Konsiller Tarihi - Francis Dvornik

7/29/2019 Konsiller Tarihi - Francis Dvornik

1/119

KONSLLER TARH Z N K T E N I I . V A T K A N A


2/119

ngilizce Orijinal Bask:

Francis Dvornik, T he Ecumenical Councils , New York, 1961, (Pub-lished In Th e United States O f Am erica By Hawrthon Books)

Franszca evirisinin Basks:Soeur Jean M arie, O . P., Histoire des Conciles, de Nicde Vat ican I I ,Paris, 1966 (Edition du Seuil).


3/119

A T A T R K K L T R , D L V E T A R H Y K S E K K U R U M UT R K T A R H K U R U M U Y A Y I N L A R I

X . D izi Sa. 13

KONSLLER TARHZNKTEN II. VATKANA

n g i li z ce Ya z a n :

FRANGI S D V O R N I K

F ra n s z c a y a e v i re n :

S O E U R J E A N - M A R I E O . P.

F ra n s z c a d a n T rk e y e e v i re n :

Prof. Dr. MEHMET AYDINS e l u k n iv . l a h iy a t F a k l t e s i

r e t i m y e s i

T R K T A R H K U R U M U B A S I M E V A N K A R A

1 9 9 0


4/119

ISBN 9 7 5 - 1 6 - 0265 -3


5/119

EVRENN NSZ

Kilise tarihinde din doktrinlerin ve kilise ile ilgili disiplin meselelerinin

zld ve en azndan zlmeye alld yer Konsiller olmutur.

Hristiyanlk, gerek doduu ortam ve gerekse siyas ve din problemlerinsonucu olarak; daha bidayetten beri eitli akde problemleriyle kar

karya kalmtr. Bir yandan Yahudi reaksiyonu, dier yandan Romannsiyas dar basks altnda Hz. Isann, tebliini rah at b ir ekilde yapa m ad

ve lh mesajlar g n g n ne tesbit edem edii veya tesbit ettiremediitarih bir gerektir. Zaten ok ksa sren nbvvet hayat boyunca da

getirdii lh mesaj salam bir ekilde belli bir zemine de oturtamamtr.Hz. Isadan ancak asr sonra, Roma imparatorluu bnyesinde resm

din olarak kabul gren hristiyanlk; bu mddet zarfnda bnyesine ok

eitli kltrleri, felsefeleri ve sr dinlerinin doktriner mesajlarn maalesefalmtr. Roma imparatoru Konstantinin din hrriyet atmosferinde,

kendine hayat hakk gren ve asrdan beri zuhru iin uygun bir zemin

arayan h ristiyan frkalar, birden gn na karak her biri, kendinin

mevskiyetini iddia etmeye balam; karsndaki gruplar heretik (sapk)olarak vasflandrmaya ynelmitir. Durumun vahameti karsnda akna

dnen Konstantin, hristiyan tarihinin ilk genel konsili olacak olan znikKonsilinin toplanmasn bizzat emretmi ve bununla zel olarak ilgilen

mitir. (M. 325). phesiz znik Komilinden nce de hristiyan konsilleri-

nin topland olmutur. Ancak bu konsillerin hristiyan gelenei iindegenel konsil olma zellii yoktur.

Demek oluyor ki, hristiyanlk zellikle katolik hristiyanlk, doktrinerveya disiplin ile ilgili prob lemleri konsilde zmeye balam ve II. Vatik an

Ko ns iline kadar (1962-1965) da bunu devam ettirmitir. Bu anlam daII. Vatikan Konsili, yirmibirinci genel konsil olarak tarihe gemitir.

Kilise tarihinde grd m z konsillere gre, konsilleri iki nemlikategoride toplayabiliriz:

1. zel Konsiller2. Genel Konsiller

zel Konsilleri de kendi aralarnda e ayrabiliriz:

a) M ill Konsiller: Sadece muayyen bir lkenin din problemlerini

zmek zere o lke mensuplarnn yapt toplantya verilen addr.b) Blge Konsille ri: Bir eyaletteki din problemlerin zme ula

trlmas iin o eyalet piskoposlarnn yapt toplantlardr.


6/119

VI KONSLLER TARH

c) Kt'alararas Konsiller: Sade ce iki vey a kt ay temsil eden

piskoposlarn yaptklar toplantlardr. Yani tm hristiyan dnyasn temsil etmeyen sadece iki veya ktann problemlerini ele alan konsil top

lantsna verilen addr.phesiz zel konsil kararlarnn yrrle girebilmesi iin papanm

bu kararla n tasdik etmesi gerekir.

Genel Konsillere gelince, bunlara kmenik Konsiller de denir. Bu konsil,

bt n dnya piskoposlarnn ve byk din gru plarnn liderlerinin katl

d konsillerdir. Genel Konsiller, papa tarafndan davet edilerek toplanr.Bizzat pap a veya temsilcileri tarafndan ynetilir. k m enik Konsil

kararlarnn geerli olabilmesi iin de bu kararlarn papa tarafndan

tasdik edilmesi gerekmektedir. (Kilise hukuku: 222-229).Ancak kilise tarihin de hangi konsillerin genel konsil olarak kabul

edilmesi konusu da kesin izgilerle belirtilmi deildir. Bunun iin bugnde birok katolik yazar u veya bu konsilin genel konsil olarak kabul edil

mesinde tereddt gstermektedir. phesiz bu tereddtler, kmenik

mefhumunun iyi bir tarifinin yaplmamasndan kaynaklanmaktadr. k-menik tabiri, belli bir lde evrensellii gsterir. Yine de evrensellikte

bir iz fiyet sz konusudur. nk km en izm kavramnn ald anlam,

tarih boyunca deimitir. Ancak kmenizm kavram konsillerle ilgili

olarak dnldnde bunun anlalmas iin bir takm iaretlerin verilmesi gerekir.

Bugn kmenik Konsil, Roma katolik kilisesinin dahil bir ii olarakgrlmektedir. Bu demektir ki, kmenik Konsil sadece katolik kilisesi

mensuplarn ilgilendirmektedir. Fakat bu derece nemli bir toplantyadier hristiyan kiliseleri, nasl ilgisiz kalabilir? L Vatikan Konsili mna

sebetiyle (1959dan bu yana) bu nokta zerinde bir hayli durulmutur.

Yin e de bir genel konsil, btn hristiyan kiliselerinin temsilcilerinin bir

toplants anlamna gelmemitir. Bu durumda genel konsil (kmenik)sadece, papann otoritesine boyun een piskoposlar ve delegeleri bir

araya getirmektedir. Dier kiliseler bu toplantda sadece gzlemcilerletemsil edilmektedir.

Katolik kilisesine gre, kmenik konsil yeryzne dalm tmmahalli kiliselerin temsil edildii yerdir. Fakat bu mahalli kiliseler, katolik

eilimli kiliselerdir. Bunlarn dndaki kiliseler katolik manada kmenik

toplantda yer almazlar. 1917 ylnda yrrle giren kilise hukukunda

kmenik Konsilin tarifi yle yaplmtr: Papa tarafndan davet edilmi

ve Onun tarafndan bakanlk edilmi bir toplantdr. Byle bir toplant, evrenselkat olik kilisesinin yksek dzeydeki temsilcilerini ve piskoposlar bir araya geti-

rir. Sadece bu art lan yerine getiren konsil, kmenik Konsil tarifine uygun d


7/119

Eer kilise hukukunun belirttii bu kriteri, gemiin kilise toplantlarna uygularsak, baz konsillerin bu lye uymadn greceiz. nkbu konsiller, papa tarafndan deil, im para to r tara fndan davet edilmi

lerdir. yleyse, kmenik konsilin ls papa tarafndan davet edilmi

olmak olmamaldr.

Buraya kadar verdiimiz bilgiler nda anlalyor ki, kmenik

ve zel Konsi l tasn ifleri belli bir kritere gre yaplm deildir. Bylece

kmenik Konsil kavramnn, hristiyan gelenei iinde teekkl ettiine

ahit oluyoruz. Buna gre Genel Konsillerin kilisece tevdi edilen anlamve pozisyonu, b iz zat onlarn tarihlerinden, geerli olan ge lenek ve gre neklerden, aktel hukukdan, kilisenin dogmatik doktrininden hareketle ka

rlabilir. Pek tabii ki bunu aratrrken tanrsal hukuk zerine kurulmu

olan kilise hiyerarisinin yaps, temel hareket noktas olarak ele alnmaktadr.

ite tercmesini sunduumuz bu kitapta, hristiyan kilise tarihi iindeGenel Konsiller olarak kab ul edilen yirm ibir genel konsilin tarihi ve

niin topland anlatlmtr. Bu konsillerden sadece ilk yedisi, katolik ve

ortodokslarca mtereken kabul grmekte, dier konsiller ise sadece katolik kilise tarihi iinde genel konsil olarak benimsenmektedir.

Genel Konsil olarak kabul edilen baz konsillerin, Trk Tarihi a

sndan byk nemi vardr. nk bu konsillerin toplanmas, zamanzaman Osmanl imparatorluuna kar Batda belli bir ittifaka ynelik

hareketler olarak grld gibi; bazan da Bizansn Bat dnyasnda kendine papalktan destek aramas eklinde tezahr ettii de grlmektedir.

ite ngilizce olarak Francis Dvornik tarafndan Th e EcumenicalCou ncils (Genel K onsiller), N e w Yo rk, 1961 ad ile yazlan ve Soeur-

M arie tarafndan Franszcaya evrilen Histoire des Conciles de Nicee Vatican II (Konsiller Tarihi, znikten II. Vatikana) Paris, 1966 isimlikitabn elinizdeki tercmesi, Franszca eviriden yaplmtr. Bu tercme

zellikle genel konsillerin tarihi konusunda bize bilgi vermektedir.

Hristiyan genel konsilleri asndan Trk Kltr tarihine k tutacak

olan bu kitabn tercmesi, kltrmze hizmet etmesi ynnden nemlibir boluk dold ura ca kanaatindeyim . Bu konuda dilim izde hibir k ay

nan bulunmaynn da eserin neri konusunda nemli bir etken olduunainanmaktaym.

Konya, 1989

Prof. Dr. Mehmet AYDIN

KONSLLER TARH VII


8/119


9/119

N D E K L E R

Giri ..................................................................................................................... i

I. lk Genel Konsiller ............................................................................. 3

Konsillerin Menei ................................................................................ 3

znik Genel Konsili (M. 325) - mparatorluun Rol ve Pisko

poslarn Haklar .................................................................................... 5

znik Konsilinin Sonular ve 11. Genel Konsil (M. 381) . . . . 9skenderiyye-stanbul-Antakya Arasndaki Rekabet ve nc

Genel Konsil (M. 431) ...................................................................... 12 Ha ydutlar Sinodunda M on ofizizm in Zaferi (449) ............... 15

Kadky Konsili (M. 451) ................................................................ 16Monofizizm le Uzlama Tee bbsleri............................................. 18

mparator Justinien Ve Beinci Genel Konsil (M. 553) ......... 20

Altn c Genel Konsil (M . 680) ....................................................... 21Tasvirler Klt ve Yedinci Genel Konsil (787) ....................... 23

Photienne ekimesi Ve 869 Ve 879 Konsilleri ........................ 26

II . Bat Kilisesin in O rta a Konsilleri ................................................. 33

Reformistler Ve Roma Sinodlar ........................ ............................ 33

Latran Konsilleri (M. 1123, 1139, 1179, 1215) Ve Birinci Lyon

Konsili (M. 1245).................................................... ...................... 36kinci Lyon Konsilinde Kiliselerin Geici Birlemesi (M. 1274) 41

Viyana Genel Konsili V e Templiersler Basksnm Kaldrlmas

(M. 1311-1312) ...................................................................................... 44

III. Konsil Teorisinin Glgesi .................................................................. 49

Batnn Blnmesi: Konsil Teorisinin Kkenleri ....................... 49

Gonstance Konsili (M. 14.14-1418) .................... ......................... . 52

Bale-Ferrare-Florance Konsi li (M. 1431-144.5) . . . . . . . . . . . . . . 54

Konsil Teorisinin K a ln ts ............................................ ................... .. 59Beinci Latran Konsili (M. 1512-1517) ........................................ 59

IV . Tren te Ve Vatikan Konsilleri ......................................................... 61

Reformun Balangc ....................................................... ..................... 61Trente Konsili (M. 1545-1563) ....................................................... 63Trente Konsilinden Vatikan Konsiline ...................... .. 68


10/119

X NDEKLER

I. Vatikan Konsili (M. 1869-1870) .............................................. 70V atik an Konsilinin T a rifi V e Kilisenin Yanlm azl Konusunda

Ortodokslarn inanc ........................................................................... 75

V . II . V atik an Konsil i (M . 1962-19 65) .......................................... 83Genel Kon sil lerin K sa Kronolojisi ................................................. 101Konsiller Konusunda Fransftca Bibliyografya .......................... 105


11/119

G R t

Pap a X X I II . Jean tarafndan yeni bir genel konsil davetine karar verilmesi, bu teebbste kilisenin hayatiyetinin yeni bir delilini gren btn

katolikler tarafndan sevinle ve memnunlukla karlanmtr. Konsil toplama karar, Roma ile birlememi dou kiliseleri tarafndan olduu kadar;

baka hiristiyan mezhepleri tarafndan da yararl bir hareket olarak kabul

edilmitir.

Sadece hristiyanla deil, btn dinlere dman olan modern ideolojiler karsnda btn hristiyanlarn daha sk bir ibirlii zarureti, gittike

kendini hissettirmektedir. Yine, ruhun kuvvetini dorulayan her srar vebu tehlikelere kar koyacak her kesin zm, sempati ile karlanmaldr.

Katolik kilisesinin yce efinin etrafnda toplanan konsil babalar,hereyden nce; kiliseye doktrin ve disiplin konularnda soru getiren prop-lemleri zeceklerdir. Yinede bu proplemlerin ou, btn hristiyanlar

megul ettii iin; konsil tartmalarnn, farkl hristiyan kiliseleri arasnda

bir yak n lam a yolu aa ca da mid edilmelidir.Kitabn birinci blmnde belirtildii gibi Papa X X II I. Jean bu

genel konsili toplayarak kilisenin kkenlerine kadar varan asrlk bir ge

lenei yeniden canlandrmtr. Bu gelenek, ilk yedi konsil boyunca doukilisesinde nemli bir gelime gstermitir. Bu konsillerde Roma ile birlemi doulu konsil babalar, kutsal teslis ve kurtarc konusunda btn hi-

ristiyanlar iin mterek olan temel domalar belirlemilerdir.

Dier yandan konsiller, dou hiristiyanlm bat hiristiyanl ile

birletiren bir ba tekil etmektedir. te bunun iin biz de okuyucu nun

dikkatini, konsillerin tarihi zerine ektik.

Photius itizalini ileyecek olan IX. asr konsilleri, douda olduu kadarbat d a da tartma konusu olmulardr. Bu proplemin, kilise tarihisinearzettii glkler nedeni ile, biz, bu arada batl kilise hukukularnn;

evrensel olarak kabul edilen yedi genel konsile, dou kilisesinin evrenselolarak kabul etmedii sekizinci konsili (869-870) nasl ilave ettiklerini deaklamaya alacaz.

Konsil gelenei, ortaa boyunca ve X IX . y zyla kadar ilk genel kon

sillerin eklinden, ok farkl bir ekil altnda bat kilisesi tarafndan devamettirilmitir. Bu son noktann aydnla kavumas iin aratrmamz tarihi

muhtevann iine yerletirmemiz gerekecektir, ite, batl kilise babalarnn

F . z


12/119

KONSLLER TARH

iinde bulunduu ou kez grltl atmosferi hatrlatan Avrupa tarihiile ilgili hzl kubakmzm nedeni de budur. Papann etrafnda toplanan

topluluklar, bu ortam iinde kilisenin yeni problemlerini zmeye gayretgstermilerdir.

Batnn sondan ikinci genel konsili olan I. Vatikan konsili tarafndan

ifade edilen Papann yanlmazl, asrlardan beri, yorulmadan merkezibir otoritenin zaruretine iaret eden bat l kilise hukukularnn ve ilahiyatlarnn en nemli ii olmutur. Bu merkezi otorite, inan ve ahlk

konusundaki nihai kararnda hata yapmayan Papann ahsnda bedenle-mi bulunmaktadr.

Bu yanlmazlk tarifinin, kilise birliine balca engel tekil ettii iin;

bunun, ortodokslarm kilise yanlm azl inancna han gi lde yaknolduunu gstermek iin ksa bir blm ilave ettik.

Bu ksa incelemenin, kilisenin konsil geleneini daha iyi anlamak

ve daha iy i deerlendirmek iin yararl olaca n mid etmekteyiz.

II. Vatikan konsilinin 1959daki daveti ile kilise, konsil geleneiniyeniden canlandrm bulunmaktadr. Bu konsil, 8 Aralk 196 5 de ta mam

land iin, incelememize yeni bir blm ilave etme mutluluunu duyuyoru z. Bu blmde, konsil oturu mlar srasnda alman bt n kararlara

temas edilmitir.

Fransis Dvornikubat 1966


13/119

1- LK GENEL KO N SLLER :

K O N S L L E R N M E N E :

Hristiyan konsillerinin menei konusunda yap lan her tartma M . 52yln da Kudste toplanan Havariler meclisini ve 0, Kutsal Ruha ve bize

iyi grnd szleriyle balayan mektubu hatra getirmektedir. Bu dokman, hristiyanlara, Havariler tarafndan alnm olan Eski Ahidin btn

emirlerini, putperestlikten Hristiyanla geenlere empoze etmeme kararn

iln ediyordu. Bu cmle, ciddi konularda, sa-Mesih ve Havariler tarafndan formle edilen prensiplere gre, bir stat tesbit etmek zere toplanan

piskopos meclisleri tarafndan ilk asrlar boyunca sk sk tekrar edilipdurmutur.

Genelde bu toplantlar havarilerin, nemli yahudi cemaatleri kurduu

Roma eyaletlerinin baehirlerinde veya belli bal byk ehirlerinde

yap lyord u. Bu cemaatler de srasyla eyaletlerin geri kalanlarnda hiristi-yanlm yaylm a merkezleri haline ge liyord u, ite bu olay bize, Petrusun

ve Paul un mek tuplar nn niin Rom a im parato rluu nun dou ve bat

eyaletlerindeki ve bunlarn bakentlerindeki hiristiyanlara hitap ettiiniaklamaktadr. Bu bakentler, t alya da R om a, A syada Efes, Yunanistan da

Corinthe, Makedonyada Selanik idi. Yine bu olay, havarilerin kararnnSuriyenin baehri olan Antakya ve Kilikyann eyaletlerindeki hristiyanlara

kadar niin iletildiini de aklamaktadr, ite bu det ilk kilisenin Romaimparatorluunun politik blnmesine gre, tekiltlanmasnda etkili

olmutur. Bylece, eyaletlerin baehirlerinde oturan piskoposlara; konsilleri toplama ve tartmalar ynetme insiyatifini brakma tabii hale

geldi, ite bu hal, dier blgelerde oturan piskoposlara nisbetle onlara,

bir stnlk salam t. Bunun sonucu olarak , metropolit olara k adlandrlmlard. nk onlar, baehirlerde (Metropolis) oturuyorlard, ite

bu durum ilk genel konsil olan M . 325 deki znik konsili ile meyyidele-

miti.

Aslnda, douda yap lan ilk konsillerle ilgili ok az dok man a sahibiz.

Bu tr meclislerin tekiltiyle ilgi li olarak bize ulam en deta yl bilgileriRoma Afrikasnn baehri olan KARTACA piskoposu aziz Cypriene

bo r luyuz. O , hav arilerd e olduu gibi, piskoposlarn mzakeresinin de

kutsal ruh tarafndan ynlendirildiine inanmt. Bunun iin aziz Gyprien,252 senesinde Afrikada yaplm olan konsilin kararn yle dile getirir:

{Kutsa l Ruhun ilham sayesinde iyi diye hkm ettik.) Dier yandan onun


14/119

4 KONSLLER TARHl

mektuplarna gre, bu piskopos toplantlar, Roma senatosunun oturumlarna yn veren kurallara gre tedricen ekillenmitir. O, konsil daveti

iin, imparatorun senatoyu toplantya ard terimleri aynen kullan

yor. Bylece, tartmalarn seyri, piskoposlarn istiaresi ve on larn cevab,Roma senatosunun prosedrn takip ediyordu. Ayn kurallara M. 313deFausta saraynda toplanan Rom^ konsilinde de riayet edilmitir. Aslnda

byle bir gelimede hayre t ed ilecek hi bir ey yok tu r. Eyalet bakentlerinde,

belediye meclisi otu ru m lar da ayn ekilde, piskoposlarn ve Rom a vatandalarnn alk olduklar Roma senatosu oturumlarna benziyordu.

Fakat uras da bir gerektir ki konsil veya sinod (Synodes) toplama

deti, ilk hiristiyan imparatoru byk Konstantinin hiristiyanl kabln-

den ncede kilisede cari olan bir husustu. ou defa dnldnn

aksine, Konstantin ne bir Agnostikti ne despot bir pheci ve ne de devletiin dini smren biri idi. On un h idaye ti samimi idi ve o kesin olarak

Ruha ve kutsala inanyordu. Fakat Grek politik felsefesinin tesiri altnda

Roma cumhuriyetini yutan otokrat monariden baka bir ey olmayanbir tek politik sistem tanyord u. Bu felsefe, devlet bakanma, te basmn

maddi ve manevi menfaatlarnm stnde mutlak bir otorite vererek onu

tanrlatryordu. ilk hiristiyan politik filozoflar, zellikle Cesareeli kilisetarihisi Eusebe, hiristiyan eitiminde, bu politik sistemi benimsemilerdir.

Bylece bu dnyada imparator, Allahn temsilcisi olmak iin tanrsalkarakterden yoksun grnm ve ondan madde ve mn zerinde yce

gc miras almtr. Yine, ebedi kral olan sa-Mesihin temsilcisi olarak

onun ilk grevinin, insanl tanrya sevketmek olduu sylenmitir.

Konstantin, bu yeni gr asn kabl etmi ve dini devlerini ciddiyealmtr. Bir ok resmi buyruklarnda yer alan deklarasyonlar, onun samimi

yetini, hiristiya n im an nn sa fiyeti ve kilise bir lii i in g sterdii abayisbat eder. Bunun bir rnei, Afrikal Donatisteslerin sebep olduu bir

kavgada, piskoposlarn istei zerine onun mdahelesinde grlmektedir.

yle ki, Afrikal banazlar, ikence srasnda iman zaafiyet gsteren vedaha sonra bundan dolay tvbe eden rahipleri ve piskoposlar hiristiyan

olarak kabul etmiyorlard. Afrikadaki temsilcisi hiristiyan Aelafusa 314yln da gnderd ii m ek butunda Konstantin, bu a lkan tya niin son verm eniyetinde olduunu yle aklamaktadr: Bu trl tartmalar Allah',

sadece insanln aleyhine deil; benim de aleyhime evirir. Hkmette ve onun hi-

mayesinde tanrnn kutsa l iradesi, her eyi yapm tr. Yine bu tr tartmalar, Ta n-

r''y baka tedbirler almay a yneltir. phesiz btn insanlarn katolik dinini, ken-

disine borlu olduklar Kadiri M utla k olan A llah 'a ok yce sayglarn ve kar-

delik balar ile birlemi olduklarm grmedike ne istirahat edeceim ne de A l-lah'tan refah ve mutluluk bekliyeceim."

te bu satrlar, Konstantinin sadece politik imann deil, ayn zaman da da onun A llah a ibadeti ve kilise bnyesindeki sulhu yceltmesin


15/119

KONSLLER TARH 5

deki samimiyetini de gstermektedir. Yukarda zikredilen tefrikaya sonvermek iin, o G aule den be piskoposla, Rom a piskoposunu davet etmi,onlar ihtilf konusunda hakem tayin etmitir.

Fakat Konstantin, cri olan Kilise geleneini pek bilmiyordu. Pisko

poslar tarafndan yukarda ihtilfn zm Konstantine havale edildiizaman o, yasal yollara bavurmu ve davay inceleyecek ve karara bala

yacak bir mah keme kurmutu. Bunun i in Papa I. Sylvestre, im paratorundavetini kabul etmi, fakat kilise geleneini takip ederek bu mahkemeyi

konsile evirmi ve oraya ondrt talyan piskopos davet etmiti.

Konstantin, kilise prosedrn renir renmez dini konulardaki

kararlar Sinod halinde toplanan piskoposlara brakmt. Nitekim, Dona-tistesler, Papann bakanlk ettii Roma Sinodunun kararn reddedince

o, Arlesda bir baka konsil toplamaya karar vermitir.Arles konsiline Konstantinin gnderdii mektup, im para to ru n gerek

hislerini ortaya koyuyor ve nihai karar piskoposlara deil; kilise ileri

mavirlerine brakt eklindeki yaygn kanaati da reddediyor. Konstantin, Donatisteslerin reddleri ve kendi hkmne bavurmalar karsndakrlr. Bunu yle belirtir: Onlar, benim hkmme bavurdular. Mesihin

hkmn bekleyen bana. nk, hakikatte piskoposlarn karan, Mesihin ahsikarar gibi alnmaldr. Allahn hkmn reddettikten sonra benim hkmme ba-

vurmaya cesaret eden bu kanun mfterilerine ne demeli?.

Bu szler aka gsteriyorki Konstantin, nihai karar olarak piskoposlarn konsil kararm kabul eden kilise uygulamalarn benimsiyordu. Dier

taraftan, imparator olarak kendi vazifesine de sayg gstererek bu karardestekliyordu. Yine Konstantinin bir baka mektubunda, Donatistes

lerin inatlna zldn yle ifade eder: Eer ktln maskesini

kaldramazsam Allah'n huzurunda ciddi ekilde sulu olacam. Hibir ey, be-

nim kararl szme ve imparatorluk grevime, hatay y ok etmek, y anl grlerin

kkn kazm ak, insanl sa f bir dinle, sam imi bir birlikle, kendisine borlu olu-

nan bir tapnma ile Allaha tapmaya gtrmek kadar iy i bir cevap olam az N i

hayet, son are olarak Donatisteslere kar Arles konsilinin ald karar

tasdik etmitir.

Z N K G E N E L K O N S L ( M. 325) - M P A R A T O R L U U N R O L V E P S K O

P O S L A R IN H A K L A R I :

Konsillerin menei zerindeki aratrmamz, ilk genel konsillerde

imparatorlarn roln daha iyi anlamamza yardm etmektedir. YineM. 325de ilk genel konsili znikde toplama insiyatifi de Kostantine aid

olacaktr.

ilk nemli itizal hareketin, neden olduu dzensizliklerden uzun

zaman muzdarip olan Afrika hristiyan cemaat ile Donatist hareket, snrl


16/119

6 KONS L L E R T AR H

kalmt. phesiz kilise iin yine Afrika kkenli bir baka hareket, dahatehlikeli olacakt. nk o, geleneksel kilise retisine yani geleneksel

Kutsal Teslist hcum ediyordu.

Bylece, ilk hristiyanlarn teolojik tasavvuruna arzedilen ilk i, BABA-OUL-KUTSAL RUH unsurlarnn yaratl ynnden ilikilerini cemaat

leri asndan dah a ak ekilde belirlemek olacakt. Faka t, ok ta nrclk

inancnn stn olduu putperest bir evrede yaayan hristiyan Apolojistler

ve dnrler i in ; bu, old uka zor bir iti. II, ve III. asrn baz il hiy at

lar, Allahn birliini belirtmek isteyerek; Teslisin ikinci uknmunu

birinciye bala m ak hata sn ilemilerdir. O nla r, bu ball aadak i

gibi farkl ekilde aklyorlard: OuTun tanrln klterek veya yegn e

ve tek olan Allah'n ayn zamanda olmayan tezahrn kabul ederek. . . p

hesiz Roma, bu hatalar iddetli bir ekilde sadece mahalli konsillerdereddetmiti.

An cak skenderiye li Rahip bilgin Arius, O ul u ak bir ekildeBabaya balayarak bu hatalara Diyalektik bir forml kazandrnca;

Romanm bu mahalli reaksiyonlar kifayetsiz kalmt. Ona gre, Oul,

Babamn bir yarat idi. nceden ezeli olarak mevcut deildi. Bununiin Oula ancak dolayl olarak Allah diyebiliriz diyordu Arius. nk

Oul, Baba ile, iradesiyle birlemiti. Ariusun retisi, ilk defa skenderiye

Piskoposu Alexandre tarafndan mahkum edilmi, sonra M. 318de yzpiskoposun topland Msr konsilinde mahkum edilmiti. Fakat Arius,

doktrinini inatla mdafaa etmi ve hatta Th alia ou le banquet Spirituelisimli basit insanlar batan karan popler bir savunma kaleme alm

ve birka da nfuzlu piskopos bu harekete katlmt.

Bu arada Konstantin, Roma imparatorluunun Dou kesiminin vali

si olan L icin iu s'u yenmiti. Bu durum Konstantini hem dounun hem de

batnn hakim i yapmt. Bylece, sken der iye, Rom adan sonra R om a

mparatorluunun ikinci ehri olmu ve Msr, talyann tahl anban

haline gelmiti, ite bundan dolay Ariusun sebep olduu heyecan, imparatorun dikkatini ekmi ve Ispanyada Kurtuba Piskoposu olan danma

n Hos iu s'u, hengi temin iin derhal Iskenderiyeye gndermiti. Hosiusise baar salayamaynca Antakyada bir Sinod toplamaya (M. 325) ve

orada Ariusun fikirlerini mahkum etmeye karar vermiti. Fakat alkantbyd ve dier dini problem ler zm bek ledii i in Konsta ntin ,

tm imp aratorlu a ait piskoposlarn a rarak bir konsil toplam aya kara r

verdi, i te bylece , ilk genel konsil, kk A syann z nik ehrinde M . 32 5 de

toplanm oldu.

Bu ilk konsilin dokmanlar bize kadar muhafaza edilemedi. Fakat

Gesareli Eusebe, Vie de Constantin adl eserinde, konsil tartmalarnndetayl bir tasvirini brakmtr. Onun rivayetlerinden anlalyorki znik


17/119

KONS LLER T A R H 7

Komilinin prosedr, daha nce kilise tarafndan Romada ve Afrikada

benim senen Senato prosed rnn ayns olmutu. Bunun i in im parator,piskoposlar konsile, senatrleri davet ettii gibi davet ediyordu. Piskoposlar

da senatrlerin istifade ettii masraflarn imparatorlua ait olduu seyahatimtiyazndan ve Roma imparatorluunda iyi dzenlenmi olan posta teki

latndan yararlanyorlard. Senatoda olduu gibi, askda kalm problemler,konsilde de nce zel komisyonlarda en nemli piskoposlar ve imparator

tarafndan tartlm ve neticede BABA-OULun tabiat problemini,

Kon silin tayin etmesine karar verilmiti. Kon silde O U L un baba ile

ilikisini en ak ekilde ifade eden Yunanca Hom oousios kelimesi nerilmiti.

Konsil oturumlarna imparator, ahsen bakanlk etmiti. Romasenatosunda zafer heykeli, bakanlk krssnn nnde duruyordu. Bu

rada ncil, imparatorla piskoposlarn arasna konmutu. Senatoda olduugibi, im parator, niin bu konsili topladm ve piskoposlarn, tariflerini

sunmadan nce tartacaklar konuyu aklamt. Daha sonra da piskopas-

lara teker teker gr noktalarn aklamak zere bavurulmutu.

yzonsekiz piskopos, imparator tarafndan nerilen formln, kilisenin mevsuk imann tam o larak ifade ettiini akladlar. Kre do (Cre do)-

ya be lirlenen form l sokulun ca , yks ek sesle okunmu ve piskoposlar ta ra

fndan onaylanmtr. Bu Kredo hl bugn hristiyanln en kutsal sem

bollerinden birini tekileder ve evharistik lit rj i nin de bir ksm n olu

turur.

Bu dogmatik karardan sonra konsil babalar disiplinle ilgili bazkararlar da mzakere etmilerdir. Kutlanmas tartma konusu olan

Paskalya bayramnn, daima pazar gn kutlanmasna karar verilmitir.

Fakat bu kutlama, hibir zaman Yahudi bayram ile ayn zamanda olm-

ya cakt. Yine bu konsil srasnda Papaz snfn disipline eden yirm i kar ar

alnmtr. Bundan byle, piskoposlarla ilgili takdislerde piskopos ola

cakt ve imparatorluun idari taksimine gre kilise tekilat tasvip grmt.

Aslnda bu kara rla metropolitler in , im para to rluun eyletlerindek i pisko

poslara gre imtiyazl pozisyonu kabul edilmi oluyordu. Bylece, dahasonra patrik olarak adlandrlacaklar iin bir bekleme ta konmutu.

Birok eyletleri iine alan piskoposluk bakentlerinde oturan pisko

poslar Exarqueslar (Genel valiler) diye adlandrlacakt. zel birtakmimtiyazlar, onlar, bir Exarque tarafndan ynetilen piskoposlardan stn

bir hale getirm iti. Bunun i in R om a ( ta ly a>Piskoposluu) zel bir n ce lik le

bata geliyo rdu. O nu, Iskender iyye (M sr Piskoposluu) takip ed iyord u.nc srada Antakya (Dou Piskoposluu) vard. Kudsn ise sadece,

Sezarm bakentinin karsnda bir eref ncl vard.

lk genel konsil raporlarna gre imparatorun, konsil davetinde vetartmalarn seyrinde ilk plnda rol oynad grlyor. Bu ise, kilise iin


18/119

6 KONSLLER TARH

kalmt. phesiz kilise iin yine Afrika kkenli bir baka hareket, dahatehlikeli olacakt. nk o, geleneksel kilise retisine yani geleneksel

Kutsal Teslist hcum ediyordu.

Bylece, ilk hristiyanlarn teolojik tasavvuruna arzedilen ilk i, BABA-O U L -K U T SA L R U H unsurlarnn yaratl ynnden ilikilerini cemaatleri asndan daha ak ekilde belirlemek olacakt. Fakat, ok tanrclk

inancnn stn olduu putperest bir evrede yaayan hristiyan Apolojistlerve dnrler i in ; bu, olduka zor bir iti. II, ve III. asrn baz ilhiy at

lar, Allahn birliini belirtmek isteyerek; Teslisin ikinci uknmunubirinciye bala m ak hatasn ilemilerdir. Onla r, bu ball aadaki

gibi farkl ekilde aklyorlard: Oul'un tanrln klterek veya yegne

ve tek olan Allah'n ayn zamanda olmayan tezahrn kabul ederek.. . p

hesiz Roma, bu hatalan iddetli bir ekilde sadece mahalli konsillerdereddetmiti.

Ancak sken deriyeli Rahip bilgin Arius, O ul u ak bir ekildeBabaya balayarak bu hatalara Diyalektik bir forml kazandrnca;

Romann bu mahalli reaksiyonlar kifayetsiz kalmt. Ona gre, Oul,

Babann bir yarat idi. nceden ezeli olarak mevcut deildi. Bununiin Oula ancak dolayl olarak Allah diyebiliriz diyordu Arius. nk

Oul, Baba ile, iradesiyle birlemiti. Ariusun retisi, ilk defa skenderiye

Piskoposu Alexandre tarafndan mahkum edilmi, sonra M. 318de yzpiskoposun topland Msr konsilinde mahkum edilmiti. Fakat Arius,doktrinini inatla mdafaa etmi ve hatta Thalia ou le banuet Spirituel

isimli basit insanlar batan karan popler bir savunma kaleme alm

ve birka da nfuzlu piskopos bu harekete katlmt.

Bu arada Konstantin, Roma imparatorluunun Dou kesiminin vali

si olan Lir in im 'u yenmiti. Bu durum Konstantini hem dounun hem de

batnn hakim i yapmt. Bylece, skend eriye, Rom ad an sonra R om a

imparatorluunun ikinci ehri olmu ve Msr, talyann tahl anbar

haline gelmiti, ite bundan dolay Ariusun sebep olduu heyecan, imparatorun dikkatini ekmi ve Ispanyada Kurtuba Piskoposu olan danman Iiosiu s'u , hengi temin iin derhal Iskenderiyeye gndermiti. Hosius

ise baar salayamaynca Antakyada bir Sinod toplamaya (M. 325) veorada Ariusun fikirlerini mahkum etmeye karar vermiti. Fakat alkant

byd ve dier dini problemler zm bek ledii iin Konstantin,tm impa ratorlua ait piskoposlarn ararak b ir konsil toplam aya karar

verd i, i te bylece , ilk genel konsil, kk Asyann znik ehrinde M . 325 de

toplanm oldu.

Bu ilk konsilin dokmanlar bize kadar muhafaza edilemedi. Fakat

Gesareli Eusebe, Vie de Constantin adl eserinde, konsil tartmalarnndetayl bir tasvirini brakmtr. Onun rivayetlerinden anlalyorki znik


19/119

KONS LLER TAR H 7

Komilinin prosedr, daha nce kilise tarafndan Romada ve Afrikada

benimsenen Sen ato prosed rn n ayns olmutu. Bunun i in im para tor,piskoposlar konsile, senatrleri davet ettii gibi davet ediyordu. Piskoposlar

da senatrlerin istifade ettii masraflarn imparatorlua ait olduu seyahatimtiyazndan ve Roma imparatorluunda iyi dzenlenmi olan posta teki

latndan yararlanyorlard. Senatoda olduu gibi, askda kalm problemler,konsilde de nce zel komisyonlarda en nemli piskoposlar ve imparator

tarafndan tartlm ve neticede BABA-OULun tabiat problemini,Konsilin tayin etmesine karar verilmiti. Konsilde O U L un b aba ile

ilikisini en ak ekilde ifade eden Yunanca Homoousios kelimesi nerilmiti.

Konsil oturumlarna imparator, ahsen bakanlk etmiti. Roma

senatosunda zafer heykeli, bakanlk krssnn nnde duruyordu. Bu

rada incil, imparatorla piskoposlarn arasna konmutu. Senatoda olduugibi, imparator, n iin bu konsili topladn ve piskoposlarn, tariflerini

sunmadan nce tartacaklar konuyu aklamt. Daha sonra da piskopas-lara teker teker gr noktalarn aklamak zere bavurulmutu.

yzonsekiz piskopos, imparator tarafndan nerilen formln, ki

lisenin mevsuk imann tam olarak ifade ettiini akladlar. Kredo (Credo)-

ya belirlenen form l soku lunca, yksek sesle okunm u ve piskoposlar ta ra

fndan onaylanmtr. Bu Kredo hl bugn hristiyanlm en kutsal sembollerinden birin i tekileder ve evhar istik lit rji n in de bir ksm n olu

turur.

Bu dogmatik karardan sonra konsil babalar disiplinle ilgili baz

kararlan da mzakere etmilerdir. Kutlanmas tartma konusu olanPaskalya bayramnn, daima pazar gn kutlanmasna karar verilmitir.

Fakat bu kutlama, hibir zaman Yahudi bayram ile ayn zamanda olm-

yacakt . Y in e bu konsil srasnda Papaz snfn disipline eden yirmi kara r

alnmtr. Bundan byle, piskoposlarla ilgili takdislerde piskopos olacakt ve im parato rluun idari taksimine gre kilise tekilat tasvip grmt.

Aslnda bu kara rla metropolitler in, im para to rluun ey let lerindeki pisko

poslara gre imtiyazl pozisyonu kabul edilmi oluyordu. Bylece, dahasonra patrik olarak adlandrlacaklar iin bir bekleme ta konmutu.

Birok eyletleri iine alan piskoposluk bakentlerinde oturan pisko

poslar Exarqueslar (Genel valiler) diye adlandrlacakt. zel birtakm

imtiyazlar, onlar, bir Exarque tarafndan ynetilen piskoposlardan stnbir hale getirmiti. Bunu n i in R om a (ta ly a Piskoposluu) zel bir n celik le

bata ge liy ord u. Onu, Iskenderiyye (M sr Piskoposluu) takip ed iyordu.nc srada Antakya (Dou Piskoposluu) vard. Kudsn ise sadece,

Sezarm bakentinin karsnda bir eref ncl vard.

lk genel konsil raporlarna gre imparatorun, konsil davetinde vetartmalarn seyrinde ilk plnda rol oynad grlyor. Bu ise, kilise iin


20/119

8 K O N S L L E R T A R H

tehlikeli ve onun din konuda bamszlnn aleyhine imi gibi grlebilir. Fak at by le bir durum pratik dzeydeki nedenlerle, ilk kilisenin o

devirde tannan tek politik felsefeye ve imparatorluun politik tekilatna

adaptasyonu sonucu olmutur. Dier yandan Tanrmn inayeti de kiliseyive onun kutsal haklarm koru yordu. Mesel, k k bir olay, lah birinayet olara k doktrinel ynden ^piskoposlarn bam szln korumutu.

Bu, imparatorun Senatoda oy verme hakknn olmamas idi. Bamszlklarnn bir kalnts ve Roma Cumhuriyetinin yksek kanun koyucular

vasfna sahip olarak bu oy verm e im tiyaz , senatrlere tahsis edilmiti.

phesiz senatrlerle ilgili g, cumhuriyetin prensliklere dnmesindensonra azalmt. (Gerekte bu, klk deitirmi bir monari idi.) Fakat

hibir imparator, en otokrat olanlar bile, Senatoyu feshe ve senatrlerden

imtiyazlarn kaldrmaya cesaret edemedi, ite bunun iin, znik Konsilinin/ raporlarnn hi b ir yerinde, Ko nsta ntin in, piskoposlarla beraber oy' kulland zikredilmemitir. yle ise, orada im paratorlarla piskoposlarn

haklar arasnda bir uzlama sz konusudur, ite bu uzlama, tarihi birnceliin sz konusu olduu, piskoposlarn imtiyazl durumunu muhafazaediyordu, ite bu birok hatlarla piskoposlarn benzedii senatrlerin

imtiyaz idi. Fakat Romanm ncelii nereden geliyordu? Hl lh inayet,konsil tartm alarn da; Ro m a temsilcilerine ncelik salyordu. nk,

Ro m a Senatosund a en nemli koltuk, birinci senatr vey a ba senatrce

igal ediliyordu. O, en yksek bir seviyede bir sayg gryor, imparatorunve dier senatrlerin de g venini salyordu. M zak erelerde ilk fikri sorulan

o oluyordu. lk oylamay o yapyordu. Aklamalar ve oyu ile dier mes

lektalar zerinde derin bir nfuz icra ediyordu ki, onlarn birou, onun

kararma ve oyuna aynen itirak ediyorlard.

Sonraki konsillerde daha az olmakla birlikte, grld gibi bu

prensibe znik Konsilinde de riayet edilmitir. Muhtemelen bu durum,

Kk Asya yolculuuna katlanamyacak kadar yal olan Papa I. Syl-

vestreye bal bir iti. Bu konsile o, kendisini temsilen iki piskopos d e il;sadece iki rahip gndermiti. Bat ise, en mehurlar Kurtubal Hosiusolan drt piskoposla orada temsil edilmiti. Hosius, nemli bir danman,imparatorun bir srda idi ve Kredonun formle edilmesinde ok byk

bir rol olmutu. Bunun iin K red o yu, R om a Piskoposunu tem sil edeniki rahipten nce o imzalamt. Daha sonra o, Roma delegesi olarak imzalistesinin bana kaydedilmi ve Roma delegelerinden biri olarak kabul

edilmitir.

Grld gibi, merkez Romamn ncelii prensibi, ilk genel konsillerde konmu ve M. 325den beri de korunmutur. Hatta konsillerdehazr bulunmyan piskoposlara, konsil kararlar hakknda bilgi verdiimektubuyla Konstantin, kilise ileri konusunda piskoposlarn sahip olduu


21/119

KONSLLER TARH 9

gcn, bilincinde olduunuda gstermitir. Bu gce saygl olarak kendiimparatorluk imtiyazlarn da kskan bir ekilde gzeterek, konsil kararlar

hakknda yle diyordu: Gn bu lutfunu ve olduka kutsal olan emri, ka-

bul etmeye hazr olun. nk, piskoposlarn kutsal konsilinde karar verilen herey,

Alla h'n iradesine atjedilm elidir.

Z N K K O N S L N N S O N U L A R I V E I I . G E N E L K O N S L (3 81) :

imdi ilk kilisenin, spiritel planda bile olsa, niin imparatorun direktiflerini kabul ettiini daha iyi anlyoruz. Kralln Grek anlay,

ilk hristiyanlarn arasnda geni lde yaylm ve onun kilise retisineadaptasyonu ise imparatorlarn yolsuzluklarna kar, salam bir engel

olara k grnyord u. Fak at politik Grek felsefesi, hristiyanlam bile

olsa; hiristiyan iman iin ok abuk bir ekilde tehlikeli grnmt. Yine,Konstantinin, gerek imann tarifine ahsen katlm olduunu ve Ariusun

mahkumiyetini imzaladn daha sonra ise, hiristiyanlkla Aryanizm

arasnda bir uzlama salamak iin onun bu ak tavrn, terk ettiinibiliyoru z. Konstan tin, bu politika istikametinde z nik konsilinin cesurkahraman, skenderiye piskoposu aziz Athanasei Trevese srgn et

miti. Bylece, Konstantin, O U L un sadece B A B A ya benzediini (Ho-

moiousios) iddia eden yar Aryenlere (Semi-Ariens) destek olmu oluyordu.Herhalde, yzseksen derecelik bu dnn sebebi, dini olmaktan ok po-

litike benziyordu. Fakat Ariusun taraftarlar znik konsilinden sonrateslim olmamlard, Bylece Msr, iki fesadn arasnda daima vahi bir

mcadele alan olmutur. Tabiatiyle bu tavr ile imparator, imparatorluun

en nemli eyaleti olan Msr pasifize etmek istiyordu. Buras, znik kredo

kararm ak ekilde hafifletmeye elveriliydi.

Yin e o za man kab ul edilmi olan po litik felsefe de, Konsta ntininbu mph em tutumunu aklamaktadr. Ary enler ise by le bir felsefenin

prensiplerini kendi karlar iin ok mahir bir ekilde istismar etmilerdir. Buna gre mademki yeryzndeki imparatorluk, ebedi kral biz

zat Baba Allah tarafndan ynetilen semavi imparatorluun bir yanksidi. yleyse, Oul da uluhiyeti kabul eden hiristiyanlar, semavi monarininbir im aj, yer yznde A llah n temsilcisi, bir tek im parator tarafndanyn etilecek olan yeryz monarisini tehlikeye koyuyo rlard.

phesiz, Konstantinin byle bir belaat karsnda etkilenmi ol

mas mmkndr. Olu Konstans ise, tamamen bu dnceye katlmtr.O nu n Arye nlere gsterdii sempati, sayesinde bu itiz al hareketi, yava

yav a douda yaylmtr. Karde lerinin trajik ekilde lmn den sonra

II. Konstans tm imparatorluun yegane hakimi olmutu (350-361). teo zaman bu itizal hareketi baty da elde etmiti, imparatorlua, Arya-nizmi empoze etme arzusuna ramen Konstans, Aryanizmin kredosuna,


22/119

10 KONSLLER TARH

tebasmm inanmas iin zorlama yapma cesaretini gstermedi. nkimann belirlenmesi Sinodlarda toplanan piskoposlarn bir imtiyaz

idi. Dier taraftan, imann Sinodlarda belirlenmesi prensibi, hiristiyanvicdan na iy ice yerletii iin Konstans da buna sayg gstermek zorunda

kalmt.

, Yine Konstansm insiyati.fi ite bir ok sinod toplanm ve bu sinedir lara daim a itizal taraftar piskoposlar hakim olmutur. Bylece, itizal

doktrinini yaymak iin faydaland sinodlarn kararlarna sayg gsterenKonstans, kendisinin deil; sinodlarn kararlarn empoze ettiim iddia

ediyordu. Prensip olarak bu doruydu. Fakat sinodlar hata iindeydi.stelik, imparator tarafndan davet edilen sinodlar da olduka oktu.

Mesel, 341de Antakyada, 343de Sofyada (Bulgaristan), 351de Sir-

miumda, 353cle Arlesde 355de Milanoda, 357, 358de 1. ve 11. Sirmi-umda, 359da Rimini ve Seleuciede, toplanan konsiller bunlardand.

Bunun iin Pagan yazar Amianus Marcellinus, durmadan yer deitirmelerinedeni ile halk tamacln bozduklar ve imparatorluun hzinesini

ar yk altnda tuttuklar iin piskoposlara, sitem etmektedir.

Bu alkan tl dnemde pap a 1. Jules, konsiller tarihinde yeni bir dnemigsteren ok nemli bir beyanat vermitir. Aryenler, Athanas mahkum

eden Tyr sinodunun kararn bozan Roma sinoduna kar kmlar ve

Konstantinin toplad Roma sinodunun genel konsil olarak kabul edilmesini iddia etmilerdi. Fakat papa, bir konsilin genel kabul edilmesi

imparatorun daveti ile deil; btn kilisenin konsil kararlarm kabul etmesiyle olabileceini beyan etmitir. Bu arta ise sadece znik konsili

uyuyordu.

Mahalli sinodlarn en nemlisi, 34.3de Sardiquede (Sofya) topla

nan sinoddur. Bu sinod, bat imparatoru Konstans tarafndan kardei

Konstansm rzas ile davet edilmitir. Bylece Konstant, ayn ehirdetoplanan itizal hareketine katlmamt. ou batl olan Ortodoks pis

koposlar, bu konsilde, bat kilisesinde kanun haline gelen nemli kararlaralmlardr. Alman kararlar arasnda nc ve beinci kararlar, disiplin

konusunda Romay, tm kilisenin yksek mahkemesi olarak kabul ediyordu. Bu mahkemeye , bir konsil ta ra fndan azledilen her piskopos, ba

vura biliyord u.

Bu arada znikin ok ak tarifinin bir hafifletilmesi olmas iin bir

forml bulma abalar sonunda Aryenler, saysz mezheplere blnm

lerdi. Bu ise, onlarn pozisyonunu zayflatmt. Nihayet 361de imparatorKonstansm ve 378de dou imparatoru Valensin lmnden sonra,

imparatorluk desteinden mahrum kalnca da aznla dmlerdi.Grek babalarndan Bazil, Nazianzeli Gregoire, Nysseli Gregoire ve aziz

Ath an as, teolojik eserleri ile A ryen itizalinin bozgununda ok n em li


23/119

KONSLLER TARH

rol oynadlar ve u forml uydurdular: uknumda y a ln z bir tanrsalcevher 1 Yin e bu Grek babalar, Aryan izmle mcadele srasnda doan

bir baka itizalin de snmesini salam lardr. Bu itizal, Kuts al Ruhu,teslisin ikinci uknumunun bir yarat durumuna indiriyordu. Bu itizal

hareketinin belli bal prapogadacs stanbul piskoposu Macedoineolmutu. Bu yanl doktrinin mahkum edilmesi iin skenderiye ve Romada

birok mahalli sinod toplanmt. Buna ramen im parato r byk Theodos

(379-395), imparatorluun tm dou ksmnn piskoposlarn bir konsildetoplamay, bylece Arius ve onun mensuplarn ve Kutsal Ruhun, tanrsal

tabiatn kabu l etmeyen bu yen i itizalin saliklerini m ahkum ederek, kiliseninzaferini gstermeye karar vermiti. Macedoinein itizali, zellikle douda

yayld iin 381de Ista nbulda toplanan bu konsile, bat piskoposlar

davet edilmemiti. Bu konsilde yzelli piskopos hazr bulunmutu. Ma

cedoinein itizali iddetle reddedilmi ve znik kredosuna, Kutsal Ruhuntanrsal tabiatn belirten ifadeler konulmutu. Bu ifadeler, hala bugn

kredoda okunmaktadr. Bu kredo, genelde znik-lstanbul kredosu olarakadlandrlr.

Grld gibi 381de stanbulda yaplan bu konsil, esasta bir genelkonsil deildi. Bu konsil, genellik karakterini, Kutsal Ruhla ilgili kararma

ve bu kararn znik kredosuna dahil edilmesi ola yn a bor ludur. Bu genelkarekter, 4.51de Kadkyd e yaplan Kadky komilinde kabul edilmi

ve IV . yzyln banda Rom a ve btn bat, bu konsili ik inci genel konsilolarak tanmtr. Bu konsil srasnda oylanan kararlar dou kilisesini ilgi

lendiriyordu. zellikle nc karar ok nemli idi. Bu karara gre,

kilise hiyerarisi iinde Romanm ncelii kabul ediliyor ve bundan byleikinci srada skenderiye deil; imparatorun ikametgah olan stanbulyer alacakt. nk bu kabul prensibi, polit ik pla nda genelde do udabenim senmiti. skenderiye ve Antakya piskoposlar da hareketler ini, kilise

iinde kstlayan bu karar kabul etmilerdir.Burada iaret etmek gerekir ki bu tedbir Romaya kar alnm deil

dir. Bilakis, ilk sra yine Romaya verilmi ve onun karsnda hi bir dmanca niyetle stanbul ykseltilmemitir. Bu tedbir daha ok skenderiyeyi

hede f alyordu. nk onun piskoposlar, Arya nizm le mcad ele srasnda

sapk dncelerini dier kiliselere empozeye teebbs etmiler ve dou

kilisesinde hakimiyete gz dikmilerdir. Belki de balangta stanbul,

dier kiliseler zerinde hukuki bir arl olmakszn, sadece bir eref

stnlne sahipti.

1 Ar yan izm, misyoner p i skopos lar Ulphi las sayes ind e , J e r m en kabi le le r i a r as nda

yaad . zel lik le , Go th lar , Van d oleIar ve Lam ba r d sla r a ra s nd a yaygnd . Ulphi las ,kutsa l k i t ab ve yin adabm Got ikeye te rcme e tmi t i r . (383) Aryenler , g ler i i l e d in

l e r in i , mi l l i b i r d in ha l ine ge t i rmi le rd i r . Ancak bu ekoln son mensuplar VI ve VII . as r

da ka to l ik l ie g i rmi le rd i r .


24/119

12 KONSLLER TARH

Ne varki, sadece dou kiliselerini ilgilendiren bu kararlardan Romahaberdar edilmemiti. Aslnda Papa Damase, Konsil sonularndan so

rumluydu. Fakat, Katolik dnyann hiyerarisi iinde stanbulun nceliine kar, Romanm en kk bir protestosuna bile rastlanmamtr.

Yrrl kte olan po litik statdeki bu kabul, fark l ekilde de olsa, Rom atarafndan da benimsenmitir. gnk stanbula atfedilen ncelik, basit

bir eref nce lii olarak grlyordu.

S K E N D E R Y YE - S T AN B U L - A N T A K Y A A R A S I N D A K R E K A B E T V E

N C G E N E L K O N S L ( 4 31) :

Dou kilisesi iinde Iskenderiyenin stnl iddialar, patrik The-

ophile (385-412) zamannda gn na kt. O, stanbul piskoposu Jean

Chrysostomela bu konuda mcadeleye girimiti. Chrysostome, Theophiletarafndan kovulan Msrl rahiplere kucak am ve onlardan, nc asrn

en byk ilhiyatlarndan biri olan Origene tarafndan acele verilen mah

kmiyeti kaldrmt. Devrin en beli vaizlerinden biri olan Chrysostome,kralienin sosyetik yaayn eletirerek hakaret ettii bir srada Thdophile

Ghrysostomeun dmanlar ile birleerek bir Sinod toplam ve Chrysos-tomeu azletmiti. mparator da bu azli onaylam ve cesur reformisti srgn etmiti (403). Fakat bir halk ayaklanmas, imparatora kararn geri

aldrmt. Ancak, imparatorieyle olan yeni bir mcadele yeni bir mahk

miyeti gerektirmi ve bu defa Chrysostome ikinci srgn yolunda lmt. (407).

Chrysostome, masum bir kurban olduu halde imparatorluk sitesinin

piskoposunun haksz mahkmiyeti, merkez stanbul iin aalatc birdurum ve adilikti. te bu trajik olay, belli bal dou kiliseleri arasnda

alm olan rekabeti aka gsteriyordu. Bu rekabet Theophilenin halefi

olan yeeni Cyrille (412-444) zamannda daha da arlam ve ok nemlidoktriner karakterli karklklar patlak vermiti.

M. 381den itibaren teslisin unsurunun ayn olduu ve tek ilhitabiata sahip olduu doktrini, revatayd. imdi ise yeni bir problem il

hiyatlarn dikkatini ekmeye balamt. Bu problem uydu: Teslisinikinci unsuru, insan tabiatyla, tesliste nasl bir birleme yapabilirdi?.

Bilindii gibi bu problem, daha nce Ariyenler tarafndan ortayaatlmt, Bylece onlar, bu problemle sadece oulun Tanrsalln inkretmiyorlar ayn zamanda oulun (bedenlemi kelm) ruhsuz bir beden

stlendiini de sylyorlard. Bunlara gre sann ruhu Kelmd. Budoktrin 381 konsilinde mahkum edilmi ve bir yl sonra da papa Damase

tarafndan bir Roma Sinodunda yeniden reddedilmitir. Buna ramenbu doktrin 381 konsiliyle mah kum edilen Suriye piskoposu Apoll in airele,ikinci bir ekil kazanmt. Ap ollinaire Yu na n filozofu Plato nu izliyerek


25/119

KONSLLER TARH 13

insandaki ruhu, akl ruh ve hayvani ruh olmak zere ikiye ayryor veKelm (Sz) veya Allahn olunun, akl ruhla ayn olduunu reti

yordu.Bu doktrin, ok fazla bir baar salayamad. Fakat ilhiyatlarn,

sada nsan ve Tanrsal tabiatlarn birlemesi doktrinini daha ak halegetirmelerini salad. Bu ada dou kilisesi, sahip olduu dnrler vestadlarla iki teolojik ekolden gurur duyuyordu: skenderiyye ekol,

Anta kya ekol. Birincisi her eyden nce, sann T anrsal ta bia t zerindesrar ediyordu. Bu ekoln temsilcileri, oulun bedenlemesitden sonra iki tabiatn

lam birlemesinden bahsediyorlard. kinci ekol ise, skenderiyye ekolnn

ifadelerinde tehlike gryorlard. Buna gre, nsan tabiat, ilh tabiattarafndan yutulmu oluyordu. Bunun iin Antakya ilhiyatlarndanTarsuslu Diodore ve Mopsuesteli Teodore, Isann beer tabiat zerinde

srar ettiklerinden ve bedenlemi kelime olan sa da ayr tabiatn varlnileri srdklerinden ana doktrinden uzaklam akla itham olundu lar.

phesiz byle bir retinin mantki sonucu, sann annesi olan Meryemin,A ll ah annesi deil; sadece sann annesi olabilec e id ir . Ancak basit inan

sahibi kimseler, Antakya ilhiyatlarnn delillerini takip edecek durumdadeillerdi. Bunun iin onlar i gdsel olarak Meryemden Allah annesi

nvann kabul etmeyen vaizlere kar iddetli sava amlard. Hatta byle

bir neriyi aka ileri srme cesareti gsteren A nta kyal bir vaiz e kar,

stanbulda muhteem bir gsteri yaplmt. Ancak devrin stanbul piskoposu olan Nestorius, vaizi savunan ifadeleri ile bazlarnca yeni itizalin

mensubu olarak kabul edilince kzgnlk daha da iddetlenmiti. Bunaskenderiyeli Cyrille iddetli tepki gstermiti. nk o, Nestoriusunretilerinde yalnz Ortodoks Katolik imanna bir saldr deil; ayn za

m anda kilise hiyerarisi iinde An taky am n perestijini ykseltmek ve bir

defa daha, stanbulu aalatmak konusunu da gryordu. te bunlar,

stanbul piskoposu Nestoriusun mahkmiyetindeki gayretin nedeniniaklamaktadr. stelik hem Cyrille, hem de Nestorius papa I. Celestinin

hkmne bavurmu fakat papa, Nestoriusun retisini reddetmiti.Bunun zerine Cyrille, papanm adna hareket ederek, rakibi olan Nesto-

riusa aforozu gerektiren bir ha talar listesi takdim etmitir. F aka t bu du rumu,Nestoriusun taraftarlar protesto etmi; imparator II. Theodoseda mese

lenin aydnlanmas iin 431de Efesde bir genel konsil toplamaya karar

vermitir .stanbul ile skenderiyye arasndaki rekabet yznden konsil oturum

lar alkantl olmutu. Antakya piskoposu Jean, Nestoriusun yorumlarnatam olarak katlmamakla birlikte daha ok stanbula sempati duyuyordu.

Papann temsilcilii roln elinde tutarak Cyrille, Nestoriusun mahkumiyet in i elde etmek acelecilii i inde Anta kyal la rn ve papalk delegelerinin

gelmesini beklemeyi reddederek, konsili yzelli piskoposla amt. Konsil


26/119

14 KONSLLER TARH

babala n katolik im an n, sann bir ic ik kiilikli, iki tabiatl olduu eklindetanmladlar ve Nestoriusu mahkum ederek grevden aldlar. Daha sonrapapalk delegeleri Efese gelmiler, Gyrillein grne itirak etmiler

ve mahkumiyet karann benimsemilerdir. Kendisinin bulunmad buacele konsil toplantsna zlen Antakya piskoposu Jean, Cyrillein top

lad piskoposlara katlmay reddederek kendisi bir Sinod toplam ve

orada Gyrillei mahkum etmitir. Bu karlkl mahkumiyet, imparatorug bir ikilem karsnda brakmt. Bunun zerine her iki toplantnn

kararn kabul ederek Cyrille, Jean ve Nestorius arasnda arabuluculuk

yapmak istemiti. Ancak Cyrille, im para to ru ve saray, kendi ta ra ftarlarnn; kilisenin mevsuk doktrinini savunduklar konusunda ikna etmek iin

tm diplomasisini kullanmt. phesiz bu konuda, piskoposluun zengin

liinden (imparatorun itibar ettii nedimelerine hediye vererek) ve zellikleTheodosun kzkardei dindar Pulchdrieden byk lde yardm grd.

Neticede Nestorius grevd en alnara k An tak ya manastrna gnderilmive 451 yln da srgnde lmtr. Cyrille ve Anta kyal Jean ise 433 de

aralarnda bir anlama yapmlard. Fakat gemi olaylar yine de her iki

tarafta da ok ac brakmt. nk Antakyallar, Nestoriusun mahku

miyetinde skenderiyye ekolnn zaferini gryorlard. Dou Kilisesininen nemli iki merkezi ve iki ekol arasndaki bu rekabet, sadece Efeste

ve Efes sonrasnda olan ateli tart malar de il; greceim iz gibi san n

tabiatn ilgilendiren tariflerin sonraki gelimesinide aklamaktadr.Sryanice bir tercme iinde aklad doktrini, gnmze kadar

gelen Nestoriusun durumu, daima ilhiyatlar tarafndan tartlmtr.Bunlarn arasnda biroklar, Nestoriusun retisinin balangta Ortodoks

olduunu, ancak onun, grn aklarken Heterodoxe anlama yorumlanmas kolay bir terminoloji kullandn ileri srmlerdir.

Nestori doktrini olarak isimlendirilen doktrin, ksa zamanda Roma

topraklarnda kaybolmutur. Bununla beraber, ok sayda Nestori taraftar,

rana g ederek Nisibde yeni bir teolojik okul ve Seleuci-Ctesiphondada Nestori kilisesi patrikliini kurmulardr. Bylece onlar, Roma impara

torlarnn rakibi olan Pers krallar tarafndan korunmulardr. Neticede,gayretli bir misyonerlikle canl tutulan Nestorilik, Hinde ve ine kadarnufuz etmitir. 2

2 im di oun l uu Ro m a da t op l anm o l an Sa i n t Tho m as ya ba l h r i st iyan l a r ,

Hindis tanda Nes tor i misyonunun i lg in b i r ka l n t s n t eki l eder le r . XI I I . as rda ran n

Moo l lar t a r af nda n i ga l i, Nes tor i l er i h z l b i r a za lm aya sevketmi t ir . Yap lan baka bask l a r ne t ices inde ok az sayda Nes tor i ka lm t r . G n m zd e h l Su r iyede , Kbr s da

N es t o r i l er e r a s t l am ak m m kn dr . V ak t i y l e Nes t o r i o l up d a im di Ro m ada t op l anm

bu l unan K e l dan H r i s t i yan l a r n n pa t r i i Badad da . i kam e t e t m ek t ed i r .


27/119

k o n s l l e r t a r h 15

H A YD U T L A R S l N O D U N D A M O N O F S Z M N ZA F E R (449)

Efes Konsili, skenderiyyenin, stanbul ve Antakya zerindeki zaferinisembolize ediyordu. Bylece, Msr piskoposlarnn perestiji nemli ekilde

ykselmiti. Fakat Antakya ekolnn yanl dok trini ile mcadeleyi okileri gtren skenderiye ilhiyatlar, bedenlemi olun lh tabiat

zerinde fazlaca durmulard. Bylece lh tabiat bu noktada, sannnsan tabiatn yutuyordu. Pek tabii ki bedenletikten sonra Allhm olu sadece lh tabiata sahip bulunuyordu. Monofisizm olarak isimlendirilen sann biricik tabiat doktrinini savunan bu hareket, Msrda

abucak popler hale gelmiti.

Yunan felsefesinin etkisinde Antakya ilhiyat larndan daha fazla

kalan skenderiyye ilhiyatlarna, Monofisizm fazlaca cazib gelmiti.

Yeni Eflatu nculu un kurucusu, Iskenderiyyenin son by k filozofu Plotin,insann tanrlamas iin kiisel bir ahlk disiplinin gerekli olduunu sy

lemiti. Bu dnce, birok hristiyan dnrn etkilemiti. Bunlar,

mrik mensuplarna bile byle bir Tanrlamann akla ve Allaha

teslimiyetle mmkn olabileceini retiyorlard. Bylece, insan eklialtnda ilhlalacakt. Netice olarak, bedenlemi kelime (sz) gerek

hayatn kayna idi.

sadaki nsan tabiat, tamamen birlemek iin Tanrsalla kadar

ykselmiti. Bylece, Bedenlemi Kel m n (sz) nsan ta biatnn lhitabiat tarafndan yutulmas doktrininin niin skenderiyyeli ve dier ilhiyatlara cazip geldiinin sebebi de anlalm oluyordu. Belki de, Msr

halknn insan, krallarna Tanrsal karakter veren antik paanizm inancile dolu idi. zerinde az durulmu olan bu kavram, her insana, Tanrsall

yaklatrm ann ok mmkn olabilecei arzusunu ifade ed ebiliyo rdu. teYunan felsefesi mefhumundan hareket ederek, insann tanrlam as prob

lemini, skenderiyye ekolunun ele al tarznn niinide phesiz bu idi.

Bylece, insann tanrlamas problemi, kpt veya Yunan olmayanlara da

cazip geliyordu. te kpt rahiplerinin monofizitlii fanatike savunmalarnn sebebi budur.

Monofizitlikle ortadoks hrstiyanlk arasndaki ilk atma, patrik

FLAVIENin; monofizitliin yorumcularndan biri olan EUTYCHESi

sapk olarak mahkum ettii zaman stanbulda meydana gelmiti. Flavien,kararn dier piskoposlara ve zellikle papa I. Leona da bildirmiti. Oysa

monofizit doktrin, stanbulda byk baar kazanm, EUTYCHES vearkadalar sarayda dostluklar elde etmilerdi. Ayrca, ihtirasl bir adam

olan skenderiyye patrii Dioscorede bu uurda patrikliinin zenginliini

kullanmakta tereddt etmemiti. Bylece, imparatorun belli bal danmanlarnn desteini kazandktan sonra, II. T H E O D O S E clan yeni bir

genel konsil toplamay da salad. Bu konsil, yeniden 449da Efeste topland.


28/119

6 KONSLLER TARH

Papa I. Leon ise stanbul patriine gnderdii uzun bir domatik mektupda

monofizitlie hucum ediyor ve Isada iki tabiatn varln kabul edendoktrini hararetle savunuyordu.

Durum byle olmasna ramen Dioscore, bir grup fanatik keie tabiolarak konsilde insiyatifi ele almt. Kendisine bal rahiplerin ve im parator

polislerinin yardm ile, konsile jtgelen piskoposlar yldrm t. Neticedepapann delegelerinin ncelii reddedilmi ve papann gnderdii mektuptaokunmamt. Ayrca, Flavien ve dier yksek ortodoks temsilciler de g

revden alnmt. Y ap tkla r hereyi de duygusal b ir ekilde pa pa ya maletmi-lerdi. Dioscoreun adamlar tarafndan hrpalanan Flavien ise, srgn

yolunda lmt.

K A D I K Y K O N S L ( 451) :

Fakat monofizismin zaferi ksa sreli oldu. Papa I. Leon, bu konsilinald h al kararn protesto etti ve Efes Sin odunu (449) bir haydutlarSinodu olarak adlandrd, im par ato rda n da ortodoks doktrini belirlemek

zere, yeni bir konsil toplamasn talep etti. Fakat imparator onun bu

isteini reddetmiti. Bylece, konsil iin onun lmn ve imparatorunkz kardei Pulcherienin Marcienle evlenerek onun tahta gemesini

(450-4.57) beklemek gerekiyordu. Hakikaten yeni imparator, papanntalyada veya Gaule de bir konsil toplama arzusunu reddetmedi. Piskoposlar, nce Iznie daha sonra da Kadkye davet etti.

Bu konsile, aa yukar altyz civarnda piskopos gelmiti. Aslndapiskoposlarn okluu monofizit kavga ile hristiyan dounun ne kadar

kartn aklar. Bu konsilde bat, sadece be piskoposla temsil edilmitir.

Bunlardan da iki piskopos ve iki rahip papay temsil ediyordu. Bunlarnbiri Is panyadan, dier ikisi de A frikadan gelmiti. Konsi l yeleri, Efes

Sinodunu ele alarak onun kararlarn mahkum etmiler Dioscoreu dagrevden almlard. Yine bu konsil de Papa I. Leonun domatik mektubu

okunmu ve oy birlii ile onun, resmi ortodoks katolik inancn ifade ettiikabul edilmiti. Papalk delegeleri yeni bir Dom atik Form l n kompozeedilmesine kar olmalarna ramen, bir piskoposlar komitesi bununla

grevlendirilmiti. Yeniden kaleme alman bu Domatik Forml konsilinaltnc oturumunda kabul edilmiti. Bu formln metni yle idi: He-

p im iz , it tifakla bir tek ve bir icik oul say kabul ediyoruz Ve y in e Onun, birtek ahsda birlemi iki tabiatn kabul ediyoruz (Bu tabiatlar kendi arasnda

birlememi, blnmem i, ayrlm am ve deiiklie uram am tr.)

Kadky konsilinin ald kararlar, son derece nemlidir. nk

onlar bize, genel konsillerin organizasyonu ve prosedr hakknda bilgiverm ektedir. Bu konsilde tartmalarn idaresi ve Bakanlk, im paratortarafndan gnderilen onsekiz delegeye aitti. En muhteem olan konsilin


29/119

KONSLLER TARH 17

altnc oturum, bizzat imparator M A R C E N ve imparatorie PU LC H E-

RIE tarafndan ynetilmiti. Konsil raporlarna gre, papa ve papa delegelerinin iddia ettikleri Bakanlk, vaktiyle Roma Senatosundaki Bakanlk

gibiydi. ncil, mzakere salonunun ortasna konmutu. Tpk, Roma sena

tosundaki zafer mihrab gibi. Konsil babalar da aynen senatrlerin oturduu ekilde oturmulard. Metropolitler ise, Roma yarglar gibiydi. Se

natrlere benzeyen piskoposlar ise, belediye bakanlar gibiydi. Ayaktaduran ve oy haklar olmayan yksek dzeydeki din adamlar, valyelere

benziyorlard. Y ine bu konsilde piskoposlar senatrlere ait bir det olanimparatorlar alkmala usuln de benimsemilerdi. Altnc oturumunsonunda imparator iftini karlayan alklar, hristiyanlaan Grek politik

felsefesinin belli bal konularnn zelliklerini tekil ediyordu. Genelde

bu alklar yle id i: Taasn Marcien! kinci Konstantin, kinci Paul, ikin-ci Davut . Siz ler ortodoks imann m ealesisiniz. Efen dim iz . Sulh mealesini ko-

ruyunuz. Taasn rahip imparator.. Siz ler, kiliseleri doru y ola yeniden koydunuz

Siz, iman doktorusunuz mparatorluunuz ebed olsun.

I. ~L&on gibi hristiyan babalar, imparatora rahiplik atfetmi olmalarna ramen; Marcien, gerek imann iln imtiyazn piskoposlara ver

miti. O nun baehir halkna, konsil kararlarn iln edi tarz bun u aka

gsteriyordu: Emrimiz zerine, sayg deer piskoposlar imparatorluun muh-

t elif eyaletlerinden Kad kye geldiler. Onlar, gerek imann muhtevasn sarahet

le akladlar. Artk bundan byle, her eit bo tartma sona ermi olsun.

Doktrinel tanmlar sona erince, konsil yeleri disiplin konularn ele

almlard. Bylece, Antakya ekolnn iki lideri olan Cyrli Theodaretve U rfal basa eski saygnlklarn yeniden geri verm iler ve K uds

patriklik merkezi haline getirmilerdi.

A ltn c otu rum srasnda, papalk deleg elerinin olm ad bir srada

konsil yeleri, yirmisekizinci karar oylamlard. Bu karar, 381 Konsilinin

stanbula atfettii, ikinci kilise olma srasn tasdik ediyordu. Yine onlar,

stanbul patrikliinin piskoposlarna, Therace, Pont, Asya piskoposluklarzerinde direkt yarglama yetkisi vermilerdi. Papalk delegeleri ise, son

oturumda bu karar protosto etmilerdi. Ayrca Leon, bu karar iddetle

eletirerek Romanm, Antakyann ve skenderiyyenin imtiyazl durumlarn belirtmi ve bu ehirlere bu imtiyazn, havarilerin, Petrusun bura

lardaki ikm etinden geldiine de iaret etmiti. O na gre ise, stanb ul

iin byle bir ey sylenemezdi.

phesiz papanm korkusu anlalyordu, Aslnda Roma, stanbulundier dou patrikliklerine eref stnl olduuna raz olabilirdi. Fakat

tm kk asyanm ve Avrupal Theracein, stanbul patrikliine boyunemesi bir baka olayd. Roma zaten, imparatorluk merkezi ve imparator

larn bakenti olma imtiyazlarn kaybetmiti. imdi kilise iindeki s


30/119

8 KONSLLER TARH

tnln sadece Saint Pierrein miras ve Apostolik karakteri ile de elde

ediyordu. Bunun iin, byk Ldon, Istanbulun yeni yarglama yetkisininileride, Romanm hakl iddialarn da tehdit etmesinden korkuyordu.

Gerekte, Kadky konsili yeleri, Roma piskoposuna stnlk konusunda itiraz etmek istemiyorlard. Roma delegeleri, znik konsilinin

altnc kararnn latince metnifi zikrederek, Roma kilisesinin daimastnle sahip olduunu zikrettiklerinde Kadky konsili yeleri, znikte

oylanan Yunanca metne, ltince tercmeye uymamakla birlikte, bunu

protesto etmemilerdi. stelik, konsil babalar stanbul patrikliinin veimparatorun bu karar imzalamas iin papaya rica etmilerdi. Buradananlalyor ki, yeler Romaya taarruz edici metni tasvip etmiyorlard.

Yaln z , im para to rluun politik blnm esine, kilisenin adap tasyonu konusu

daima akllarda idi. Bylece Iskenderiyyenin, dou kilisesi iindeki hkimpozisyonu kaldrlnca, durum kendiliinden halledilmi oldu. nk

Iskenderiyye itizalin oca haline gelmiti.

Doulular, Romann havarilerin ve Pierrenin ikmet merkezi olmasndan kazand apostolik zellii anlayamadklar iin, ona peknem vermiyorlard. Onlar, Romaya kilise hukukuna sahip olan ilk mer

kez olarak sayg gsteriyorlar ve hatta Romay, imparatorluk ehri olarak

adlandryorlard. Eer tartma konusu olan kararda, Romanm Apostolik

karakterinin farknda olsalard, belkide papay bu metni kabule yanat-rabilirlerdi. Ayrca, papaya gven vermek iin, dou kilise hukuku iinebu karar dahil edilm emiti. Bu karar, ancak IX . yzylda dou kilise hu

kukuna girebilecekti. stanbul ise, konsilin kendi piskoposlarna verdiiyarglam a hakk m kullanmaya devam etmitir.

M O N O F Z Z M LE U Z L A M A T E E B B SL E R :

Kadky konsilinin, imparator tarafndan desteklenmesine ve Diosco-

reun ve taraftarlarnn grevden azledilmesine ramen; Monofizit alkant

Msrda devam etmiti. Mill ve politik rekabetler de sadece yanan ateikrklemiti. Daima Rumlar kskanan, imparatorlukta ve dou kilisesiiinde stanbulun stnlk kazanmasna kzan Msr Kbtileri, Mono-

fizitlii, milli din olarak telkki etmiler ve Kadky konsili taraftarlarnMelkiller yani mparator taraftarlar olarak adlandrmlardr. Ksa

bir sre, Iskenderiyye , Anta kya, Kuds, monofizit temayll piskoposlarcaigal edilmiti. Fakat imparator Marcienin halefi I. Leon (457-474), bu

duruma son vermitir. I. Ldon, Kadky konsilinde belirlenen Kredoyakatlmakla birlikte; o da yeni bir konsil toplayarak monofizitlere baz

tavizler vermeyi tasarlyordu. Ancak, papa I. Ldon, imparatoru bu tasardan caydrmt. Bu defa imparator, o zamana kadar hi yaplmam

olan referanduma bavurmutu. Bylece o, piskoposlardan Kadky


31/119

KONSLLER TARH 19

konsili kararlar iin yazl gr istemiti. Pap adan ve piskoposlardanald cevaplar, dou ve bat hristiyan hiyerarisinin; Kadky konsilinde

belirlenen im an zerinde ittifak ettiini aka gsteriyordu. Onlarnbey an lar, on larn gerek im an tarif haklarn ve im tiyazla rm aka gs

teriyor ve papa dahil, tm piskoposlar, bu konuda imparatorun kendilerineyardm etmesini, kan unla on larn im an ta riflerini g lendirmesini, merkez

lerdeki dikkafal piskoposlar, deitirmesini ve itizali azaltmasn imparatora bir hak olarak tanyorlard.

Fakat imparatorun mdahalesine ramen Monofizizim yaamaya devam etmitir. Bu arada, zorba Basiliquin (475-476), Monofizitlerle birlemek iin; kadky konsilini ve papann yazd doktrinel mektubu aforoz

eden sirklerini, doulu beyz piskopos imzalamt. Ancak yine, imparatorZenon (479-491), Basiliquein kararm bozmu ve yeniden kadky kre-dosunu yrrle koymutur. Bununla beraber Msr tarafndan Kadky

Kredosunun reddi, politik basklara neden olmu, neticede Z^non stanbul

patrii Acace ile, skenderiye Monofizit patrii Pierre Monge arasndakiuzlama anlamasn salamtr. Bu uzlama, Iznik-stanbul konsillerinin

iman ikrarn ve Efes konsilinin kararlarnn zorunlu olduunu iddia eden

bir kredo iinde ifade edilmiti. Am a nevarki, ortodok sluun ve M onofi-zitliin bu tarz bir birleme iinde olduklar srada; imparator Zenon,

Henotigue ad ile birleme karar yaynlamt. Ancak, imparatorun bu

karar, Msrda sadece lml Monofizitlerle, Antakyal Severein mensuplarnca kabul grmt. Bylece, piskopos Pierre Mongedan ayrlan arlar bu karar kabul etmemilerdi. O zaman III. Felix, bu uzlama for

mlnn kadky kararnn bir ihlali olduunu aklam ve aka GerekDoktrin i piskoposlarn ta rif etmesini istemitir. Neticede, hem stanbul

piskoposu Acace hem de skenderiye piskoposu Pierre Mongeu aforozetmitir.

ite Ac ace itizali denen klik bura dan domutur. Bu cereyan

484den 519a kadar devam etmitir. Bu durumda, imparator Znonun

halefi olan 1. Anastase iin Monofizitlik daha elverili geliyordu. Bunun iinuzlama ancak 1. Justinin (518-527) saltanat srasnda salanabilmiti.Bu da, yeeni Justinienin papa Hormisedes (519-523)m insiyatifleri ileelde edilmiti. Papa tarafndan dou piskoposlarna im zalanm ak zeregnderilen Uzlama Mektubu sadece Kadky konsili kararlarn btn

hristiyanlara mecbur etmiyor ayrca, Isa-Mesihin Saint Pierree vaadlerizere kurulmu olan (M att, X V I, 18) R om a kilisesinin, iman konusundakirha niyetini de aka belirtiyordu! Ne varki, Jstinien in, M ono fizitleriortodokslua kazandrma gayretleri, onlarn grlerine sempati duyan

imparator Theodora tarafndan engellendi. Ayrca Theodorann, stanbulkilisesinin bana monofizit temayll bir piskopos getirme teebbs,imparatorluk ehrine ahsen gelen papann mdahelesi nnde baarsz


32/119

20 KONSLLER TARH

la uramt. Fakat bu baarszlktan ylmayan imparatorie, impara-

ratordan stanbul Apostolik elisi olan Vigillenin Romaya terfisini eldeetmiti. Bununla imparatorie, ihtirasl gen piskoposun Monofizitlerikayrmasn mit ediyordu. te bu amala papa Agapitin halefi olan

Silvere, tahttan indirilmiti. Fakat, onun lmnden sonra yeni papa

Vig ile, im para torien in arzularn^reddetmi ve stanbu l patr ii M ennas a,Kadky konsilinin domatik kararlarn tasvip eden bir mektup gndermiti.

M P A R A T O R J U S T N E N V E B E N C G E N E L K O N S L ( 553 ):

Jstinien (527-565), gerek imann savunuculuu ve havariliiroln ok ciddiye almt. Bunun iin kendini ilhiyata vermiti ve pis-

piskoposlarla mnakaay seviyordu. Ortodoks birlie ekme midiyle

Severienneler ve lml monofizitleri e teolojik tartmalar insiyatifinealmt. Bu amala, birka ruhban tarafndan ortaya atlan Teslisin unsur-

larndan biri armha gerildi (3 33 ) , formln benimsemiti. Fakat Papa

II. Jean, havarilerin retisine uygun olarak mdahale etmi ve onu,

otoritesiyle bastrmt.

Bu taviz, Jstiniene monofizitleri kazandrmaynca ona, skenderiyye-lilerin protestosunu tahrik eden Antakya ekolnn ilhiyatlarnn eser

lerini mahkm ederek onlar kazanaca telkin edilmiti. Bunun zerine

imparator, blm mahkum eden bir ferman neretmiti. Bunlar

unlard:1 Nestoriusun stad Mopsuesteli Theodoreun eserleri ve ahs.

2 Cyrli Thdodoretin aziz Cyrillee ve Efes konsiline kar olan

yaz lar .

3 Urfal basm Thdodoru savunan ve aziz Cyrillein itirazlarn

reddeden mektubu.

te varyantlarnda ksmen bozulmu olan bu yazlar, mahkumiyete

lyk oluyorlard. Bununla beraber, ilhiyat sahasna bu kadar mdahale,

Jstinien aleyhine bir protesto frtnas koparmt. nk Cyrli Thdodoretve Ibas, K adk y konsilinde yeniden saygnla kavum ulard. Aslnda

Jstinien aleyhindeki bu muhalefetin gerek nedeni, imparatorun bumah kumiyeti Sinod toplanmadan ve referandumla piskoposlara danmadan

vermi olmasyd. Bu ise, ge lenei aka ih l ld i. Hatta Afr ik al l hiy at

lar, imparatorun fermann hibir itiyada bavurmadan mahkum bile

etmilerdi. Neticede muhalefet tarafndan yer almak zere, Papa Vigilei,stanbula getirmeye kadar gidilmitir.

Sonunda Jstinyen boyun emek zorunda kalm ve stanbulda bir

konsil toplamtr. Fakat bu defa da Papa, ok nazik bir durumda bulunuyordu. nk Afrikal ilhiyatlar muhalefetler inde ok iler i gid iyorlardve im para torun ferm an la mah ku m ettii blm lehinde birtakm


33/119

KONSLLER TARH 21

eserler yazyorlard. mparator ise, mutlak bir itaat istiyordu. Bunun iin

Papa Vigile, kadky kilisesine snarak Sinodda grnmeyi reddetmiti.Bylece konsil, 553 Maysnda Istanbulda Papa olmadan toplanmt.

Konsilin beinci ve altnc oturumlarnda mevcut olan yzaltmbe pisko

pos blm aforoz etmi ve onlarn savunucularn grevden alma veaforozla tehdit etmilerdir. ok sayda batl piskoposun muhalefeti ileheyecanlanan Papa, bu son karar yasaklam ve daha sonra, imparator

taraftarlarnn basks altnda 8 Aralk 553 de stanbul konsili kararnkabul etmitir. Ancak olaylarn derin bir etdn yaptktan sonra, ertesi

yl, 23 ubat 554 de aforozun kadk y konsili kararn r tmedii kan aatinevarmtr. Bylece, Pap a V ig ile 553 stanbul konsilini beinci genel konsil

olarak kabul ederek blmn aforozunu tasvip etmitir. Ar hastaolarak kt dn yolculuunda da lmt.

Papa Vigilein sekreteri ve daha sonra da halefi olan I. Plage 553

stanbul konsilinin genel ve zorunlu karakterini kabul etmesine ramen,Afr ikal piskoposlar onu, ancak, birka sene sonra kabul etmilerdir.

Milano piskoposlar, muhalefetlerini ancak 570den sonra kesmilerdir.Bu arada, Aquilee-Grado tara kilise tekilat 607 ylma kadar resmen

itizal durumunda kalmt. Bununla beraber eski Aquil6e metropoliti,Gradolu meslektan takip etmeyi reddederek, bamszln iln etti

ve kendine patr ik nva nm verdi. Papa, ayn nvan kendisine itaat ettiizam an Grado piskoposuna da vermiti. 3

A L T I N C I G E N E L K O N S L ( 68 0):

Iranllar tarafndan Suriyenin ve Filistinin igali, imparator Herekliusu

(610-641), Suriye ve Msr monofizitlerinin bir gn imparatorluk dmanlar ile birlemesinden korkutmutu. Bu endie onu ve stanbul patrii

Sergei, bir defa daha onlar ortodoks Hristiyanla getirme teebbsneevketmi ti. B yle bir hedefe ise ancak m onofizitlik lehine olan bir uzlama

ile varlabilirdi. Bu amala Serge 619 da bir doktrin nermiti.. . Buna greIsa , bedenlemesinden sonra, nsan ve lh olarak ne ik i iradeye ne de ik i enerji-

y e sa h ip t i. . . Sadece bir iradeye ve enerjiye sahip ti. Mon of iz it li e ak bir tav izolan bu dokrin, Severleri leri ve lm l Monofiz itler i stanbul kilisesi ile birletir-

miti.

Bu arada, baz ortodoks piskoposlarn muhalefetini nlemek iinstanbul patrii Serge, Papa Honoriusa teolojik fikirlerini byk bir us

talkla tehir ettii bir mektup gndefmiti. ahsen, sann iki irade sahibi

olduuna inanan Honorius, patriin mektubundaki mahareti farketmeksizin

3 Gra do pa tr ikl ii 14 51de Ven ed ie n akledi lmit i r . 1348 deki bir dep r em le ehir

yk ld k ta n sonra eski Aqu i lee p a t r ik l i i de U d in e nakledi lm i t ir . 1571de de ka ld r lm t r .


34/119

22 KONSLLER TARH

iki mektupla onu genel olarak tasvip etmi ve bununla beraber sadakibir veya iki enerjiden bahsetm ekten saknmak gerekt iini belirtm iti. T ekenerji (Mono-Energisme) yi redded en bu beyan at, bir tek iradeye ve ya

Monothelismee inanmaya yol aar grnyordu. Heraklius, 638de Mono

fizitleri daha ok tatmin iin, Serge tarafndan kompoze edilen bir imanEchtdseini neretmiti. Bu, bedgnlemi kelimeye sadece bir irade atfedi

yordu. Echtdse, genelde douda kabul edilm iti.

Fakat ne yazkki ortodoks imannda yaplan bu yenilikten beklenen

politik sonular meydana gelmedi. Dou eyaletleri, mslman arap-lar tarafndan istila edilmi ve kristolojik birtakm tartmalara nedenolan hristiyanlar arasndaki blnme, araplarm ilerlemesini kolaylatr

mtr. Neticede 637de Antakya Patriklii slm hakimiyetinin altna

girmi ve bir yl sonra ayn akibete Kuds uramtr. 642de de ise Msrmonofizitleri, mslman araplar kurtarclar olarak karlamlardr.4

Dini retiye, imparatorun mdahalesinin, batda sebep olduu

hn (Papa Honoriusdan sonra gelen btn papalar, Herakliusun Echte-

seini reddetmilerdi.) imparatora talyay kaybetme korkusunu vermiti.Bunun zerine imparator II. Gonstant, yeniden Echtesei hatrlam ve

yayn lad bir dek larasyonda sadaki iradeler konusunun tartmasn

yasaklamtr 648. Papa I. M artin, type diye adlandrlan bu deklarasyonu

reddetmi ve Latranda bir Sinodda sann iki iradeli ve iki enerjili olduuna

dayanan sahih iman doktrinini aka belirlemi ve itizal yanllarn aforozetmitir. Fa ka t o, imp arator polislerince tutuklan arak sta nbu la gnderilmi,hrpalanarak Crimd srgn edilmitir. Srgnde 655 de lmtr. Ayn

akibet, ehit olarak len papaz Maxime gibi dier ortodoksluk savunucularn da bekliyordu. . .

Ancak bu tip davalar, taly ada sadece honutsuzluun artm asna

neden olmu ve imparator IV. Constantin, doacak tehlikeyi sezmiti.

O , daha nce, imp aratorluu n dou eya letlerini kesin olarak kaybetmiti.

imdi ise Batnn ve kilisenin sakinletirilmesi zaruri grnyordu. Bunaise, ancak yeni bir genel konsil toplamakla ulalabilecekti. (Papa Agathon

tarafndan bu sevinle karlanmt).

4 t iza l le r i , kad ky konsi li im an na ge t i rm ek i in , b i rok te ebbsle r yap lm o lm a

s n a r a me n , m i ll i kil ise le r o l a ra k t e k ila t la n m o la n Mo n o f iz it l ik , g n m z d e h a l Ms rd a ,

S u r iy e d e , T r k iye d e , Me z o p o ta m y a d a v e Ha b e i s t a n d a y a a ma k ta d r . 60 .0 0 0 k a d a r

Msr l k ip t i , Ro m a Ka to l ik ki li ses i i le b ir le mit i r . Fa ka t oun luk (b i r m i lyon da n fazla )

da ima monofiz i t l ie inanmt r . Melk i t o r todoksla r i se , Ms rda , Sur iyede , F i l i s t inde

o t u r a n r u m l ar d r . B u n l a r n d a o u n l u u h a l it i za l d u r u m u n d a d r . ( T a h m i n e n 3 20 .0 0 0 ) .

Bun la rd an sa dece 150 .000 i Rom a ka to l ik ki li ses i i le b i r le m eyi kab u l e tmi t i r . M ezo p o t a m y a ve S u r iye m o n o f izi t le r i , Ur fa p isk o p o su J a q u e s a n i sb e t le Ya k u b i l e r ( J a c o bi t es )

diye ad land r l r . n k J aqu es VI . a sr n ik in c i ya r s nd a m on ofiz i t k i li sele r in in te k i l t

l a n ma s n a o k k a tk d a b u lu n mu tu r .


35/119

K O N SLLER TA RH 23

Bylece altnc genel konsil, yani nc stanbul konsili yzyetmi

piskoposla Kasm 680den Eyll 68e kadar imparatorluk sarayndaki

kubbeli salonda toplanmt. Bu konsile, Consilium trullanum ad bu sa

londan dolay verilmitir. Bu konsilde, Papa Honorius dahil tm Monothd-lisme (Isada bir tek iradeye inanma) savunucular mahkum edilmiler ve

kadky konsili iman forml aadaki szlerle tamamlanmtr: sadablnmeyen, ayrlmayan ve biribirine karmayan iki iradeyi ve iki enerjiyi kabul

ediyoruz ik i irade, insan i irade gibi tanrsal iradeyi tak ip eder ve ona tabi olur.

Bundan byle, Honoriusun stanbul Patriine gnderdii mektuplar, iman konusunda otorite olarak kabul edilmeyecekti. Pa pa Aga tho n un

halefi II. Leon, altnc konsili genel konsil olarak tamm ve imparatora

yazm olduu mektubunda Honor iusu it izalin yay lmasn durd urm ayara k

grevini yapmad iin knamt. Bu knama, Romal piskoposlarntahta gemelerinden nce okuduklar ve imzaladklar man forml

iinde XI. asrda hl mevcuttu. Fakat beinci ve altnc genel konsillerdehibir disiplin karar oylanmamt. Bunun iin Justinien, ayn salonda962de yeni bir konsil toplamaya karar vermiti.

Bu konsile, ikinci Trullien Konsili veya Quinisexte (Synodus-Quin-

isexta) Konsili ad verilmiti. nk bu konsil, beinci ve altnc konsilleri

tamamlyordu. Ayrca bu konsil, genel konsil ad altnda toplanmasnaramen, sadece Dou Kilisesinin disiplin problemleriyle megul olmutu.

Piskoposlar tarafndan konsilde oylanan yziki karardan bazlar, BatKilisesinin detlerine aykr olurken, Kadky Konsilinin yirmisekiz karar,

yeniden kab ul edilm itir. Fakat neticede Papa Serge, alnan kararlar kabul etmemitir. mparator da onu kabule zorlayamamtr. Ancak papay,

delegelerin elinden Ravenne ve Roma milis kuvvetleri kurtarmt. Gn

mzde hl doulular bu konsili, beinci ve altnc genel konsillerin birtamamlaycs olarak kabul ederler. Mehur kilise hukukusu Gratinin de

kanaati bu merkezdedir.

T A S V R L E R K L T V E YE D N C G E N E L K O N S L ( 78 7) :

Dou ve Bat Kiliseleri arasndaki uurum Iconoclaste (Tasvir veput dman) denen kavga srasnda daha ok derinlemiti. Bu doktrinel

savaa imparator, III. Lyonun (717-741) direkt mdahalesi, daha ok birtahrik unsuru oldu. mparator 726 tarihindeki ferman ile hristiyanlar,

azizlerin resimlerine tapnmaya kar koruyordu. Birok tarihiye gre buferman, imparatorluun birok eski Dou eyletlerini Mslman Araplarn

igalinden sonraki durumunu yanstmaktadr. III. Lon, Araplarn iler

lemesini, stanbul kaplarnda durdurmay baarmt. Fakat imdi Msrnkaybedilmesinden sonra, budanm imparatorluun tahl ambar halinegelen kk Asyada imparatorluk; gl, politik ve dindar bir dmann


36/119

24 KONSLLER TARH

karsnda bulunuyordu. Bu blge, daima Filistin ve Suriyeden gelen

semi tik fikir lerin tesirlerine m aruz kalmt. Blge h alknn byk bir ounluu, din eylerin resmedilmesi karsnda Yahudi dncesini paylayordu. phesiz, bu tutum benzer bir reaksiyonla Msliimanlar tarafn

dan da desteklenmiti, imparator III. Leon, bu fikirlerin galip geldii

Isauriede bymt. Putperestlik olarak kab ul ettii tasvirler kltne

olan muhalefeti, muhtemelen onun ald ilk eitimden ileri geliyordu.

ilk fermann meydana getirdii karkla ramen III. L&n, ikincibir ferman la, sa-M esihin, aziz lerin bt n resimlerini ve tasvir kltnyas aklyo rd u. Ayrca im para to r, doktrinel sa haya mdah alesin i hakl

gstermek iin; Papa II. Grdgoirea imparatorun rahiplik karakterine

iaret ederek, ald karar bildirmiti. Ayn ekilde 740da yeni kanunu

olan Eglogueun mukaddimesinde bu konuyu tpk havarilerin yce reisiolan Pierree M minler srsn otlatma emrini verdii gibi kendisi de

Isann bunu emrettiini aklamt.

Mukabil cevabnda papa ise, imparatorun iddiasna kar kmakszn

byle bir g revin, ger ek im an be lirlem ek i in konsiller toplayan ve rahiplerle tam ittifak halinde olan imparatorlara, verilebileceine iaret

ederek unu ilve e tm itir: D ogm alar im paratorlar deil, rahipleriilgilendirir. Nasl ki rahibin, sarayn ilerini idare ve imparatorlara bir grev

nerme hakk yoksa imparatorun da kiliseyi ynetme, din adamlar snfna

hkmetme, ok aziz olan sakrementlerin sembollerini ekip evirmeye vetakdis etmeye hakk yoktur. Biz sizi bir imparator olmaya ve bu vasflara

layk bir rahip olmaya davet ederiz.

Yin e de im parator, tasvir yanls Germ ain in yerine bir k onoklast

patrik atamt. III. Gregoirein (731-74.1) Tasvir dmanlarm aforo-zu na cevap olarak da Bizansa bal olan Jalabre ve Sicilyadaki piskopos

luklarn gelirlerine el koymutu. Neticede, Romadan sadece bu iki eyletdeil, Rumlarn ikmet ettii llyrieyi ve Thessalonique papalk naibliini

de stanbul patrikliine balamt.

Dou Kilisesi ile Bat Kilisesinin ayrlmasnda bu son tedbirin ok

rol olmutu. nk bu tavr, kilise iinde stanbulun mevkiini takviyeediyor; Dou ile Baty biribirine balyan Illyriedeki kprnn son

kemerini de ykyordu. Bylece llyrie iki asr boyunca, stanbu l la Romaarasndaki en vahi kavgalarn sava alan olacakt.

III. Ldonun halefi, Constantin V. Copronyme (741-775), durumubiraz daha iler i gtrm t. 754 de sta nbul da bir konsil toplam ve o

unluu imparatorluun Dou kesiminden gelen 338 piskopos bu konsildehazr bulunmutu. Bu piskoposlara, anti-ikonoklastlarm ve zellikle onlarn cesur szcs olan Yuhanna Dmknin (Jean de Damas) aforoz


37/119

KONSLLER TARH 25

edilmesine, azizlerin resimlerini ve onlarn tebcilini knayan kararlarn

onaylanmasna msade etmiti.Konsilde btn patrikler mevcut olmad halde (mesel, stanbul

patriinin yeri botu. Dier patrikler de tasvirlerin lehinde bulunmulard.)Bu konsil de yedinci genel konsil olarak iln edilmiti. Konsil kararlarnamuhalefet eden piskoposlar grevden alnmlar, rahiplere zulmedilmi,ilerinden bazlar da bu uurda lmtr. V. Constantinin halefi IV.Leonun kars olan dul imparatorie rene, kk olu adna veklet ettii

(780-790) saltanat dneminde, ortodoks hristiyanlk ancak zafere ulaabilmiti. A yrc a patrik Tarasem desteiyle ve papa I. H adrienin rzasylaimparatorie Istanbulda bir konsil toplamt. Fakat bu konsil TasvirKranlar tarafndan datlmt. Buna ramen impa ratorie, konsili

bir yl sonra 787 de znie naklettirmiti. Sekiz oturum sonunda, im para torluun bat blgesinden gelen 350 piskopos, konoklast konsillerininkararlarn mahkum etmi, tasvirler kltnde tebcil edilen resimlerin,

tasvir ettii ahslar olduunu ilan etmi ve ibadete lyk olann yalnzAllah olduu belirtilmitir . kinci znik konsili olan yed inci genel konsilkararlan, papa tarafndan onaylanm ve dou da bu kararlar tasvibetmitir. Yine de bu konsil, batda ok sonra tannmtr. Almanyay,Fransay, spanyamn bir ksmn iine alan imparatorluun kurucusuCharlemagne, kendisinin ve kendi piskoposlarnn itirak etmedii bir kon-

silin kararlarn kabul etmemiti. Ayrca, ok kt bir rastlant sonucukonsil kararlarnn yanl bir tercmesi, piskoposlarn tasvirlere tapnmaktan bahsettiklerini telkin ediyordu.

Ch arlem agn em ilhiyatlar ise, derhal resmi bir yay nla (LivresGarolins), konsil kararlarn iddetle eletirmiler, iki konsili reddetmiler.Sadece tasvirlerin eitici deerleri zerinde durmulardr. Papa ise, 787konsilini savunmutur. Neticede, kilise hiyerarisine kar tedbir almaktan

ekinen Kral 794deki Frankfurt konsilinde 787 konsilinin kararm reddetmiti. Bylece IX. Asrda bu konsilin kararlarnn iyi bir tercmesi ortaya

kncaya kadar batmn, 787 konsili zerindeki mphem durumu devametmitir.

Ortodoks hristiyanlm zaferine ramen, tasvir dmanlar teslim,olmamlard. Ermeni asll imparator V. Leon, tasvirler kltne karolan kararlar tekrarlamt. Onun bu teebbs hurafeci tasvir dman

larnca ok iyi karlanmt. Bunlar V. Leondan nceki iki kral zamannda Bulgarlar zamanndaki askeri baarszln tasvirler kltne bal

A llah n bir cezas olarak gryo rlard. Neticede o k sayda rahibe zulme-

dilrniti. Fakat, tasvirler klt konusundaki geleneksel reti, grevden

azledilen patrik Nicephore ve Stoudios ba papaz Thdodore tarafndaniddetle savunulmutur. Ay rca onlar, pap aya ok edebi bir de l tuf dilekesigndermilerdir.


38/119

KONSLLER TARH

Buna ramen tasvir dmanlar, Douda yldan fazla kiliseye

hkim olmulard. Durum ancak imparator Thdophilem dul kars The-

odoranm kk olu III. Michel adna veklet ettii (842) zaman dzele-bilmiti. Bylece tasvirler klt zer indeki ortodoks reti, yen iden zafere

ulamt. Tasvir dman patriin yerine, ortodoks Methodeu atamasnaramen Theodora, yeni bir konsil toplamaya cesaret edemedi, Bylece

Tasvirler K lt imparatorluk kararnamesi ile kabul edilen mahalli

bir sinodla benimsenm iti. (843). Dou kilisesinde hl bu zafer ortodoksbayram ola rak kutlan mak ta dr. (Perhizin (arem e) ilk pazar .)

Tasvir ekimesi Bizans sanatnda ok sayda iz brakmtr. Fakathibir Bizans sanats, baba Allah tasvir etme cesaretini gsterememitir.

nk konoklast doktrine gre tanr, hibir snr iine alnamazd. Ayn

ekilde V II I . asrdan itibaren Bizansta artk heykeller yoktu ve heykel-tralar sadece alt kabartmalar (Bas-reliefs) yapyorlard.

Tasvir dmanlarnn yenilgisi, Bizans sanatnn karakteristii halinegelen sann ve azizlerin tasvirlerinin yaplmasn ve ikon imalatn cesa

retlendirmiti. nemli itizallerin sonuncusu zerinde kazanlan bu zaferhl bugn ortodoks kiliselerde, kilisenin dier ksmn mihrabta ayran

ikonostasela (azizlerin portresi ile sslenmi pano) gsterilmektedir.

Btn bunlara ramen tasvir dmanl mx tasfiyesi birdenbire

olmamtr. Tasvirler kltne kar dmanlk, Bizans toplumunun et

kili evresinde daima stnln gstermitir. mparatorienin danmanlar tasvirlerin restorasyonunda ve eski ikonlarn ileniinde daima

itidali tasviye etmilerdir. Fakat byle bir tutum, zulm dneminde aceken uzlamaz keilerce iddetle eletiriliyor ve bu son tasvir dmanlarna

ve yle byle samimi muhtedilere kar sert tedbirler aln masn istiyor

lard. Hatta lml taraftar olan patrik Methode, aktan aa politikasn

eletiren Stoudios manastr keilerini, aforoz etmek zorunda kalmt.Bu karar ise ki

Konsiller Tarihi - Francis Dvornik

Documents

Transcript of Konsiller Tarihi - Francis Dvornik