GUSTAVE FLAUBERT Kabul Görmüş Kanaatler Sözlüğü...başladı ve 1834’te arkadaşı Ernest...
17
Transcript of GUSTAVE FLAUBERT Kabul Görmüş Kanaatler Sözlüğü...başladı ve 1834’te arkadaşı Ernest...
GUSTAVE FLAUBERTKabul Görmüş Kanaatler Sözlüğü
Dictionnaire des idées reçues© Önsöz: 1954, 1968 Jacques Barzun, “Introduction”,
Dictionary of Accepted Ideas. ÖnsözünyayınhakkıNewDirectionsPublishingCorp.’danalınmıştır.
©Sonsöz:TimothyUnwin,“GustaveFlaubert,theHermitofCroisset”,2004.
İletişimYayınları2908•İletişimKlasikleri137ISBN-13:978-975-05-2931-3©2020İletişimYayıncılıkA.Ş./1.BASIM
1.Baskı 2020,İstanbul
DİZİ YAYIN YÖNETMENİMuratBelgeYAYINA HAZIRLAYANGüneşAkkorKAPAK Suat AysuKAPAK RESMİLouis-LéopoldBoilly, “35FarklıKafaBirArada”,yaklaşık1820
UYGULAMAHüsnüAbbasDÜZELTİÂfitapKaya
BASKISenaOfset·SERTİFİKANO.45030LitrosYolu,2.MatbaacılarSitesi,BBlok,6.Kat,No:4NB7-9-11Topkapı,34010,İstanbul,Tel:212.6133846
CİLTGüvenMücellit·SERTİFİKANO.45003MahmutbeyMahallesi,DevekaldırımıCaddesi,GelincikSokak,GüvenİşMerkezi,No:6,Bağcılar,İstanbul,Tel:212.4450004
İletişim Yayınları·SERTİFİKANO.40387CumhuriyetCaddesi,No.36,Daire3,SeyhanApartmanı,HarbiyeMahallesi,Elmadağ,Şişli34367İstanbulTel:212.5162260-61-62•Faks:212.5161258e-mail:[email protected]•web:www.iletisim.com.tr
GUSTAVE FLAUBERT
Kabul Görmüş Kanaatler Sözlüğü
Dictionnaire des idées reçues
FRANSIZCADANÇEVİREN Ayberk Erkay
JACQUES BARZUN’UN ÖNSÖZÜ VE TIMOTHY UNWIN’İN SONSÖZÜYLE
GUSTAVE FLAUBERT12Aralık1821’deAnne-Justine-CarolineFleuriotileHôtel-DieuHastanesi’ninbaşcerrahıAchille-CléophasFlaubert’inortancaçocuğuolarakRouen’dadoğdu.Hastanelojmanınınyetersizkoşullarındamutsuzbirçocuklukgeçirdi.RouenKoleji’ndeokuduğuyıllarda(1832-1840)edebiyatailgiduymayabaşladıve1834’tearkadaşıErnestChevalierilebirlikteArt et Progrès(Sanatveİlerleme)adındabirdergiçıkarmayabaşladı.Paris’tehukukokuduğudönemdeFlaubertyoğunbirşekildeyazdı.Bir Delinin Anıları(1838),Smarh(1839)veKasım (1842)budöneminürünleridir.1836yılında,Trouville’de,osıradayirmialtıyaşın-daolanElisaSchlésingeriletanıştıvehayatıboyunca–uzaktandaolsa–onaâşıkkaldı.Schlésinger,Flaubert’indahasonrakalemealacağıDuygusal Eğitim’dekiMarieArnouxkarakterinindetemelilhamkaynağıdır.1844’te,Flaubertilksarakrizinigeçirdi.Babasınınderslerinibırakmasındaısraretmesiüzerine,Rouenyakınların-dakiCroisset’ye,aileevinedöndü.1845’teDuygusal Eğitim’inilktaslağınıbitirdiveailesiyleberaberçıktığıbirİtalyaseyahatinde,Cenova’dagörüpderindenetkilendiğibirBruegheltablosununverdiğiilhamlaErmiş Antonius ve Şeytan’ıyazmayabaşladı.1846’dabirkaçhaftaaraylababasınıvekızkardeşinikaybetti,yeğenininbakımınıüstlendi.Babasındankalanyüklümirassayesindetümzamanınıyazıyazarakge-çirmeyekararverdi.Aynıyıl,onyılsüresinceçalkantılıbirilişkiyaşayacağıLouiseColetiletanıştı.FlaubertdahasonraMaximeduCampilebirlikteyaklaşıkikisenelikbirYakınDoğuseyahatineçıktı.Croisset’yedönüşündenüçaysonra,1851Eylülü’ndeMadam Bovary’yiyazmayabaşladı.Kitabı1856baharındabitirecekti.Flaubert’inbudönemdekimektuplaşmaları,özellikledeuzatmalısevgilisiLouiseColetileolanlarhayliilginçtirverahatlıklaFlaubert’ineserleriarasındasayılabilir.Coletilearalarındakifırtınalıilişki,aralıklarla1846’dan1854’ekadarsürdü.Flau-bert’e1857’deMadam Bovary’nin“gayriahlâkiliği”suçlamasıyladavaaçıldı.Davatoplumdabüyükyankıuyandırdıveromanıngenişkitlelercetanınmasınısağladı.Flaubertdavasonundahakkındakisuçlamalardanaklandı.1857’ninsonlarınadoğru,başlardakiadı“Kartaca”olanSalambo’yuyazmayakoyuldu.Sontaslağını1864-1869yıllarıarasındayazdığıDuygusal Eğitim’leberaber“modern”,“burjuva”konularınageridöndü.Yeni“gerçekçi”ekolünöncüsüolarakkabuledilmeyebaş-lananFlaubert,Croisset’deveParis’tedöneminpekçokönemliedebiyatçısıylabirarayageliyordu.BunlarınbaşlıcalarıThéophileGautier,GoncourtKardeşler,GeorgeSand,Turgenyev,ÉmileZolaveGuydeMaupassant’dı.BitiremeyeceğisonprojesiBouvard ile Pécuchet’yi(Bilirbilmezler)yazmaya1874’tebaşladı.Parasıkıntısıyüzün-den,projeyeikisenearaverip1877’deyayımlanacakolanÜç Hikâye’yikalemealdı.Flaubert,8Mayıs1880günü,beyinkanamasısonucu,Croisset’deöldü.CenazesiÉmileZola,AlphonseDaudet,GuydeMaupassantgibiyazarlarınkatıldığıtörenleRouenMezarlığı’nadefnedildi.
İÇİNDEKİLER
KİTABA DAİR GÖRSELLER .....................................................................................................7
KRONOLOJİ ....................................................................................................................................... 11
ÖNSÖZ
KABUL GÖRMÜŞ KANAATLER SÖZLÜĞÜ ÜZERİNE / JACQUES BARZUN ........................................................................................................................... 23
Kabul Görmüş Kanaatler Sözlüğü
SONSÖZ
GUSTAVE FLAUBERT: CROISSET KEŞİŞİ / TIMOTHY UNWIN ........................................................................................................................141
Kabul Görmüş Kanaatler Sözlüğü’nün el yazmasından sayfalar ve 1913’te yapılan ilk baskısının iç kapağı.
19. yüzyılda Fransız gazete ve dergilerinde yayımlanmış karikatürlerden seçmeler:
Absent.
Avukat.
Darwin.
Fotoğrafçılık.
Kasap.
35
A
ABÉLARD: Felsefesinedairzerrekadarfikresahipolmanınlüzumuyoktur;eserlerininisimleriniöğrenmeyetenez-zületmeyiniz.Fulberttarafındankötürümbırakılmasınaimadabulunmaktaihmalkârdavranmayınız.HéloïseileAbélard’ınmezarı:Sahteolduğukanıtlanacakolursaor-talığıayağakaldırınız:“Hayallerimiyıktınız.”
ABSENT: Fevkaladegüçlüzehir:Tekkadehiadamınişinigörür.Gazetecileryazılarınıyazarkenbundaniçerler.Bu-nunöldürdüğükadaraskeriBedevilerbileöldürmedi!1
ABŞALOM: PeruktakmışolsaydıYoabonuöldüremezdi.2 Kelliktenmustaripbirahbabatakmaktankaçınılmasıge-rekenmuziplakap.
ACAYİP: Yerliyersizmutlakakullanmaklazım:“Çokaca-yip.”
1 Fransa’nınCezayir’iişgaline(1830)gönderme.2 KutsalKitap,1.Samuel18’egönderme.
36
ACI: İllakimüspetbirneticeyevesileolur.Sahiciolanıdı-şavurulmaz.
AÇILIŞ TÖRENİ: Sevinçvesilesi.
AD USUM: MalumcümledehoşduranLatincetabir:Ad usum Delphini.3Delphineisimlibirkadındanbahseder-kenkullanılmasıicapeder.
ADALET: Hiçkafanızıtakmayınız.
AĞIZ YIKAMA KÂSESİ: Birevdekizenginlikemaresi.
AHLÂKSIZLIK: Layıkıylatelaffuzedildiğindeinsanıarşayükseltir.
AİLE: Adınımutlakasaygıylaanmakgerekir.
AKHILLEUS: Homerosokuduğunuzuzannetmeleriniis-tiyorsanız“çevikayaklıAkhilleus”şeklindebahsediniz.
AKRABALAR: Sevimsizdirler.Zenginolmayanakrabalarıgözönündetutmayınız.
AKTRİSLER: Düzgünaileçocuklarınıziyanederler.Feciderecedeşehvetemeyilliolur,cümbüştencümbüşeko-şar,milyonlarıcebeindirirvesonnefeslerinidüşkünlerevindeverirler.Affedersiniz!Aralarındanyuvasınadüş-küniyiannelerçıktığıdaolur!
ALBION: Başınabeyaz,4 vefasız ya da pozitivistilaveedi-lerektelaffuzedilir.Napoléonistesetabiikifethederdi.Methiyelerdüzmeyiihmaletmeyiniz:Özgürİngiltere.
3 Yunus’unkullanmasıiçinanlamınagelenLatincetabirveaynızamandaMon-tausierDükütarafındanXIV.Louis’ninsaçstilisebebiyleyunusabenzetilenbüyükoğluLeGrandDauphin(BüyükYunus)içinhazırlananklasikYunanveLatinmetinleriderlemesininbaşlığı.
4 Albion,BüyükBritanyaAdası’nınbilineneneskiismidir.Dover’ınbeyazuçu-rumlarınagönderme.
37
ALET: Suçakarışanbiraletmuhakkakkesicidir,şayetde-ğilse,yaralayıcıdır.
ALIN: Genişveaçıkolanıdehayadaitidalişaretidir.
ALIŞKANLIK: İkincilmizacımız.Lisealışkanlıklarıkötüalışkanlıklardır.AlışkanlıkhalinegetirirsekPaganinigi-bikemançalabiliriz.
ÂLİMLER: Gülüpgeçiniz.Âlimolmakiçinsağlambirbelle-ğesahipolmakvesıkıçalışmakyeterlidir.
ALKIBIADES: Köpeğininkuyruğuylameşhurdur.5Tipikzampara.Aspasia’ylakırıştırıyordu.
ALKOLİZM: Günümüzdekitümhastalıklarınsebebi.(Bkz.ABSENTveTÜTÜN.)
ALMANAK: Hersalonda,masanınüzerindebirtanebulun-durmalı.6
ALMANLAR: Hayalcibirhalk(eskimiş).Biziyenmişolma-larındaşaşılacakbirşeyyok,hazırdeğildikbirkere!
ALMANYA: Sarışınvehayalperestilebirlikteanmakâdet-tendir.Fakatnemuazzamorduvaradamlarda!
AMERİKA: Adaletsizliğinengüzelörneği:Amerika,Ko-lombtarafındankeşfedilmiştiramaadınıAmerigoVes-pucci’denalmıştır.Frengininvefilokseranınvarlığını
5 Plutarkhos’unAlkibiades’inhayatınıanlattığıeserin9.bölümünde,Alkibia-des’inkendisine70minayamalolan,devasa,görkemlibirköpeğesahipoldu-ğuveAlkibiades’inköpeğinkuyruğunukestirdiğianlatılır.Buhareketiçılgın-ca,delice,aptalcabulanhalkıntepkisinekarşılıkAlkibiades’inyanıtı,gülerek,“Benimistediğimdebu,benicraatlarımıyaparkenAtinalılarbunukonuşadur-sun,”olmuştur.
6 19.yüzyıldahemenherevdebulunan,geridebırakılanyılınönemliolaylarını,tarihlerinivs.barındıranantoloji.
38
Amerika’nınkeşfineborçluyuz.Yinedeövmektenge-ridurmayınız,bilhassahiçayakbasmadıysanız.Self-go-vernmenthakkındamutlakanutukçekiniz.
AMİRAL: Cesaretitartışılmaz.Kendisindenduyabileceği-nizyegâneküfürşudur:“Haybinlombar!”
ANDROKLES: HayvanterbiyecilerindendemvuranaAnd-rokles’inaslanını7hatırlatınız.
ANKA: Yangınsigortasıdüzenleyenşirketleregayetuygunbirisim.
ANSİKLOPEDİ: Modasıçoktangeçmişbireser,acıyarakgülüpgeçiniz,hattayerdenyerevurunuz.8
ANTİKÇAĞLAR ve alakalı her şey: Klişevesıkıcı.
ANTİKALAR: Hepsisonmodelfabrikasyonürünüdür.
ANTRAKT: Mutlaksurettegereğindenuzunsürer.
ARP: İlahiezgilerehayatverir.Gravürlerde,harabelerinarasındayadasukenarlarındaçalınırkenresmedilir.Kol-larınveellerinkıymetinigözlerönüneserer.
ARSENİK: Herşeyiniçindençıkabilir(MadameLafarge’ıhatırlayınız).9Gerçiyemekniyetineyiyenhalklardavar.
7 VictorHugo’yaveGeorgeBernardShaw’adailhamverenRomalıtutsakAnd-roklesvepençesinebatandikeniçıkararakyardımettiğiaslanınöyküsünegönderme.
8 1751-1772yıllarıarasındaDenisDiderotveJeanleRondD’Alemberttarafın-danhazırlananveAydınlanmaÇağı’nınsimgeseleserlerindenbiriolanEncyc-lopédie, ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers.
9 Marie-FortunéeLafarge1840yılındakocasınıarseniklezehirleyereköldür-mektensuçlubulunmuştur.
39
ARŞİMET: Adınıduyarduymaz“Evreka!Banabirdayanaknoktasıverin,dünyayıyerindenoynatayım,”diyebağırı-nız.AyrıcaArşimetburgusudiyebirşeyvardıramakim-sedenneolduğunubilmesibeklenmez.
ASLAN: Yücegönüllühayvan.Toplaoynamayabayılır.Nekükredinbeaslanım!Aslanı,kaplanıkedidensayanlardevardır!
ASMA YAPRAĞI: Heykelsanatındaerkekliğinsembolü.
ASTRONOMİ: Şahanebilim.Yalnızcadenizcilerinişineya-rar.Yerigelmişkenastrolojiyegülüpgeçmeyiihmalet-meyiniz.
AŞINMIŞ: Eskiolanherşeyaşınmış,aşınmışolanherşeyeskidir.Antikasatınalırkenbunuaklınızdançıkarma-yınız.
AT: Gücününfarkındaolsaydıkimselerinsırtınabinmesi-nemüsaadeetmezdi.Ateti:Kendiniciddigöstermekis-teyenleriçingüzelbiryazıkonusu.Yarışatı:Kıymetver-meyiniz.Kimenefaydasıvar?
AT ARABALARI: Satınalmaktansakiralamakdahafayda-lıdır;böyleceneuşaklarındırdırıyla,nedurmadanhastaolanatlarınderdiyleuğraşmakzorundakalırsınız.
ATEİST: Ateistlerdenoluşmuşbirtoplumvarlığınısürdü-remez.
ATEŞ: Önüneçıkanıpirüpakeder.“Yangınvar!”diyebağı-rıldığınıduyarsanızevvelapaniğekapılınız.
ATEŞ PÜSKÜRMEK: Hoşbireylem.
ATLI POSTA ARABALARI: İnsanozamanlarıözlüyor.
40
AV: Mutlakabayılıyormuşgibiyapmamızgerekenmuhte-şemfaaliyet.Hükümdarlarınfiyakasınınolmazsaolmazı.Hukukadamlarınımestedenkonu.
AV BORUSU: Ormandayadaakşamvaktisuüzerindedenkgeldiğinizdetesirinekapılmanızkaçınılmazdır.
AV ETİ: Asıllezzetiçürümeyebaşladığındaortayaçıkar.
AVUKATLAR: Meclistehaddindenfazlaavukatvar.Muha-kemesıkıntısıyaşarlar.Belagatizayıfolanavukatlarhak-kındamuhakkak“Amakanunlarıezberebilir”denir.
AY: İnsanımelankoliyesürükler.Ay’dayaşayanbirileriol-masın?
AYAK KOKUSU: Sağlıkemaresi.
AYAK NASIRI: Havadakideğişimidoğrugöstermekteba-rometreyeağırbasar.Ayaktanacemicekazınırsabüyüktehlikearzeder;korkunçkazalardanbolcaörnekvermekmümkündür.
AYAK TERLEMESİ: Sağlıkemaresi.
AYAKKABI BOYAMAK: Düzgünneticealmakisteyenken-diayakkabısınıkendisiboyar.
AYGIR: Kabınasığmaz.Birkadınınatileaygırarasındakifarkıbilmesimünasipdeğildir.
AYI: AdınınMartin10olmasıkuvvetlemuhtemeldir.Çuku-radüşencepsaatininpeşindenaşağıinenveayıyayemolanmalulaskerinöyküsüdilleredestandır.
10 Ortaçağ’dafolkloriköykülerdeveefsanelerdegeçenayınınveeşeğinismi.
