Ò Ø‚, Í«‡≈Ò≈Õ

C ¡◊√Â

Í»‹È∆’ Ó≈Â≈ ‹∆,

Í√Ø∫ Âπ‘≈‚≈ «’Í≈ ÍæÂ «Ó«Ò¡≈Õ ‘π‰ Âæ’ ÓÀ∫ «¬‘∆ √Ø⁄Á≈ «‘≈ ‘ª «’ ’∆ ¿πµÂ Á∂ÚªÕ

Âπ√ª ‹Ø ¡⁄≈È’ Ó∂≈ «Ú¡≈‘ ’ Á∂‰ Ï≈∂ ¯À√Ò≈ Á∂ «ÁæÂ≈ ˛, «¬‘ Ï≈∂ ÓÀ˘ ÏÛ∆ ˛≈È∆ ‘Ø ‘∆ ˛Õ

ÓÀ˘ ÌØ√≈ √∆ «’ Âπ√ƒ «¬‘ ¯À√Ò≈ ÒÀ‰ ÂØ∫ Í«‘Òª Ó∂∆ ≈¬∂ ˜» Íπæ¤Ø◊∂Õ Í ‹Ø ’πfi ‘Ø «◊¡≈ ˛ ÓÀ∫

Âπ‘≈‚∂ ‘π’Ó ˘ «√ ÓæÊ∂ Â∂ ÍÚ≈È ’Á≈ ‘ªÕ ¬∂√ √Ó∂∫ ‘π‰ ÓÀ∫ Âπ‘≈ÊØ∫ «√Î «¬’ «¡≈«¬Â ⁄≈‘πøÁ≈

‘ªÕ ¿π‘ «¬‘ «’ Âπ‘≈˘ Â∂ ’πÛ∆ Ú≈«Ò¡ª ˘ Ó∂∆ «¬‘ ÙÂ ˜» ÓøÈ‰∆ ÍÚ∂◊∆ «’ «Ú¡≈‘ Á≈

’≈‹ Ó∂∂ ¡≈ÁÙ ¡Èπ√≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

Í«‘Ò∆ ◊æÒ, ÓÀ∫ «¬‘ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘ª «’ È≈ √≈‚∂ ÚæÒØ∫ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ’πÛ∆ Ú≈«Ò¡ª ÚæÒØ∫ «Ú¡≈‘ Á∂

ÓΩ’∂ Â∂ Ï‘πÂ≈ «Ú÷≈Ú≈ ‹ª „ØÒ-„Óæ’≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ ΩÙÈ∆ ¡≈«Á Â∂ ¯˜»Ò ı⁄∆ Ø’‰ Ò¬∆

‹øfi√Ú∂∂ ‹≈Ú∂ Â∂ ≈Â ÍÀ‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ÓπÛ ¡≈Ú∂Õ ÓÀ∫ È‘ƒ ⁄≈‘πøÁ≈ «’ Íπ≈‰∂ Ï≈ÁÙ≈‘ª Úª◊

√πÈ«‘∆ ÚÁ∆ Í≈ ’∂, ‘æÊ «Ú⁄ ÂÒÚ≈ ÎÛ ’∂, ÿØÛ∆ Á∆ √Ú≈∆ ’’∂, Ú≈‹∂ ◊≈‹∂ È≈Ò Ó∂∆ ‹øfi

Âπ∂, «’¿π∫«’ «¬√ √Ó ÂØ∫ ÓÀ˘ «¬øfi Ó«‘√»√ ‘πøÁ≈ ˛ «’ «‹Ú∂∫ ’Ø∆ Â’Û≈ ¡≈ÁÓ∆ Ó≈Û∂ ¡≈ÁÓ∆ Â∂

‘ÓÒ≈ ’È ‹≈ «‘≈ ˛Õ ÓÀ˘ ÍÀÁÒ ‹≈‰≈ «˜¡≈Á≈ ⁄ø◊≈ Òæ◊Á≈ ˛Õ ÓÀ∫ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘ª «’ Ó∂∂ √‘π∂

ÿ ÚæÒØ∫ √≈∂ Ï≈Â∆¡ª Ò¬∆ √≈Á∆ «‹‘∆ ⁄≈‘ Í≈‡∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹Ø «Ú¡≈‘ Á∆ √Ó ¡Á≈ ’È∆ ˛

¿π‘ Ú∆ ÏÛ∆ √≈Á∆ Â∂ √ø÷∂Í «‹‘∆ ‘ØÚ∂Õ

Ó≈Â≈ ‹∆, Âπ‘≈˘ ÍÂ≈ ˛ «’ ÓÀ∫ √Á≈ ¡◊ª‘-ÚË» «ı¡≈Òª Á≈ √ÓÊ’ «‘≈ ‘ªÕ «ÍÂ≈ ‹∆

È∂ Âπ‘≈‚∂ Í≈√∂ ıÂ «Ò÷Ú≈«¬¡≈ ‘∆ ¬∂√ Ò¬∆ ˛ «’¿π∫«’ ¿πÈ∑ª ˘ Ì≈√Á≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’ «Ú¡≈‘ √Ó∂∫

√Óª Á∂ √πË≈ Ò¬∆ Âπ√ƒ Ù≈«¬Á È≈ ÓøÈØÕ «¬‘ ◊æÒ ÓÀ∫ Âπ‘≈˘ Í«‘Òª ‘∆ Áæ√ Á∂‰∆ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘ª «’

ÓÀ∫ Á≈‹ ¡≈«Á ’πfi È‘ƒ ‹∂ ÒÀ‰≈Õ «Ú¡≈‘ Á∆ √Ó «√¯ ÎπæÒª Á∆ «¬’ ‹À Ó≈Ò≈ È≈Ò ’∆Â∆ ‹≈Ú∂Õ

Ó≈Â≈ ‹∆! «Ú¡≈‘ √Ó∂∫ ÓÀ∫ ¡≈Í‰∆ ‹∆ÚÈ-√≈Ê‰ Á∂ Ó≈«Í¡ª ˘ Á∆Ú≈Ò∆¡≈ Ï‰≈ ’∂ ¡≈Í ¡Ó∆

È‘ƒ Ï‰È≈ ⁄≈‘πøÁ≈Õ

ÓÀ˘ Í»È ¡≈√ ˛ «’ Âπ√ƒ Ó∂∂ ‹˜«Ï¡ª Á∆ ’Á ’Ø◊∂Õ ÏÛ∂ «Í¡≈ Â∂ √«Â’≈ √«‘Â,

Âπ‘≈‚≈ ÍπæÂ,

√π«øÁ «√øÿ

¡«Ë¡≈¬∂-BD : «⁄æ·∆-ÍæÂ ⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

C. ¤Ø‡∂ Ì≈ Á∂ ‹ÈÓ «ÁÈ Â∂ Úæ‚∂ Ì≈ ÚæÒØ∫ Ì∂‹∆¡ª ◊¬∆¡ª Íπ√Â’ª Á∂ ËøÈÚ≈Á Ò¬∆ ¤Ø‡∂ Ì≈

Á∆ Úæ‚∂ Ì≈ ˘ «⁄æ·∆Õ

BD Ó≈Ò Ø‚,

‘ππ«Ù¡≈ÍπÕ

BC ‹πÒ≈¬∆, B@AA

√«Â’≈ ÔØ◊ Ú∆ ‹∆,

¡≈Á Ì∆ √«Â √Ã∆ ¡’≈Ò!

Íπ√Â’ª Á∆ Ù’Ò «Ú⁄ ¡≈Í Á≈ Ì∂«‹¡≈ ‘Ø«¬¡≈ «Í¡≈ ÓÀ˘ ·∆’ ¿π√ «ÁÈ «Ó«Ò¡≈ ‹Á

Ó∂∂ ‹ÈÓ «ÁÈ Á∆ ÷πÙ∆ «Ú⁄ ÁØ√Âª ¡Â∂ «ÙÂ∂Á≈ª ˘ Í≈‡∆ «ÁæÂ∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ ¡≈Í ¿π√ «ÁÈ

πfi∂Ú∂∫ ’≈È È‘ƒ ¡≈ √’∂ ÍøÂ» ¡≈Í Á≈ «Í¡≈ Í‘πø⁄‰ È≈Ò ‘∆ ÓÀ˘ ¡«Â¡øÂ ÷πÙ∆ ‘Ø¬∆Õ ‹Á ÓÀ∫

¡≈ÍÁ≈ Ì∂«‹¡≈ ‘Ø«¬¡≈ Í≈√Ò ÷Ø«Ò∑¡≈ Âª ‘Ø Ú∆ ÚË∂∂ ÷πÙ∆ ‘Ø¬∆ «’ ’∂ÚÒ ¡≈Í ‘∆ È∂ ÓÀ˘ Ó∂∆

Í√øÁ Á≈ ÂØ‘Î≈ Ì∂«‹¡≈ ˛Õ ÓÀ˘ ÏÛ∆ ÷πÙ∆ ‘Ø¬∆ «’ ¡≈Í ÓÀ˘ √Á≈ ⁄ø◊∂ Í≈√∂ Ò≈¿π‰ Ò¬∆ ¿πÂ√π’

«‘øÁ∂ ‘ØÕ ¡≈Í Á≈ ¤Ø‡≈ Ú∆ ‘ª, ËøÈÚ≈Á ’Á≈ Âª ⁄ø◊≈ È‘ƒ Ò◊Á≈Õ Í «Î Ú∆ ÓÀ∫ ¡≈ÍÁ≈

√Á≈ «‰∆ ‘ª «’ ¡≈Í ÓÀ˘ «Úæ«Á¡≈ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ú≈Ò∂ Í≈√∂ Òæ◊≈ ‘∂ ‘ØÕ

Âπ‘≈‚∆¡ª Ì∂‹∆¡ª ‘Ø¬∆¡ª «’Â≈Ïª √≈∆¡ª ‘∆ «¬’ Á»‹∂ È≈ÒØ∫ ÚË Ù≈ÈÁ≈ ‘ÈÕ «¬È∑ª

«Ú⁄Ø∫ ‹√ÚøÂ «√øÿ ’øÚÒ Á≈ È≈ÚÒ “‘≈‰∆” Âª ÓÀ∫ Í«‘Òª ‘∆ ÍÛ∑ ¸æ’≈ ‘ª Í«¬‘ È≈ÚÒ ¬∂È≈

«ÁÒ⁄√Í ˛ «’ Ó∂≈ ÁπÏ≈≈ ÍÛ∑È Â∂ «ÁÒ ’Á≈ √∆Õ È≈È’ «√øÿ Á∂ È≈ÚÒ “«⁄æ‡≈ Ò‘»” Á∆ ÓÀ∫

Ï‘πÂ ÓÙ‘»∆ √π‰∆ ‘Ø¬∆ √∆ Í «¬‘ Íπ√Â’ ı∆Á‰ Á≈ ÓÀ˘ ÓΩ’≈ ‘∆ È‘ƒ √∆ Ï«‰¡≈Õ ¡≈Í È∂ ⁄ø◊≈

’∆Â≈ «’ «¬‘ Íπ√Â’ Ú∆ Ì∂‹ «ÁæÂ∆Õ

Ú∆ ‹∆! ¡≈Í ˘ ¡≈Í‰∂ Ï≈∂ ’πfi Áæ√‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘ª «’ Ó∂∆ π⁄∆ ¡æ‹ ’æÒ∑ ’«ÚÂ≈ ¡Â∂

’‘≈‰∆ «Ú⁄ ÚË ‘∆ ˛Õ Âπ√ª √øÂ «√øÿ √∂÷Ø∫ Á∆ Íπ√Â’ “’≈Ó∂ Â∂ ÔØË∂” Ì∂‹∆ Âª ˛ Í Ó∂≈ «ÁÒ

√π‹≈È «√øÿ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª ÍÛ∑È Â∂ ’Á≈ ˛Õ ÓÀ∫ «¬’ ÁØ ’‘≈‰∆¡ª √π‹≈È «√øÿ Á∆¡ª ÍÛ∑∆¡ª

Ú∆ ‘È ‹Ø Ï‘πÂ ÚË∆¡≈ √ÈÕ √Ø ¡≈√ ˛ «’ ¡≈Í ÓÀ˘ ’Ø∆ ÓØ‘È «√øÿ ‹ª ÍÃØ. Í»È «√øÿ Á∆

’«ÚÂ≈Úª Á∆ «’Â≈Ï ¡Â∂ ’Ø¬∆ ’‘≈‰∆¡ª Á∆ Íπ√Â’ Ú∆ ˜»∆ Ì∂‹Ø◊∂Õ

Ú∆ ‹∆! ÓÀ∫ ¡≈Í‹∆ Á≈ ‘≈«Á’ ËøÈÚ≈Á ’Á≈ ‘ª ¡Â∂ ¡≈Í ˘ «ÚÙÚ≈√ Áπ¡≈¿π∫Á≈ ‘ª

«’ ÓÀ∫ «¬È∑ª Íπ√Â’ª ÂØ∫ Í»≈ Í»≈ Ò≈Ì ¿π·≈Úª◊≈ ¡Â∂ ¡≈ÍÁ∂ Í≈¬∂ Í»«È¡ª ”Â∂ ⁄æÒª◊≈Õ

Ì‹≈¬∆ ‹∆ ˘ Ó∂∂ ÚæÒØ∫ √«Â’≈ √«‘Â √«Â √Ã∆ ¡’≈ÒÕ «’æ‡∆ Â∂ Ò≈‡∆ ˘ «Í¡≈Õ

¡≈Í Á≈ ¤Ø‡≈ Ú∆,√π÷«ÚøÁ

Á¯Â∆ ÍæÂ, ¡˜∆¡ª ¡≈«Á

D. «˜Ò∑∂ Á∂ «‚Í‡∆ ’«ÓÙÈ ˘ ’Ò’ Á∆ ¡√≈Ó∆ Ò¬∆ Ï∂ÈÂ∆ ÍæÂÕ

√∂Ú≈ «Ú÷∂,

«‚Í‡∆ ’«ÓÙÈ √≈«‘Ï,‹ÒøË

«ÚÙ≈ : ’Ò’ Á∆ ¡√≈Ó∆ Ò¬∆ æ˜∆Õ

√Ã∆ Ó≈È ‹∆,

’æÒ∑ AI ‹πÒ≈¬∆, B@@C Á∂ «‡z«Ï¿»È «Ú⁄ ¤Í∂ Âπ‘≈‚∂ «¬Ù«Â‘≈ ÂØ∫ ÍÂ≈ Ò◊≈ ˛ «’ Âπ‘≈‚∂

Á¯Â «Ú⁄ «¬’ ’Ò’ Á∆ Êª ÷≈Ò∑∆ ˛Õ «¬√ ¡√≈Ó∆ Ò¬∆ ¡≈Í‰∆ √∂Ú≈ ¡Í‰ ’Á≈ ‘ªÕ


ÈØ‡ÓÀ∫ ‚∆. ¡ÀÓ. ’≈Ò‹ ÓØ◊≈ Á≈ «Ú«Á¡≈Ê∆ «‘≈ ‘ª Â∂ B@@@ «Ú⁄ Í≥‹≈Ï Ô»È∆Ú«√‡∆ Á∆

Ï∆. ¬∂. Á∆ «‚◊∆ ÍÃ≈ÍÂ ’∆Â∆ √∆Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÓÀ∫ ÓÒ‘ØÂ≈ ’ÓÙÒ ’≈Ò‹ ÂØ∫ ‡≈¬∆Í ¡Â∂

Ù≈‡‘À∫‚ Á∆ «√æ«÷¡≈ Ú∆ ÍÃ≈ÍÂ ’∆Â∆Õ Ó∂∂ Í≈√ «¬’ «Óø‡ «Ú⁄ F@ ÙÏÁ ‡≈¬∆Í ’ √’‰ Á≈

√‡∆«Î’∂‡ Ú∆ ˛Õ ÓÀ∫ Ù≈‡ À∫‚ «Ú⁄ «¬√ ÂØ∫ Ú∆ Â∂˜ «Ò÷ √’Á≈ ‘ªÕ

¬∂√ √Ó∂∫ Í≈Í»Ò «⁄æ‡ Îø‚ ’øÍÈ∆ «Ú⁄ √‡ÀÈØ ‡≈¬∆«Í√‡ Á≈ ’øÓ ’ «‘≈ ‘ªÕ ¬∂√ ¡√≈Ó∆

”Â∂ «’¿π∫«’ Ó∂∂ Ò¬∆ Âæ’∆ Á≈ ’Ø¬∆ ⁄ª√ È‘ƒ, ¬∂√ Ò¬∆ ÓÀ∫ «¬√ ˘ ¤∂Â∆ ÂØ∫ ¤∂Â∆ ¤æ‚‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈

‘ªÕ ¡≈Í‰∂ ‘π‰ Ú≈Ò∂ Ó≈Ò’ª ÚæÒØ∫ ¡≈Í‰∆ ÔØ◊Â≈ √ÏøË∆ «¬’ «√Î≈Ù∆ «⁄æ·∆ Ú∆ È≈Ò Ì∂‹ «‘≈

‘ªÕ

Ó∂∆ ¿πÓ ¬∂√ √Ó∂∫ BA √≈Ò ˛Õ ÓÀ∫ ÷∂‚ª «Ú⁄ √Á≈ «‘æ√≈ ÒÀÁ≈ «‘≈ ‘ªÕ ÓÀ∫ ¡≈Í‰∂ ’≈Ò‹ Á∆

Ú≈Ò∆Ï≈Ò ‡∆Ó Á≈ ’ÍÂ≈È «‘≈ ‘ªÕ ÓÀ∫ ’≈Ò‹ Á∆¡ª ÁΩÛª «Ú⁄ Ú∆ «‘æ√≈ ÒÀ∫Á≈ Â∂ «¬È≈Ó ÍÃ≈ÍÂ

’Á≈ «‘≈ ‘ªÕ ¬∂√ ◊æÒ Á∂ √Ï»Â «Ú⁄ ÓÀ∫ ¡≈Í‰∂ √‡∆«Î’∂‡ª Á∆¡ª È’Òª Ì∂‹ «‘≈ ‘ªÕ

ÓÀ∫ ÓØ◊∂ Á∂ «¬’ √≈¿» ÿ≈‰∂ È≈Ò √ÏøË æ÷Á≈ ‘ªÕ Ó∂∂ ‘Ø Ï‘πÂ √≈∂ «ÙÂ∂Á≈ Ú∆ «√ÚÒ Â∂

«ÓÒ‡∆ √’≈∆ ÈΩ’∆¡ª Â∂ ’øÓ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ÓÀ∫ «’√∂ «√¡≈√∆ Í≈‡∆ Á≈ √◊Ó ÓÀ∫Ï È‘ƒÕ

ÓÀ∫ Ô’∆È «ÁÚ≈¿π∫Á≈ ‘ª «’ ‹∂ ÓÀ˘ «¬’Ú≈ √∂Ú≈ Á≈ ÓΩ’≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ Âª ÓÀ∫ ¡≈Í‰∂

¡«Ë’≈∆¡ª Á∆ Í»∆ Â√æÒ∆ ¡Èπ√≈ ’øÓ ’’∂ «Á÷≈Úª◊≈Õ

¡≈Í Á≈ ¡≈«◊¡≈’≈∆,◊πÒ≈Ò «√øÿ √øË»Õ

Ó≈ÎÂ Ó≈√‡ ¿π‹≈◊ «√øÿ

Ï∆. ¬∂. Ï∆. ¡À‚,

Ó’≈È ÈøÏ @G,

ÈÚƒ Ï√Â∆, ‹ÒøË

«ÓÂ∆ : B@ ‹πÒ≈¬∆, B@AA

E. È◊ Í≈«Ò’≈ Á∂ ˛ÒÊ ¡¯√ ˘ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ √Î≈¬∆ Á∆ ı≈Ï ‘≈ÒÂ «ÚπæË «Ù’≈«¬Â

«⁄æ·∆Õ

√∂Ú≈ «Ú÷∂,

˛ÒÊ ¡¯√ √≈«‘Ï,

È◊ Í≈«Ò’≈,

´«Ë¡≈‰≈Õ

«ÚÙ≈ : Ï≈˜≈ ⁄Ω’ Ó≈‚Ò‡≈¿»È Á∆ √Î≈¬∆ Á≈ ÍÃÏøËÕ

√Ã∆ Ó≈È ‹∆,

Ï∂ÈÂ∆ ˛ «’ √≈‚∂ «¬Ò≈’∂ Ï≈˜≈⁄Ω’ ÿø‡≈ ÿ Á∆ √Î≈¬∆ Á∆ ‘≈ÒÂ ÏÛ∆ ı≈Ï ˛Õ ‚ ˛

«’ ‹∂ ¡«‹‘∆ ‘≈ÒÂ ‘Ø ’πfi Á∂ ‘∆ Âª «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ Ï∆Ó≈∆ ÎÀÒ √’Á∆ ˛Õ¡√ƒ «¬√ «¬Ò≈’∂ Á∂

«ÈÚ≈√∆ «ÈÓÈ-«Ò÷Â ◊æÒª ¡≈ÍÁ∆ «ÁzÙ‡∆ ◊Ø⁄ ’È≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ª :-

«¬Ò≈’∂ Á≈ «Ó¿π∫√ÍÒ √Ú∆Í ¡«Â Á≈ ’øÓ⁄Ø ˛ Â∂ «‚¿»‡∆ ÂØ∫ ¡‰◊«‘Ò∆ ’Á≈ ˛Õ ¿π‘

«¬Ò≈’∂ Á∂ √À«È‡∆ √Ï-«¬ø√ÍÀ’‡ ˘ Ó‘∆È≈ ÌÁ≈ ˛Õ ÿª Á≈ ’»Û≈ Ò≈‘π‰ Ú≈Ò∆¡ª ÍÃ≈¬∆Ú∂‡

√Ú∆Í «¬√Â∆¡ª ÿª ÂØ∫ ◊øÁÁ∆ Á∂ ‡Ø’∂ Ò≈‘ ’∂ ‘æ‡∆¡ª Á∂ Îæ«‡¡ª ÊæÒ∂ Ò≈ «ÁøÁ∆¡ª ‘È, «‹√

È≈Ò È≈Ò∆¡ª ˘ ‚æ’∂ Òæ◊ ‹ªÁ∂ ‘È, Â∂ ◊øÁ≈ Í≈‰∆ È≈Ò∆¡ª ”⁄Ø∫ Ï≈‘ ¿πµ¤Ò ’∂ Ï≈˜≈ Ì

«ÁøÁ≈ ˛Õ

¡«Ë¡≈¬∂-BD : «⁄æ·∆-ÍæÂ ⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

«¬Ò≈’∂ Á≈ ‹ÓªÁ≈ ¬∂√ «Ó¿»ø√ÍÒ √Ú∆Í Í≈√Ø∫ Â∂ ÍÃ≈¬∆Ú∂‡ √Ú∆Íª Í≈√Ø∫ Ó‘∆È≈ ÒÀ∫Á≈ ˛

Â∂ «¬È∑ª Á∆ «ÍØ‡ È‘ƒ ’Á≈Õ «¬‘ ‹ÓªÁ≈ «¬Ò≈’∂ Á∂ Áπ’≈ÈÁ≈ª Í≈√Ø∫ Ó‘∆È∂ Á∂ ÍÀ√∂ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ

‹Ø Áπ’≈ÈÁ≈ «¬√ Á∆ Óπæ·∆ ◊Ó ’ Á∂ ‘È, ¿πÈ∑ª Á∆¡ª Áπ’≈Èª ¡æ◊∂ ’»Û∂ Á∂ „∂ È‘ƒ Ò◊Á∂ ¡Â∂

‹Ø È‘ƒ ’Á∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡æ◊∂ ÏÁÏ» Á∂ „∂ Òæ◊∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ’Ø¬∆ ≈‘◊∆ Èæ’ ¡æ◊∂ πÓ≈Ò æ÷∂ «ÏÈª

«¬√ Ï≈˜≈ «Ú⁄Ø∫ Òøÿ È‘ƒ √’Á≈Õ ˜≈ ¿πÈ∑ª Áπ’≈ÈÁ≈ª Á∆ Â√ÔØ◊ ‘≈ÒÂ Á≈ ¡Èπ«Ó≈È

Ò◊≈˙ «‹‘Û∂ √≈≈ «ÁÈ ¡«‹‘∂ ◊øÁ∂ Ó≈‘ΩÒ «Ú⁄ «ÁÈ ’‡∆ ’Á∂ ‘ÈÕ

«¬‘ Ï≈˜≈ Ù«‘Á≈ ¡«Â Ω‰’ Ú≈Ò≈ Â∂ ’≈-«Ú‘≈ Ú≈Ò≈ «¬Ò≈’≈ ˛Õ ¬∂Ê∂ ÏÛ∂ √≈¿» ÒØ’

Ú√Á∂ ‘È, Â∂ «Ó¿»∫√ÍÒ ’Ó∂‡∆ ˘ ÏÛ≈‡À’√ ÌÁ∂ ‘È Â∂ π√ Á∂ ÏÁÒ∂ ’Ó∂‡∆ ÚæÒØ∫ ¿πÈ∑ª È≈Ò

¡«‹‘≈ «Ú‘≈ ‘Ø «‘≈ ˛Õ

¡√ƒ ¡≈√ æ÷Á∂ ‘ª «’ √≈‚∆ Ï∂ÈÂ∆ ÚæÒ ¤∂Â∆ «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ «¬È∑ª ÁØÙ∆

√Ú∆Íª Â∂ √À«È‡∆ √Ï-«¬ø√ÍÀ’‡ ˘ Áø‚ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

¡√ƒ ‘ª,

⁄ΩÛ≈ Ï≈˜≈, Ó≈‚Ò ‡≈¿»È Á∂ «ÈÚ≈√∆,

«◊¡≈È «√øÿ,

ÁÙÈ «√øÿ,

‹√ÚøÂ «√øÿ «ÍÙØ∆¡≈,

Ù≈Ó Á≈√ ¡≈«Á

«Ú‘≈’ «⁄æ·∆¡ª

F. «’√∂ Íπ√Â’ª Ú∂⁄‰ Ú≈Ò∂ ÚÒ Íπ√Â’ª Óø◊Ú≈¿π‰ Ò¬∆ «⁄æ·∆Õ√∂Ú≈ «Ú÷∂,

ÓÀÈ∂‹ √≈«‘Ï

√πøÁ Á≈√ ¡Àø‚ √È˜ ÍÏ«ÒÙ˜,

‘≈Ò Ï≈˜≈, ‹ÒøËÕ

√Ã∆ Ó≈È ‹∆,

Ï∂ÈÂ∆ ˛ «’ «ÈÓÈ«Òæ÷Â Íπ√æÂ’ª Ú∆. Í∆. Í∆. ≈‘ƒ ÓÀ˘ ‹ÒÁ∆ ÂØ∫ ‹ÒÁ∆ Ì∂‹‰ Á∆ «¥Í≈

’È∆ :-

A. ¡Ó Í≥‹≈Ï∆ «Ú¡≈’‰ ¡Â∂ Ò∂÷ ⁄È≈

(Ò∂÷’ : ÍÃØ. ‹∆. ¡ÀÒ. ÙÓ≈, ¡Â∂ ÍÃØ. √π«øÁ «√øÿ) G ’≈Í∆¡ª

B. ‹Íπ‹∆ √≈«‘Ï (ÍÃØ. ‹∆. ¡ÀÒ. ÙÓ≈) E ’≈Í∆¡ª

C. ¡≈√≈ Á∆ Ú≈ (ÍÃØ. ‹∆. ¡ÀÒ. ÙÓ≈) E ’≈Í∆¡ª

D. ⁄ø‚∆ Á∆ Ú≈ (ÍÃØ. ‹∆. ¡ÀÒ. ÙÓ≈) E ’≈Í∆¡ª

E. Ù∂ı ¯∆Á : «⁄øÂÈ Â∂ ’Ò≈ (ÍÃØ. ‹∆. ¡ÀÒ. ÙÓ≈) C ’≈Í∆¡ª

F. ÈøÁ≈ È≈‡’ √Ó∆«÷¡≈ (ÍÃØ. ‹∆. ¡ÀÒ. ÙÓ≈) C ’≈Í∆¡ª

G. È≈Á Ù≈‘ Á∆ Ú≈ (ÍÃØ. ‹∆. ¡ÀÒ. ÙÓ≈) F ’≈Í∆¡ª

H. ÍÃÌ≈Â Í≥‹≈Ï∆ Ò∂÷ (ÍÃØ. ‹∆. ¡ÀÒ. ÙÓ≈ Â∂ √ÂÍ≈Ò √∂Ú’) G ’≈Í∆¡ª

I. Í≥‹≈Ï∆ È≈‡’ Á∂ »Í ø◊ (ÍÃØ. ‹∆. ¡ÀÒ. ÙÓ≈) B ’≈Í∆¡ª

A@. «¬Ó≈Ó ÏıÙ «⁄Â «’æ√≈ Ù≈‘ Ï«‘≈Ó


ÈØ‡(ÍÃØ. ‹∆. ¡ÀÒ. ÙÓ≈) E ’≈Í∆¡ª

AA. ÏπæÒ∑∂ Ù≈‘-«ÚÚ⁄∂È Â∂ ⁄È≈ (ÍÃØ. ‹∆. ¡ÀÒ. ÙÓ≈) E ’≈Í∆¡ª

Íπ√Â’ª Ï≈∂ Â√æÒ∆ ’ ÒÀ‰∆ «’ ’Ø¬∆ Íπ√Â’ Î‡∆ ‘Ø¬∆ ‹ª Ó≈Û∆ ‘≈ÒÂ «Ú⁄ È≈ ‘ØÚ∂Õ

ÍÀ«’ø◊ Ó˜Ï»Â ’È∆ Â∂ ÔØ◊ ’≈‡ Ú∆ ’æ‡ Á∂‰∆Õ ËøÈÚ≈Á∆ ‘ØÚª◊≈Õ

ÓÀ∫ ¡≈Í‰≈ ÍÂ≈ ‘∂·ª Á∂ «‘≈ ‘ªÕ

¡≈Í Á≈ «‘Â»,

ÁÒ‹∆Â «√øÿ

CH, «◊æÒ Ø‚, ´«Ë¡≈‰≈

«ÓÂ∆ BD ‹πÒ≈¬∆, B@AA

Îπ‡’Ò «⁄æ·∆¡ª

G. «’√∂ ¡ıÏ≈ Á∂ √øÍ≈Á’ ˘ Ù«‘ «Ú⁄ ÚËÁ∆ ‘Ø¬∆ Óø◊«Â¡ª Á∆ √Óæ«√¡≈ √ÏøË∆ ¡≈Í‰∂

«Ú⁄≈ «¬’ ÍæÂ ≈‘ƒ ÍÃ◊‡ ’ØÕ

√∂Ú≈ «Ú÷∂,

√Ã∆ Ó≈È √øÍ≈Á’ √≈«‘Ï,

Ø˜≈È≈ “¡‹∆Â, ‹ÒøË

«ÚÙ≈ : Óø◊«Â¡ª Á∆ √Óæ«√¡≈

√Ã∆ Ó≈È ‹∆,

ÓÀ∫ ¡≈Í ‹∆ Á≈ «Ë¡≈È «ÁæÒ∆ Ù«‘ «Ú⁄ ÚË ‘∆ Óø◊«Â¡ª Á∆ √Óæ«√¡≈ ÚæÒ «ÁÚ≈¿π‰≈

⁄≈‘πøÁ∆ ‘ªÕ «ÁæÒ∆ Ì≈Â Á∆ ≈‹Ë≈È∆ ‘Ø‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ú∆ «Ú‘ÒÛ ÒØ’ª Á≈ Óπæ÷ ¡æ‚≈ Ï‰ ¸æ’∆ ˛Õ

«¬’ Âª ¡≈√-Í≈√ Á∂ «Í≥‚ª «Ú⁄Ø∫ π˜◊≈ Á∆ ÂÒ≈Ù «Ú⁄ Ì‡’Á∂ ÒØ’ ≈‹Ë≈È∆ «Ú⁄ ¡≈ Íπæ‹Á∂

‘ÈÕ ’øÓ È≈ «ÓÒ‰ Á∆ √»Â «Ú⁄ ¿π‘ Óø◊-Âø◊ ’∂ ¡≈Í‰∂ Ò¬∆ ÁØ Ú∂«Ò¡ª Á∆ Ø‡∆ Á≈ ‹π◊≈Û ’

ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ’Ø¬∆ ·Ø√ ’øÓ Á∆ Êª Óø◊‰ ˘ ¡≈Í‰≈ Í∂Ù≈ Ï‰≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ

√’≈∆ ¡ª’«Û¡ª ÂØ∫ ÍÂ≈ Ò◊Á≈ ˛ «’ «’øÈ∂ ‘∆ Ï∂π˜◊≈ «Ú¡’Â∆ ‘ √≈Ò «¬√ Ù«‘

Á∆ ¡≈Ï≈Á∆ «Ú⁄ Âª Ú≈Ë≈ ’Á∂ ‘∆ ‘È, È≈Ò ‘∆ Óø◊«Â¡ª Á∆ «◊‰Â∆ Ú∆ ÚËÁ∆ ‹ªÁ∆ ˛,

¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆ Óø◊‰ Á∂ ÈÚ∂∫-ÈÚ∂∫ „ø◊ ¡ÍÈ≈ ’∂ ¡≈Í‰∆ ¡≈¿πÓ Ú≈Ò∆ Í∆Û∑∆ ˘ Ú∆ «¬√ ≈‘ ”Â∂

ÂØ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ Óø◊«Â¡ª Á∆ √Óæ«√¡≈ ¡≈Ó È≈◊«’ª Ò¬∆ «√ÁÁ∆ Á≈ ’≈È Ï‰

‹ªÁ∆ ˛Õ

‹∂ «Ë¡≈È Ó≈«¡≈ ‹≈Ú∂ Âª √Û’ª Â∂, ◊Ò∆¡ª «Ú⁄, Ïæ√ª «Ú⁄, ¸≈«‘¡ª Â∂ Óø◊«Â¡ª

Á∆ Ì∆Û Ò◊≈Â≈ ÚËÁ∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ «√È∂Ó≈ ÿª Á∂ Ï≈‘, À√‡ØÀ∫‡ª Á∂ Ï≈‘, Í≈’ «Ú⁄,

Í≈«’ø◊ √Ê≈Èª ”Â∂, ◊πÁπ¡≈«¡ª, ÓøÁª Á∂ Ï≈‘ Ò◊≈Â≈ ÚËÁ∆ ‹≈ ‘∆ Óø◊«Â¡ª Á∆ ’Â≈

Á∂Ù Á∆ Ïπ∆ ¡≈Ê’ ÁÙ≈ Á≈ ÍÃ◊‡≈Ú≈ ’Á∆ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬È∑ª ÒØ’ª Á∂ «È’øÓ∂ ‘æÊ

Á»«‹¡ª Á∆ ’Ó≈¬∆ ‘ÛÍ‰≈ ÏÛ∂ ◊ΩÚ Á∆ ◊æÒ √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ ¡≈Ó È≈◊«’ª Ò¬∆

«√ÁÁ∆ Á≈ ’≈È Ï‰ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

«¬√ Ò¬∆ Á∂Ù Á∆ √’≈ ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ «¬È∑ª Í∂Ù∂Ú Óø◊«Â¡ª Á∆ √Óæ«√¡≈ Á∂ √Ó≈Ë≈È

Ò¬∆ ¤Ø‡∂-¤Ø‡∂ π˜◊≈ ’∂∫Á ÷ØÒ∑∂ ‹≈‰Õ «‹æÊ∂ «ÁÓ≈◊∆ ’øÓ Á∆ Êª √∆’ ÓπÙæ’Â Á∂ ’øÓ Ò¬∂ ‹≈‰Õ

æÍ≥◊Â≈ ˘ √≈Í È≈ √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂Õ ¡«‹‘∂ ÒØ’ª Á≈ «ÚÙÚ≈√ «‹æÂ ’∂ «¬È∑ª ˘ ’Ó ’È Ò¬∆

ÍÃ∂«¡≈ ‹≈Ú∂Õ «¬È∑ª Á∂ ÓÈª «Ú⁄ ¡≈ÂÓ-«ÚÙÚ≈√, ¡‰÷ Â∂ √ÚÀÓ≈È ÍÀÁ≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ ’øÓ Á∆

¡«Ë¡≈¬∂-BD : «⁄æ·∆-ÍæÂ ⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

Ó‘æÂÂ≈ Ï≈∂ ÒØ’ª Á∆¡ª Ó ¸æ’∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª ˘ ÓπÛ ’∂ √π‹∆Â ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ √’≈ ÚæÒØ∫ «¬È∑ª

Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù Ó«‘’Ó≈ È∆ÔÂ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ Âª ‹Ø Á∂Ù Á∂ «Ú’≈√ «Ú⁄ π’≈Ú‡ Í≈¿π‰ Ú≈Ò∂ «¬‘ ÒØ’

Á∂Ù Á∆ Óπæ÷-Ë≈≈ «Ú⁄ Ù≈«ÓÒ ‘Ø’∂ ¡≈Í‰≈ ‹∆ÚÈ Ú∆ √πË≈ √’‰Õ

ËøÈÚ≈Á!

¡≈Í ‹∆ Á∆ ÙπÌ«⁄øÂ’

’.÷. ◊.

H. Ú÷≈ ’≈È Âπ‘≈‚∂ Óπ‘æÒ∂ «Ú⁄ Ï‘πÂ Í≈‰∆ «¬’æ·≈ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ «ÏÓ≈∆¡ª ÎÀÒ‰ Á≈ ‚

˛Õ ¡≈Í‰∂ «¬Ò≈’∂ Á∂ «√‘Â ¡«Ë’≈∆ ˘ «¬√Á≈ Ú∂Ú≈ «ÁøÁ∂ ‘Ø¬∂ ·Ø√ ’ÁÓ ¸æ’‰ Ò¬∆ Ï∂ÈÂ∆ ’ØÕ

√∂Ú≈ «Ú÷∂,

√Ã∆ Ó≈È «√‘Â ¡«Ë’≈∆ ‹∆,

’ØÒ Ï≈◊ ˜ØÈ,

ÈÚƒ «ÁæÒ∆-E

«ÚÙ≈ : Ú÷≈ Á∂ «¬’æ·∂ ‘Ø¬∂ Í≈‰∆ Á∆ «È’≈√∆ Á≈ ÍÃÏøËÕ

√Ã∆ Ó≈È ‹∆,

√«ÈÓ Ï∂ÈÂ∆ ˛ «’ ÓÀ∫ ¡≈Í ‹∆ Á∂ ¡«Ë’≈ ÷∂Â Á∂ «¬Ò≈’∂ ’ØÒ Ï≈◊ «Ú⁄ «‘øÁ≈ ‘ªÕ

«¬‘ «¬Ò≈’≈ ÏÛ≈ √øÿ‰≈ ¡≈Ï≈Á ˛Õ «¬‘ «¬Ò≈’≈ «‘≈«¬Ù∆ ‘Ø‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ÚÍ≈’ ’∂∫Á Ú∆

Ï‰ «◊¡≈ ˛Õ «‹√ ’≈È ◊Ò∆¡ª Â∂ √Û’ª Á≈ ÿ∂≈ ‘Ø Ú∆ Âø◊ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ «¬È∑ª «ÁÈª «Ú⁄

Ò◊≈Â≈ Ú÷≈ Á∆ fiÛ∆ Òæ◊∆ ‘Ø¬∆ ˛Õ «Í¤Ò≈ π«’¡≈ Í≈‰∆ ‘≈Òƒ √πæ’Á≈ È‘ƒ «’ ¡◊Ò∆ Ï≈«Ù

Á∆ Â∂˜ Ïπ¤≈Û ◊Ò∆¡ª Á∂ ◊‡ ÏøÁ ’ «ÁøÁ∆ ˛Õ ◊Ò∆¡ª Â∂ √Û’ª Á∆ ‘≈ÒÂ Í«‘Òª ÂØ∫ ‘∆ ÏÛ∆

ıÂÈ≈’ ˛Õ È≈Ò∆¡ª Êª-Êª ÂØ∫ ‡πæ‡∆¡ª ‘Ø¬∆¡ª ‘ÈÕ √Û’ª ”Â∂ Êª-Êª ◊æ‚∂ Í¬∂ ‘Ø¬∂ ‘ÈÕ Í≈‰∆

˘ «È’≈√∆ Á≈ «’Ë∂ ≈‘ È‘ƒ «ÓÒÁ≈Õ ’¬∆ «ÁÈ Í≈‰∆ ÷Û∑≈ ‘Ø‰ ’’∂ «¬√ «Ú⁄Ø∫ Áπ◊øË

¡≈¿π‰∆ Ùπ» ‘Ø ◊¬∆ ˛Õ ÷Û∑∂ Í≈‰∆ «Ú⁄ Óæ÷∆¡ª, Óæ¤ Â∂ «ÏÓ≈∆¡ª Á∂ ‘Ø «’‡≈‰» ‹ÈÓ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ

«‹√ ÂØ∫ «ÏÓ≈∆ ÎÀÒ‰ Á≈ ıÂ≈ ˛Õ ‹Ø È≈◊«’ª Á∆ «√‘Â Ú≈√Â∂ ‘≈È∆’≈’ ˛Õ

«¬√ Ò¬∆ ¡√ƒ ¡≈Í ‹∆ ¡æ◊∂ Ï∂ÈÂ∆ ’Á∂ ‘ª «’ «¬√ «¬Ò≈’∂ Á∆¡ª √Û’ª Á∆ ÓπøÓÂ ’∆Â∆

‹≈Ú∂Õ ÏøÁ È≈Ò∆¡ª Â∂ ◊‡ª ˘ ‹ÒÁ∆ ÂØ∫ ‹ÒÁ∆ √≈Î ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ «¬√ÂØ∫ Í«‘Òª «’ ’Ø∆

Ó‘ªÓ≈∆ ÎÀÒ ‹≈Ú∂, «¬√ Á≈ ¿π«⁄Â ÍÃÏøË ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ ¡≈√ ˛ Âπ√ƒ √≈‚∆ «¬√ Ï∂ÈÂ∆ ˘ √Ú∆’≈

’’∂ √≈˘ ËøÈÚ≈Á Á≈ Í≈Â Ï‰≈¿π◊∂Õ

¡≈Í ‹∆ Á∂ ÙπÌ«⁄øÂ’,

√Ó»‘ «¬Ò≈’≈ «ÈÚ≈√∆Õ

«ÓÂ∆ AG.C.B@AA

I. ¡≈Í‰∂ «¬Ò≈’∂ Á∂ Íπ«Ò√ ’«ÓÙÈ Á∂ Èª «⁄æ·∆ «Ò÷ ’∂ Áæ√Ø «’ Óπ‘æÒ∂ «Ú⁄ ÚË ‘∆

◊πø‚≈◊Á∆ ˘ Ø’‰ Ò¬∆ ¿π‘ ÒØ’ª Á≈ √≈Ê «’Ú∂∫ ÍÃ≈ÍÂ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ√∂Ú≈ «Ú÷∂,

Íπ«Ò√ ’«ÓÙÈ √≈«‘Ï,

«ÁæÒ∆ Íπ«Ò√,

«ÁæÒ∆Õ

«ÚÙ≈ : ◊πø‚≈◊Á∆ Ø’‰ Ò¬∆


ÈØ‡√Ã∆Ó≈È ‹∆,

Ï∂ÈÂ∆ ˛ «’ «Í¤Ò∂ ’πfi √Ó∂∫ ÂØ∫ √≈‚∂ «¬Ò≈’∂ ÿπÏ∆ È◊ «Ú⁄ ◊πø‚≈◊Á∆ Ï‘πÂ ÚËÁ∆ ‹≈

‘∆ ˛Õ ¡≈Ú≈≈ «’√Ó Á∂ Óπø‚∂ ‹◊∑≈-‹◊∑≈ ‡ØÒ∆¡ª Ï‰≈ ’∂ ÷ÒØÂ∂ «‘øÁ∂ ‘È Â∂ ¡ÙÒ∆Ò ◊≈‰∂

◊≈¿π∫Á∂ Â∂ ’Øfi∆¡ª ‘’Âª ’Á∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ‘π‰ Âª ‘≈ÒÂ «¬µÊØ∫ Âæ’ Í‘πø⁄ ◊¬∆ ˛ «’ «¬’æÒ∆-

Áπæ’Ò∆ ¡ΩÂ Á∂ ‘æÊØ∫ ÍÙ ÷Ø‘‰ Â∂ ¡ÙÒ∆Ò ‘’Âª ’È Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª Ú∆ ‘Ø‰ Òæ◊∆¡ª ‘ÈÕ

«¬Ò≈’≈ Ú≈√∆¡ª È∂ È∂ÛÒ∆ ⁄Ω’∆ «Ú⁄ ’¬∆ Ú≈ «Ù’≈«¬Â ’∆Â∆ ˛ Í Íπ«Ò√ ’Ó⁄≈∆ √≈Ë≈È

«‹‘∆ ◊ÙÂ Ó≈ ’∂ ⁄Ò∂ ‹ªÁ∂ ‘È, ◊πø«‚¡ª Á∆¡ª ‡ØÒ∆¡ª ’ØÒØ∫ ’Ø¬∆ Íπæ¤-ÍÛÂ≈Ò È‘ƒ ’Á∂Õ «¬√

È≈Ò «¬È∑ª Óπø«‚¡ª Á∂ ‘Ω∫√Ò∂ ‘Ø ÚËÁ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡√ƒ «¬Ò≈’≈ Ú≈√∆ «¬È∑ª Á∂ ‘æÊØ∫ ÏÛ∂Áπ÷∆ ‘Ø ◊¬∂

‘ªÕ √≈‚∆¡ª Ë∆¡ª-ÌÀ‰ª Á≈ Ï≈‘ «È’Ò‰≈ ¡Ω÷≈ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ

«¬Ò≈’∂ Á∂ ’πfi ÍÂÚøÂ∂ ÒØ’ª È∂ «¬È∑ª ◊πø«‚¡ª Á∂ √◊«È¡ª ˘ √Ófi≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆

˛ Í ¿π‘ ¿πÒ‡≈ ◊Ò ˘ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ √≈‚≈ √πfi≈¡ ˛ «’ «¬√ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ Íπ«Ò√ Á∆ ◊ÙÂ ÚË≈

«ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂Õ «¬Ò≈’∂ Á∂ √ÓfiÁ≈ ◊æÌ» Íπ«Ò√ Á∂ È≈Ò ‘ Â∑ª Á≈ √«‘ÔØ◊ ’È ˘ «Â¡≈ ‘ÈÕ

Íπ«Ò√ ◊πø«‚¡ª ˘ ‡ØÒ∆¡ª Ï‰≈ ’∂ ÷ÒØ‰ ÂØ∫ Ø’ √’Á∆ ˛Õ ‹∂’ ¿π‘ Ï≈˜ È≈ ¡≈¿π‰ Âª «¬È∑ª Á∂

«ø◊ Ò∆‚ª ˘ ◊πø‚≈-¡À’‡ ¡Ë∆È «◊Ã¯Â≈ ’ ’∂ √˜≈ Áπ¡≈ √’Á∆ ˛Õ ¡√ƒ Íπ«Ò√ ÚæÒØ∫

¡Á≈ÒÂ «Ú⁄ ◊Ú≈‘∆¡ª Á∂‰ ˘ «Â¡≈ ‘ªÕ «¬’ ÁØ √◊«È¡ª ˘ √˜≈Úª ‘Ø‰ È≈Ò ◊πø«‚¡≈ø ˘

Â≈ÛÈ≈ ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆ Â∂ ¿π‘ √øÌÒ ‹≈‰◊∂Õ

√≈‚∆ Ï∂ÈÂ∆ ˛ «’ «¬’ Ú≈∆ ‹È≈Ï ¡≈Í «¬Ò≈’∂ Á≈ ÁΩ≈ ’ ’∂ ‘≈Ò≈Â Á≈ ‹≈«¬˜≈ ÒÚØ

Â∂ ¤∂Â∆ ◊πø«‚¡ª Á∂ «÷Ò≈¯ √ıÂ ’ÁÓ ¸æ’ØÕ

¡≈Í Á∂ «ÚÙÚ≈√-Í≈Â

√Ó»‘ ’≈ÒØÈ Ú≈√∆

ÿπÏ∆ È◊ , «ÁæÒ∆

«ÓÂ∆ BB √øÂÏ, B@AA

A@. «’√∂ ¡ıÏ≈ Á∂ √øÍ≈Á’ ˘ ¡≈Í‰∂ Ù«‘ Á∂ Ïæ√ ¡æ‚∂ Á∆ ÁπÁÙ≈ Ï≈∂ ÍæÂ «Ò÷ØÕ «‹√

Áπ≈≈ √ÏøËÂ ¡«Ë’≈∆¡ª Á≈ «Ë¡≈È «¬√ Í≈√∂ ÚæÒ «÷æ⁄Ø ¡Â∂ √πË≈ Ò¬∆ ¿πÍ≈¡ Ú∆ «Ò÷ØÕ

ÍÃ∆«÷¡≈ ÌÚÈ,

ÈÚƒ «ÁæÒ∆-E

A@ √ÂøÏ, B@AA

√∂Ú≈ «Ú÷∂,

√«ÈÓ Ï∂ÈÂ∆ ˛ «’ ÓÀ∫ ¡≈Í ‹∆ Á∂ ¡ıÏ≈ ≈‘ƒ È◊ -Í≈«Ò’≈ Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª Á≈

«Ë¡≈È ¡øÂ≈‹∆ Ïæ√ ¡æ‚∂ Á∆ «Ú◊Û∆ ‘Ø¬∆ ‘≈ÒÂ ÚÍæÒ «ÁÚ≈¿π‰∆ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘ªÕ Á∂Ù Á∆

≈‹Ë≈È∆ «ÁæÒ∆ Á∂ «¬√ Ïæ√ ¡æ‚∂ Á∆ ÁπÁÙ≈ Ú∂÷ ’∂ «¬æÊØ∫ Á∂ ÍÃÙ≈√È’ ÍÃ‰≈Ò∆ Á∆ ’≈‹-’πÙÒÂ≈

Á≈ ÍÂ≈ Ò◊Á≈ ˛«’ ¿π‘ «’øÈ∆ Ò≈ÍÚ≈‘∆ È≈Ò «¬√ ¡æ‚∂ Á≈ √ø⁄≈ÒÈ ’ ‘∆ ˛Õ

√Ì ÂØ∫ Í«‘Ò∆ Â∂ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È Á∂‰ ÔØ◊ ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ Ïæ√ ¡æ‚∂ ¿πµÂ∂ ÎÀÒ∆ ‘Ø¬∆ ◊øÁ◊∆,

Êª-Êª ”Â∂ ‡πæ‡∂ ‘Ø¬∂ ÎÙ Â∂ √«Û∑¡ªÁ-Ó≈Á∆¡ª ÏÁÏ»Á≈ È≈Ò∆¡ª «¬øÂ˜≈ ’ ‘∂ Ô≈Â∆¡ª

Ò¬∆ È’ Á≈ «ÁzÙ Í∂Ù ’Á∆¡ª ‘ÈÕ «ÈÙ«⁄Â √Ê≈È ”Â∂ Ïæ√ª Á≈ √Ó∂∫ «√ È≈ Íπæ‹‰≈ Ô≈Â∆¡ª

Ò¬∆ ÿÏ≈‘‡ Á≈ ’≈È Ï‰Á≈ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Íπæ¤-«◊æ¤ «÷Û’∆ «Ú⁄Ø∫ Ú∆ Ïæ√ª Á∂ ⁄æÒ‰

Á≈√Ê≈È ¡Â∂ √Ó∂∫ Á∆ √‘∆ ‹≈‰’≈∆ È‘ƒ «ÓÒÁ∆Õ ¡ÀÈ √Ó∂∫ ”Â∂ Ïæ√ Á≈ ¡⁄≈È’ ı≈Ï ‘Ø ‹≈‰≈,

’À∫√Ò ‘Ø ‹≈‰≈ ¡≈«Á Ô≈Â∆¡ª Ò¬∆ ¡√π«ÚË≈ ÍÀÁ≈ ’Á≈ ˛Õ

¡«Ë¡≈¬∂-BD : «⁄æ·∆-ÍæÂ ⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ïæ√ √‡À∫‚ ”Â∂ Ï‰∂ ‘Ø¬∂ √‡≈Òª ”Â∂ «Ú’‰ Ú≈Ò∆¡ª ⁄∆˜ª ÏÛ∆¡ª ÿ‡∆¡≈

‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ «‹‘Û∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª ˘ √æÁ≈ «ÁøÁ∆¡ª ‘ÈÕ √Ø ¿πÍØ’Â √≈∆¡ª ◊æÒª ˘ «Ë¡≈È

«Ú⁄ æ÷Á∂ ‘Ø¬∂ «ÁæÒ∆ ÍÃÙ≈√È Á≈ «¬‘ Í«‘Ò≈ ¯˜ Ï‰Á≈ ˛ «’ ¿π‘ Ù«‘∆¡ª ˘ Ïæ√ ¡æ‚∂ Á∆

ÁπÁÙ≈ ÂØ∫ Óπ’Â ’≈¿π‰ Âª «’ Ô≈Â∆ ¡≈Í‰∆ √π÷Á≈¬∆ Ô≈Â≈ Á≈ ¡ÈøÁ Ó≈‰ √’‰Õ

ËøÈÚ≈Á!

¡≈Í ‹∆ Á≈ ÙπÌ«⁄øÂ’,

◊πÒ∆È «√øÿ

AA. Âπ‘≈‚≈ «ÓæÂ «’Â≈Ï∆ ’∆Û≈ ˛Õ «⁄æ·∆ «Ú⁄ ¿π√ ˘ ÷∂‚ª «Ú⁄ «‘æ√≈ ÒÀ‰ Ò¬∆ ÍÃ∂È≈ «Á˙Õ

Óπ’∂∆¡ª,

BF ¡◊√Â, B@AA

«Í¡≈∂ ‘«ÓøÁ

Âπ‘≈‚∆ «⁄æ·∆ ¡≈¬∆ ˘ ÁØ Ó‘∆È∂ ‘Ø‰ Òæ◊∂ ‘ÈÕ ÓÀ∫ «ı¡≈Ò ’Á≈ √ª, ÍÂ≈ È‘ƒ Âπ√ƒ «’‘Û∂

’øÓ «Ú⁄ ¬∂È≈ πfi ◊¬∂ ‘Ø, ‹Ø Ó∂∆¡ª ÁØ-«ÂøÈ «⁄æ·∆¡ª Á≈ ’Ø∆ ¿πµÂ È‘ƒ «ÁæÂ≈Õ Í√Ø∫ Âπ‘≈‚≈

Úæ‚≈ Ì≈ «Ó«Ò¡≈Õ ¿π√ È∂ Áæ«√¡≈ «’ Âπ√ƒ ≈Â-«ÁÈ «’Â≈Ïª ˘ «⁄øÏÛ∂ «‘øÁ∂‘Ø ¡Â∂ «’√∂ ÷∂‚

«Ú⁄ «‘æ√≈ È‘ƒ ÒÀ∫Á∂Õ

ÓÀ˘ «¬√ ◊æÒ Á∆ Ï‘πÂ ÷πÙ∆ ˛ «’ Âπ√ƒ «Ó‘ÈÂ ’È∆ Ùπ» ’ «ÁæÂ∆ ˛, Í¬∂È≈ Ú∆ ’∆ «’

‘ Ú∂Ò∂ «’Â≈Ïª «Ú⁄ «’Â≈Ï ‘∆ Ï‰∂ «‘‰≈Õ Ï‘πÂ √Óª Ò◊≈Â≈ ÏÀ·‰ È≈Ò ¡≈ÁÓ∆ ’¬∆¡ª

«ÏÓ≈∆¡ª Á≈ «Ù’≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ ’Ø∆ ’øÓ «√‘Â Á∆ ’∆ÓÂ ¿πµÂ∂ È‘ƒ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ «√‘Â

Í«‘Òª Â∂ Ï≈’∆ √Ì ’πfi «Íæ¤Ø∫Õ ⁄ø◊≈ ÓÈ Â∂ ⁄ø◊≈ «ÁÓ≈◊ «√‘ÂÓøÁ √∆ «Ú⁄ ‘∆ «‘ √’Á∂ ‘ÈÕ

ÓÀ˘ Âπ‘≈‚∆ «√‘Â Á∆ ÏÛ∆ «⁄øÂ≈ ˛Õ √Ø, ÓÀ∫ Âπ‘≈˘ ÏÛ∂ ˜ØÁ≈ ÙÏÁª «Ú⁄ ¡≈÷Á≈ ‘ª «’ ÷∂‚‰

Ò¬∆ ’Ø∆ È≈ ’Ø¬∆ √Óª ˜» ’æ„ØÕ ⁄ø◊≈ «¬‘∆ ˛ «’ Ù≈Ó ˘ ¡æË≈-ÍΩ‰≈ ÿø‡≈ ‘≈’∆, Îπæ‡Ï≈Ò,

Ï≈√«’‡ Ï≈Ò ‹ª ‘Ø ’Ø¬∆ ÷∂‚ ÷∂«‚¡≈ ’ØÕ ‹∂’ Âπ√ƒ «’√∂ ÷∂‚«Ú⁄ Ì≈◊ ÒÀ‰≈ Ùπ» ’ Á∂˙◊∂,

Âª Âπ‘≈˘ ’πfi «ÁÈª «Ú⁄ ¡≈Í‰∆ «√‘Â ¿πµÍ «¬√ Á∂ ¡√ Á≈ ÍÂ≈ Òæ◊ ‹≈Ú∂◊≈Õ «‹‘Û≈ √Óª

Âπ√ƒ ÷∂‚ª «Ú⁄ Ò≈¿π◊∂, ¿π‘ «Ú¡Ê È‘ƒ ‹≈Ú∂◊≈Õ Âπ‘≈‚∆ ÷π≈’ ⁄ø◊∆ Â∑ª ‘˜Ó ‘ØÚ∂◊∆Õ «ÁÓ≈◊

Â≈˜≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ Âπ√ƒ ÊØÛ∑∂ √Ó∂∫ «Ú⁄ ‘∆ Ï‘πÂ∆ ÍÛ∑≈¬∆ ’ √«’¡≈ ’Ø◊∂Õ «¬’æÒ∆¡ª «’Â≈Ïª ‘∆

ÏøÁ∂ ˘ √Ì ’πfi È‘ƒ «√÷≈¿π∫Á∆¡ªÕ ‹Ø ’πfi ÷∂‚ª «√÷≈¿π∫Á∆¡ª ‘È, ¿π‘ «’Â≈Ïª È‘ƒ «√÷≈

√’Á∆¡ªÕ

ÓÀ˘ ¡≈√ ˛ «’ Âπ√ƒ Ó∂∆ ◊æÒ ÚæÒ ÒØÛƒÁ≈ «Ë¡≈È Á∂ÚØ◊∂ ¡Â∂ Ó∂∆ «⁄æ·∆ «ÓÒÁ∆¡ª

‘∆÷∂‚‰ Á≈ ÍÃØ◊≈Ó Ï‰≈ ÒÚØ◊∂Õ

Âπ‘≈‚≈ «ÓæÂ

Ó«ÈøÁ «√øÿ

AB. √‡∆«Î’∂‡ ÒÀ‰ Ò¬∆ ÍæÂ

√∂Ú≈ «Ú÷∂,

«ÍÃø√∆ÍÒ √≈«‘Ï

√ÒÚ≈È ’≈Ò‹

≈«‹øÁ È◊, «ÁæÒ∆


ÈØ‡√Ã∆ÓÂ∆ ‹∆,

Ï∂ÈÂ∆ ˛ «’ ÓÀ∫ ¡≈Í‰∂ ’≈Ò‹ Á∆ Ï∆. ¬∂. Á»‹∂ √≈Ò Á∆ «Ú«Á¡≈Ê‰ ‘ª ‹Ø «’ ÓÀ∫ ‘π‰∂ ⁄ø◊∂

ÈøÏª «Ú⁄ Í≈√ ’∆Â∆ ˛Õ Ó∂∂ «ÍÂ≈ ‹∆ Á∆ ÏÁÒ∆ ‘π«Ù¡≈Íπ Á∆ ‘Ø ◊¬∆ ˛Õ √≈‚≈ √≈≈ Í«Ú≈

‘π‰ ¿πÊ∂ ‹≈ ’∂ Ú∑∂◊≈Õ √Ø Ï∂ÈÂ∆ ˛ «’ ¡æ◊∂ ‘π«Ù¡≈Íπ ÷≈Ò√≈ ’≈Ò‹ «Ú⁄ Á≈÷Ò≈ ÒÀ‰ Ò¬∆ ÓÀ˘

’≈Ò‹ ¤æ‚‰ Á≈ √‡∆«Î’∂‡ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¡≈Í ‹∆ ÓÀ˘ «¬‘ √‡∆«Î’∂‡ Á∂‰ Á∆ «’Í≈ ’È∆Õ Âª

‹Ø ÓÀ∫ ¡æ◊∂ ‘π«Ù¡≈Íπ ÈÚ∂∫ ’≈Ò‹ «Ú⁄ Á≈÷Ò≈ ÒÀ √’ªÕ ¡≈Í ‹∆ Á∆ Ï‘πÂ «Ó‘Ï≈È∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ

¡≈Í Á∆ «Ú«Á¡≈Ê‰

‘ÙÓ∆Â ’Ω

ËøÈÚ≈Á!

A Ó¬∆, B@@C

AC. ⁄∆˜ª ”⁄ ‘πøÁ∆ «ÓÒ≈Ú‡ ˘ Ø’‰ Ò¬∆ ÍæÂ

√∂Ú≈ «Ú÷∂,

«‚Í‡∆ ’«ÓÙÈ √≈«‘Ï

«ÁæÒ∆ Íπ«Ò√

«ÁæÒ∆

√Ã∆Ó≈È ‹∆,

Ï∂ÈÂ∆ ˛ «’ ¡æ‹ ’æÒ∑ ÷≈‰ Ú≈Ò∆¡ª ⁄∆˜ª «Ú⁄ «ÓÒ≈Ú‡ Ï‘πÂ ÚË ◊¬∆ ˛Õ «‹‘Û∆ Ú∆

⁄∆˜ ¡√ƒ Ï≈˜≈Ø∫ «Ò¡≈¿π∫Á∂ ‘ª ¿π√ «Ú⁄ ’Ø¬∆ È≈ ’Ø¬∆ Èπ’√ ‹ª «ÓÒ≈Ú‡ ‘πøÁ∆ ˛Õ «‹√ Á≈

«’ √≈‚∆ «√‘Â ”Â∂ Ï‘πÂ Ó≈Û≈ ÍÃÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛Õ Á∂√∆ «ÿ¿π «Ú⁄ ÏÈ√ÍÂ∆ «Ó«Ò¡≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ÁπæË

«Ú⁄ Í≈‰∆ «Ó«Ò¡≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ‘ÒÁ∆ «Ú⁄ ◊≈⁄È∆ «Óæ‡∆ «ÓÒ≈ ’∂ Ú∂⁄Á∂ ‘ÈÕ Ï≈˜≈Ø∫ ’ΩÛ≈ Â∂Ò

«ÓÒÁ≈ Âª «Ú⁄Ø∫ ¡ÒÙ∆ Á∆ ÏØ Í¬∆ ¡≈¿π∫Á∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª Á∆¡ª «ÓÒ≈Ú‡ª «¬Ê∂ ‘ Í≈√∂ ÚË

ÓπÈ≈Î≈ ’Ó≈¿π‰ Ò¬∆ Áπ’≈ÈÁ≈ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ‹∂ ‘πøÁ≈ «‘≈ Âª ÒØ’ª Á∆ «√‘Â ¡Â∂

√Ó≈‹ ¿πµÂ∂ Ï‘πÂ ıÂÈ≈’ ÍÃÌ≈Ú ÍÚ∂◊≈Õ Ï∂ÈÂ∆ ˛«’ Âπ√ƒ ¡≈Í «¬È∑ª «ÓÒ≈Ú‡ ’È

Ú≈«Ò¡ª Á∂ Ó≈Ò ”Â∂ ¤≈Í≈ Ó≈Ø, Ó≈Ò Á∆ ⁄À«’ø◊ ’Ú≈¿π Â∂ «ÓÒ≈Ú‡ √≈ÏÂ ‘Ø‰ ”Â∂ «¬È∑ª Á∂

«÷Ò≈¯ √ıÂ ’≈Ú≈¬∆ ’ØÕ Âπ‘≈‚∆ ’≈Ú≈¬∆ ÂØ∫ Ï◊À «¬‘ «ÓÒ≈Ú‡ ÏøÁ È‘ƒ ‘Ø‰ Òæ◊∆Õ ¡≈√

˛ ¡≈Í ˜» √≈‚∆ Ï∂ÈÂ∆ ˘ ÍÃÚ≈È ’Ø◊∂ Â∂ Í»∆ ’≈Ú≈¬∆ ’Ø◊∂Õ

Ï∂ÈÂ∆ ’Â≈

√Ó»‘ «¬Ò≈’≈ «ÈÚ≈√∆

◊Ø«ÏøÁ Íπ≈, «ÁæÒ∆-EA

ËøÈÚ≈Á!

«ÓÂ∆ AD.H.B@A@

AD. Âπ‘≈‚≈ ÁØ√Â ¡æ‹ ’æÒ∑ „«‘øÁ∆ ’Ò≈ Á∆ ◊æÒ ’ «‘≈ ˛ ¿π√ Á≈ «ÁÙ≈ «ÈÁ∂Ù È≈Ò‘Ω∫√Ò≈ ÚË≈˙Õ

Ó∂∂ «Í¡≈∂ ‘∆Ù,

‚∂„ Ó‘∆È∂ Á∆ ı≈ÓØÙ∆ ¿∞ÍøÂ Â∂≈ √Â≈ª Â∆’ Á≈ «Ò«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ıÂ «Ó«Ò¡≈Õ ıπÙ∆

‘Ø¬∆ Â±ø ¡≈Í‰∂ Íπ≈‰∂ ÁØ√Â ˘ ¡‹∂ Âº’ Ìπº«Ò¡≈ È‘∆∫Õ

Â±ø Ó∂∂ È≈Ò ¡≈Í‰∆ «˜øÁ◊∆ Á∆ √Ì ÂØ∫ ◊øÌ∆ √Óº«√¡≈ Ï≈∂ «Ú⁄≈ √ªfi∂ ’∆Â∂ ‘ÈÕ «¬‘

¡«Ë¡≈¬∂-BD : «⁄æ·∆-ÍæÂ ⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

’∞ÁÂ∆ ‘∆ √∆ «’¿∞∫«’ ¡«‹‘≈ «Ú⁄≈-Ú‡ªÁ≈ √Ì ÂØ∫ ’∆Ï∆ ÁØ√Âª «Ú⁄’≈ ‘∆ √øÌÚ ‘ÀÕ Â±ø

«È≈Ù Â∂ ¿∞Á≈√ ÍÃÂ∆Â ‘πøÁ≈ ¬∂∫Õ «¬¿∞∫ ‹≈ÍÁ≈ ¬∂ «’ Â±ø «˜øÁ◊∆ Á∆¡ª ¿∞‘Èª ÚË∆¡ª ⁄∆˜ª ÂØ∫

√øÂ∞Ù‡ È‘∆∫ «‹‘Û∆¡ª «’ Â∂∂ ’ØÒ ‘ÈÕ Ù≈«¬Á ÂÀ˘ Ô≈Á ‘ØÚ∂ «’ ¡√∆∫ √Á≈ Â∂∂ È≈Ò ¬∆÷≈

’«¡≈ ’Á∂ √ªÕ ‘∆Ù ÂÀ˘ «È≈Ù ‘Ø‰ Á∆ ÒØÛ È‘∆∫ ÿº‡Ø ÿº‡ ¡‹∂ È‘∆∫Õ

‘ª, Ó∂≈ Ì≈ ¡ÀÂ’∆∫ «¬Ó«Â‘≈È Á∂ «‘≈ ‘ÀÕ Ó∂≈ È‘∆∫ «ı¡≈Ò «’ ¿∞‘ ÍÃ∆«÷¡≈ «Ú⁄ Ï‘πÂ

⁄ø◊≈ ‘∂◊≈Õ ¿∞√ Áπÿ‡È≈ È∂ «Ú⁄≈∂ Á≈ √Óª Ï‘πÂ ˜≈«¬¡≈ ’ «ÁºÂ≈Õ ≈‰∆ ÍÛ∑≈¬∆ «Ú⁄ ·∆’

⁄Ò ‘∆ ‘ÀÕ

Í Â∂≈ ’∆ ‘≈Ò ‘À? Â±ø ’«‘øÁ≈ ¬∂∫ «’ Â±ø «’√∂ ‘Ø Ó‘≈È ¡≈ÁÓ∆ È≈Ò ¡≈Í‰∆ Êª ÏÁÒ‰≈

⁄≈‘πøÁ≈ ¬∂∫Õ Â±ø √Á≈ ‘∆ ¡«‹‘∂ ‘º√Ú≈Á∆ «Ú⁄≈ª ¡º◊∂ «È¿∞∫Á≈ ¡≈«¬¡≈ ¬∂∫Õ ı≈√ ’’∂ «¬√ Ú≈∆

Âª Â±ø ‹Ø ’∞fi ⁄≈‘πøÁ≈ ¬∂∫ ¿∞‘ «ÏÒ’∞Ò ‘∆ ¡√øÌÚ ‘ÀÕ Â±ø Ó√Ø«ÒÈ∆ ‹ª ‡À◊Ø Ú◊∆¡ª Ó‘≈È

Ùı√∆¡Âª È≈Ò ¡≈Í‰∆ Êª ÏÁÒ‰∆ ⁄≈‘πøÁ≈ ¬∂∫Õ

ÓÀ∫ √ÓfiÁ≈ ‘ª «’ «¬‘ √Ì „≈‘» π⁄∆¡ª Â∂∂ ¡≥Á ¬∂√ ’’∂ ¡√ ’ ◊¬∆¡ª ‘È «’¿∞∫«’

Â±ø Ô≈ª ÁØ√Âª È≈ÒØ∫ ¡Òº◊-ÊÒº◊ «‘ ’∂ ¡≈Í‰∂ ‘∆ fiπø◊ÒÓ≈‡∂ «Ú⁄ ’∂∫ÁÂ ‘Ø «◊¡≈ ¬∂∫Õ Ó∂≈

«¬‘ «ÈÓ √πfi≈¡ ‘À «’ ‹∂ Â±ø Ï≈‘ Óπ÷∆ ‘Ø‰ Á≈ ÔÂÈ ’∂∫ Âª Â∂∆ ⁄È≈ √Ó≈‹ Ò¬∆ ¿∞√≈» Â∂

Â∂∂ Ò¬∆ ¡≈ÂÓ-√øÂØ÷ Á≈ √≈ËÈ Ï‰ √’Á∆ ‘ÀÕ

ÂÀ˘ ⁄Û∑Á∆ ’Ò≈ «Ú⁄ Á∂÷‰ Á≈ ⁄≈‘Ú≈È,

Â∂≈ ¡«Â «Í¡≈≈ «ÓºÂ,

È«øÁ ◊∂Ú≈ÒÕ

AE. ¡≈Í‰∆ ÈÚ∆∫ Ú√∆ ’ÒØÈ∆ «Ú⁄ «‚√ÍÀ∫√∆ ÷Ø‘Ò‰ Ò¬∆ «√‘Â ¡«Ë’≈∆ ˘ ÍºÂ «Ò÷Ø :

√∂Ú≈ «Ú÷∂,

√Ã∆ Ó≈È «√‘Â ¡«Ë’≈∆ ‹∆,

«ÁÒ∆ È◊ «È◊Ó,

ÈÚ∆∫ «ÁÒ∆-E

«ÚÙ≈ :- ’≈ÒØÈ∆ «Ú⁄ «‚√ÍÀ∫√∆ ÷Ø‘Ò‰ Ò¬∆

√Ã∆ Ó≈È ‹∆,

√«ÈÓ Ï∂ÈÂ∆ ‘À «’ ¡√∆∫ «ÁºÒ∆ Á∆ ÈÚ∆∫ Ú√∆ ’≈ÒØÈ∆ Ø«‘È∆ √À’‡-G Á∂ «ÈÚ≈√∆ ‘ªÕ

«¬√ ’≈ÒØÈ∆ ˘ ¡≈Ï≈Á ‘Ø«¬¡≈ Ò◊Í◊ F-G √≈Ò ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ Á∆ ¡≈Ï≈Á∆ Ò◊≈Â≈ ÚËÁ∆

‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ √≈‚∆ «¬√ ’≈ÒØÈ∆ Á∂ È∂Û∂-Â∂Û∂ È≈ ’Ø¬∆ ‘√ÍÂ≈Ò ‘À È≈ ’Ø¬∆ «‚√ÍÀ∫√∆ ‘ÀÕ «‹√

’≈È ÓËÚ◊∆ Â∂ ◊∆Ï Í«Ú≈ª Ò¬∆ «ÏÓ≈∆¡ª Á∂ «¬Ò≈‹ ’≈¿∞‰∂ ÏÛ∂ ÓπÙ’Ò ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ

«¬Ò≈’∂ «Ú⁄ ÍÃ≈¬∆Ú∂‡ ‚≈’‡ª Á∂ È«√ø◊ ‘ØÓ Ò◊≈Â≈ ÷πºÒ∑Á∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ¿∞‘Èª Á≈ Ó«‘ø◊≈

«¬Ò≈‹ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ È‘∆∫ ’Ú≈ √’Á≈Õ «¬√ Ò¬∆ Á»-Áπ≈‚∂ ‘√ÍÂ≈Òª «Ú⁄ ‹≈‰ Â∂ ’≈¯∆

√Óª Â∂ ËÈ Ú∆ ÏÏ≈Á ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ı≈√ ÂΩ ”Â∂ ÓΩ√Ó∆ «ÏÓ≈∆¡ª Â∂ Áπÿ‡È≈Úª √Ó∂∫ «¬‘ ’Ó∆ Ï‘πÂ

Ó«‘√»√ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ

«¬√ Ò¬∆ ¡√∆∫ ¡≈Í ‹∆ ¡º◊∂ Ï∂ÈÂ∆ ’Á∂ ‘ª «’ √≈‚∂ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ «‚√ÍÀ∫√∆ ÷Ø‘Ò‰ Á∆

ÒØÛ ˘ Ó«‘√»√ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ ‹ÒÁ∆ ÂØ∫ ‹ÒÁ∆ «‚√ÍÀ∫√∆ ÷ØÒ∑∆ ‹≈Ú∂ Âª ‹Ø «¬Ò≈’≈ «ÈÚ≈√∆ «√‘Â

√ÏøË∆ √Óº«√¡≈Úª Á≈ ‘ºÒ ’ √’‰Õ

ËøÈÚ≈Á √«‘Â,

«ÓÂ∆ BH Ó¬∆ B@AA ¡≈Í ‹∆ Á∂ ÙπÌ«⁄øÂ’

√Ó»‘ «¬Ò≈’≈ «ÈÚ≈√∆, Ø«‘È∆ √À’‡-G, «ÁºÒ∆


ÈØ‡AF. Â∞√∆∫ «’√∂ Á≈È∆ ÍπÙ ’ØÒØ, √’±Ò Á∆ ÚÁ∆ Á∂ E@ √ÚÀ‡ª Á∆ ¿∞∫È Á≈ ÍÃÏøË ’Ú≈«¬¡≈

‘ÀÕ ¡≈Í‰∂ ’≈Ò‹ Á∂ «ÍÃø√∆ÍÒ ’ØÒØ∫ ÒØÛÚøÁ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ √»⁄∆ Á∆ Óø◊ «¬’ ¡˜∆ «Ò÷ ’∂ Ó≥◊ØÕ

√∂Ú≈ «Ú÷∂,

√Ã∆Ó≈È «ÍÃø√∆ÍÒ √≈«‘Ï,

√Ú: «Á¡≈Ò «√øÿ ’≈Ò‹

ÈÚ∆∫ «ÁºÒ∆

√Ã∆ Ó≈È ‹∆,

√«ÈÓ Ï∂ÈÂ∆ ‘À «’ ÓÀ∫ ¡≈Í ‹∆ Á∂ ’≈Ò‹ Ï∆.¬∂≤ Î≈¬∆ÈÒ Á≈ «Ú«Á¡≈Ê∆ ‘ªÕ ÓÀ∫ Ùπ» ÂØ∫ ‘∆

‘∆ ’≈Ò‹ «Ú⁄ «Ú«Á¡≈ ÍÃ≈ÍÂ ’ «‘≈ ‘ªÕ «¬√ ÁΩ≈È ÓÀ∫ «¬ø‹ Ó«‘√»√ ’∆Â≈ ‘À «’ √≈‚∂ ’≈Ò‹

«Ú⁄ ÍÛ∑È Ú≈Ò∂ Ï‘πÂ √≈∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ ◊∆Ï Í«Ú≈ª «Ú⁄Ø∫ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ ¿∞È∑ª Á∂ Ó≈Í∂ ¿∞È∑ª Á∆

ÍÛ∑≈¬∆-«Ò÷≈¬∆ Á≈ Í»≈ ı⁄ ÏÁ≈ÙÂ È‘∆∫ ’ √’Á∂Õ ÍøÂ± ÍÛ∑≈¬∆ «Ú⁄ π⁄∆ º÷‰ Ú≈Ò∂

‘Ø‰‘≈ «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡≥ÁØ∫-¡≥Á∆ «¬√ ’Ó∆ ˘ Ó«‘√»√ ’Á∂ ‘ÈÕ ¿∞È∑ª ’ØÒ Í»∆ ‚À√ ¡Â∂

√ÚÀ‡ª ¡≈«Á Á≈ Í»≈ ÍÃÏøË È‘∆∫ ‘πøÁ≈Õ «¬√ Ò¬∆ ¿∞‘ √ıÂ √Á∆ «Ú⁄ «ÏÈª √ÚÀ‡ Á∂ ‹ª

‘Ò’∂-ÍÂÒ∂ √ÚÀ‡ª È≈Ò ‘∆ ◊π˜≈≈ ’Á∂ ‘ÈÕ «Í¤Ò∂ ’∞fi Ó‘∆«È¡ª ÂØ∫ √≈‚∂ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ «¬’

Ë≥ÈÚ≈È Â∂ Á≈È∆ ÍπÙ ¡≈ Ú√∂ ‘ÈÕ ¿∞‘ √Ó∂∫-√Ó∂∫ Â∂ Á≈È-ÍπøÈ ’Á∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ÓÀ∫ ¿∞‘Èª ˘

◊∆Ï «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Ò¬∆ ÚÁ∆ Â∂ √ÚÀ‡ª Á∆ Ó≥◊ ’∆Â∆ √∆Õ ¿∞È∑ª È∂ Ó∂∆ Ï∂ÈÂ∆ √Ú∆’≈ ’

Ò¬∆ ‘À ¡Â∂ E@ √ÚÀ‡ª Á∆ ¿∞∫È ÒÀ ’∂ ÓÀ˘ Á∂ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ Ó∂∆ ¡≈Í ‹∆ ¡º◊∂ Ï∂ÈÂ∆ ‘À «’

¡«‹‘∂ ◊∆Ï «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂ È≈Óª Á∆ √»⁄∆ ‹ÒÁ∆ ÂØ∫ ‹ÒÁ∆ Ì∂‹ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂Õ Âª ‹Ø ÒØÛÚøÁ

«Ú«Á¡≈Ê∆ «¬√ Á≈ Ò≈Ì ¿∞·≈ √’‰Õ

ËøÈÚ≈Á!

¡≈Í ‹∆ Á≈ ¡≈«◊¡≈’≈∆ «Ú«Á¡≈Ê∆,

«ÓÂ∆ AD ‹πÒ≈¬∆ B@AA

ÙÀÒ∂∫Á

Ï∆.¬∂. Î≈¬∆ÈÒ

AG. ¡≈Í‰∂ Ó’≈È Ó≈Ò’ ˘ «⁄º·∆ «Ò÷ ’∂ ¿∞√ ˘ Ó’≈È Á∆ «Ú◊Û ‘∆ ‘≈ÒÂ Áº√ ’∂ ÓπøÓÂ

’ ’∂ Á∂‰ Ò¬∆ ’‘ØÕ

‘π√ÀÈ Íπ≈, ¡≥«ÓÃÂ√

BD, ¡’Â±Ï B@AA

√Ã∆Ó≈È ‹∆,

Ï∂ÈÂ∆ «¬‘ ‘À «’ «Í¤Ò∆ Ú≈∆ ‹ÁØ∫ Â∞‘≈‚≈ ¡≈ÁÓ∆ «’≈«¬¡≈ ÒÀ‰ Ò¬∆ ¡≈«¬¡≈ √∆ Âª

ÓÀ∫ ¿∞√ ˘ √≈∂ ÿ Á∆ «Ú◊Û∆ ‘Ø¬∆ ÁÙ≈ «Á÷≈¬∆ √∆ Â∂ «’‘≈ √∆ «’ «¬√ Á∆ ‹ÒÁ∆ ÓπøÓÂ ’Ú≈

«ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂, Í «¬√ Í≈√∂ ÚÒ ‘π‰ Âº’ ’Ø¬∆ «Ë¡≈È È‘∆∫ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ

Ï√≈Â Á∂ «ÁÈª «Ú⁄ ’Ó∂ ⁄Ø‰ Òº◊ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ «Í¤Ò∂ Í≥‹ √≈Òª ÂØ∫ Â∞√∆∫ √¯ÀÁ∆ Ú∆ È‘∆∫

’Ú≈ ’∂ «ÁºÂ∆, «‹√ ’’∂ √≈∂ ÿ Á∆ ‘≈ÒÂ «Ú◊Û∆ ‘Ø¬∆ ‘ÀÕ ÁØ ’Ó«¡ª Á∆¡ª ¡ÒÓ≈∆¡ª Á∂

Ù∆Ù∂ ‡πº«‡¡ª ˘ «ÂøÈ √≈Ò ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ ’¬∆ Ê≈Úª ÂØ∫ «Ï‹Ò∆ Á∆¡ª Â≈ª ÊºÒ∂ ÒÓ’ ‘∆¡ª ‘È,

«‹È∑ª ÂØ∫ ‘ √Ó∂∫ ‚ Òº◊Á≈ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ Ï≈‘Ò∂ Ïª‚∂ Á≈ ¯Ù Ú∆ Ï‘πÂ «˜¡≈Á≈ ‡πº«‡¡≈ ‘Ø«¬¡≈

‘ÀÕ ÈÒ’≈ Ú∆ Í≈‰∆ Ï‘πÂ ÿº‡ «ÁøÁ≈ ‘À, «‹√ È≈Ò √≈˘ Ï‘πÂ ÓπÙ’Ò ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ

ÓÀ˘ ¡≈√ ‘À «’ Â∞√∆∫ ‹ÒÁ∆ ‘∆ Ó’≈È Á∆ ÓπøÓÂ ’Ú≈¿∞‰ Á≈ «¬øÂ˜≈Ó ’È

¡«Ë¡≈¬∂-BD : «⁄æ·∆-ÍæÂ ⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A


A. «⁄º·∆ ÍºÂ Á≈ √≈‚∂ ‹∆ÚÈ ”⁄ ’∆ Ó‘ºÂÚ ‘À?

B. «⁄º·∆ ÍºÂ Á∂ «ÈÔÓª Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ ?

C. ‘∂· «Ò«÷¡≈ ÓπÂ≈Ï’ «⁄º·∆ ÍºÂ «Ò÷Ø-

A. Â∞‘≈˘ ÍÂ≈ Òº«◊¡≈ ‘À «’ Â∞‘≈‚≈ ¤Ø‡≈ Ì≈ «ÁÒ Ò≈ ’∂ È‘∆∫ ÍÛ∑Á≈ Â∂ √Óª ÷∂‚‰

”⁄ ◊π¡≈ Á∂∫Á≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ˘ «⁄º·∆ ≈‘∆∫ ÍÛ∑≈¬∆ ÚºÒ Í∂ØÕ

B. ¡≈Í‰∂ «ÍÂ≈ ‹∆ ˘ ÍÛ∑≈¬∆ Ò¬∆ πÍ¬∆¬∂ Ì∂‹‰ Ò¬∆ «⁄º·∆ «Ò÷ØÕ

C. ¡≈Í‰∂ ¤Ø‡∂ Ì≈ ˘ «⁄º·∆ ≈‘∆∫ ⁄ø◊∆¡ª Íπ√Â’ª ÍÛ∑È Ò¬∆ ’‘ØÕ «’√∂ «¬’ ⁄ø◊∆

Íπ√Â’ Á≈ Ú∂Ú≈ Ú∆ «Á˙Õ

D. Íπ«Ò√ ¡Î√ ˘ «ÍØ‡ «Ò÷Ø, «‹√ «Ú⁄ «’√∂ ⁄Ø∆ Á≈ Ú∂Ú≈ «Á˙Õ

E. ¡≈Í‰∂ «ÓºÂ ˘ «⁄º·∆ ≈‘∆∫ ¡≈Í‰∂ ‹∆ÚÈ Á∆ √Ì ÂØ∫ ¡Î√Ø√È≈’ ‹ª ÷πÙ∆ Ì∆

ÿ‡È≈ Áº√ØÕ

F. ¡≈Í‰∂ «ÓºÂ ÚºÒØ∫ ¡≈¬∆ √π◊≈Â Ò¬∆ ËøÈÚ≈Á ÍºÂ «Ò÷ØÕ

G. ¡≈Í‰∂ «ÓºÂ ˘ «⁄º·∆ «Ò÷Ø, «‹√ «Ú⁄ ÍÃ∆Â∆ ÌØ‹ ¿∞Â∂ È≈ Íπ‹ √’‰ Ò¬∆ «÷Ó≈ Ó≥◊ØÕ

H. ¡≈Í‰∂ «ÓºÂ ˘ ¿∞√ Á∆ Ó≈Â≈ Á∂ √π◊Ú≈√ ‘Ø‰ Íπ ÙØ’ ÍºÂ «Ò÷ØÕ

I. «¬’ «⁄º·∆ ≈‘∆∫ ¡≈Í‰∂ «¬’ «ÈËÈ √«‘Í≈·∆ Á∆ √‘≈«¬Â≈ Ò¬∆ ¡≈Í‰∂ Á»‹∂ «ÓºÂ

’ØÒØ∫ Ó≥◊ ’ØÕ

A@. ¡≈Í‰∂ Ù«‘∆ «ÓºÂ ˘ ◊Ó∆ Á∆¡ª ¤∞º‡∆¡ª ¡≈Í‰∂ ’ØÒ Í‘≈Û Â∂ ÏÂ∆Â ’È Ò¬∆

√ºÁ≈-ÍºÂ «Á˙Õ

AA. Â∞‘≈‚∂ «ÍÂ≈ ‹∆ È∂ Â∞‘≈˘ «⁄º·∆ «Ò÷∆ √∆ «’ ‘≈«¬ √À’ø‚∆ Í≈√ ’È «Íº¤Ø∫ «Ï‹Ò∆

Á≈ ’øÓ «√÷‰ Ò¬∆ «’√∂ ’≈÷≈È∂ ”⁄ «Ï‹Ò∆ Á∂ «Ó√Â∆ Á≈ Â∞‘≈˘ Ù≈«◊Á Ï‰≈

«ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂Õ Â∞√∆∫ «Ò÷Ø «’ Â∞‘≈˘ «¬‘ ◊ºÒ Í√øÁ È‘∆∫ Â∂ Â∞√∆∫ ¿∞µ⁄∆ «Ú«Á¡≈

Í≈ÍÂ ’È≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘Ø?

AB. ¡≈Í‰∂ ‚≈’÷≈È∂ Á∂ ÍØ√‡ Ó≈√‡ ˘ ÍÃ≈ÊÈ≈ ÍºÂ «Ò÷Ø «’ Â∞‘≈‚∂ «Í≥‚ Á∂ Óπø‚∂

‚≈’÷≈È∂ ”⁄ πÍ¬∆¡≈ ‹Óª ’≈¿∞‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘È, «¬√ Ò¬∆ ‚≈’÷≈È∂ ”⁄ √∂«Úø◊ ÏÀ∫’

Á≈ ÍÃÏøË ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ

AC. ¡≈Í‰∂ Óπº÷ ¡«Ë¡≈Í’ ˘ È∂’ ⁄Ò‰∆ Á≈ √‡∆«Î’∂‡ ÒÀ‰ Ò¬∆ ÍÃ≈ÊÈ≈ ÍºÂ «Ò÷Ø?

AD. ¡≈Í‰∂ «ÍÂ≈ ‹∆ ˘ «⁄º·∆ ≈‘∆ ¡º‹ ’ºÒ∑ Á∆ Ó«‘ø◊≈¬∆ Ï≈ÏÂ ‹≈‰± ’≈˙Õ

AE. Ï¯ Á≈ ’≈÷≈È≈ Á∂÷‰ Á∆ ¡≈«◊¡≈ ÒÀ‰ Ò¬∆ «⁄º·∆ «Ò÷ØÕ

AF. ‹πÓ≈È≈ Ó≈Î ’≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡≈Í‰∂ Óπ÷ ¡«Ë¡≈Í’ ‹∆ ˘ ÍÃ≈ÊÈ≈ ÍºÂ «Ò÷ØÕ

AG. ¡≈Í‰∂ «ÓºÂ ˘ «⁄º·∆ ≈‘∆∫ Áº√Ø «’ Ì≈Â Á∆ «ÚÁ∂Ù È∆Â∆ Í»È √¯Ò ‘ÀÕ

AH. Â∞√∆∫ ¡≈Í‰∂ Ù«‘ «Ú⁄ ’Ú∆ ÁÏ≈ ’≈¿∞‰≈ ‘À, ¿∞√ Á∂ ¡≈Ù∂ ˘ ÚÈ‰ ’«Á¡ª

«’√∂ ’Ú∆ ˘ √ºÁ≈-ÍºÂ «Ò÷ØÕ

AI. ¡≈Í‰∂ ¡«Ë¡≈Í’ ˘ ¡÷∆∫ «‚º·∆ ‹øfl Á≈ Ú∂Ú≈ «Ò÷ØÕ

B@. ¡≈Í‰∂ «ÓºÂ ˘ ÍºÂ «Ò÷Ø «‹√ «Ú⁄ Í‘≈Û∆ Ô≈Â≈ Á≈ Í»≈ Ú∂Ú≈ ‘ØÚ∂Õ

BA. Â∞√∆∫ «’√∂ Á»‹∂ ≤Ù«‘ Á∆ ËÓÙ≈Ò≈ ‹ª ◊πÁπ¡≈∂ «Ú⁄ ·«‘∂ ‘Ø, ¿∞µÊ∂ «ÂøÈ «ÁÈ

Óπ√≈Î ˘ ·«‘‰ Á∆ ¡≈«◊¡≈ ‘ÀÕ ÓÀÈ∂‹ ˘ «⁄º·∆ «Ò÷Ø «’ ˜»∆ ’øÓ ’≈‰ Â∞‘≈˘

«¬’ ‘¯Â≈ ·«‘‰ Á∆ ¡≈«◊¡≈ «ÁºÂ∆ ‹≈¬∂Õ


ÈØ‡BB. ¡≈Í‰∆ ¤Ø‡∆ ÌÀ‰ ˘ ÍÃ∆«÷¡≈ Á∆ «Â¡≈∆ ’È Á∆ Í∂Ã‰≈ «⁄º·∆ ≈‘∆∫ «Á˙Õ

BC. ÍØ√‡ Ó≈√‡ ˘ «⁄º·∆ «Ò÷Ø «’ Íπ√Â’ª Á∂ «‹√‡∆ Í≈√Ò «Ú⁄Ø∫ «¬’ Íπ√Â’ ÿº‡

«È’Ò∆ ‘À «‹√ Á≈ ÍÂ≈ ’≈«¬¡≈ ‹≈¬∂ ¡Â∂ È∞’√≈È Í»≈ ’∆Â≈ ‹≈¬∂Õ

BD. ¡≈Í‰∂ Óπº÷ ¡«Ë¡≈Í’ ˘ Ù≈Â ’≈‰ ‘Ø«¬¡≈ ‹πÓ≈È≈ Óπ¡≈¯ ’È Ò¬∆ «Ò÷Ø

¡Â∂ Ù≈Â Ò¬∆ Í¤Â≈Ú≈ ÍÃ◊‡ ’ØÕ

BE. ¡≈Í‰∂ √’±Ò Á∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ √Ú≈◊Â ’Ó∂‡∆ ÚÒØ∫ «¬ø√ÍÀ’‡ Ò¬∆ Ó≈‰-ÍºÂ

«Ò÷ØÕ

JJJ

¡«Ë¡≈¬∂-BD : «⁄æ·∆-ÍæÂ ⁄È≈


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-BE : Óπ‘≈Ú∂(Idioms)


A. Óπ‘≈Ú∂ Á∆ Í«Ì≈Ù≈

B. Óπ‘≈Ú«¡ª Á∆ ÚÂØ∫ Á∆ Ó‘æÂÂ≈

C. √≈«‘Â «Ú√Ê≈


√Ó≈‹ «Ú⁄ ÓÈπæ÷ ’¬∆ Ú≈ ◊æÒ ’«‘‰ Òæ«◊¡ª √Ø⁄Á≈ ˛ «’ ¿π‘ Ú≈’ Á≈ «¬‘Ø «‹‘≈ „ø◊

ÚÂ∂ «’ Ú≈’ ÚË∂∂ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ï‰∂, «’ Ú≈’ Á≈ ÙÏÁ∆ ¡Ê ‘Ø‘ØÚ∂ ¡Â∂ «Ú⁄Ò∂ Ì≈Ú ¡Ê ’πfi

‘Ø ‘ØÚ∂Õ «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ ¡≈Í‰∂ ◊æÒ ˘ √Ófi≈¿π‰ Ò¬∆ Óπ‘≈Ú∂Á≈ Ú≈’ª Á∆ ÚÂØ∫ ’Á∂ ‘ÈÕ

Óπ‘≈Ú∂, Óπ‘≈Ú∂Á≈ Ú≈’øÙ «’√∂ ÏØÒ∆ Á∆ ¡≈ÂÓ≈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ «’√∂ Ì≈Ù≈ Á∆ √ÓæÊ ÚË≈¿π‰

«Ú⁄ √‘≈¬∆ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ÏØÒ∆ Á∂ Ó‘æÂÚÍ»‰ ¡ø◊ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ È≈Ò Ì≈Ù≈ ¡Ó∆ ¡Â∂

ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ï‰Á∆ ˛Õ

√Óπæ⁄∂ ÂΩ ”Â∂ Óπ‘≈Ú∂ ¿πÈ∑ª ÁØ ⁄≈ ÙÏÁª Á∂ √Ó»‘ ˘ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛ «‹√ Á∂ ÙÏÁ∆ ¡Ê ‘Ø

¡Â∂ Ì≈Ú ¡Ê ‘Ø ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª ¡‡æÒ √æ⁄≈¬∆¡ª ˘ Óπ‘≈Ú∂Á≈ «Ú⁄ ÚÂ ’∂ Ì≈Ù≈

ÚË∂∂ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ï‰Á∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª Á∆ ÚÂØ∫ È≈Ò ◊æÒ √ø÷∂Í Â∂ Ω«⁄’ „ø◊ È≈Ò ’‘∆ ‹≈

√’Á∆ ˛Õ ¡≈Í‰∂ Ì≈Ú Á»√«¡ª Âæ’ Í‘πø⁄≈‰ Ò¬∆ ◊æÒ ˘ ¡≈’Ù’, «ÁÒ «÷æ⁄Úƒ ¡Â∂ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆

ÏØÒ⁄≈Ò Â∂ √π⁄æ‹∆ «Ò÷Â Ò¬∆ «¬‘ ˜»∆ ˛ «’ √≈˘ Óπ‘≈Ú«¡ª Á≈ «◊¡≈È ˜»∆ ˛Õ

Óπ‘≈Ú«¡ª «Ú⁄ ¡≈¬∂ ÙÏÁ √Ë≈‰ È≈ÒØ∫ Úæ÷∂ ¡Ê ‘ÈÕ «¬√ ◊æÒ «√æË∆ È≈ ’«‘ ’∂ ◊πæfi∂

Â∂ √ø’∂«Â’ »Í «Ú⁄ ’‘∆ ◊¬∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ Á∆ ÚÂØ∫ ’È È≈Ò «’√∂ ◊æÒ-Ï≈Â Á∆ ‹ª «Ò÷Â Á∆

Ω«⁄’Â≈ ÚËÁ∆ ˛ ¡Â∂ ÍÃÌ≈Ú Ú∆ ÚË∂∂ ‘πøÁ≈ ˛Õ Óπ‘≈Ú«¡ª «Ú⁄ Ï˜π◊ª Á≈ Í«÷¡≈ ¡ÈπÌÚ

‘πøÁ≈ ˛Õ «¬‘ ¡ÈπÌÚ Í∆Û∑∆-Á-Í∆Û∑∆ ⁄æÒÁ∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á∆ ÿÛ∆-ÓπÛ∆ ÚÂØ∫ È≈Ò ÒØ’ª Á∂

Ó»ø‘ ¿π‘ ÙÏÁ ⁄Û∑ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬øfi Ó»ø‘-⁄Û∑∂ ÙÏÁ ‘∆ Óπ‘≈Ú«¡ª Á≈ »Í ÒÀ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ «¬’ ◊æÒ

‘Ø÷≈√ «¬‘ ˛ «’ «¬È∑ª Óπ‘≈Ú«¡ªÁ∂ ¡øÂ «Ú⁄ È≈, È∆, ‰≈, ‰∆, ‹ª ¡≈ø ¡æ÷ Òæ«◊¡≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ

Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ Óπ‘≈Ú«¡ª Á∆ ÚÂØ∫ ¡≈Ó ˛Õ ’πfi ÍÃ⁄«ÒÂ Óπ‘≈Ú∂, ¿πÈ∑ª Á∂ ¡Ê ¡Â∂ Ú≈’ª «Ú⁄

ÚÂØ∫ ‘∂·ª «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛ :-

A. ¿πµ¨ Ï‰≈¿π‰≈ (Ó»÷ Ï‰≈¿π‰≈)ó‹∆Â≈ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í ˘ ÏÛ≈ ⁄Ò≈’ √ÓfiÁ≈ √∆, Â∂ ¿π‘ ‘

«’√∂ ˘ ¿πµ¨ Ï‰≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á≈ «‘øÁ≈ √∆Õ

B. ¿πÒ‡∆ Íæ‡∆ ÍÛ∑≈¿π‰∆ (ÌÀÛ∆ ÓæÂ Á∂‰∆)óÓª È∂ ¡≈Í‰∆ Ë∆ ˘ ¡À√∆ ¿πÒ‡∆ Íæ‡∆ ÍÛ∑≈¬∆ «’

¿π‘ ¡æ‹ Âæ’ √Ω‘∂ ÿ È‘ƒ Úæ√ √’∆Õ

C. ¡’Ò ”Â∂ ÍÛÁ≈ ÍÀ‰≈ (ÓæÂ Ó≈∆ ‹≈‰∆)óÁÙÈ Á∆ ¡’Ò Â∂ ÍÂ≈ È‘ƒ ’∆ ’Á≈ ÍÀ «◊¡≈

«’ Ø˜ Ù≈Ï Í∆‰ ÏÀ· ‹ªÁ≈ ˛Õ

D. ¡æ÷ª «Ú⁄ ÿ‡≈ Í≈¿π‰≈ (ËØ÷≈ Á∂‰≈)ó’æÒ∑ ≈Ó Á∂ ÿ ’Ø¬∆ ¡È‹≈‰ ÓÈπæ÷ ◊æÒª ◊æÒª «Ú⁄

¡æ÷ª «Ú⁄ ÿæ‡≈ Í≈’∂ ÁΩÛ «◊¡≈Õ

E. ¡æ‹ ’æÒ∑ ’È≈ (‡≈Ò Ó‡ØÒ ’È≈)óÓÀ∫ √π«øÁ ’ØÒØ∫ ‹Á Ú∆ ¡≈Í‰∂ πÍ¬∂ Óø◊Á≈, ¿π‘ ¡æ‹

’æÒ∑ ’ ¤æ‚Á≈ ˛Õ


ÈØ‡√≈∂ Óπ‘≈Ú∂ «¬√ Íπ√Â’ «Ú⁄ Á∂‰∂ Ï‘πÂ ÓπÙ«’Ò ‘ÈÕ Óπ‘≈Ú∂ √≈‚∂ ¡≈Ò∂óÁπ¡≈Ò∂ Á∂

‹∆ÚÈ «Ú⁄Ø∫ ‘∆ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ’¬∆ ÈÚ∂∫ Óπ‘≈Ú∂ Ú∆ ‘Ø∫Á ”⁄ ¡≈ ‹≈‰ Á∆ √øÌ≈ÚÈ≈ ÂØ∫

«¬È’≈ È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ «Î Ú∆ ÚæË ÂØ∫ ÚæË Óπ‘≈Ú∂ Á∂‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ «Ú⁄ ‘∂· «Ò÷∂

Óπ‘≈Ú«¡ª Á∂ ¡Ê Áæ√ ’∂ Ú≈’ª «Ú⁄ Ú«Â¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

A. ¿π∫◊Ò∆ ’È∆ (ÁØÙ Ò≈¿π‰≈)ó«ÏÈ≈ ÍÛÂ≈Ò Á∂ «’√∂ ”Â∂ ¿π∫◊Ò È‘ƒ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆Õ

B. ¿π∫◊Òª ”Â∂ È⁄≈¿π‰≈ (‘π’Ó «Ú⁄ ÂØÈ≈)ó‹ÁØ∫ Á≈ Íæ¤Ó Á≈ ÍÃÌ≈Ú Ì≈Â ”Â∂ «Í¡≈ ˛,

Ïæ«⁄¡≈ø ˘ ¿π∫◊Òª ”Â∂ È‘ƒ È⁄≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈, ¿π‘ ¡æ◊Ø∫ ’¬∆ Â∑ª Á∂ √Ú≈Ò Íπæ¤‰ Òæ◊

ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ

C. ¿π‚Á∂ «ÎÈ≈ (‘Ω∫√Ò∂ «Ú⁄ ‘Ø‰≈)ó‹ÁØ∫ Á≈ √π‹∆Â ˘ ÍÂ≈ Òæ◊≈ «’ ¿π√ Á≈ «Ú¡≈‘ ’ÀÈ∂‚≈

«Ú⁄ √øÂØÙ È≈Ò ‘Ø «‘≈ ˛Õ ¿π‘ ¿π‚Á≈ «Î «‘≈ ˛Õ

D. ¿πµ¨ ÏØÒ‰∂ (¿π‹≈Û ‘Ø‰∆)ó‹ÁØ∫ Á∂ ◊π¡ª‚∆ Ì≈Â ÂØ∫ Ï≈‘ ◊¬∂ ‘È, ¿π√ Á∂ ÿ ¿πµ¨ ÏØÒ

‘∂ ‘ÈÕ

E. ¿πµ¨ Ï‰≈¿π‰≈ (Ó»÷ Ï‰≈¿π‰≈)óÙ∆Î √πÌ≈¡ Ú≈Ò∂ ÒØ’ª ˘ ¿πµ¨ Ï‰≈¿π‰≈ ’Ø∆ ¡Ω÷≈ ’øÓ

È‘ƒ ˛Õ

F. ¡æ÷ Á≈ Â≈≈ ‘Ø‰≈ ( Ï‘πÂ «Í¡≈ ‘Ø‰≈)ó√Â∆Ù √’»Ò Á≈ ÈøÏ «¬’ «÷Ò≈Û∆ ÏÈ‰ ’’∂

√≈∂ √’»Ò Á≈ ¡æ÷ª Á≈ Â≈≈ Ï‰ «◊¡≈Õ

G. ¡æ÷ ¿πµ⁄∆ È≈ ’ √’Ó∆ (Ù Ó«‘√»√ ’È∆)ó¡≈Í‰∂ ‘∆ ÿ «Ú⁄ ⁄Ø∆ ’«Á¡ª ‹ÁØ∫

Î«Û¡≈ «◊¡≈ Âª ¿π‘ ¡≈Í‰∂ «ÍÂ≈ ¡æ◊∂ ¡æ÷ ¿πµ⁄∆ È≈ ’ √«’¡≈Õ

H. ¡æ÷ ÷πæÒ∑‰∆ (‹≈◊ ¡≈¿π‰∆)ó≈Â ÓÀ∫ Ì≈Ú∂∫ Á∂ È≈Ò √Ω‰≈ Í «Î Ú∆ √Ú∂∂ E Í≥‹ Ú‹∂ ¡æ÷

÷πæÒ∑ ‘∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ

I. ¡æ÷ª «Ú⁄ Û’‰≈ (Ïπ≈ Òæ◊‰≈)óÙ≈Ó «√øÿ Ï∂ÒØÛ≈ ‘∆ ‘ ÏøÁ∂ È≈Ò ÒÛÁ≈ «‘Ó ’≈‰

‘Ó∂Ù≈ Ó∂∆¡ª ¡æ÷ª «Ú⁄ Û’Á≈ «‘øÁ≈Õ

A@. ¡æ÷ Ï⁄≈¿π‰∆ («÷√’ ‹≈‰≈)ó⁄Ø Ì∆ÛÁ≈ Î≈«¬Á≈ ¸æ’ ’∂ ÒØ’ª ÂØ∫ ¡æ÷ Ï⁄≈ ’∂ ÌπæÒ «◊¡≈Õ

AA. ¡æ÷ª Ì ÒÀ‰∆¡ª (¡æÊ» ¡≈¿π‰∂ ‹ª Ø ÍÀ‰≈)ó≈Ó «√øÿ Á∂ «ÍÂ≈ ‘√ÍÂ≈Ò «Ú⁄ Á≈÷Ò √∆,

«ÁÈ-Ï-«ÁÈ ‘≈ÒÂ «Ú◊ÛÁ∆ Á∂÷ ’∂ ≈Ó È∂ ¡æ÷ª Ì Ò¬∆¡ªÕ

AB. «√ Â∂ ÍÀ æ÷ ’∂ ÁΩÛÈ≈ (Ï‘πÂ Â∂˜ ÁΩÛÈ≈)ó⁄Ω∫’∆Á≈ Á∆ ‘Ø«Ù¡≈∆ Á∂÷ ’∂ ⁄Ø «√ ”Â∂ ÍÀ

æ÷ ’∂ ÁΩÛ «◊¡≈Õ

AC. «√ ÷≈‰≈ (Âø◊ ’È≈)ó√’»Ò ÂØ∫ ¤πæ‡∆¡ª ‘Ø‰ ”Â∂ Ïæ⁄∂ ÿ «Ú⁄ Óª-Ï≈Í Á≈ ÷»Ï «√ ÷ªÁ∂

‘ÈÕ

AD. «√ ÓπøÈ‰≈ (·æ◊ ÒÀ‰≈)ó√πÁÙÈ ˘ ÍÂ≈ ‘∆ Òæ«◊¡≈ «’ ◊æÒª ◊æÒª «Ú⁄ Áπ’≈ÈÁ≈ È∂

¿π√ Á≈ «√ ÓπøÈ «ÁæÂ≈Õ

AE. «√Ø∫ Èø◊∆ ‘Ø‰≈ («ÚËÚ≈ ‘Ø‰≈)ó√ÂÚøÂ ’Ω ˘ «√Ø∫ Èø◊∆ ‘Ø‰ ”Â∂ ÿØ∫ ’æ„ «ÁæÂ≈Õ

AF. «√Ø∫ ÎÛÈ≈ (ÓΩ’∂ ”Â∂ ÎÛÈ≈)ó√∆. ¡≈¬∆. ‚∆. È∂ ¡Î√ ˘ «ÙÚÂ ÒÀ∫«Á¡ª «√Ø∫ ÎÛ «Ò¡≈Õ

AG. «√ Î∂È≈ (Èª‘ ’È∆)óÁπ’≈È Á≈ Ó≈«Ò’ ‹ÁØ∫ Ú∆ ¡≈ÍÓ¬∂ ’≈Ó∂ ˘ ’Ø¬∆ ’øÓ ’È Ò¬∆

’«‘øÁ≈ Âª ’Ø¬∆ Ï‘≈È≈ Ò≈ ’∂ «√ Î∂ «ÁøÁ≈Õ

AH. «√ √π¡≈‘ ÍÀ‰∆ (Ï∂«¬µ˜Â∆ ‘Ø‰∆)óÒ¤Ó∆ Á∂ ÿØ∫ Èæ√ ‹≈‰ ”Â∂ ¿π√ Á∂ «ÍÂ≈ Á∂ «√ √π¡≈‘

ÍÀ ◊¬∆Õ

AI. «√ ÂÒ∆ ”Â∂ ËÈ≈ (’πÏ≈È∆ Á∂‰∆)ó◊π» Â∂◊ Ï‘≈Á ‹∆ È∂ ¡≈Í‰≈ «√ ÂÒ∆ ”Â∂ æ÷ ’∂

’ÙÓ∆∆ Í≥«‚Âª Á∆ ≈÷∆ ’∆Â∆Õ

¡«Ë¡≈¬∂-BE : Óπ‘≈Ú∂


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

B@. ‘æÊ ø◊‰≈ (Ï‘πÂ È¯≈ ‘Ø‰≈)óÊØÛ∑∆ Á∂ Ò¬∆ ’«Î¿» ‘‡‰ ”Â∂ Áπ’≈Èª «Ú⁄ √√Â≈ Ó≈Ò

Ó«‘ø◊∂ Ì≈¡ Ú∂⁄ ’∂ ÁÙÈ È∂ ¡≈Í‰∂ ‘æÊ ø◊ Ò¬∂Õ

BA. ‘æÊ ”Â∂ ‘æÊ Ë ’∂ Ï«‘‰≈ (’Ø¬∆ ’øÓ È≈ ’È≈)ó‘æÊ ”Â∂ ‘æÊ Ë ’∂ ÏÀ·‰ È≈Ò Ø‡∆ Á∆

√Óæ«√¡≈ Á≈ ‘Ò È‘ƒ ‘Ø‰≈ ’πfi ¿πµÁÓ ’È≈ ‘∆ ÍÀ‰≈ ˛Õ

BB. ‘æÊª Á∂ ÂØÂ∂ ¿πµ‚‰≈ (ÿÏ≈ ‹≈‰≈)ó«¬Ó«Â‘≈È Á∂ ’Ó∂ «Ú⁄ ÍÃÙÈ-ÍæÂ ÍÛ∑È ”Â∂ √πÙÓª

Á∂ ‘æÊª Á∂ ÂØÂ∂ ¿πµ‚ ◊¬∂Õ

BC. ‘æÊ ÓÒ‰≈ (Í¤Â≈¿π‰≈)ó√π«øÁ ‘æÊ ÓÒÁ≈ «‘ «◊¡≈ ‹ÁØ∫ ¿π‘ √Ó∂∫ «√ ’⁄«‘∆ È≈ Íπæ‹

√«’¡≈Õ

BD. ‘æÊ ÍÀ Ó≈È∂ (ÔÂÈ ’È≈)óÓ∂∆ ÒÛ’∆ Á∂ «Ú¡≈‘ ”Â∂ ’≈Î∆ ‘æÊ ÍÀ Ó≈ ’∂ ÍÀ√∂ «’√∂ È∂

«’√∂ Â∑ª ‹π‡≈ ‘∆ Ò¬∂Õ

BE. ‘æÊØÍ≈¬∆ ’È≈ (ÒÛ≈¬∆ ’È∆)ó‘æÊØÍ≈¬∆ ’È È≈Ò ’πfi È‘ƒ Ï‰Á≈, «ÈÓÂ≈ ÂØ∫ ‘∆ ’øÓ

ÒÚØÕ

BF. ‘æÊ ¸æ’‰≈ (Ó≈È≈)ó‹Ú≈È ÍπæÂ ”Â∂ ‘æÊ ¸æ’‰≈ ⁄ø◊≈ È‘ƒÕ

BG. ’øÈ≈ ˘ ‘æÊ Ò≈¿π‰≈ (ÂØÏ≈ ’È∆)ó√ÚÈ È∂ ’øÈª ˘ ‘æÊ Ò≈«¬¡≈ «’ ¿π‘ ÁπÏ≈≈ «¬√ Â∑ª

Á∆ ◊ÒÂ∆ È‘ƒ ’∂◊≈Õ

BH. ’øÈ ÷Û∂ ‘Ø‰≈ (÷Â∂ Ï≈∂ √π⁄∂Â ‘Ø‰≈)ó«‹‘Û∂ ÓÈπæ÷ ’øÈ ÷Û∑∂ æ÷Á∂ ‘È, ¿π‘ ‘Ó∂Ù≈ ‹∆ÚÈ

«Ú⁄ Âæ’∆ ’Á∂ ‘ÈÕ

BI. ’øÈ≈ «Ú⁄ »ø Á∂‰∆ (ÍÃÚ≈‘ È≈ ’È∆)ó‹Ø ÒØ’ ‘Ó∂Ù ’øÈ≈ «Ú⁄ »ø Á∂¬∆ æ÷Á∂ È∂ ¿π‘ ‹∆ÚÈ

«Ú⁄ ’Á∂ ’≈ÓÔ≈Ï È‘ƒ ‘πøÁ∂Õ

C@. ’øÈ ÌÈ∂ (¸◊Ò∆ ’È∆)ó⁄ø◊∂ Ïø«Á¡ª Á≈ ’øÓ È‘ƒ «’√∂ Á∂ «÷Ò≈¯ ’øÈ ÌÈ∂Õ

CA. ’øÈ «÷æ⁄‰∂ (Â≈ÛÈ≈ ’È∆)óÓ≈√‡ È∂ ¡≈ÍÓ∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ Á∂ ¡ÀÈ∂ ’øÈ «÷æ⁄∂ «’ «Ú«Á¡≈Ê∆

√π⁄∂Â ‘Ø ’∂ ÍÛ∑È Òæ◊ Í¬∂Õ

CB. ’øÈ ÷≈‰∂ (ΩÒ≈ Í≈¿π‰≈)ó«Ú¡≈‘ Ù≈Á∆ Á∂ ÓΩ’∂ „ØÒ „Óæ’∂ È≈Ò «¬øÈ∂ ’øÈ ÷≈Ë∂ ‹ªÁ∂ È∂ «‹√

È≈Ò «√ ÁÁ ‘Ø‰ Òæ◊ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ

CC. «‘æ’ ”Â∂ √æÍ Ò∂‡‰≈ (¬∆÷≈ ’È∆)óÓ∂∂ √πæ÷ª ˘ Á∂÷ ’∂ Ó∂∆ √‘∂Ò∆ √πÙÓ≈ Á∆ «‘æ’ ”Â∂ √æÍ

Ò∂‡Á∂ ‘ÈÕ

CD. «‘æ’ ’æ„ ’∂ ÂπÈ (¡≈’Û ’∂ ÂπÈ≈)ó√π∂Ù «¬Ó«Â‘≈È «Ú⁄Ø∫ ÈæÏ∂ Î∆√Á∆ ÈøÏ ÒÀ ’∂ «‘æ’

’æ„ ’∂ ÂπÁ≈ ˛Õ

CE. ‘È ‘Ø ‹≈‰≈ (ÁΩÛ ‹≈‰≈)óÍπ«Ò√ ˘ Á∂÷«Á¡ª ‘∆ ⁄Ø ‘È ‘Ø «◊¡≈Õ

CF. ‘æ‚ ÌøÈ‰∂ (Ï‘πÂ «Ó‘ÈÂ ’È∆)óÁØ Ú’Â Á∆ Ø‡∆ ÷≈Â Ó˜Á»ª ˘ ’≈Î∆ ‘æ‚ ÌøÈÚƒ

«Ó‘ÈÂ ’È∆ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ

CG. ‘æ‡∆ ÚË≈¿π‰∆ (Áπ’≈È ÏøÁ ’È∆)óÙ«‘ª «Ú⁄ ≈Â ¡æ· Ú‹∂ ‘æ‡∆ ÚË≈¿π‰ Á≈ √Óª

√’≈∆ ÂΩ ”Â∂ æ«÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

CH. ‘æ‚ ◊Ø‚∂ «‘ ‹≈‰∂ (Ïπ„≈Í≈ ¡≈ ‹≈‰≈)óÍ«‘Ò∂ Á∆ Â∑ª ’øÓ È‘ƒ ’ ‘πøÁ≈ «’ ¿π‘ ‘π‰ Âª

‘æ‚ ◊Ø‚∂ «‘ ◊¬∂Õ

CI. ‘≈Ó∆ ÌÈ∆ («’√∂ Á∆ ˜Ó≈ÈÂ Á∂‰≈)óÏÀ∫’ «Ú⁄ ’˜ ÒÀ‰ Ò¬∆ «’√∂ Á∆ ‘≈Ó∆ ÌÈ∆ ÍÀ∫Á∆

˛Õ

D@. «‘æ’ ËÛ’‰∆ (‚È≈)ó◊πø‚∂ ˘ Á∂÷ ’∂ Ù∆Î ÓÈπæ÷ Á∆ «‘æ’ ËÛ’‰ Òæ◊ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ

DA. ÷»È √ÎÀÁ ‘Ø‰≈ («Í¡≈ È≈ «‘‰≈)ó¡æ‹ ÚË∂∂ ’’∂ ÒØ’ª Á≈ ÷»È √ÎÀÁ ‘Ø «◊¡≈Õ «¬√∂

Ò¬∆ ÒØ’ «¬’ Á»‹∂ Á∆ ’Á È‘ƒ ’Á∂Õ


ÈØ‡DB. ÷πøÌ ·æÍ‰∆ (Ìπ◊Â √π¡≈È∆)ó◊ÒÂ ’øÓ ’È ”Â∂ «Í¿π È∂ ¡≈Í‰∂ ÍπæÂ Á∆ ¡À√∆ ÷πøÌ ·æÍ∆ «’

Ó◊Ø∫ «¬’ ⁄ø◊≈ Óπø‚≈ Ï‰ «◊¡≈Õ √Ì ¿π√ Á∆ «¬µ˜Â ’È Òæ◊ Í¬∂Õ

DC. ÷π≈ ÷Ø‹ «Ó‡≈¿π‰≈ (È≈ÓØó«ÈÙ≈È «Ó‡≈¿π‰≈)ó˜≈ÓÒ Ï≈ÁÙ≈‘ È∂ ¡ÀÈ≈ ˜πÒÓ ’∆Â≈ «‹√

È≈Ò ÒØ’ª ¡øÁ ¡ÀÈ≈ ◊πæ√≈ ¡≈«¬¡≈ ¡Â∂ √ø◊Ù ’’∂ ‹≈ÒÓ Ï≈ÁÙ≈‘ Á≈ ÷π≈ ÷Ø‹ ‘∆

«Ó‡≈ «ÁæÂ≈Õ

DD. «÷¡≈Ò∆ ÍπÒ≈˙ Í’≈¿π‰≈ («ÈØÒ ’ÒÍÈ≈ ’È∆)ó«È≈ «÷¡≈Ò∆ ÍπÒ≈¿π Í’≈¿π‰ È≈Ò ’πfi

È‘ƒ ÏÈ‰≈, «Ó‘ÈÂ ’’∂ ‘∆ ’πfi ‘≈√Ò ‘ØÚ∂◊≈Õ

∑DE. ÷‡≈¬∆ «Ú⁄ ÍÀ‰≈ (’øÓ ÒÓ’ ‹≈‰≈)óÔ»È∆Ú«√‡∆ ÚæÒØ∫ ◊ª‡ È≈ «ÓÒ‰ ’’∂ ’≈Ò‹ Á∆

«¬Ó≈Â Á≈ ’øÓ ÷‡≈¬∆ «Ú⁄ ÍÀ «◊¡≈Õ

DF. ÷≈ ÷≈‰∆ (¬∆÷≈ ’È∆)óÙ∆Ò≈ Á∆ ÷»Ï√»Â∆ Ú∂÷ ’∂ ¿π√Á∆ √‘∂Ò∆ ¿π√ È≈Ò ÷≈ ÷≈‰

Òæ◊ Í¬∆ «’¿π∫«’ ¿π‘ ¡≈Í √Ø‘‰∆ È‘ƒ √∆Õ

DG. ◊Ò «Í¡≈ „ØÒ Ú‹≈¿π‰≈ (È≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ’Ø¬∆ ’øÓ ’È≈)ó«’√∂ Á≈ «ÁÒ È≈ Áπ÷∂ «¬√ Ò∆ ’¬∆

Ú≈ ◊Ò «Í¡≈ „ØÒ Ú‹≈¿π‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ

DH. ◊ÒØ∫ Ò≈‘π‰≈ (‡’≈ Á∂‰≈)óÓ∂≈ ÁØ√Â ’¬∆ Ú≈ ÓÀ˘ ◊ÒØ∫ Ò≈‘πÓ Á∆ ’Á≈ ˛Õ «ÁÒØ∫ ’øÓ

È‘ƒ ’Á≈Õ

DI. ◊Ò ÍÀ‰≈ (ÒÛÈ≈)ó¤Ø‡∆¡ª ¤Ø‡∆¡ª ◊æÒª Â∂ ’Á∂ «’√∂ Á∂ ◊Ò È‘ƒ ÍÀ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ

E@. ◊ø„ Á≈ Í»≈ ‘Ø‰≈ (¡≈Í‰≈ «‘√≈Ï ·∆’ æ÷‰≈)óÙ≈Ó √Ì Á∂ √≈‘Ó‰∂ Ì≈Ú∂∫ fiæÒ∆¡ªÓ≈∂ Í

˛ ¿π‘ ◊ø„ Á≈ Í»≈Õ

EA. ◊æÁó◊æÁ ‘Ø‰≈ (Ï‘πÂ ÷πÙ ‘Ø‰≈)óÂ√∂Ó «√øÿ Á∂ ÍπæÂ È∂ Ï∆. ¬∂. ¡≈È˜ Î≈¬∆ÈÒ «Ú⁄

Í≥‹≈ÈÚ∂∫ Î∆√Á∆ ÈøÏ ÒÀ ’∂ Í≈√ ‘Ø¬∂ Âª ÿ Ú≈Ò∂ ◊Á ◊Á ‘Ø ◊¬∂Õ

EB. ◊πæ‚∆ó⁄Û∑‰∆ (ÍÃ«√æË∆ «ÓÒ‰∆)ó¡øÂ «ÚÙ«Ú«Á¡≈«Ò¡≈ ‘≈’∆ ‡»È≈ÓÀ∫‡ «Ú⁄ √Ø„∆ È∂ Í≥‹

◊ØÒ Ó≈∂ «‹√ È≈Ò ¿π√Á∆ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ ◊πæ‚∆ ⁄Û∑ ◊¬∆Õ

EC. ÿÛ∂ Á∆ Óæ¤∆ (’≈Ï» «Ú⁄ «‘‰≈)óÓ∂≈ Ì≈ Âª ÿÛ∂ Á∆ Óæ¤∆ ˛ ¿π‘ Ó∂∆ ’Ø∆ «Ù’≈«¬Â ÿ

È‘ƒ ’∂◊≈Õ

ED. ÿØÛ∂ Ú∂⁄ ’∂ √Ω‰≈ («È√«⁄øÂ ‘Ø‰≈)óÚÒÀÂ ÂØ∫ Ì≈¬∆ √≈«‘Ï ˘ ÏπÒ≈ Ò˙Õ Á≈Á∆ ‹∆ Âª ‘π‰

ÿÛ∆ ÍÒÁ∆ Ó«‘Ó≈È ˛Õ

EE. ÿ Î»’ ÂÓ≈Ù≈ Á∂÷‰≈ (¡≈Í‰≈ Èπ’√≈È ’ÒØ‰≈)ó’¬∆ ÒØ’ ÏÛ∂ Ó»÷ ‘È «‹‘Û∂ ¡≈Í‰≈

ÿ Î»’ ÂÓ≈Ù≈ Ú∂÷Á∂ ‘ÈÕ

EF. «ÿ¿πó«÷⁄Û∆ ‘Ø‰≈ («¬’ó«Ó’ ‘Ø‰≈)ó¡≈Í‰∂ Ïæ«⁄¡≈ø ˘ «ÿ¿π-«÷⁄Û∆ ‘Ø¬∂ Ú∂÷ ’∂ Óªó

Ï≈Í Ï‘πÂ ÷πÙ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ

EG. ⁄ªÁ∆ Á∆‹πæÂ∆ Ó≈È∆ («ÙÚÂ Á∂‰∆)ó¡æ‹ ⁄ªÁ∆ Á∆ ‹πæÂ∆ Ó≈ ’∂ ’Ø∆ ’øÓ «’√∂ Ú∆ Á¯Â

ÂØ∫ ’Ú≈ √’Á∂ ‘ØÕ

EH. ⁄Û∑≈¬∆ ’ ‹≈‰≈ (Ó ‹≈‰≈)óÂ≈«¬¡≈ ‹Á ⁄Û∑≈¬∆ ’ ‹≈‰ Â∂ ÏÛ≈ Áπæ÷ Òæ◊≈Õ

EI. ⁄øÈ Â∂ ˚æ’‰≈ (¡≈Í‰∂ ¡≈Í ”Â∂ ÿπøÓ‚ ’È≈)ó⁄øÈ ”Â∂ ˚æ«’¡≈ ¡≈Í‰∂ Ó»ø‘ ”Â∂ ‘∆ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ

F@. ⁄ÓÛ∆ ¿πË∂ÛÈ∆ (ÁæÏ ’∂ ’πæ‡‰≈)óÏæ«⁄¡ª ˘ «Í¡≈ È≈Ò √Ófi≈¿π‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ⁄ÓÛ∆

¿πË∂Û ’∂ È‘ƒÕ

FA. ‹≈È ”Â∂ ÷∂‚‰≈ (’πÏ≈È∆ Á∂‰∆)ó√πÁÙÈ È∂ ¡≈Í‰∆ ‹≈È ”Â∂ ÷∂‚ ¿π√Á∆ ‹≈È Ï⁄≈¬∆Õ

FB. ‹Û∑ƒ Â∂Ò Á∂‰≈ (Í»∆ Â∑ª ÂÏ≈‘ ’È≈)óÚÀ∆¡≈ø Á∂ ‹Û∑ƒ Â∂Ò Í≈ ’∂ ¡æ‹ ¿π‘ ÿ «Ú⁄ ÷»Ï

‹ÙÈ ÓÈ≈ «‘≈ ˛Õ

¡«Ë¡≈¬∂-BE : Óπ‘≈Ú∂


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

FC. ‹≈È √πæ’ ‹≈‰∆ (Ï‘πÂ «˜¡≈Á≈ ‚È≈)ó√ÂÚøÂ Í«‘Ò∆ Ú≈ ‹ÁØ∫ ‘Ú≈¬∆ ‹‘≈˜ «Ú⁄

⁄«Û∑¡≈ ‹ÁØ∫ ‹‘≈˜ ¿π¤‡ Ò¬∆ ⁄æ«Ò¡≈, Âª ¿π√Á∆ ‹≈È ‘∆ √πæ’ ◊¬∆Õ

FD. ‹ø◊Ò «Ú⁄ Óø◊Ò (¿π‹≈Û Êª ”Â∂ Ω‰’ ‘Ø‰≈)ó¡æ‹ Âª ’∆ÂÈ È≈Ò «¬ÂÈ≈ ‹ø◊Ò «Ú⁄

Óø◊Ò Ú◊≈ ¡«‘√≈√ ‘Ø«¬¡≈Õ

FE. ˜πÏ≈È ÷πæÒ∑‰∆ (ÏÁÂÓ∆˜ ‘Ø‰≈)ó¡æ‹ ’æÒ∑ ÈΩ‹Ú≈È «ÍÛ∆ Á∆ ˜πÏ≈È Ï‘πÂ ÷πæÒ∑ ◊¬∆˛Õ «’√∂

Á∆ Ú∆ ÍÃÚ≈‘ È‘ƒ ’Á∂Õ

FF. ˜πÏ≈È Á∂‰∆ («¬’≈ ’È≈)ó«’√∂ ˘ ˜πÏ≈È Á∂‰ ÂØ∫ Í«‘Òª √Ø⁄ ÒÀ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

FG. ˜πÏ≈È ÏøÁ ’ Á∂‰∆ (ÏØÒ‰ È≈ Á∂‰≈)ó‹æ‹ ¡æ◊∂ Ó∂∂ Ú’∆Ò È∂ «¬√ Â∑ª ’øÓ Í∂Ù ’∆Â≈ «’

Á»√∂ Ú’∆Ò Á∆ ˜πÏ≈È ‘∆ ÏøÁ ’ «ÁæÂ∆Õ

FH. ˜πÏ≈È ÂØ∫ «ÎÈ≈ (Óπ’ ‹≈‰≈)ó˜πÏ≈È ÂØ∫ «ÎÈ≈ ⁄ø◊∆ ◊æÒ È‘ƒÕ

FI. ˜πÏ≈ÈÂ∂ ⁄Û∑‰≈ (Ô≈Á ‘Ø‰≈)ó«’ Á»√∂ Á∂ Óπ‘≈Ú∂ √π‰ ’∂ ˜πÏ≈ÈÂ∂ ⁄Û∑ ◊¬∂Õ

G@. ˜πÏ≈È ◊øÁ∆ ’È∆ (Ïπ≈óÌÒ≈ ÏØÒ‰≈)ó«’√∂ Á∂ ’‘∂ ’‘≈¬∂ ¡≈Í‰∆ ˜πÏ≈È ◊øÁ∆ È‘ƒ

’È∆ ⁄≈‘∆Á∆Õ

GA. fiæ÷ Ó≈È∆ (√Óª «Ú¡Ê ◊π¡≈¿π‰≈)ó√≈≈ «ÁÈ fiæ÷-Ó≈È ÂØ∫ ⁄ø◊≈ ‘Ø ’Ø∆ ¿π√≈» ’øÓ

’È≈Õ

GB. fi»· Á∂Í‘≈Û ¿π√≈È∂ (’Ø≈ fi»· ÏØÒ‰≈)óÏ‘πÂ ÒØ’ ¡≈Í‰≈ «’√∂ Á»√∂ ÂØ∫ ’øÓ ’„≈¿π‰ È∂

Ò∆ fi»· Á∂ Í‘≈Û ¿π√ Á∂‰∂ ‘ÈÕ

GC. ’Áª Ó≈È∆¡ª (÷æ‹Ò ‘Ø‰≈)óÊØÛ∑∆ Ïæ⁄Â Ò¬∆ Êª-Êª ‡æ’ª Ó≈È È≈ÒØ∫ «¬’Ø Êª ”Â∂

⁄∆˜ª Á∆ ÷∆Á ’ Ò¬∆Õ

GD. ‡æ√ ÂØ∫ Óæ√ È≈ ‘Ø‰≈ (ÍÃÚ≈‘ È≈ ’È∆)ó¡Ó∆’ È∂ √’»Ò Á≈ ’øÓ È‘ƒ ’∆Â≈Õ ‡∆⁄ È∂ ¿π√

˘ Ï‘πÂ fi≈«Û¡≈ Í ¿π‘ ‡æ√ ÂØ∫ Óæ√ È‘ƒ ‘Ø«¬¡≈Õ

GE. ‡æ’ ÒÀ‰∆ (‡≈’≈ ’È≈)óÚæ‚∆¡ª-Úæ‚∆¡ª ’øÍÈ∆¡ª ÚÍ≈ «Ú⁄¡æ◊∂ ÚË‰ Ò¬∆‡æ’ ÒÀ

‘∆¡ª ‘ÈÕ

GF. ‡≈Ò Ó‡ØÒ ’È∆ (Ï‘≈È∂ ’È∂)óÓÀ∫ ‹ÁØ∫ Ú∆ ¿π√ È∂ ¡≈Í‰∂ Íπæ¤Á≈ ‘∆ Âª ¿π‘ ‡≈ÒóÓ‡ØÒ

’ «ÁøÁ≈ ˛Õ

GG. ‡æ’∂ «‹‘≈ ‹Ú≈Ï (’Ø∆ Èª‘ ’È∆)ó‹ÁØ∫ Ú∆ «¬Ó«Â‘≈Èª Á∆ «Â¡≈∆ Ò¬∆ ÓÁÁ Óø◊∆ ¿π√

È∂ ‡’∂ «‹‘≈ ‹Ú≈Ï Á∂ «ÁæÂ≈Õ

GH. ·»·≈ «Ú÷≈¿π‰≈ (’Ø≈ Ï ‹Ú≈Ï Á∂‰≈)óÌæ‹∆ È∂ «Ïæ‡» ˘ «’‘≈ «’ ¿π‘ «ÙøÁ∂ ÂØ∫ ’Ø¬∆ ⁄∆˜ È≈

Óø◊∂ ‘ «¬’ ˘ ·»·≈ «Ú÷≈ «ÁøÁ≈ ˛Õ

GI. ·»ø◊≈ Ó≈È≈ (ÿæ‡óÂØÒ‰≈)ó¿π√ ‘æ‡∆ Ú≈Ò≈ ‹ÁØ∫ ’Ø¬∆ ⁄∆˜ÂØÒÁ≈ ˛ ·»ø◊≈ Ó≈ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ

H@. ·»øó·»ø ’È≈ (√Á∆ È≈Ò ’øÏ‰≈)ó‹Á ÓÀ∫ «ÙøÁ∂ Á∂ ÿ «◊¡≈ Âª ¿π‘ √Á∆ È≈Ò ·»øó

·»ø ’ «‘≈ √∆Õ ÓÀ∫ ¿π√ ˘ ⁄≈‘ Ï‰≈ ’∂ «ÍÒ≈¬∆ Âª ¿π‘ ’πfi ·∆’ ‘Ø«¬¡≈Õ

HA. ·Ø’ ÷≈‰∆ (Èπ’√≈È ‘Ø‰≈)óÈÚ∂∫ ’≈ØÏ≈ «Ú⁄ ¿π√ ˘ ·Ø’ ÷≈‰∆ Í¬∆ Í‘π‰ ¿π‘ √øÌÒ

«◊¡≈ ˛Õ

HB. ·Ø’ Òæ◊‰∆ (⁄Ø‡ Òæ◊‰∆)ó¿π√ ˘ ¡≈Í‰∂ ’≈ØÏ≈ «Ú⁄ ¡À√∆ ·Ø’ Òæ◊∆ ¿π‘ ‘≈Ò∆ Âæ’

È‘ƒ √øÌÒ √«’¡≈Õ

HC. ‚ø‚∂ Ú‹≈¿π‰≈ («Ú‘Ò∂ «ÎÈ≈)ó‹◊Á∆Ù D@ √≈Ò Á≈ ‘Ø «◊¡≈Õ «’Ë∂ ÈΩ’∆ Ú∆ ’Á≈ ˛

«’ ‘≈Ò∆ Âæ’ ‚ø‚∂ Ú‹≈¿π∫Á∂ «ÎÁ≈ ˛Õ

HD. „ØÒ Ú‹≈¿π‰≈ („ø‚Ø≈ «Íæ‡‰≈)óÙªÂ∆ Á∂ ÿ «Ú¡≈‘ Á∂ „ØÒ Úæ‹ ‘∂ ‘ÈÕ


ÈØ‡HE. «„æ‚ «Ú⁄ ◊æÒ æ÷‰∆ (Ì∂Â È≈ Áæ√‰≈)ó√π‹∆Â ¡ÀÈ≈ Íæ’≈ ¿π‘ «’√∂ ˘ ¡≈Í‰∂ «„æ‚ Á∆

◊æÒ È‘ƒ Áæ√Á≈Õ

HF. «„æ‚∆ Í∆Û≈ ÍÀ‰∆æ¡ª (Ï‘πÂ ‘æ√‰≈)ó¿π√ Á∂ Ì≈ È∂ «¬ÂÈ∂ ÚË∆¡≈ ¸‡’Ò∂ √π‰≈ «’ «„æ‚ƒ

Í∆Ûª ÍÀ ◊¬∆¡ªÕ

HG. «„æ‚ ”Â∂ ‘æÊ Î∂È≈ (æ‹ ‹≈‰≈)ó’¬∆ «ÁÈª Á≈ Ìπæ÷≈ Ù≈Ó È∂ ÷»Ï ÷≈ ’∂ «„æ‚ ”Â∂ ‘æÊ Î∂È

Òæ◊ «Í¡≈Õ

HH. «„æ‚ «Ú⁄ ⁄»‘∂ Èæ⁄‰∂ (Ìπæ÷‰ Òæ◊‰∆)ó√π«øÁ È∂ ÿ ‹ª«Á¡ª ¡≈Í‰∆ ÍÂÈ∆ ˘ «’‘≈

‹ÒÁ∆ ÷≈‰≈ Á∂ «„æ‚ «Ú⁄ ⁄»‘∂ Èæ⁄ ‘∂ ‘ÈÕ

HI. „∂∆ „≈‘π‰∆ («È≈Ù ‘Ø‰≈)ó¿π‘ Âª „∂∆ „≈‘ ’∂ ÏÀ·≈ √∆Õ √≈È «√øÿ È∂ ¿π√ ˘ ‘Ω∫√Ò≈

«ÁæÂ≈Õ ¿π‘ √∂ ‘Ø «◊¡≈Õ

I@. „≈‘ Ó≈È∆ (¿πµ⁄∆ ¿πµ⁄∆ Ø‰≈)ó√πÁÙÈ «Í¿π Á∂ ¡’≈Ò ⁄Ò≈‰∂ Â∂ „≈‘ª Ó≈ ’∂ Ø‰ Òæ◊

«Í¡≈Õ «’¿π∫«’ ¿π√ Á∂ «√ ÂØ∫ «Í¿π Á≈ √≈«¬¡≈ ¿πµ· «◊¡≈Õ

IA. Â∆Ò∆ Ò≈¿π‰∆ (ÒÛ≈¬∆ ’Ú≈¿π‰∆)ó«ÙøÁØ È∂ ¡≈Í‰∆¡ª ÁØ‘ª √‘∂Ò∆¡ª «Ú⁄ ¡À√∆ Â∆Ò∆

Ò≈¬∆, ¡æ‹ Âæ’ «¬’æ·∆¡ª È‘ƒ ‘Ø √’∆¡ªÕ

IB. «ÂÒ ËÈ ˘ Êª È≈ ‘Ø‰≈ (Ï‘πÂ Ì∆Û ‘Ø‰∆)ó¡æ‹ ◊πÍπÏ Ú≈Ò∂ «ÁÈ ◊πÁπ¡≈∂ «Ú⁄ ¡ÀÈ∆

Ì∆Û √∆ «’ «ÂÒ ËÈ ˘ Êª È‘ƒ √∆Õ

IC. «Â¿πÛ∆ ⁄Û∑≈¿π‰∆ (ÓæÊ∂ Úæ‡ ÍÀ‰≈)óÓ«‘Ó≈Èª ˘ Ú∂÷ ’∂ «Â¿πÛ∆ È‘ƒ ⁄Û∑≈¿π‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ √◊Ø∫

ÓÈØ √«Â’≈ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

ID. ÂæÂ∆ Ú≈ È≈ Òæ◊‰∆ (Áπæ÷ È≈ ‘Ø‰ Á∂‰≈)ó¡≈Í‰∂ Ïæ«⁄¡ª Ò¬∆ Óª-Ï≈Í æÏ ¡æ◊∂ ¡Á≈√

’Á∂ ‘È «’ ¿πÈ∑ª Á∂ Ïæ«⁄¡ª ˘ ÂæÂ∆ Ú≈ È≈ Òæ◊∂Õ

IE. Â∆ ‘Ø ‹≈‰≈ (Èæ√ ‹≈‰≈)ó’¬∆ Ú≈ Ïæ⁄∂ ‡∆⁄ ˘ Ú∂÷ ’∂ Â∆ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

IF. Â»Â∆ ÏØÒ‰∆ (ÍÃ«√æË∆ Í≈¿π‰∆)óÒ∆‚ª Á∆ ¡æ‹ ’æÒ∑ Âª Â»Â∆ ÏØÒÁ∆ ˛Õ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í ÍÂ≈

’∆ √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ

IG. Â∆√ Ó≈ ÷ª (Ï‘πÂ ‘π«Ù¡≈)óÓ∆’≈ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í ˘ ÏÛ≈ Â∆√ Ó≈ ÷ª √ÓfiÁ≈ √∆ Í

Ó∆Â∂ È∂ ¿π√ ˘ «√æË ’ «ÁæÂ≈Õ

IH. ˚æ’ Ò≈¿π‰≈ (ËØ÷≈ Á∂‰≈)ó¿π√ Áπ’≈ÈÁ≈ ’ØÒ ’Ø¬∆ ⁄∆˜ È≈ Ò¬∆ø ¿π‘ ˚æ’ Ò≈¿π∫Á≈ ˛Õ

II. Êª Ó≈È≈ (‹≈ÈØ Ó≈È≈)óÁÙÈ ¡Â∂ Ó∆Â∂ Á∆ ¡À√∆ ÒÛ≈¬∆ ‘Ø¬∆ «’ ÁÙÈ È∂ Ó∆Â∂ ˘ Êª

‘∆ Ó≈ «ÁæÂ≈Õ

A@@. ÊóÊ ’øÏ‰≈ (‚ È≈Ò ’øÏ‰≈)ó‡∆⁄ Á∂ ‘æÊ «Ú⁄ ‚ø‚≈ Ú∂÷ ’∂ «Ú¡≈Ê∆ ÊóÊ

’øÏ‰ Òæ◊ Í¬∂Õ

A@A. ˚æ’ ’∂ ⁄æ‡‰≈ (Óπæ’ ‹≈‰≈)óÓ∆’∂ Â∂ «ÚÙÚ≈√ È≈ ’ƒ ¿π‘ Âª ˚æ’ ’∂ ⁄æ‡‰ Ú≈Ò≈ ÏøÁ≈ ˛Õ

A@B. ÁøÁ ’æ„‰∂ (‘æ√‰≈)óÌ≈¬∆¡≈ ’∂Ò∂ Á∂ «¤Ò’∂ ÂØ∫ «ÂæÒ’ «◊¡≈Õ ’ØÒ ÒØ’ ÁøÁ ’æ„ ‘∂ √ÈÕ

A@C. «ÁÒ æ÷‰≈ (Â√æÒ∆ Á∂‰∆)ó’¬∆ Ú≈ È≈ ⁄≈‘πøÁ∂ Ú∆ Á»‹∂ Á≈ «ÁÒ æ’‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ

A@D. «ÁÒ ‘≈È≈ (‘Ω∫√Ò≈ ¤æ‚‰≈)ó‹ÒÁ∆ ’∆Â∂ ’Á∂ «ÁÒ È‘ƒ ‘≈È≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ «Ó‘ÈÂ È≈Ò

¡æ◊∂ ÚæË‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

A@E. «ÁÒ ÷æ‡≈ ‘Ø‰≈ (ÓÈ Ì ‹≈‰≈)ó¡≈Í‰∂ ÁØ√Â Á∆ ÏÁ√¨’∆ Ú∂÷ ’∂ ÓÀ∫ «ÁÒ ÷æ‡≈ ‘Ø «◊¡≈Õ

ÓπÛ ’∂ ’Á∂ ÓÀ∫ ¿π√ ˘ È‘ƒ «Ó«Ò¡≈Õ

A@F. «ÁÒ ’æ„‰≈ (‘Ω∫√Ò≈ «Ú÷≈¿π‰≈)ó¡Ó∆ Âª Ï‘πÂ ‘È Í «ÁÒ ’æ„ ’∂ ÷⁄ ’È≈ «’√∂

«’√∂ Á∂ Úæ√ Á∆ ◊æÒ ˛Õ

¡«Ë¡≈¬∂-BE : Óπ‘≈Ú∂


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

A@G. Á»Ø∫ ÓæÊ≈ ‡∂’‰≈ (Á» «‘‰≈)óÌÀÛ∂ Ïø«Á¡ª ˘ Âª Á»Ø∫ ‘∆ ÓæÊ≈ ‡∂’‰≈ ⁄ø◊≈Õ

A@H. Ë≈◊≈ ’≈¿π‰≈ (‡»‰≈ ’‰≈)ó«ÁÈ-Ï-«ÁÈ ¿π√Á∆ «√‘Â ’Ó˜Ø ‘πøÁ∆ ‹≈ ‘∆ √∆, Ò◊Á∂

«’√∂ È∂ Ë≈◊≈ ’∆Â≈ ˛Õ

A@I. ËÈ≈ Ó≈È≈ (¡Û ’∂ ÏÀ·‰≈)ó’≈Ò‹ Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡≈Í‰∆¡ª Óø◊ª ˘ ÒÀ ’∂ ËÈ≈ Ó≈

«ÁæÂ≈Õ

AA@. Ëæ’∂ ÷≈‰∂ (Áπæ÷ fiæÒ‰∂)ó◊∆Ï È∂ Á-Á Á∂ Ëæ’∂ ÷ªÁ∂ Í «’√∂ ˘ ¿π√ Á∆ √π‰Ú≈¬∆ È‘ƒ

’∆Â∆Õ

AAA. ËπæÍ «Ú⁄ Ú≈Ò «⁄æ‡∂ ‘Ø‰∂ (¡’Ò ‘Ø‰∆)óÓ∂∂ ¡ÀÚ∂∫ È‘ƒ ËπæÍ «Ú⁄ Ú≈Ò «⁄æ‡∂ ‘Ø¬∂, Ó∂∆ ◊æÒ ÓøÈ

‹ªÁ≈ Âª «¬‘ «ÁÈ È‘ƒ Á∂÷‰∂ ÍÀ∫Á∂Õ

AAB. Èæ’ æ÷‰≈ («¬µ˜Â æ÷‰∆)ó¡≈Í‰≈ Èæ’ æ÷‰ Ò¬∆ «ÚæÂØ∫ ÚæË ÒÛ’∆ Á∂ «Ú¡≈‘ ”Â∂ ÷⁄

’∆Â≈Õ

AAC. Èæ’ ⁄≈Û∑È∆ (È¯Â ’È∆)óÓøÈ «Ú⁄ «’√∂ Ï≈∂ «¬ÂÈ≈ Ú∆ Èæ’ È‘ƒ ⁄≈Û∑È≈ ⁄≈‘∆Á≈ «’

’øÓ «Ú◊Û ‹≈‰Õ

AAD. Èæ’ Á∂ √∂Ë («√æË∂ ‹≈‰≈)óÂπ√ƒ Èæ’ Á∆ √∂ËÂ∂ ‹≈¿π◊∂ Âª ◊πÁπ¡≈∂ Íπæ‹ ‹≈˙◊∂Õ

AAE. ÍÀ ÎÛÈ∂ (Ó≈¯∆ Óø◊‰∆)ó‹ÁØ∫ √π«øÁ ˘ ¡≈Í‰∆ ˆÒÂ∆ Á≈ ¡«‘√≈√ ‘Ø«¬¡≈ Âª ¿π√ È∂

ÍÀ ÎÛ Ò¬∂Õ

AAF. ÍÀ ‹øÓ‰∂ (Íæ’≈ «‡æ’ ‹≈‰≈)óÚÍ≈ «Ú⁄ ÍÀ ‹øÓ‰ ÂØ∫ Ï≈Á ⁄≈Ò∆ È∂ √πæ÷ Á≈ √≈‘ «Ò¡≈Õ

AAG. ÍÀ ’Ï «Ú⁄ ‘Ø‰≈ (ÓÈ «’È≈∂)ó¿π√ Á∂ ÍÀ Âª ’Ï «Ú⁄ ‘È Í «Î Ú∆ «ÁÈ-Ï-

«ÁÈ Ò≈Ò⁄ ÚæËÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ

AAH. Í≈‰∆ Í≈‰∆ ‘Ø ‹≈‰≈ (ÙÓ È≈Ò Í√∆È≈ ¡≈ ‹≈‰≈)ó‹ÁØ∫ ⁄Ø Á∆ ⁄Ø∆ Í’Û∆ ◊¬∆ Âª ¿π‘

Í≈‰∆-Í≈‰∆ ‘Ø «◊¡≈Õ

AAI. Í≈‰∆ «Ú÷≈¿π‰≈ (ÍÙ» ˘ Í≈‰∆ «ÓÒ≈¿π‰≈)óÏ∂Ï∂ È∂ πÒÁ» ˘ «’‘≈ «’ ¿π‘ ÍÙ»¡ª ˘ Í≈‰∆

«Ú÷≈ «Ò¡≈¬∂Õ

AB@. Î»’ ⁄≈Û∑‰∆ (⁄≈Í¨√∆ ’È)ó¿π√ È∂ ¡≈Í‰∂ ÏΩ√ ÂØ∫ Âæ’∆ ÒÀ‰ Ò¬∆ ÷»Ï Î»’ ⁄≈Û∑∆Õ

ABA. Îπæ‡-Îπæ‡ ’∂ Ø‰≈ (÷πæÒ∑ ’∂ Ø‰≈)óÓª Á∆ ÓΩÂ ”Â∂ ¿π‘ Îπæ‡-Îπæ‡ ’∂ Ø«¬¡≈Õ

ABB. ÎπæÒ fiÛÈ∂ (√Ø‘‰∆¡ª ◊æÒª ’È∆¡ª)ó¿π‘ ‹ÁØ∫ Ú∆ ÏØÒÁ≈ ˛ ¿π√Á∂ Ó»ø‘ ÂØ∫ ÎπæÒ fiÛÁ∂ ‘ÈÕ

ABC. ÏØÒ∆ Ó≈È∆ (Â≈‘È∂ Ó≈È∂)óÙ≈Ó È∂ ¿π√ ˘ ¡ÀÈ∆ ÏØÒ∆ Ó≈∆Õ ≈Ó È∂ Ú∆ ¿π√ Á∆ ÷πøÌ ·æÍ

«ÁæÂ∆Õ

ABD. Ï∂Û∆¡ª «Ú⁄ Úæ‡∂ ÍÀ‰∂ (ÏÏ≈Á∆ Á≈ Óπæ„ ÏøÈ∑‰≈)óÏø‡∆ È∂ Ù≈Ó «√øÿ Á∂ Ï∂Û∆¡ª «Ú⁄ ¡À√∂ Úæ‡∂

Í≈¬∂ «’ ¿π‘ ÓπÛ ’∂ ÚÍ≈ «Ú⁄ √øÌÒ È‘ƒ √«’¡≈Õ

ABE. Ï∆Û≈ ¸æ’‰≈ («‹øÓ∂ ÒÀ ÒÀ‰≈)ó‹ÁØ∫ Á≈ √ÚÈ È∂ ’øÓ Á≈ Ï∆Û≈ ¸æ«’¡≈¿π√ «ÁÈ ¿π√ Á∂ ’øÓ

«Ú⁄ Ï’Â ¡≈ ◊¬∆Õ

ABF. Ìª Â∂ ÍÀ‰≈ (‡≈Ò Ó‡ØÒ ’È≈)ó‹ÁØ∫ Ú∆ «¥ÙÈ ˘ ’Ø¬∆ ◊æÒ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ ‹≈È‰∆ ⁄≈‘∆

Ì≈ª ”Â∂ ÍÀ ‹ªÁ≈ ˛Õ

ABG. Ì∂Â Í≈¿π‰≈ («’√∂ Á≈ √πÌ≈¡ ‹≈‰ ÒÀ‰≈)óÙ≈Ó∂ Á≈ ‹ÁØ∫ Á≈ Ì∂Â Í≈ «Ò¡≈ ¿π√ «ÁÈ ÂØ∫ ¿π√

Á∂ √≈∂ ’øÓ ¡≈√≈È ‘Ø ◊¬∂Õ

ABH. Ì≈ ¿πÂÈ≈ (Î˜ «ÈÌ≈¿π‰≈)ó√πøÁ «√øÿ È∂ «ÁÒ ÷ØÒ∑ ’∂ ¡≈Í‰∂ ⁄≈⁄∂ Á∆ ÓæÁÁ ’’∂

Ì≈Â ¿πÂ≈ «Ò¡≈Õ

ABI. Ó»ø‘ ’≈Ò≈ ‘Ø‰≈ (ÏÁÈ≈Ó∆ ‘Ø‰∆)ó¡≈Í‰≈ Ó»ø‘ ’≈Ò≈ ‘Ø‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ¿π√ È∂ ¡≈Í‰∆ Ë∆ Á≈

«Ú¡≈‘ Ï‘≈Á È≈Ò ’ «ÁæÂ≈Õ


ÈØ‡AC@. Ó»ø‘ ÂØ∫ ÒØ¬∆ Ò≈‘π‰∆ (Ï∂ÙÓ∆ ’È∆)ó«‹√ Ó»ø‘ ÂØ∫ Ò≈‘∆ ÒØ¬∆ ¿π√ Á≈ ’∆ ’∂◊≈ ’Ø¬∆

ÓπÂ≈Ï’ Ù≈Ó Á≈ ’Ø¬∆ ’πfi È‘ƒ «Ï◊≈Û √’Á≈Õ

ACA. Ó»ø‘ Á∆ ÷≈‰∆ (‘≈ ‹≈‰≈)ó«Í¤Ò∂ √≈Ò Ì≈Â∆ ‡∆Ó ˘ Ó»ø‘ Á∆ ÷≈‰∆ Í¬∆Õ

ACB. Ó»ø‘ ˘ Ò‘» Òæ◊‰≈ (‘≈Ó Á∆ ÷≈‰∆)ó¿π√Á∂ Ó»ø‘ ˘ Âª Ò‘» Òæ«◊¡≈, ¿π√ Á≈ ’Ø¬∆ ’∆

«Ú◊≈Û √’Á≈ ˛Õ

ACC. Ò‘» Í∆‰≈ (Âø◊ ’È≈)óÍÃ≈¬∆Ú∂‡ ’øÍÈ∆¡ª Ú≈«Ò¡ª È∂ ¿π√ Á≈ Ò‘» Í∆ «Ò¡≈ Âª Ú∆ ¿π√

˘ ¿π√Á∂ ÍÀ√∂ È‘ƒ «ÁæÂ∂Õ

ACD. Òæ’ «√æË ’È≈ (¡≈Ó ’È≈)ó√≈∂ «ÁÈ Á∆ √«‘ «Ó‘ÈÂ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘π‰ ˜≈ Òæ’

«√æË≈ ’∆Â≈ ˛Õ

ACE. ÒæÂ ¡Û≈¿π‰∆ (Á÷Ò Á∂‰≈)óÁ»√«¡ª Á∂ ’øÓ «Ú⁄ ÒæÂ È‘ƒ ¡Û≈¿π‰∆ ⁄≈‘∆Á∆Õ

ACF. Ú≈‘ Ò≈¿π‰∆ (ÔÂÈ ’È≈)óÙ≈Ó «√øÿ È∂ Í»∆ Ú≈‘ Ò≈ ’∂ Ó˜∆ Á∆ ÈΩ’∆ ÒæÌ ‘∆ Ò¬∆Õ

ACG. Ú≈Ò «Úø◊≈ È≈ ‘Ø‰≈ (’πfi È≈ «Ú◊ÛÈ≈)ó«‹√ Â∂ æÏ «Ó‘Ï≈È ‘ØÚ∂ ¿π√ Á≈ Ú≈Ò Ú∆ «Úø◊≈

È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ

ACH. Ú≈√Â∂ Í≈¿π‰∂ («ÓøÈÂ≈ ’È∆¡ª)óÓÀ∫ Óª ˘ Ï‘πÂ Ú≈√Â∂ Í≈¬∂ Í «’ ÓÀ∫ ‹ÒÁ∆ ¡≈ ‹≈Úª◊≈

Í Ó∂∆ «¬’ È≈ ÓøÈ∆Õ

ACI. Ú≈◊ª «÷æ⁄‰∆¡ª (’≈Ï» æ÷‰≈)ó¡æ‹ ÈΩ‹Ú≈Èª ”⁄ Íæ¤Ó Á≈ «¬øÈ≈ ÍÃÌ≈Ú «Í¡≈Õ ‘π‰ ¿πÈ∑ª

Á∆¡ª Ï≈‘ª È‘ƒ «÷æ⁄∆¡ª ‹≈ √’Á∆¡ªÕ

AD@. ÚÒ ¤Ò ’È≈ (ËØ÷≈ Á∂‰≈)ó√π÷Ï∆ ÚæÒ¤æÒ ’’∂ ¡≈Í‰≈ ’øÓ ’„≈¿π‰ «Ú⁄ Ó≈«‘ ˛Õ


A. Óπ‘≈Ú∂ Á∆ Í«Ì≈Ù≈ ¡≈Í‰∂ ÙÏÁª «Ú⁄ √ÍæÙ‡ ’ØÕ

B. Óπ‘≈Ú∂ «’Ú∂∫ ‘Ø∫Á «Ú⁄ ¡≈¬∂?

C. Óπ‘≈Ú«¡ª Á∆ Ó‘æÂÂ Ï≈∂ ’∆ ‹≈‰Á∂ ‘Ø?

D. ‘∂· «Ò÷∂ Óπ‘≈Ú«¡ª Á∂ Ú≈’ Ï‰≈ ’∂¡Ê √ÍæÙ‡ ’Ø :

A) Ò’∆ Á≈ Î’∆ ‘Ø‰≈

B) √πæÂ∆ ’Ò≈ ‹◊≈¿π‰∆

C) Ú≈Ò Ú≈Ò Ï⁄‰≈Õ

D) Ìø◊ Ìπæ‹‰∆

E) ¡’Ò ”Â∂ ÍÁ≈ ÍÀ‰≈

F) ‘æÊ Í∆Ò∂ ’È∂

G) «¬’¡æ÷ È≈Ò Ú∂÷‰≈

H) «Óæ·∆ ¤π∆ Ó≈È∆

I) ¡æ÷ª Ó∆‡ ‹≈‰∆¡ª

A@) «ÁÈ Íπæ·∂ ¡≈¿π‰∂

AA) ˚æ’ ’∂ ⁄æ‡‰≈

AB) Èæ’ «Ú⁄ÁÓ ’È≈

AC) √πæÂ∆ ’Ò≈ ‹◊≈¿π‰∆

AD) Ú≈Ò Ú≈Ò Ï⁄‰≈

AE) Ïª‘ ÎÛÈ∆

¡«Ë¡≈¬∂-BE : Óπ‘≈Ú∂


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

¡«Ë¡≈¬∂-BF : ¡÷≈‰(Proverbs)


A. ¡÷≈‰ Á∆ Í«Ì≈Ù≈

B. ¡÷≈‰ Á∆ ÚÂØ∫ Á∆ Ó‘æÂÂ≈

C. √≈«‘Â «Ú√Ê≈


√ø√≈ Á∂ ‘ «‘æ√∂ Á∂ ÓÈπæ÷ ¡≈Í‰∆ ¡’Ò ¡Â∂ Â‹Ï∂ È≈Ò «’√∂ Ï∆Â∆ ‘Ø¬∆ ÿ‡È≈ Ï≈∂ «’√∂

÷≈√ ◊æÒ Ï≈∂ ¡≈Í‰∆ ’Ø¬∆ È≈ ’Ø¬∆ Íæ’∆ ≈¬∂ Ï‰≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ‹Á ¿π√∂ ‘∆ ◊æÒ Ï≈∂ Ï‘π«Â¡ª Á∆

«¬’æ Í∆’∆ ≈¬∂ Ï‰ ‹≈Ú∂ Âª π‘ ¡‡æÒ √æ⁄≈¬∆¡ª Á≈ »Í ÒÀ ÒÀ∫Á∆¡ª ‘ÈÕ ‹Ø ¡÷≈‰ª Á∂ »Í «Ú⁄

√≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈ ‹ªÁ∆ ˛Õ Óπ‘≈Ú«¡ª Á∆ Â∑ª ¡÷≈‰ Ú∆ «’√∂ Ì≈Ù≈ Á∆ ’∆ÓÂ∆ √Ó≈«¬¡≈ ‘πøÁ≈

˛Õ ÁØ‘ª «Ú⁄ ¡øÂ «¬‘ ‘πøÁ≈ ˛ «’ ¡≈Ó ÂΩÂ∂ ¡÷≈‰ Óπ‘≈Ú«¡ª È≈ÒØ∫ Úæ‚≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ’¬∆ Ú≈

¡÷≈‰ ’«ÚÂ≈ Á∆ Âπæ’ Ú∆ Ï‰ ‹ªÁ∆ ˛Õ ’¬∆ Ú≈ ’‘∆¡ª ◊¬∆¡ª ◊æÒª Á∆ ÍÃØÛÂ≈ Ú‹Ø∫ Ú∆

Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡÷≈‰ª Á∂ ÍÃÔØ◊ È≈Ò Ú∆ Óπ‘≈Ú«¡ª Á∆ Â∑ª Ì≈Ù≈ Ω«⁄’ ¡Â∂ Ì≈Ú

ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ ‘∂·ª ¡√ƒ ’πfi ¡÷≈‰ª Á∆ Ú≈’ª «Ú⁄ ÚÂØ∫ ’Á∂ ‘ª:-

A. ¡≈Í∂ ÓÀ∫ æ‹∆ Íπæ‹∆, ¡≈Í∂ Ó∂∂ Ïæ⁄∂ ‹∆¿π‰ó√Ø‘‰ È∂ ÓØ‘‰ ˘ ¡≈«÷¡≈ «’ √ÂøÚÂ √Á≈ ‘∆

¡≈Í‰∆¡ª Â∆Îª ’Á≈ «‘øÁ≈ ˛, Í ¿π√ «Ú⁄ «√ÎÂ Ú≈Ò∆ ’Ø¬∆ «’ Ú∆ ◊æÒ È‘ƒ ˛Õ

«¬‘ √πÓ ’∂ ÓØ‘‰ È∂ ¡≈«÷¡≈ «’ ¿π√ Á∆ Âª «¬‘ ‘≈ÒÂ ˛, ““¡≈Í∂ ÓÀ∫ æ‹∆ Íπæ‹∆, ¡≈Í∂ Ó∂∂

Ïæ⁄∂ ‹∆¿π‰Õ””

B. ¡≈Í∂ Î≈ÊÛ∆¬∂ ÂÀ˘ ’Ω‰ ¤π‚≈Ú∂óÒ¤Ó‰ È∂ √Ø‘‰ ˘ ÏÊ∂≈ ¡≈«÷¡≈ «’ «’√∂ ”Â∂ ˜πÒÓ È‘ƒ

’È≈ ⁄≈‘∆Á≈, Í ¿π√ Á∂ ’øÈª ”Â∂ ‹»ø È≈ √’∆Õ ‘π‰ ‹Á ‘ Í≈«√˙∫ ¿π√ Á∆ ÏÁÈ≈Ó∆

‘πøÁ∆ ˛ Âª √πÓ ’∂ Áπ÷∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ √æ⁄ ˛ó““¡≈Í∂ Î≈ÊÛ∆¬∂ ÂÀ˘ ’Ω‰ ¤π‚≈Ú∂Õ””

C. ¿»∫· Á∂ ◊Ò ‡æÒ∆ó≈Ó Úæ‚∆ ¿πÓ Á∂ ÏøÁ∂ Á≈ ¤Ø‡∆ ¿πÓ Á∂ ’πÛ∆ È≈Ò «Ú¡≈‘ ‘Ø «◊¡≈Õ

ÒØ’ƒ ¡≈÷Á∂ ¿»∫· Á∂ ◊æÒ ‘πæÒ∆Õ

D. ‹≈‘ Ë∆¬∂ ≈‰∆, È≈ ’Ø¬∆ ¡≈Ú∆ È≈ ’Ø¬∆ ‹≈‰∆ó√Ø‘‰ «√øÿ Á≈ ’øÓ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ Ï≈‘ Áπ

Áπ≈‚∂ ‹≈‰≈ ÍÀ «◊¡≈Õ ‘π‰ «ÍæÂ≈ª Á≈ ¤∂Â∆ «ÓÒ‰≈ Ú∆ ÁπÙÚ≈ ‘Ø «◊¡≈ ¡÷∆ «ÓæÂª È∂

«’‘≈, “·∆’ ˛ Ï¬∆ √π«‰¡≈ √∆-‹≈‘ Ë∆¬∂ ≈Ú∆, È≈ ’Ø¬∆ ’Ø¬∆ ¡≈Ú‹∂ È≈ ’Ø¬∆ ‹≈Ú∆Õ

’πfi ‘Ø ¡÷≈‰ «Ú√Ê≈ √«‘Â :-

A. ¿π‘ «’‘Û∆ ◊Ò∆ «‹æÊ∂ Ì≈◊Ø È‘ƒ ÷Ò∆ó’Ø¬∆ «Ú¡’Â∆ ÍπÙ ‘ØÚ∂ ‹ª «¬√Â∆ ‘ØÚ∂, ¿π‘

‘ Êª ‘ ’øÓ «Ú⁄ «ÎÁ≈ È˜ ¡≈Ú∂Õ

B. ¿π‘ «ÁÈ ‚πæÏ≈ «‹æÁÈ ÿØÛ∆ ⁄«Û∑¡≈ ’πæÏ≈ó«’√∂ ’Ó˜Ø ¡Â∂ ÌÀÛ∂ ÓÈπæ÷ Í≈√Ø∫ ’Ø¬∆ ¿πÓ∆Á

È≈ ‘ØÚ∂Õ

C. ¿»· È≈ √æ’∂ «Îæ‡∂ Ó»ø‘ ◊Ø«‚¡ª Á≈ó¡≈Í Í≈√Ø∫ ’øÓ È≈ ‘Ø‰≈ ¡Â∂ Á»√«¡ª ˘ ÁØÙ Á∂‰≈Õ

D. ˙Û’ Ïæ⁄≈ Ó»«Ò¡≈ ˘ ‘æ‡∆ Ï«‘‰≈óÈ≈Ò≈«¬’ ÏøÁ∂ Èæ√ Ìæ‹ Âª Ï‘πÂ ’Á∂ ‘È, Í

Ï‰Á≈ ’πfi È‘ƒ ¡÷∆ ÿÁ≈ ¡≈√≈ ÒÀ∫Á∂ ‘Ø¬∂ Í«‘Òª Ú≈Ò≈ ‘∆ ’øÓ ’È Òæ◊ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ


ÈØ‡E. ¿π‘ «Î∂ ÈæÊ ÿÛ≈¿π‰ ˘ ¿π‘ «Î∂ Èæ’ Ú„≈¿π‰ ˘ó‹ÁØ∫ ’Ø¬∆ ÏøÁ≈ «’√∂ ÂØ∫ Ï‘πÂ∆ ¡≈√

æ÷Á≈ ‘ØÚ∂ Í ¿π‘ ÍπÙ ¿π√ Á∂ ¿πÒ‡ √Ø⁄Á≈ ‘ØÚ∂Õ

F. ¿π÷Ò∆ «Ú⁄ «√ «ÁæÂ≈ ÓØ‘«Ò¡ª Á≈ ’∆ ‚ó‹ÁØ∫ ¡Ω÷∂ ’øÓ Á≈ Ï∆Û≈ ¸æ«’¡≈ ‘ØÚ∂, ≈‘

«Ú⁄ π’≈Ú‡ª ¡≈¿π‰, Âª ¡≈Í‰∂ ¡≈Í ˘ ‘Ω∫√Ò≈ Á∂‰ Ú≈√Â∂ ¡≈÷Á≈ ˛Õ

G. ¿πÒ‡∆ Ú≈Û ÷∂Â ˘ ÷≈Ú∂ó‹ÁØ∫ ¡Ω÷∂ ’øÓ Á≈ Ï∆Û≈ ¸æ«’¡≈ ‘ØÚ∂, ≈‘ «Ú⁄ π’≈Ú‡ª

¡≈¿π‰, Âª ¡≈Í‰∂ ¡≈Í ˘ ‘Ω∫√Ò≈ Á∂‰ Ú≈√Â∂ ¡≈÷Á≈ ˛Õ

H. ¿πÒ‡∂ Ïª√ Ï∂Ò∆ó’Ø¬∆ ⁄∆˜ «‹æÊØ∫ ⁄Ò∂ ¿πÊ∂ ‘∆ Î∂ ¡≈ ‹≈Ú∂Õ

I. ¿»· Á∂ ◊Ò ‡æÒ∆óÚ‚∂∆ ¿πÓ Á≈ «Ú¡’Â∆ ¤Ø‡∆ ¿πÓ Á∆ ÒÛ’∆ È≈Ò Ù≈Á∆ ’ ÒÚ∂Õ

A@. ¿π‘ ’∆ ‹≈‰∂ Í∆Û Í≈¬∆ó’Ø¬∆ Áπ÷∆¡≈ ‘∆ «’√∂ Á∆ Í∆Û √Ófi √’Á≈ ˛Õ

AA. ¡æ÷ƒ «Á√∂ È≈, Èª È» Ì∆ó‘ØÚ∂ ’πfi È≈ Í ◊æÍª Úæ‚∆¡ª Úæ‚∆¡ªÕ

AB. ¡≈Í Ó∆¡ª Óø◊Â∂ Ï≈‘ ÷Û∂ ÁÚ∂Ùó◊∆Ï È∂ «’√∂ ˘ ’∆ Á∂‰≈Õ

AC. ¡È∑∂ ¡æ◊∂ Ø‰≈ ¡æ÷∆¡ª Á≈ ÷Ø‰≈ó«‹‘Û≈ Ó«‘√»√ È≈ ’∂ ¿π√ ¡æ◊∂ ’∆ Ø‰≈Õ

AD. ¡øÈ≈ Úæ‚∂ ∂ÚÛ∆¡ª ÓπÛ-ÓπÛ ¡≈Í«‰¡ª ˘óÏ≈-Ï≈ ¡≈Í«‰¡ª ˘ Ò≈Ì Á∂‰≈Õ

AE. ¡æÂ ¡Â∂ æÏ Á≈ ÚÀó¡æÂ Ú∆ Ó≈Û∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ

AF. ¡≈Í∂ Î≈ÊÛ∆¬∂, ÂÀ˘ ’Ω‰ ¤π‚≈Ú∂ó‹≈‰ Ïπfi ’∂ ’Ø¬∆ ÓπÙ«’Òª «Ú⁄ Î√ ‹≈Ú∂ Â∂ ’Ø¬∆ ÓÁÁ

È≈ ’∂Õ

AG. ¡’ÒØ∫ Ï≈fiØ∫ ÷»‘ ÷≈Ò∆ó‹ÁØ∫ ÓÈπæ÷ ÍæÒ∂ ’πfi È≈ ‘ØÚ∂ ¿π√ ˘ Ï∂¡’Ò Áæ√‰≈ ‘ØÚ∂Õ

AH. ¡≈Í‰∂ Ó»ø‘Ø∫ Ó∆¡ª «Óæ·»ó¡≈Í‰∆¡ª «√¯Âª ¡≈Í ’È∆¡ªÕ

AI. ¡øÂ ÌÒ∂ Á≈ ÌÒ≈óÌÒ≈ ’È Á≈ «√æ‡≈ Ú∆ ÌÒ≈ ‘∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ

B@. ¡≈Í‰∆ Í∆Û∆ ‘∂· √Ø‡≈ Î∂È≈ó«’√∂ ˘ ¡≈Í‰∂ ¡Ω◊‰ª Ï≈∂ ’«‘‰≈ ‘ØÚ∂Õ

BA. ¡æ÷ƒ Ú∂÷ ’∂ Óæ÷∆ È‘ƒ «È◊Ò∆ ‹ªÁ∆ó‹≈‰«Á¡ª ‘Ø«¬¡≈ø ◊ÒÂ ’øÓ ’È ÂØ∫ «¬È’≈

’È≈Õ

BB. ¡’Ò Á≈ ¡øÈ≈, ◊ø‚ Á≈ Í»≈ó¡Ó∆ ÓÈπæ÷ Ò¬∆ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

BC. ¡≈Í Ó∂ ‹◊ ÍÒØ∫ó‘ ⁄∆˜ Á≈ √πæ÷ ¡≈Í‰∂ Âæ’ ‘∆ √∆ÓÂ æ÷‰≈Õ

BD. «¬’ ¸æÍ √Ω √πæ÷ó‹ÁØ∫ «’√∂ ˘ √æ÷ Ï≈∂ Áæ√‰≈ ‘ØÚ∂Õ

BE. «¬’ √æÍ Á»‹≈ ¿πµ‚‰≈ó«‹√ ÓÈπæ÷ «Ú⁄ ¡È∂’ ¡Ω◊‰ «¬’ ÂØ∫ «¬’ ÚæË ‘Ø‰Õ

BF. «¬’ «¬’ ÁØ Ô≈ªó«¬ÂÎ≈’ «Ú⁄ Ï’Â Áæ√‰ Ò¬∆ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

BG. «¬’ ¡È≈ √Ω «ÏÓ≈ó‹ÁØ∫ «¬’ ÂØ∫ ÚæË ⁄≈‘Ú≈È ‘Ø‰Õ

BH. «¬’ «Ó¡≈È ”⁄ ÁØ ÂÒÚ≈ª È‘ƒ √Ó≈¿π∫Á∆¡ªó«¬’ ÍÁÚ∆ ”Â∂ ÁØ ¡«Ë’≈∆ ’øÓ È‘ƒ ’

√’Á∂Õ

BI. «¬‘ Ó»ø‘ Ó√ª Á∆ Á≈Òó¡ÔØ◊ «Ú¡’Â∆ ˘ «’√∂ ¿πµ⁄∆ ÍÁÚ∆ ”Â∂ Ò≈ Á∂‰≈Õ

C@. «¬’ Í≥Ê ÁØ ’≈‹ó«’√∂ ’øÓ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ÁØ‘≈ Î≈«¬Á≈ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ

CA. √æÁ∆ È≈ ÏπÒ≈¬∆ ÓÀ∫ Ò≈Û∂ Á∆ Â≈¬∆ó«ÏÈ ÏπÒ≈¬∂ «’√∂ Á∂ ’øÓ «Ú⁄ Á÷Ò Á∂‰≈Õ

CB. √Ω √πÈ≈ Á∆ «¬’ ´‘≈ Á∆ó’Ó˜Ø Ì≈Ú∂∫ √Ω Ú≈ Ó≈∂ Í Â’Û≈ ÏøÁ≈ «’ Ú≈Ó≈∂Õ

CC. √≈¬∆¡ª «’Â∂ ÚË≈¬∆æ¡ª «’Â∂óÒ≈∂ «’√∂ ‘Ø ˘ Â∂ ’øÓ «’√∂ ‘Ø Á≈Õ

CD. √Ω «ÁÈ ⁄Ø Á≈ «’ «ÁÈ √≈Ë Á≈ó«¬’ È≈ «’ «ÁÈ ⁄Ø Î«Û¡≈ ‘∆ ‹ªÁ≈ ˛Õ

CE. √«‘‹ Íæ’∂ √Ø Ó∆·≈ ‘ØÚ∂ó‘ΩÒ∆ ‘ΩÒ∆ ’øÓ ’È È≈Ò ÚË∆¡≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ

CF. √÷∆ È≈ÒØ∫ √»Ó ⁄ø◊≈, ÂπøÂ Á∂Ú∂ ‹Ú≈ÏóÒ≈∂ ÒæÍ∂ Ò≈¿π‰ È≈ÒØ∫ ‹Ú≈Ï Á∂‰≈ ⁄ø◊≈Õ

CG. √≈‚∆ «ÏæÒ∆ √≈˘ «Ó¡≈¿»∫ó‹Á ÓÈπæ÷ ¡≈Í‰∂ Í≈Ò‰ ‘≈ Á≈ «ÚØË ’∂Õ

¡«Ë¡≈¬∂-BF : ¡÷≈‰


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

CH. √Î≈ ’’∂ √πæÂ∆ ¡≈‡≈ ÷≈ ◊¬∆ ’πæÂ∆óÏ⁄Â ’È Á≈ ¿πÍ≈¬∂ ’∂ Í ¿πÒ‡≈ Èπ’√≈È ‘Ø

‹≈Ú∂Õ

CI. ‘≈Ê∆ Á∂ ÁøÁ ÷≈‰ Á∂ ‘Ø «Á÷≈‰ Á∂ ‘Øó¿πµÍØ∫ ‘Ø ¡Â∂ «ÁÒØ∫ ‘ØÕ

D@. ‘æÊ ’ø◊‰ ˘ ¡≈√∆ ’∆ó‹ÁØ∫ Áæ√‰≈ ‘ØÚ∂ «’ ÍÃÂæ÷ ˘ ÍÃÓ≈‰ Á∆ ÒØÛ È‘ƒÕ

DA. ‘≈Ê∆ Òøÿ «◊¡≈,Í»¤ ¡Û ◊¬∆ó‹ÁØ∫ Úæ‚∂ ’øÓ Á≈ «¬’ «Èæ’≈ «‘æ√≈ «‘ ‹≈Ú∂Õ

DB. ‘ø’≈«¡≈ √Ø Ó≈«¡≈ó¡æÂ Á≈ ‘ø’≈∆ ‘Ó∂Ù≈ Ó»ø‘ Á∆ ÷ªÁ≈ ˛Õ

DC. ‘’π Í≈«¬¡≈ È≈È’ ¿π√ √»¡ ¿π√ ◊≈¬∂ó«’√∂ Á≈ ‘æ’ Ó≈È≈ ‘≈Ó ˛Õ

DD. ‘≈Û √πæ’∂ È≈ √≈Ú‰ ‘∂ó‘Ó∂Ù≈ «¬’Ø «‹‘≈ «‘‰≈Õ

DE. ‘Ø‰∆ ‘≈ «Ó‡≈Ú∂ ’Ω‰óÌ≈Ú∆ ’Á∂ È‘ƒ «Ó‡Á∆Õ

DF. ‘Ø¤∂ ‹æ‡ ’‰Ω≈ ÒæÌ≈, Í≈‰∆ Í∆. Í∆.¡≈Î«¡≈ó‘Ø‚≈ ÓÈπæ÷ ‘Ø‚∆¡ª ◊æÒª ’Á∂ ’Á∂ «Î

Ï≈¡Á «Ú⁄ Í¤Â≈¿π∫Á≈ ˛Õ

DG. ’æÒ∑ È≈ ’≈Ò Á≈ó’æÒ∑ ”Â∂ ’øÓ È≈ ¤æ‚‰≈Õ

DH. ’∂ ’Ø¬∆ Ì∂ ’Ø¬∆óÁØÙ «’√∂ Á≈ ‚ø‚ «’√∂ ˘Õ

DI. ’πæÂ≈ ≈‹ Ï‘≈Ò∆¬∂ «Î ⁄æ’∆ ⁄æ‡∂ó¤Ø‡∂ «Ú¡’Â∆ ˘ ‹ÁØ∫ Úæ‚≈ ÍÁÚ∆ Á∂ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂ Í

¿π√ Á∆ È∆⁄Â≈ È‘ƒ ‹ªÁ∆Õ

E@. ’Ø‘ È≈ ⁄Ò∆ Ï≈Ï≈ «Â‘≈¬∆óÊØÛ∑≈ ’øÓ ’’∂ Êæ’ ‹≈‰≈Õ

EA. ’≈‘Ò∆ ¡æ◊∂ ‡Ø¬∂ó‹ÒÁ∆ «Ú⁄ ’øÓ «Ú◊≈Û ÒÀ‰≈Õ

EB. ’æ¤ «Ú⁄ ¤π∆ Ó»ø‘ «Ú⁄ ≈Ó ≈Óó«ÁÒØ∫ ’πfi Â∂ ¿πÂØ∫ ’πfi ‘ØÕ

EC. ’πæ¤Û ’πÛ∆ «Í≥‚ „ø‚Ø≈ó⁄∆˜ ¡≈Í‰∂ Í≈√ ‘Ø‰≈ ¡Â∂ ÒæÌ‰≈ «’Â∂ ‘ØÕ

ED. ’ √∂Ú≈ Â∂ ÷≈‘ Ó∂Ú≈ó√∂Ú≈ Á≈ ÎÒ ‘Ó∂Ù≈ «Óæ·≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ

EE. ÷∂Â∆ ÷√Ó≈ √∂Â∆ó÷∂Â∆ ‘Ó∂Ù≈ ¡≈Í‰∆ «Ó‘ÈÂ ¡≈Í ’È È≈Ò ‘πøÁ∆ ˛Õ

EF. ÷»‘ Á∆ «Óæ‡∆ ÷»‘ ˘ Òæ◊ ◊¬∆ó’Ø¬∆ ’øÓ «Ú⁄ Ò≈Ì ‘≈È∆ Ï≈Ï ‘Ø ‹≈Ú∂Õ

EG. ÷≈‰∂ ¤ØÒ∂ ‚’≈ ÏÁ≈Óª Á∂ó◊∆Ï ÙΩ’∆È ¡Ó∆∆ Á∆¡ª ◊æÒª ’∂Õ

EH. ÷»È «√ ⁄Û∑’∂ ÏØÒÁ≈ ˛ó‹≈ÒÓ Á≈ ‹πÒÓ «√ ⁄Û∑ ’∂ ÏØÒ∂Õ

EI. ◊∆Ïª æ÷∂ Ø‹∂, «ÁÈ Úæ‚∂ ‘Ø¬∂ ¡≈¬∂ó◊∆Ï Á∆¡ª Óπ√∆ÏÂª «Ú⁄ ‹ÁØ∫ Ò◊≈Â≈ Ú≈Ë≈

‘πøÁ≈ ‹≈Ú∂Õ

F@. ◊æÒ Òæ÷ Á∆ ¡’Ò ’æ÷ Á∆ó◊æÍª Úæ‚∆¡ª-Úæ‚∆¡ª Ó≈È∆¡ª Í ¡’Ò ˜≈ Ú∆ È≈

‘Ø‰∆Õ

FA. ◊π» «‹È∑ªÁ∂ ‡æÍ‰∂, ⁄∂Ò∂ ‹≈‰ ¤ÛæÍóÚæ‚∂ Ú‚∂∂ «‹È∑ª Á∂ «√¡≈‰∂ ‘È ¿πÈ∑ª Á∂ ¤Ø‡∂ Ú∆ ÿæ‡

È‘ƒÕ

FB. ◊π» «ÏÈ≈ ◊æÂ È‘ƒ, Ù≈‘ «ÏÈ≈ ÍæÂ È‘ƒó◊π» ¡Â∂ Ù≈‘ «ÏÈ≈ «¬µ˜Â È‘ƒ «‘øÁ∆Õ

FC. ◊æÒƒ ¡√ƒ ⁄ø◊∆ ¡⁄≈∆ Ïπ∆¡ªó‹ÁØ∫ ◊æÒª Ï‘πÂ ‘Ø‰ Í ’øÓ Ó≈Û∂ ‘Ø‰≈Õ

FD. ÿ Á∆ ’πæ’Û∆ Á≈Ò Ï≈Ïóÿ «Ú⁄ Ï‰≈¬∆ ‹ÁØ∫ √√Â∆ ÍÀ∫Á∆ ‘ØÚ∂Õ

FE. ÿÛ∂ ˘ ‘æÊ Ò≈«¬¡≈ √≈≈ ‡æÏ «Â‘≈«¬¡ªó⁄∆˜ ÊØÛ∑∆ ‘ØÚ∂Õ ÒØÛ Ï‘πÂ∆ ‘ØÚ∂Õ

FF. ÿØ∫ ÿ ◊Ú≈«¬¡≈ Ï≈‘Ø ÌÛ»¡≈ ¡÷Ú≈«¬¡≈óÏ∂Ú’»Î∆ È≈Ò ¡≈Í‰≈ ËøÈ ◊π¡≈’∂ Â∂

È≈Ò ÏÁÈ≈Ó∆ Ú∆ ÷æ‡ «‘≈ ‘ØÚ∂Õ

FG. ÿ Á≈ Ì∂Â∆ Òø’≈ „≈‘∂óÿ Á≈ Ì∂Â∆ ‘∆ ÿ ˘ Èπ’√≈È Í‘πø⁄≈Ú∂Õ

FH. ÿπ«Ó¡≈∆ ¡≈Í‰≈ Ìª‚≈ ‘∆ √Ò≈¿π‰≈ ˛ó¡≈Í‰∆ ‘∆ ⁄∆˜ Á∆ «√ÎÂ ’È∆Õ

FI. ÿ Á≈ ‹Ø◊∆ ‹Ø◊Û≈ Ï≈‘Á≈ ‹Ø◊∆ «√æËóÿ «Ú⁄ ¡’ÒÓøÁ ‘Ø‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ï≈‘


ÈØ‡Ú≈«Ò¡ª ÂØ∫ √Ò≈‘ ÒÀ‰∆Õ

G@. «⁄Û∆¡ª Á∆ ÓΩÂ ◊Ú≈ª Á≈‘≈√≈óÂ≈’ÂÚ ÓÈπæ÷ ‘≈√∂ ‘≈√∂ «Ú⁄ «’√∂ Á»√∂ Á≈ Úæ‚≈

Èπ’√≈È ’ Á∂Ú∂Õ

GA. ⁄Øª Á∂ ’æÍÛ∂ ‚ª◊≈ Á∂ ≈‹óÓπÎÂ «Ú⁄ Ò¬∆ ⁄∆˜ Á∆ ‹ÁØ∫ ’Á È≈ ÍÀ∫Á∆ ‘ØÚ∂Õ

GB. ⁄ÓÛ∆ ‹≈Ú∂ Í ÁÓÛ∆ È≈ ‹≈Ú∂óÚË ÂØ∫ ÚË ¡Ω÷ √«‘ ’∂ ÍÀ√∂ ’Ó≈¿π‰∂Õ

GC. ⁄Ø È≈ÒØ∫ Í≥‚ ’≈‘Ò∆ó¡√Ò∆ ‘æ’Á≈ Âª ¸æÍ ‘∂ Í ‘Ó∂Â∆ ÚæË ⁄Û∑’∂ ÏØÒ‰ Òæ◊ ÍÀ‰Õ

GD. ⁄ÒÁ∆ Á≈ È≈Ó ◊æ‚∆ó«¬µ˜Â ¿πÈ∆ ‘∆ Á∂ ‘πøÁ∆ ˛ «‹ÂÈ∆ «⁄ «’√∂ Á∆ ⁄æÒÁ∆ ‘ØÚ∂Õ

GE. ⁄ÒØ ⁄Ò∆ Á≈ Ó∂Ò≈ó√ø√≈ Á∆ È≈ÙÚ≈ÈÂ≈ ÚæÒ «Ë¡≈‰ «ÁÚ≈¿π‰ Ú∂Ò∂ ¡÷∆Á≈ ˛Õ

GF. «⁄øÂ≈ «⁄÷≈ √Ó≈Èó«⁄øÂ≈ ÓÈπæ÷ Ìæ‡∆ Á∆ Â∑ª √≈Û «ÁøÁ∆ ˛Õ

GG. ¤Ø‡≈ Ó»ø‘ Â∂ Úæ‚∆ ◊æÒó‹ÁØ∫ «’√∂ √ÓfiÁ≈ ÓÈπæ÷ «Ú⁄ Èπ’√ Áæ√‰ Òæ◊∂ ÓÈπæ÷ fi’Á≈

‘ØÚ∂Õ

GH. «‹æÊ∂ ⁄≈‘ ¿πÊ∂ ≈‘ó«‹√ ÓÈπæ÷ ¡øÁ ’øÓ ’È Á∆ «¬æ¤≈ ‘ØÚ∂ ¿π√ ˘ √Â≈ «ÓÒ ‘∆

‹≈Ú∂◊≈Õ

GI. «‹øÈ≈ ◊πÛ Í≈¿»◊≈ ¿πÈ≈ ‘∆ «Óæ·≈ ‘ØÚ∂◊≈ó«Ó‘ÈÂ «‹È∑∆ ’Ø ÎÒ ¿πÂÈ≈ ‘∆ «ÓÒ∂◊≈Õ

H@. «‹‘∆ ’È∆ «Â‘∆ ÌÈ∆ó«’Â∂ Á≈ ÎÒ ‘ «’√∂ ˘ ÌØ◊‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ

HA. «‹‘Û∂ ◊æ‹Á∂ È∂ ¿π‘ Ú∑Á∂ È‘ƒóÎÛ∑ª Ó≈È Ú≈Ò∂ ‘æÊ∆ ’πfi È‘ƒ ’ √’Á∂Õ

HB. «‹È∑∂ Ó»ø‘ ¿πÈ∆¡ª ◊æÒªó«‹√ ◊æÒ Á∆ Êª-Êª ⁄⁄≈ ‘Ø ‘∆ ‘ØÚ∂Õ

HC. «‹‘Û≈ ÏØÒ∂ ¿π‘Ø ’πø‚≈ ÷ØÒ∑∂ó√Ò≈‘ Á∂‰ Ú≈Ò∂ ˘ ’øÓ √Ω∫Í Á∂‰≈Õ

HD. «‹√ Ò¬∆ ◊Ò∆, ¿π√∂ È≈Ò ¿π· ⁄Ò∆ó‹Ø ÓÈπæ÷ Ò≈¬∆ Òæ◊ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ

HE. ‹ªÁ∂ ⁄Ø Á∆ Òø◊Ø‡∆ ‘∆ √∆ó¡≈√ ÂØ∫ ÿæ‡ «‹È∂ «ÓÒ ‹≈‰ ¿π‘ ‘∆ ⁄ø◊≈Õ

HF. ‹Á Âæ’ Ó≈√ ÂÁ Âæ’ ¡≈√óÁπæ÷ Ú∂Ò∂ ‘Ω∫√Ò≈ Á∂‰ Ò¬∆ ’«‘‰≈Õ

HG. ‹Ø √πæ÷ ¤æ‹» Á∂ ¸Ï≈∂, È≈ ÏÒ÷ È≈ Ïπ÷≈∂óÿ Ú◊ √πæ÷ «’Ë∂ ‘Ø È‘ƒÕ

HH. fi»· Á∂ ÍÀ È‘ƒ ‘πøÁ∂ófi»·∂ ÏøÁ Á∆ ˜πÏ≈È «÷Û’ ‹ªÁ∆ ˛Õ

HI. ‡πæ‡» Ì≈Û∂ Á≈ ’È≈, Âª ’πÛÓ≈ Á≈ ‘∆ ’È≈?ó‹∂ ’Ø∆ ⁄∆˜ ÍÀ√∂ Á∂ ’∂ ‘∆ ÒÀ‰∆ Âª √≈’

√ÏøË∆¡ª ÂØ∫ ‘∆ «’¿π∫ ÒÀ‰∆Õ

I@. ·»·≈ ÌøÈ ’πÈ≈Ò∆ ⁄æ‡óÒ≈ ÍÚ≈‘∂ Â∂ ÓΩ‹∆ ¡≈ÁÓ∆Õ

IA. ·ø‚∂ ÁπæË ˘ Î»’≈ Ó≈È∆¡ªó¡ÀÚ∂∫ Î‹»Ò ‘πæ‹Â≈ ’È∆¡ª

IB. ‚πæÏ∆ Âª ‹∂ √≈‘ È≈ ¡≈«¬¡≈ó‹Á ¡≈Í‰∂ ‘πøÁ∂ ‘Ø«¬¡≈ø Ú∆ Èπ’√≈È ‘Ø ‹≈Ú∂Õ

IC. ‚πæÒ∂ Ï∂≈ Á≈ ¡‹∂ ’πfi È‘ƒ «Ú◊«Û¡≈ó«Ú◊Û«Á¡ª «Ú◊Û«Á¡ª ’øÓ ·∆’ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ

ID. ‚≈„∂ Á≈ √æÂ∆ Ú∆‘ƒ √Ωó‹ÁØ∫ Â≈’ÂÚ ÒØ’ Â≈’Â È≈Ò √Ì ’πfi ÒÀ ÒÚ∂∫Õ

IE. «‚æ◊∆ ÷ØÂ∂ ÂØ∫ ◊πæ√≈ ÿπ«Ó¡≈ ”Â∂óÈπ’√≈È «’√∂ Â∂ ◊πæ√≈ «’√∂ ‘Ø È≈ÒÕ

IF. ‚ø‚≈ Í∆ ‘À «Ú◊«Û¡≈, «Â◊«Û¡≈ Á≈ó√÷Â∆ ÂØ∫ «ÏÈ≈ ’øÓ ≈Ó È‘ƒ ˛Õ

IG. ÂπøÂ Á≈È, Ó‘ª Á≈ÈóÁ≈È ’È Òæ«◊¡ª «˜¡≈Á≈ √Ø⁄‰≈ È‘ƒ ⁄≈‘∆Á≈Õ

IH. Â∂Ò Á∂÷Ø Â∂Ò Á∆ √≈ Á∂÷Øó√Óª «Ú⁄≈ ’∂ ’øÓ ’ØÕ

II. ˚æ’ª È≈Ò ÚÛ∂ È‘ƒ Íæ’Á∂ó«ÏÈ≈ ÍÀ√∂ Á∂ ’Ø∆ ’øÓ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ

A@@. ÊØÊ≈ ÁÈ≈ Ï≈‹∂ ÿÈ≈ó÷Ø÷Ò∂ ÓÈπæ÷ Ï‘πÂ ΩÒ≈ Í≈¿π∫Á∂ ‘ÈÕ

A@A. Á≈Ò «Ú⁄ ’πfi ’≈Ò≈ó«’√∂ ◊æÒ «Ú⁄ ËØ÷≈ «Á÷≈¬∆ Á∂Ú∂Õ

A@B. Á» Á∂ „ØÒ √π‘≈Ú‰∂óÁ» ⁄∆˜ ⁄ø◊∆ Òæ◊∂ Í È∂Û∂ ¡≈¿π‰ ”Â∂ Ïπ∆ Òæ◊∂Õ

A@C. ÁØ‘ª ÿª Á≈ ÍÃ‘π‰≈ Ìæ÷≈óÁØ Ï∂Û∆¡ª «Ú⁄ ÒæÂª æ÷‰ Ú≈Ò≈ ÓÈπæ÷ ’Á∂ Í≈ È‘ƒ Òæ◊

¡«Ë¡≈¬∂-BF : ¡÷≈‰


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

√’Á≈Õ

A@D. ÁÛ∑ Úæ‡ ˜Ó≈È≈ ’æ‡ ÌÒ∂ «ÁÈ ¡≈¿π‰◊∂óÌÒ∂ «ÁÈª Á∆ ¿πÓ∆Á æ÷«Á¡ª Áπæ÷ª Á∂ «ÁÈ

Ë∆‹ æ÷∂Õ

A@E. Á≈‰∂-Á≈‰∂ ”Â∂ ÓØ‘˛ó÷≈‰≈ Í∆‰≈ È√∆Ï È≈Ò ‘∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ

A@F. Á∆Ú∂ ÊæÒ∂ ‘È∂≈ó¡≈Í ¡ÓÒ ’È È≈ÒØ∫ Á»√∂ ÒØ’ª ˘ ¿πÍÁ∂Ù Á∂‰≈Õ

A@G. ËØÏ∆ Á≈ ’πæÂ≈ È≈ ÿ Á≈ È≈ ÿ≈‡ Á≈óÁØ «⁄æÂ∆ Ú≈Ò≈ ÓÈπæ÷ ¡√ÎÒ «‘øÁ≈ ˛Õ

A@H. Ë∂Ò∆ Á∆ Ïπæ„∆ ‡’≈ «√ ÓπÈ≈¬∆óÿ‡∆¡≈ ⁄∆˜ Á∆’∆ÓÂ «˜¡≈Á≈ ÒÀ‰∆Õ

A@I. È∑≈Â∆ ËØÂ∆ «‘ ◊¬∆ Ó»ø‘ ”Â∂ Óæ÷∆ Ï«‘ ◊¬∆ó‹ÁØ∫ ¿πÓ∆Á Í»∆ È≈ ‘ØÚ∂Õ

AA@. È≈Ò∂ ⁄Ø È≈Ò∂ ⁄Âπó’√»Ú≈ ‘πø«Á¡ª ¸Â≈¬∆¡ª ’∂Õ

AAA. È≈Ò∂ ⁄ØÍÛ∆¡ª È≈Ò∂ ÁØ ÁØ-‹Ø ÓÈπæ÷ ‘ Í≈«√¿π∫ Ò≈Ì Á∆ ‘∆ ◊æÒ ’∂Õ

AAB. È≈Ò∂ ÍπøÈ È≈Ò∂ ÎÒ∆¡ªó«’√∂ ’øÓ «Ú⁄ ÁØ‘≈ Î≈«¬Á≈Õ

AAC. Èæ⁄‰ Òæ◊∆ Âª ÿπø‚ ’∂‘≈ó«Ó‘ÈÂ ’È ”Â∂ ÙÓ ’≈‘Á∆Õ

AAD. ÈΩ È’Á È≈ Â∂≈ ¿πË≈ó¿πË≈ È≈ÒØ∫ È’Á ⁄ø◊≈ Ì≈Ú∂∫ ÍÀ√∂ ÊØÛ∑∂ ‘∆ ‘Ø‰Õ

AAE. ÈΩ √Ø ⁄»‘≈ ÷≈’∂ «ÏæÒ∆ ‘æ‹ ˘ ⁄æÒ∆ó√≈∆ ¿πÓ Í≈Í ’Á∂ «‘‰≈ ¡≈÷∆ ¿πÓ «Ú⁄ Ì‹È

ÏøÁ◊∆ ’È Òæ◊ ÍÀ‰≈Õ

AAF. È≈È∆ ÷√Ó ’∂ ÁØ‘Â≈ ⁄æ‡∆ Ì∂óÁØÙ ’Ø¬∆ ’∂ √˜≈ «’√∂ ‘Ø ˘Õ

AAG. Í≥‹≈ «Ú⁄ ÍÃÓ∂Ù ‘Ø‰≈óæÏ ˘ ‘≈‹ È≈‹ √Ófi‰≈Õ

AAH. Í≥‹∂ ¿π∫◊Òª «ÿ˙ «Ú⁄ó‘ Í≈√∂ Ò≈Ì ‘∆ Ò≈Ì ‘Ø‰≈Õ

AAI. Í«‡¡≈ Í‘≈Û «È’«Ò¡≈ ⁄»‘≈óÏ‘πÂ∆ Úæ‚∆ √Ø⁄ Í «Ú⁄Ø∫ ’πfi È≈ «È’Ò∂Õ

AB@. «Í≥‚ Ú«√¡≈ È‘ƒ ¿πµ⁄’∂ Í«‘Òªó’Ø¬∆ ⁄∆˜ ‘≈Ò∆ «Â¡≈ ‘Ø¬∆ È‘ƒ ÒÀ‰ Ú≈Ò∂ Í«‘Òª ‘∆

¡≈ ◊¬∂Õ

ABA. Í≥‹Ø ¿π∫◊Ò≈ Ï≈Ï È‘ƒ ‘πøÁ∆¡ªó√≈∂ «¬’Ø «‹‘∂ È‘ƒ ‘πøÁ∂Õ

ABB. Í∆‘‰ Á≈ ’∆ Í∆‘‰≈óÓπÛ-ÓπÛ «¬’Ø ◊æÒ Áπ‘≈¿π‰ ÂØ∫ Ø’‰≈Õ

ABC. Í∂‡ È≈ Í¬∆¡ª Ø‡∆¡ª, √Ì∂ ◊æÒª ÷Ø‡∆¡ªóÓ˜Á» ˘ Ó˜Á»∆ È≈ «ÓÒ‰≈Õ

ABD. Î√∆ Â∂ Î‡’‰≈ ’∂‘≈ó¡Ω÷≈ ’øÓ ’È ÂØ∫ «Íæ¤∂ È‘ƒ ‘‡‰≈Õ

ABE. Ï»‘∂ ¡≈¬∆ ‹ø‹ «ÚøÈØ ’πÛ∆ Á∂ ’øÈóÍ«‘Òª Ú«‘Ò≈ «‘≈Õ ¡ÀÈ. Ú∂Ò∂ «√∂ ‘∆ ’øÓ ’È≈Õ

ABF. Ïæ’≈ ‹≈ÈØ «◊¡≈, ÷≈‰ Ú≈Ò∂ ˘ √Ú≈Á È≈ ¡≈«¬¡≈ó’πÏ≈È∆ Á∂ ’Á È≈ ’È≈Õ

ABG. Ìπæ÷≈ Ó∂ ’∆ È≈ ’∂ó◊∆Ï ¡≈ÁÓ∆ Ó≈Û∂ ÂØ∫ Ó≈Û∂ ’øÓ Ú∆ ’∂ Âª ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ

ABH. Ìπæ÷∂ Á∆ √∆ æ‹∆ Âª ÷∂‘ ¿π‚≈‰ Òæ◊ó◊∆Ï ’ØÒØ∫ ÍÀ√≈ ¡≈˜≈Á ‹ÁØ∫ ‘ø’≈ ¡≈Ú∂ Âª «¬øfi

‘∆ ’«‘‰≈ ˛Õ

ABI. Ìæ‡ ÍÚ∂ √ØÈ≈ «‹‘Û≈ ’øÈ≈ ˘ ÷≈Ú∂ó√ØÈ≈ ’∆ «‹‘Û≈ Ú≈Ò∂ «√ ’øÓ È≈ ¡≈Ú∂Õ

AC@. Ó»√≈ Ìæ‹≈ ÓΩÂ ÂØ∫ ¡æ◊∂ ÓΩÂ ÷Û∑∆óÁπæ÷ª ÂØ∫ «‹øÈ≈ Ó˜∆ Ìæ‹ Í «¬‘ È≈Ò ‘∆ «‘‰◊∂Õ

ACA. Ó»ø‘ Á∂ ÓπÒ‘≈‹∂ «√ª √Ò≈Óªó«√Î «Á÷≈Ú∂ Ò¬∆ ’È≈Õ

ACB. Ó»ø‘ È≈ ÓæÊ≈ «‹øÈ Í‘≈ÛØ∫ ÒæÊ≈óÏÁÙ’Ò «⁄‘∂ ˘ ¡≈«÷¡ª ‹≈ √’∂Õ

ACC. ÓÈ ‘≈Ó∆ ‘π‹Âª „∂ó’øÓ ’È ˘ «ÁÒ’È≈Õ Ï‘≈È∂ Ï‰≈¬∆ ‹≈‰∂Õ

ACD. ÓπÁ¬∆ √π√Â ◊Ú≈‘ ¸√Âó’øÓ ’Ú≈¿π‰ Ú«‘Ò≈ «„æÒ≈ Í ÓÁÁ ’È Ú≈Ò≈ «Â¡≈

‘ØÚ∂Õ

ACE. Ó∆¡ª Ï∆Ú∆ ≈‹∆, ’∆ ’∂◊≈ ’≈˜∆óÁØÚ∂ «Ëª «¬’ ‘Ø‰ Âª «Ú⁄ØÒ◊∆ Á≈ ÒØÛ ’Ø¬∆ È‘ƒÕ

ACF. Ô≈È∂ ¿»·≈ Ú≈«Ò¡≈ È≈Ò Á≈Ú‹∂ È∆Ú∂∫óÁØ√Â∆ æ÷‰∆ ¡Ó∆≈ È≈Ò Í «ÁÒ æ÷‰∂ ¤Ø‡∂Õ


ÈØ‡ACG. ≈‘ «Í¡≈ ‹≈‰∆¬∂ ‹≈ Ú≈‘ «Í¡≈ ‹≈‰∆¬∂ó⁄ø◊≈ ¿π‘ ‹Ø ⁄ø◊≈ ÚÂØÕ

ACH. æÏ ◊ø‹∂ ˘ ˘‘ È≈ Á∂Ú∂ó¡≈Í‰∆ ⁄∆˜ Á≈ ¡≈Í∂ Èπ’√≈È ’È≈Õ

ACI. æ√∆ √Û ◊¬∆ Í Úæ‡ È≈ «◊¡≈ó√˜≈ Ìπ◊Â ’∂ Ú∆ ¡≈ÁÂ È≈ ¤æ‚∂Õ

AD@. «Ò÷∂ Ó»√≈ ÍÛ∑∂ ÷πÁ≈óÌÀÛ∆ «Ò÷Â «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

ADA. Ò∂÷≈ ÓªÚª-Á∆¡ª Á≈ó«ÙÂ∂Á≈∆ ¡≈Í‰∆ ‹◊∑≈ «‘√≈Ï-«’Â≈Ï ¡≈Í‰∆ ‹◊∑≈Õ

ADB. «Ú‘Ò∆ ‹æ‡∆ ¿πµÈ Ú∂Ò∂ó’Ø¬∆ «Ú¡Ê ’øÓ ’∂Õ

ADC. Ú≈«√ Ù≈‘ È≈ ¡≈ÁÂª ‹ªÁ∆¡ª È∂, Ì≈Ú∂∫ ’æ‡∆¬∂ ÍØ∆¡≈ ÍØ∆¡≈ ‹∆ó‹Ø ¡≈ÁÂª ÍÀ ‹≈‰

‘Ø ¤æ‚∆¡ªÕ

ADD. Ú∂Ò∂ Á∆ «ÈÓ≈˜ ’πÚ∂Ò∂ Á∆¡ª ‡æ’ªó√Óª Òøÿ ‹≈‰ ”Â∂ ’øÓ ·∆’ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ


A. ‘∂· «Ò÷∂ ÍÃÙÈª Á∂ ¿πµÂ «Ò÷Ø :ó

A. ¡÷≈‰ª Á≈ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ ¡Â∂ √æ«Ì¡≈⁄≈ «Ú⁄ ’∆ Ó‘æÂÂ≈ ˛?

B. ¡÷≈‰≈ ¡Â∂ Óπ‘≈Ú«¡ª «Ú⁄ ’∆ Î’ ˛?

C. ‘∂· «Ò÷∂ ’πfi ¡÷≈‰ªÁ∂ ¡Ê «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ‘È, ¿πÈ∑ª Ï≈∂ «’‘Û∂ ¡÷≈‰ ÚÂ∂ ‹≈

√’Á∂ ‘ÈÕ

A. ‹Ø ’Ø¬∆ ⁄∆˜ ÍÀ«√¡ª È≈Ò ÒÀ‰ Âª ’∆ √≈’≈ ’ØÒØ∫ ‘∆ ÒÀ‰≈?

B. ÌÀÛ∆¡ª ¡≈ÁÂª ’Á∂ È‘ƒ ‘æ‡Á∆¡ªÕ

C. «’√∂ Á≈ Ïπ≈ √Ø⁄Ø ¡≈Í‰≈ Ïπ≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ

D. ÓÂÒÏ Ò¬∆ √Ì ’πfi ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ

E. ÿ Á∆ Îπæ‡ ¡≈ÁÓ∆ ˘ ÂÏ≈‘ ’ «ÁøÁ∆ ˛Õ

F. ÓπÛ-ÓπÛ ¡≈Í‰∂ Ïø«Á¡ª ˘ Ò≈Ì Í‘πø⁄≈¿π‰≈Õ

G. ‹∂ ÷Ú≈Ò∂ ‘∆ ‘≈È∆ Á≈ ’≈‰ Ï‰ ‹≈‰Õ

H. ’øÓ ¡≈Í Í≈√Ø∫ È≈ ‘Ø‰≈ ÁØÙ Á»√«¡ª ˘ Á∂‰≈Õ

I. ⁄Ø «¬’-È≈-«¬’ «ÁÈ Î«Û¡≈ ‘∆ ‹ªÁ≈ ˛Õ

A@. Ò≈∂ «’√∂ ‘Ø ˘ ’øÓ «’√∂ ‘Ø Á≈ ’È≈Õ

AA. √æ⁄ Á∆ √Á≈ ‘∆ «‹æÂ ‘πøÁ∆ ˛Õ

AB. √∂Ú≈ Á≈ ÎÒ «Óæ·≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ

AC. ⁄∆˜ ¡≈Í‰∂ ’ØÒ ‘ØÚ∂ „»ø‚Á≈ «’Ë∂ ‘Ø ‘Ø‰≈Õ

AD. ¤Ø‡∂ ÓÈπæ÷ ˘ Úæ‚∆ ÍÁÚ∆ Á∂‰ Â∂ Ú∆ È∆⁄Â≈ È‘ƒ ¤æ‚Á≈Õ

AE. «⁄øÂ≈ Ìæ‡∆ Á∆ Â∑ª ÓÈπæ÷ ˘ √≈Û «ÁøÁ≈ ˛Õ

C. ‘∂· «Ò÷ ¡÷≈‰ «’√ ÓΩ’∂ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ È∂Õ

A. ¿πÒ‡∆ Ú≈Û ÷∂Â ˘ ÷≈Ú∂Õ

B. ¡≈ø‚∂ «’Â∂ Â∂ ’πÛ-’πÛ «’Â∂Õ

C. «√ Úæ‚∂ √Á≈≈ Á∂, ÍÀ Úæ‚∂ ◊Ú≈ª Á∂Õ

D. ’πæÏ∂ ÒæÂ ’≈∆ ¡≈¬∆Õ

E. ’πæ¤Û Ï«‘ ’∂ Á≈ Á≈Û∑∆ ÷Ø‘‰≈Õ

F. ◊ø◊≈ ¡≈¬∂ ◊ø◊≈ Á≈√, ‹ÓÈ≈ ≈¬∂ ‹ÓÈ≈ Á≈√Õ

¡«Ë¡≈¬∂-BF : ¡÷≈‰


ÈØ‡

Í≥‹≈Ï∆-A

G. ◊π» «ÏÈ≈ ◊æÂ È‘ƒ Ù≈‘ «ÏÈ≈ ÍæÂ È‘ƒÕ

H. È‘πø¡ª È≈ÒØ∫ Ó≈√ Úæ÷ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ

I. ËØÏ∆ Á≈ ’πæÂ≈ È≈ ÿ Á≈ È≈ ÿ≈‡ Á≈Õ

A@. È≈Ò∂ ⁄Ø È≈Ò∂ ⁄ÂÕ

AA. Á≈Ò «Ú⁄ ’πfi ’≈Ò≈Õ

AB. Ìæ‡ «Í¡≈ √ØÈ≈, «‹‘‚≈ ’øÈ≈ ˘ ÷≈Ú∂Õ

AC. æ√∆ √Û ◊¬∆, Ú‡ È≈ «◊¡≈Õ

AD. ⁄Ø Á∆ Óª ’Á-Â’ ÷À ÓÈ≈¬∂◊∆Õ

AE. ⁄æÍ‰∆ «Ú⁄ Í≈‰∆ Í≈ ’∂ ‚πæÏ ÓÕ

D. ‘∂· «Ò÷∂ ¡÷≈‰ª ˘ Ú≈’ª «Ú⁄ ÚÂØ Âª «’ ¡Ê √Ófi ¡≈ ‹≈‰ó

(¿) ¡≈‘ Ó»ø‘ Â∂ Ó√ª Á∆ Á≈ÒÕ

(¡) ◊ø◊≈ ≈¬∂ ◊ø◊≈ ≈ÓÕ ‹ÓÈ≈ ≈¬∂ ‹ÓÈ≈ Á≈√Õ

(¬) «ÏæÒ∆ ˘ ⁄»«‘¡ª Á∂ √πÎÈ∂Õ

(√) ¿π‘ «’‘Û∆ ◊Ò∆ «‹æÊ∂ Ì≈◊Ø È‘ƒ ÷Ò∆Õ

(‘) «¬’ ’Ò≈ ÁØ «◊¡≈ª

JJJ

Jalandhar-Delhi G.T. Road (NH-1)Phagwara, Punjab (India)-144411For Enquiry: +91-1824-300360Fax.: +91-1824-506111Email: [email protected]

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY

Punjabi-Iebooks.lpude.in/arts/ba/year_1/DPBI101_PUNJABI-I.pdf · Í≈·¥Ó (SYLLABUS)...

Documents

Transcript of Punjabi-Iebooks.lpude.in/arts/ba/year_1/DPBI101_PUNJABI-I.pdf · Í≈·¥Ó (SYLLABUS)...