Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani...

82
Teete ay garkiyo ta omma. Girane ta ɓelditi lubaako 2 (Nouvelle Version 2014)

Transcript of Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani...

Page 1: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Teete ay garkiyo

ta omma.

Girane ta ɓelditi lubaako 2

(Nouvelle Version 2014)

Page 2: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ
Page 3: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Girane ta ɓelditi lubaako 2

(Nouvelle Version 2014)

Association pour le Developpement et la Promotion

de la Langue Migaama

2014

Page 4: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Titre en français : Livre pour l’apprentissage de lecture 2 (Nouvelle Version 2014).

En langue : Migaama

Parlée dans : La sous-préfecture de Baro dans le Département du Guera au Tchad

Réalisé par : Djima Hassan, Mahamat Langaba et Hisseine AlkaliSous la Direction de Sakine Ramat

Révisé en 2014 par Mahmoud Moussa

Illustrations : Idriss Bakay, Abdelkérim Haroun Douta, Yakhoub Outou, Youssouf Mbodou Wolli et Art of Reading, SIL 2000

Première edition, décembre 2012 en 100 exemplairesDeuxième édition, novembre 2014 en 150 exemplaires

© 2014, Association pour le Développement et la Promotion de la Langue Migaama (ASDEPROLAM)

Page 5: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 17 : Gamaw ma giiti jorol ay lanjigee

Gamaw ma giiti jorol

ay lanjigee. Gii

lekkiɗo meene kaƴi

ga jorol kaate ganti

gimu kaƴi aɗe ma gawanne dumpur. Caŋ gaa milti

gaani pa ɗebekke sippa. Jorol pa ellica ɗa sippa

taata, gaa deeɗica issa kayaati ga baamiɗe.

Maa ga milti gaani asiɗe, gaa jorol oƴee aleŋ

matee. Gaa milti gaani yebbiyya ga kaatikki kelemti,

gaa leeɗiyo oko rontee gaa : « Ɗimmoŋ ruurumi ku

zeegiɗo okko ku biyyiya jorol keeke. »

Maa gi okko riɗɗiɗe, goo miici aŋkiɗo gu biyyiya,

gaa jorol saɗiciɗe ga paawiɗe. Gaa kaatiɗe oko

lanjinti o ga cayyakka gaa : « Hay dunuune ! Hay

dunuune ! » Gaa gamaw gaa : « Naa ibinca ɗa

dunuune taata maa ki ereccaca. » Gaa jorol leeɗiyee

oko gamawwi gaa : « Na garam ca. » Gaa leeɗiyee

payya gaa : « Ki anka aɗɗe daaɓino ? »

Gaa gamaw gaa : « Na anka. »

3

Page 6: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Gaa jorol kaatikkiki ganti gimu kaƴi aɗe. Maa ga

gamaw unnidee aatti gaani, gaa jorol pa gaɗɗiyyee

saape oko milti gaani, gaa : « Koɗok gamaw aaye

aatti gancum ga ayamɗica daaɓincum. »

Gaa milti gaani jooriɗiy kannitee o rontee guu

kadiriya gan gamaw kadar ga elliɗe guu anka

baamiti. Maa ga gassicca kayaati ga ussu uliyyee ga

leelo kaa pe gaa : « Hay dunuune ! »

Ibinco gaaro

1. Jorol kaate taŋa ?

2. Gasse me gaarta ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Jorol kaate gaan ka ƴelti.

2. Kannitee miiɗi deyya gamaw.

Lawwi kooko kitipiyenta minawtiŋ ?

gamaw milti erecca

jorol gaani dunuune

Gassica jagawco lawwi kooko

1. Meene Gaani Dunuuniŋgee

2. Meeno Ganno Dunuuniŋgeyyo

Kitipiyo : Jorol kaate taŋa ?

4

Page 7: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 18 : Ammi ku samaane 1

Samaani ka ammo o ka ziyyi :

Lubbico oko ammi ku samaane eterra aapiya.

Samaanco ammo :

Maa ki gassiɗo aapiya, ki lobokku ma ammi ku

samaane.

- ku aariti

- ku guƴƴiti

- ku acciti

- ku jalaawi

Ammi ku bonno samaane, inna soopa ga anka ke

moyowɗiy lawwi daare maa gu nuntiɗo diiman

samaane.

Beenu anka ga

alɗo arro min suusi,

maa gu lawwi ku

miɗɗa alɗo solla ɗa

ɗakko.

Beenu anka ga alɗo arro min were ka palliti, maa

gu piƴƴi o dooyi alɗo solla ɗa ɗakko.

5

Page 8: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Caaroŋga beenu were ka poŋŋenta o ga dee siƴƴa.

Beenu anka ga lakkiɗo ubaaka o ga tirpenta maa

gu lawwi ku miɗɗa, miici o gaariwi alɗo solla ɗa

ɗakko.

Gaa were ka saritti

beeni deero miɗɗa ku

sawakkoŋga.

Caaraniyo botol

oko ammi ma potokka

o ammi ma nakaa gu

sortiɗo. Goƴokkoŋ o ku acakkoŋ arro min beeni.

6

Page 9: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Kee pakarree ɗa oko beeni, gu amtee deewa

miɗɗa, o ke gederra

ɗa payya ke arawɗiy

o ke loboɗɗiko.

Lubbi ma ammi ku miɗɗa eterra kuɗiso ta ziyyi,

paraayi ka majjoo, ommo ta aaɗi o paraayi ma

roŋgowway miici o paraayiŋgee daare maani.

Ma pakaane min paraayiŋgee kooko pa, ay ribilco

ammi ku miɗɗa gu deeɗo samaane. Kaaka pa ke

kalawwaniyo dawaane maa gu kolaa goo jabel,

ammaŋ pa ke ƴerekkine gu, ammaŋ pa ke elessine

gu.

7

Page 10: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Ammi ku samaane kee gassakkay taŋa ?

2. Kee leeway kee me ammi gu deeɗo samaane ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Ammi ku bonno samaane ziyyi ?

2. Lubbico oko ammi ku samaane eterra aapiya ?

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

ammi miɗɗa bonno

samaane anka alɗo

Gassica jagawco lawwi kooko

1. ammi bennu samaane

2. ammo bonno samaco

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Kee lay kee me ammi gu deeɗo samaane ?

8

Page 11: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 19 : Ammi ku samaane 2

Ammi kee ƴerekkay ke leeway kee me ?

Ke ecekka ƴa omma ondo, kee noomica min balti.

Kee issitti ɗakko birisane ta samaane rommata. Min

birisane taata, ke ɗeraa payya kaɗiyye rommata o gi

samaane. Min kaɗiyyiti pa, ke kalaa obila ma apalle

samaane. Min kayaaco obiloo, ke kalaa

karkaraŋ. O min uwwa karkaraŋi ke

kalaa ƴiiro ta samaane. Min kayatí

ƴiiro taata, ke kalaa payya karkaraŋ ma

apalle samaane. Kee taggica ondo ma

kaɗiyye ta samaane o gi acapta ka.

Maa ke leeɗiya keeke pa, kee caariɗo beena

rommata. Kee icciɗo ondo kaƴi samaane. Kee

sagaygiyyica. Kee gagica ondo ma ay usunda biití

oko ondo maa ke sagaygayye.

Kee kalliɗo ammi oko ondo ma aaye min uwwa.

Kee nambiɗo paalta, gu delewwa saɗɗo o gu ƴirenta

oko ondo ma aaye min baltí. Kee yookiɗiy payya

ammi kotti oko ondo ma aaye min uwwa gu ƴirɗo

payya namma gu deeɗo samaane.

9

Page 12: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Kee elessay ammi ke leeway kee me ?

Kee elessay ammi, ke ecekka wikinne aleŋ

dagiiganigee orooruwe seera ku sahati maa gu lawwi

ku miɗɗa o diiri mattiɗo.

Aleŋ keeke pa, kee soɓorraniyo paalta, gu elsiɗo

samaane.

Kee beeriɗiy min okkati. Kee duwiyyo gu ooliɗo,

kee aariɗiy kaa pe.

10

Page 13: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Ammi kee ƴerekkay ke leway kee me ?

2. Ke elessay ammi ke leeway kee me ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Ay seene aɗɗe ke ecekka ƴa ammi ando ke

noomica min balbi.

2. Ammi ke elessi gu lawwi ku miɗɗa matakka.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

taggica duwiyyo balbi

birisane ando ƴirɗo

Gassica jagawco lawwi kooko

1. karkaraŋi obila sagaygiyyica

2. karkaraŋ obilo sagaygayye

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Ammi kee ƴerekkay ke leeway kee me ?

11

Page 14: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 20 : Daate ma aydintí ka metta

Tippa gu daati ayakka ma picco ka. Gii lakkiɗo

daate taata ma aaye bitta, gii kaatiɗe ammo. Gaa

aydintí kadarriyyo oko bittati ga maasiɗiy gaa

asamɗo appe paalta paalta.

Gaa meene kaƴi, ga naalu galitti iɗiití, gii jooriyya

aydintí gee : « Koɗokka, moogino, naalu galiyaw

iɗiitu, asaw ca gubira ! » Caŋ gaa gata pa onokkiya

pay aɗe biiti ma bitta. Maa ga goborɗiti ca, ga untica

iɗiiti ma bitta, gee inniyya gee : « Aa gaa okomɗo

aɗe ga naalu gata ? » Gaa gata pa leeti gaa : « Caa

aydintu, iɗiite soo maa gi ayme ɓa. »

Gee kooliɗe, gaa gata gi emne leeɗiya gaa

ubilittica.

12

Page 15: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibintí giraaniti

1. Tippa gu daati ayakka ma me ?

2. Ay me ma gassica daate gi kolliya aydintí ?

3. Aydintí leeti me ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Tippa gu daati ayakka tahunati.

2. Daate gi ijima waacica.

3. Miiɗi gaa ga asintí aydinti ɗupe.

Passiliy lawwi kooko.

1. iɗiitu iɗiitine iɗiitoŋ

2. iɗiitaw iɗiitini iɗiico

Diyyiy lawwi kooko attí giraaniti

ayakka asimɗiy onokkiya

naalu aydintu ubilittica

Kitipiyya beneytí giraaniti ka awwalli

13

Page 16: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 21 : Kolera 1

Ay inime ga

kolera ?

Ay parayya

ma ɗerekkam

naaɗi aleŋ ammi

o ga weewa

aatee gimii diiru

rootta maa ke ella ɗa, maa gu semeetee goo « bibiron

kolerik ». O ga marakka ma eeso ta gimu ma lakkiya

gaa alɗiya bagaa ɗa missa o gimu maa ga bagawwe

appe.

Ke ebenna kee me kee lakkiya

kolera ?

Kee lakkiya kolera ke ebennaa

maa kee ɗerekka aleŋ ammi o gu

okomma lawwi rootta rootta aleŋ

ris o gu okomma ma raɗɗa o koɗok

koɗok. Ɗiraw maree ma werro goo

ammi ku ziiti gimii gaamiɗo.

14

Page 17: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

parayya zerekka koɗokka ka.

Iɗitee ɗolokka.

Tukku ka ziiti kii tigisiya ga wacakka ɗa koɗok ka.

Ziiti olaa detta.

O ga peƴekka ɗa payya ta kaw.

parayya mataa guu daawiya ɗa koɗok ka.

Ki leewa kii me gaa kolera baamum ?

Wikinne ka ɗiraawi o ka

werriti, ku aɗikini parayya

waarenta laptani ammaŋ

were ka daawiyti ma

kattitoŋ.

Wikinne kaaka sa anka ku

birinne ammi ku belbel o gu garta. Ki sokokka deeme

sertiŋ ma poroncam ku subba, o gumɓassi poppoɗi

ku sukkari (ammaŋ pa aatti kiyorti pooɗi ta sukkari,

15

Page 18: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

ammaŋ pa ta ƴimbiti) oko dinec orro ta ammi ku

elsenta (litir kaƴi).

Gaa gimu maate pa ku leewa pe kuu me ?

Aɗoŋ ga eesa ɗa gimu ka maatenta.

Kolloŋ dakatargee ku darritoŋ. Guu lakka ɗa pa,

ku borbirne bitti o kapanniti kulla ku borbiratini.

Aɗoŋ kolla dakaatargee gu asiyee lee dawaane

girti oko gimu ma maate gu lawwi ku rootta maa ke

ella ɗa mattiɗo. Guu lakka ɗa

pa ku kallaniyo bitti oko

wereekeetee o ɗiraakitee.

Kuu saayero pa ku accoŋ o

ku guƴƴoŋ gu kaɗiŋgeetoŋ ma

saabun.

16

Page 19: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Kolloŋ dakaatargee gu asiyee lee dawaane girti

oko gimu ma maate, o ku iggoŋ gu lawtee ku

riddenta. Aɗoŋ tappa ɗa were ka saɗikanti girti gimu

ma maate.

Ibinco gaaro

1. Ay inime ga kolera ? Ki leewa kii me gaa kolera

baamum ?

2. Ke ebenna kee me kee lakkiya kolera ?

3. Gaa gima maate pa ku leewa pe kuu me ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Gaa gimu baame ma kolera ga parayti suura ɗa.

2. Gaa gimu lekka kolera ga parayya o ga zerekka

koɗokka ka.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

belbel koɗok wacakka

ɗiraawi accoŋ saabun

Gassica jagawco lawwi kooko

1. baamum guƴƴoŋ kattoŋ

2. baamine guƴƴoŋgu kottitoŋ

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Ayme ku alɗiya eesa ɗa gimu ma mateero ma kolera?

17

Page 20: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 22 : Kolera 2

Ki la kii me maa ki alɗo baama ɗa paraayi ka

kolerayi ?

Maa ga maraɗɗine, ay ma aaro ta ammi ku

ƴirraro, ku kuɗungilaaleyyo, ku ballalo o ku bonno,

ma lakka diiri ku rootta. Maa ga alɗine mara ɗa ga

paraayi keeke, ke leene aleŋ

keeke.

Samaanco ammo :

Anka ke arawɗine ammi ku

samaane.

Elsoŋ gu omma ammi maa ku ɗabakka min

bonno o min ballalo. Ammaŋ pa, ku kalawwaniyo

ammi ma lakka dawaane maa gu

kolaa goo « jabel ». Jabel deeway

diiri ku kolerayi.

Ammi ku jabeli pa ku leeway

aleŋ teete : Ku kalaa dinec seera o

nussane (250 ml) ta jabeli oko

18

Page 21: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

litir kaƴi ka ammo. Oko ma lakka ɗa pa litir ga

gemmu ma dinec aatti orro.

Aati daakuwa maa ku kalawwiye orooruwe seera

litir ka ammo, ku kalaa aatti kiyorti kaƴi ta ammi ma

lakka dawaane.

Ammaŋ pa ku kalaa ma biiti gazzaz ka kokkayi

« Koka Kola » ammaŋ pa ka « Panta » aatti kaƴi ammi

ma lakka dawaane oko daakuwa ma ecekka litir orro

ka ammo.

Ammaŋ pa ku saɗɗoŋ beƴƴatiŋ ammi ma lakka

dawaane oko litir kaƴi ka ammo.

Samaanti wiri :

Caaroŋ kabinenigee o

kulla pallitoŋ aɗe ku

tagakkoŋgu.

Kasakkoŋ gu dooyico

miico ku kallawɗiy kabineti, ammaŋ pa ku caaraniyo

beena siƴƴa ku sayawɗiy.

Aɗoŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka.

19

Page 22: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Samaani ka zeneetine :

Acakkine kulla meene ma saabun.

Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ ma saabun.

Kuu anka tiyaw o kuu teero kulla gu pittoŋ ku

apalloŋ gu ma saabun.

Kuu kaate joppiti kuu asiɗe, ku apalloŋ gu pittoŋ

ma saabun.

Rokommoŋ gu samaane

lawwi ku tiyaawi. Obokkoŋ

gu min diwwo, asan ga

paraayi kaaka, ku gasakkaa

kulla maa gu lawwi ku

tiyaawi gu diwwi joppoɗiyo.

Teewoŋ gu lawwi ma gazaanuuco.

Omma min maa ku aymiɗiy tappi ku ɓayta aleŋ

salat kulla, ku apalloŋ ga aatti daakuwa maa ku

kalawwiye beeƴa litir ka ammo, kuu kalawɗiye aatti

kiyorti kaƴi ta ammi ma lakka dawaane.

20

Page 23: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Ki la kii me maa ki alɗo baama ɗa paraayi ka

kolerayi ?

2. Kuu kaate joppiti kuu asiɗe, ku leewa pe kuu me ?

3. Kuu anka tiyaw o kuu teero ku leewa pe kuu me ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Kuu kaate maaƴti kuu asiɗe, ku apalloŋ gu pittoŋ

ma saabun.

2. Kuu anka jalaw, ku apalloŋ gu asintoŋ o pittoŋ ma

ammi ku jabeli o saabun.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

ƴirraro ballalo dinec

litir diiri dawane

Gassica jagawco lawwi kooko

1. ƴirti jabel ballalo

2. ƴirraro jabeli balliti

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Acakkine kulla meene ma saabun o ammi ka e ?

21

Page 24: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 23 : Seneeta ku seera o runco ma ay ɗamaaka

Tippa ga lekka miica ma ay balaane.

Meene kaƴi, ga kaatiyee oko maarti gaanti ga

deeɗiyee lee gaa : « Baaba, tattini awwe guu giimi

bamaɗɗiya, gaa parsiyyo. Hanka pa ga sokkiy

jolleetee gaa ga akkum dee. »

Maa ga miica beneyyiyya beneyti kaaka gaa

yookiyyee oko tatti giiri ga asiyyee lee gaa : « Baaba

maartu gasse otilo gaa ki icciy koɗok jolleecam o

peericum ki deeɗiya gaaya pittiti. »

Gaa tatti miici sokkiɗiy jolleetee o peeriti gaa

aaniyɗe tee ta gaani. Maa ga sinti elliyya gaa asaa

ma jolleetee, gaa ɗeetittica ma gabira. Asan ga leewe

gaa e ga sinti awwe o ga daa ma seene.

22

Page 25: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Miica beneyyiyee gaa me oko tatti ?

2. Tatti leelo me ?

3. Ay me ga tatti gaɗaɗɗo ?

Beneyyi keeke ay seene e ?

1. Baaba pittiya miica.

2. Sinti asiya dee.

Gaariya latta ma jagakkiy lawwi kooko.

Deyya Deewa

Icciy Ecekkay

Deero Deewa

Kitipiyya beneyyi ka deesiti giraaniti.

23

Page 26: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 24 : Yayyaŋ 1

Ay inime ga yayyaŋ ?

Yayyaŋ ay uuso

tee ta neɓeeriya ma

ɗamalmalliy garpa

pa. Ma osaa

neɓeeriya kaaka pa

ay diiru kaƴi aɗe

maa gu kolaa goo

meningokok.

Ay inime ma asawki paraayi kaaka ?

Iŋe kiɗa tee ta Caad, gi wabaane tee ta yayyaŋŋi

deewa giimi maani kulla asawtí aɗe. Gita asa ma

wikinniti garway kee ka azawi. Bayanniti tee ta

omma ay oko kooyo tee ta gaamiti ilaati (burburaŋ),

gaa danniɗiy payya koyyee koo ku subba ma delaaca

ila tee ta daɓantí (Monga, Jaaya, Keeŋa). Gaa

masilɗo pe ƴimayi kooyo tee ta beeƴa o tee ta

bizgiƴi, wikinne kee ka diiliti ƴimayi.

24

Page 27: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Paraayi ka yayyaŋi pa bamakka diiman aɗe miici

ku rootta, ɗibili o gommossi. Diiriti pa aaye diiman

aɗe itinni o korkori. Were

daare pa ga ona baaro e baŋ

ga neɓeeriya ka garpapo e

baŋ ga kee ka loloŋgee gaa

paraydiya gimu. Gimu ma

lakkiya meningokok merekke

ga yayyaŋ oko gimu ma

lakkiya ɗa ma : eeso, ecco, carbo, haddiso, gecco,

ooƴo meene maa goo aaye katta katta.

Delaa gaa me ga ayyaŋ ?

Oko diiliti, ga yayyaŋ delaa ma :

• ommo tee ta kayaati,

• anko ɗa tee ta cembiro ta okkati o tee ta paati,

• raɗɗo tee ta ziyyi aleŋ ga gimu rebella ammaŋ

pa gaa gimu bora ga jirjirriti oye ɗa,

• suuruwe kee ka ziyyi,

• werro wikinne ma gaa parayya rebella

• kuɗiso tee ta ziyyi ma kaawo,

• aaƴo tee ta wiriyi.

25

Page 28: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Ay inime ga yayyaŋ ?

2. Ay inime ma asawki paraayi keeke?

3. Delaa gaa me go ayyaŋ ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Paraayi ka yayyaŋi pa bamakka ɗiiman aɗe miici

ku rootta.

2. Yayyaŋ delaa ma uuso tee ta kayaati.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

ziyyi uuso koyyee

rebella diiman gecco

Gassica jagawco lawwi kooko

1. baaro gommossi garpapo

2. baara gommosso garpapay

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Diiriti paraayi keeke aaye diiman aɗe itinni o korkori

ka ?

26

Page 29: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 25 : Yayyaŋ 2

Aaƴo tee ta kuputi taata delaa ma :

• gederro ɗa tee ta zooniti o tee ta cooniti,

• aaƴo ta geppeyo goo kotokkay wikinne maa ga

parayya gu cepellaa ga nuntiɗo.

Oko miica ka rootta pa ga paraayi delaa ma :

• ɗiraw,

• werro koɗok koɗok,

• kuɗiso tee ta ziyyi ma kaawo,

• pooco tee ta tiyaawi,

• ello diiman tee ta uwwa,

• uuso tee ta curumti,

• arso tee ta ziyyi ma raɗɗa o wala saawane.

27

Page 30: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ke leewa kee me ga yayyaŋ alɗine baama ɗa ?

Kallo tee ta dawani gerro gaaye ɗa maatiki : apilo

tee ta itinne ma dawaniŋgee kulla gi tarawti paalta.

Taraw tee ta ziyyi :

Goo lakka giimi ma parayya ma amasse ma giimi

maa ga yayyaŋ bamakke ɗa missa :

• anka gu pakarɗiyo asan gu daawiɗo

zeneeco maa goo aawe gaariti paraayi aleŋ

kuɗiso tee ta ziyyi, naalo tee ta bayni,

ommo tee ta kayaati.

• anka kulla ga daktor wacciyo ƴibirre ma

tarakkay min diiru kee ka yayyaŋi.

Taraw tee ta were paratti :

Wikinne kee ka wabaaniti kaaka anka :

• Ku duwiyya parayya kayti ka meeni orro o

pooɗi min wikinne maa goo diile dawiyti.

• Kulla paraayi aɗe anka taaso oko dakatargeyyo

caŋ ga paraayi kaaka ku baŋbaŋŋiye ka kulla.

• Gimu ma parayya anka daawiyo min koɗokka.

28

Page 31: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Wacco oko giimo anka gi alɗo min koɗokka were

maa ga paraayi bayanniɗe. Giimi ma aapiya anka

diyyo ma melleeti mulumniti koo ku aatti darriti o

koo ku renta. Timmo tee ta giimi aleŋ sunne anka

toɗɗo wikinne ka wabaaniti. Turguwe kulla anka

pakarro. Gimu maa ga paraayi diiliya, ku aɗikini

laptani min waarenta.

29

Page 32: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Ke leewa kee me ga yayyoŋ alɗine baama ɗa ?

2. Miica ka rootta ga paraayi delaa pe ga me ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Ga parrayi bamiyya gimu ga gederra ɗa zoono o

coono.

2. Kallo tee ta dawani gerro gaaye ɗa maatiki.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

melleeti nuntiɗo daktor

koɗokka waarenta ɗiraw

Gassica jagawco lawwi kooko

1. uuso aaƴo giimi

2. uusa aaƴe gimu

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Ay wikinne kee ka wabaaniti kaaka anka guu giimi

amalɗo ?

30

Page 33: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 26 : Boori o sogooriya ay lanjigee

Meene kaƴi gi boori ma giiti sogooriya saawire

goo gu ayammay appe gayyeco asan gu baabaŋguwe.

Goo caaɗiɗe meene. Maa gi meene ta aymiti gita

taata asiɗe, ga kulla kee aɗe suugiyca yaati were ka

baale maa gu garee, gee boori deeca dee yaatí aatti

baaliti. Sogooriya pa deeca kiila yaati gaa deeɗe

caaɗa dulu ka puuriti ka ga deyya uwwa aatti baaliti

ga kaatitti oko booriti gaa : « Akay asica ella yaatu

kulla na deeca paaɗe. » Gee boori gee : « A hanka ke

ayammaca ƴa omma yaatu kadar kee pa gi tancum

pa ecekka gujup gi arakkayeŋ appe edditi. » Guu

aymicca yaatí booriti. Ta sokkonta, gi boori arme ka

baaliti. Maa gi deeɗe unna aattí baaliti, gii tiiriɗe,

31

Page 34: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

gaa ay duulu ka puuriti ka, kadar kee pa ga sogooriya

aaye ma gimte paracco.

Ibinco gaaro

1. Boori o sogooriya saawire goo me ?

2. Ay we ma omme ga deedica yaati ?

3. Sogooriya leeca gaa me yaati ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Sogooriya deeca yaati.

2. Boori kiilica yaatí.

3. Boori pare ma gimti.

Gaariya latta ma jagakkiy lawwi kooko

1. boori, booriti

2. gayyee gayyeyyo

3. baale ballallo

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Ay wee ma deeca yaati omma ?

32

Page 35: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 27 : Gimu ma deyekka gaan ka daɗɗiti

Lakka gimu oome diyyiti gaan ka daɗɗiti balti

dambi gaa deeɗe gassa were ma deyye daanee. Gaa

diiliɗe paaɗe daɗɗo. Gaa tattuwco sawatangeyyo

oomiyyee ga inniya gaa : « Ki laa me iŋe ? » Gata pa

tiiliyee gaa : « Na anka na gawniyya were keeke. »

Gaa tattuwco sawatangeyo gaa : « Samaane ». Ga

deeɗi kolla gittee gu asiyya gaaya miiɗi gu daɗɗiyya

gaan meene kaƴi ka. Maa gu ettee aaƴiɗe, gaa miiɗi

asiɗe ossiti ganti. Gaa setanne kee oomiyyee payya

ga asiyya gassa ga inniyya. Gaa deeɗiy kolla payya

gittee gu asiyya ossa gaan meene kaƴi ka. Guu ammi

asiɗe gaa miiɗi kaatiɗe luwawi. Goo sawaatangee ko

deyya gassa payya gu luwiyya gaan paratti kaytiŋ ka.

Maa gu korƴo weeɗe gu deeɗe ku taraawi, ga

33

Page 36: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

naamiya pe runti. Keeke pa maa gi maya leeɗiya ga

deero ɗimma pe aaru guu sawatangee ko omiyye gu

asiyya ɗimma gaan paratti meene kaƴi ka. Maa ga

tatti asiɗe ga asiyya ella were keeke ma eɗee pe gone

ka, ga asiya baama runti ga tamanɗiya. Goo

sawaatangee ko oomiɗe gu asiyya tamma miica gu

deeɗiya. Maa gi yaati asiɗe gaa runtí matee gi leelo

pe ka erciti. Goo sawaatangee ko oomiɗe gu asicca

gaaya erciti damma gu toocco sorticca.

Ibinco gaaro

1. Gimu deeka me balti dambi ?

2. Ay me ma oomiyee maa ga diibiɗe daɗɗo ?

3. Deesiy goo me garco maa gu korƴo neeɗe ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Gimu daɗɗe gaan kayaati dambi.

2. Gimtee assiya gaaya daɗɗiti.

Passiliya wikinniti beneyyi keeke

1. daɗɗe daɗakka

2. luwe lowokka

3. deyya deewa

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

1. Ay me ma asiyee oko miici ?

34

Page 37: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 28 : Jolo ma beraa gudira o aapiya 1

Maryam yaati Adum ay daati sultanni atti orro ka

miico. Gii meene taata gu nooɗe ma bakeeti daare

aɗe, gu beneyɗo goo: « Patime ma aaye hellane ta

saaricco taata sayyiya runti maa gu ilaakete seera.»

Goo beneyyiɗe goo: «Aa, ki beneyya kii me. »

Maryam pa yerekay gee tiliyyo gee : « Ku ki

beneyya kii me, helco daato ibina ɗa rabinne ta

roŋco. Kaaka ape gu roŋco mataɗɗo. »

Adantine ɗee ga miica kee waƴakka kaa

namma ilaake seera, kee diliɗo ape kee beereɗe

tiyaw ta giimi ku taatta.

Helco miico matakka pee wikinne keeke ape.

Asan ga miica min koyye ku pooɗi ga anka paaɗe

tiyaw kaƴi baala min bootee maa ga waƴakka.

35

Page 38: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Guu daati enewɗica paaɗe Maryam, gii

garawɗiyo baŋ gi ciipili geeme ronti paracco.

Ibinco gaaro

1. Maryam beerayo me tiyawta oko ronti ?

2. Ay iini we ma baanaca Maryam ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Daati kuu hellanti enaca Maryam ma ciipilo ta

roŋti.

2. Ay seene aɗe gi Maryam ay daati sultanni.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

mataɗɗo paracco tiyaw

waƴakka Patime cipili

Gassica jagawco lawwi kooko

1. hellane ciipili bakeeti

2. hellantoŋ ciipilo bakeetinee

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Maryam yaati Adum ay daati sultanni seene aɗe ?

36

Page 39: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 29: Jolo ma beraa gudira o aapiya 2

Gee Mariyam beneyyiyo gee :

Naa ɗabbiɗo dinec beeƴa ta

ammo, ammaŋ pa dinec subba

ta boo ku saɗamta o seera ta

ammo.

Boo ku saɗamta kotti kulla

gayee suuɗu oko miici.

Naa iciɗo nussanti kiyorti gunata ka ɗeetenta

ammaŋ pa uruuna ta

ɗeetenta. Naa seeberbiɗiy

ma ɗiŋko aatti ondoti.

Gunata o uruuna beree suuɗu

o gudira oko miici.

37

Page 40: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Naa sokokka bitta dinec o nussane kaŋ gu daaɓunti

ammaŋ pa ku silpinni. Asan gu bitta beraa gudira.

Naa gaayiɗo nussanti

dinecti bitta ku ƴeelti.

Asan gi ƴeelo oddoka

miica, o gi maɗaa, o gi

beraati boo oko yaati.

Naa kalaa dinec kaƴi ta ammo, o dinec kaƴi ta boo

saɗamta. Naa amsiɗi, na dunniɗi okkati, na beeriɗi.

Naa boorbiriyo deeme ciriŋ,

na ruumiɗi cop ka lawtaw

kotti, naa beericca koloŋgantu

min okkati.

38

Page 41: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Naa gayiɗo bitta paalta ku

diino. Diina kotti caɓakkaca

jolo.

Naa peppiɗiti oko jolooti bitta ku

tappite hallummi (mula). Tappi kotti

gaɗakka baara o ga beere oko ziiyi miŋ

paraayi inna soo guu tappi ki aƴay

kelemti.

Naa gasakka na kalaa pay jolooti amtee lemunni.

ammaŋ pa suuti manggati walla kaa goyaabi. Roŋco

etteyyo kotti beere gudira oko ziiyi ga bokooɗiki

paraayi ma onee.

39

Page 42: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

O gu rontaw naa migisiy ɗa ma sukkar, asan ga

ɗopokkay saana. Sukkar eterra ɗa aapiya. Ay ɗakko

appe na alɗo kala ɗa sukkar jolooti.

Jolo na bereeca oko miici ma dinec. O maa gu

delee biraw ta jolooti

guu koyyetee tammiye

pooɗi. Laakin gu rontaw

paraaco taayumgee.

40

Page 43: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Miica ki leewa kiime ga gassiɗo gudira ?

2. Ay seene aɗɗe ga sukkar samaane oko miico ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Boo ku saɗamta kotti kulla gayee suuɗu oko miici.

2. Ay seene aɗe gu bitta ku ƴelti o suuɗu kulla gayee

gudira oko miici.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

suuɗi silpinni ƴeelti

koloŋganti hallummi okkati

Gassica jagawco lawwi kooko

1. suuɗu okkitu roŋco

2. suuɗi okkiti roŋcam

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Daate ma beere boo oko runti samaane aɗɗe ?

41

Page 44: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 30 : Jolo ma beraa gudira o aapiya 3

Jolo teete samaane oko

miici paraaco, o gi samaane

kulla oko giimi ku taata ma

parayya goo alɗo gederra ɗa

tiyaw ta andi.

42

Page 45: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Naa laanica kulla jolo teete ta parattini giiri :

1. jeenu orro ta ammo, amma bizgiƴi ta boo ku

saɗamta, o pooɗi ta ammo

2. kiyor pooɗi ta mardut ka gunaati walla ka

urunati

3. jeena subba ta bitto

4. deeme ciriŋ (cop)

5. nussanti kiyorti ta bitta ku diino

6. kiyor pooɗi ta tappi ku aƴinta

7. amtee lemmunni ammaŋ pa suuco ronco

etteyyo

43

Page 46: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ki anka ga lubbi keeke caɗiyam wikinne, gu bitta

ki amassay saa maani, ki ɗommoyɗi paaɗe maatikki

ka samaane.

Meene maa ki leewa jolo pa ki sokokka kaa. Kii

gaayiɗo kaa pee ammi o bitta ku tappo ma aƴinta, o

ma mardut, o gunata.

Amma succo roŋco etteyyo. Tamannico bitta ku

jolooti maa ki amasaa saa maani :

• bitta ku korƴo koro o nussane

• bitta ku ƴeelti nussanti koroyyi

• bitta ku diino, ay jeena kaƴi

• deeme jeena kaƴi

• paraaco ki kalay maatiki ka samaane ki

dummiɗi

44

Page 47: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Ay me ma beraa gudira o aapiya ?

2. Ki laa ki mee gi parayya teete caɗiyam walaa gi

duwiyyam ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Succo roŋco etteyyo kulla samaane ziiyi.

2. Ay seene gi kiyor pooɗi ta mardut ku gunaati

walla ka urunati samaane ziiyi.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

alɗo jeenu kiyor

ciriŋ gunata jolooti

Gassica jagawco lawwi kooko

1. kiyor kalay jolo

2. kiyorti kalawi jolooti

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Ay seene aɗɗe guu roŋco etteyyo o mardut ka

gunaati beraa gudira o aapiya oko miici ?

45

Page 48: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 31 : Gaaruuwi anka gu leeɗo hellane

Boori o aarum o barwu, anka gu leeɗo hellane.

Guu deeɗiyee beneyya oko jorolli goo ga oyyati seme

oko hellanco taata. Gaa oyyitti seme gaa hellane

teete guu semeeti goo : « Daa ɗa. » Maa gu nuntiɗe

paaɗe hellanco taata, ga kulla kaƴi aɗe cimmiya

beneyti maa ga lakka.

Aarum ƴa gaa ga anka ɗa hawwane. Gata pa gaa

ga anka ɗa ello. Boori pa gee gii oome gee yokowɗo,

gi anka ɗa inno. Barwu pa gaa ga anka ɗa ga gimu

kawaɗɗiya.

Gaa meene kaƴi gu kaatiɗe pe tawaaɗi, gu deeɗe

dee ɗawɗaw, guu asikki gu asiya ɗedda. Gaa kulla

kaƴi aɗe icciya biiti. Gaa guugum pa gaa ga kanti

46

Page 49: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

dee ƴa omma zorom gaa aymiyya ka. Gaa deeɗiya

ziwwa uwwa kayaati itti, gittee pa aymiya kanco.

Guu yookiɗe payya tawaaɗi paracco. Maa gu tacilɗe

paaɗe tawaɗɗiti, gi boori deero yooka pe kanti giiri

gi asiyyee ga ayma suutti guugummi maa ga zewekke

kee kayaati itti.

Maa gu gitti asiɗe pa, ga guugum asiya parsa

suutti, gaa innicca pee boori gaa : « Ay we ma icciya

suuttu ? »

Gee boori pa tiiliyee gee : « Naa beneyye aɗe naa

ga naa anka ɗa inno. »

Guu waciɗe pe bookati, guu deeɗiyee gala oko

aarummi. Gaa waciyyo serco gaa : « Na beneyyitoŋ

aɗe naa na anka ɗa hawwane. » Gaa maa ga

peteɗɗiy, gu deyya kaawa barwu. Gaa gata kulla ta

kayti waciɗe ga ommiɗiyi. Guu mattiɗe pe paracco

appe. Ay ɗakko appe gu gaaruwi alɗo lakka ɗa

hellane ya hanka.

47

Page 50: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Gaaruwi anka gu leeɗo me ?

2. Ay me gu tacilɗe ?

3. Darrico gu semeeti goo we ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe

1. Gaaruwi timme gu leeɗe darre.

2. Darrico gu semeeti goo deewa.

Passiliya beneyyi keeke.

1. deewa deero

2. bokaa booke

3. tacile tacalla

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo.

1. Ay me gu gaaruwi gi darrico alɗe dee ɗa ?

48

Page 51: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 32 : Kabinenigee

Mente ay meene ta sunniti darriti Iisa. Baaba aaye

oko darre kaƴi aɗe ma katta kaa. Gaa armiɗe ka

sunniti ga deeɗikiko giɗa kukkurtee. Maa ga

saawigiɗe pa, ga kaate girti lanjinti kee Iisa.

Iisa : Asawwu, Baaba. Ki samaane e ? Giimi ku

darritoŋ samaane aɗɗe ?

Baaba : Naata samaane. Innasoopa ga paraayi

degeyyi pile giimi ku darritu.

Iisa : Ay inime parayta ma degeyyiy ?

49

Page 52: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Baaba : Miici gi susumo arakkiyo gu asinco, o

giimi sologga o gu ɗerekka. Keeke na ibinna ɗa pay.

Darre paratti parayya.

Iisa : Kooko ay paraayingee ma aseero ma

miɗɗuwe ka wirii.

Baaba : Ki ibinna pe kii me ?

Iisa : Meente, maa na kaatiɗe darricum, na elle gu

giimi palakka alala taricco gerro.

Baaba : A kii ni palakku taŋa ?

Iisa : Ellu masal ka darritini, ni caare kabinenigee

kulla ger aɗe.

Baaba : Ay ɗakko appe gu diwwi alɗo maani

goŋŋa darricum o ga were nobokka.

Iisa : Ampaŋ soopa darritini, gi kulla kabine aɗe

lakka ubaaka. Ni obokkaca kabine kulla joppo aɗe.

Were daare pa gu giimi rawatta gu alɗiy obokka ɗa.

A gaa ma keeke aɗe kulla, gu diwwi anka diyaw, gi

nubaw taata koyyiɗo o ga anka kulla kallo

kabinenigeyyo ammi ku gazanta, ma elesse ma

otirane, ammaŋ pa koroocee ku geleebi. Ma lakka pa

gurus geɗekka dawane maa gu semeetee goo kirezil,

gu kalawɗo kabinenigeeco.

50

Page 53: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Baaba : Gaa oko kannum ka asan ga ay maa ni

alɗo lakka ɗa kabinenigee ka gu miici gu asinco

sosomɗiy e ?

Iisa : Haa, ay keeke appe ! Dooyi lakka diiri ku

rootta maani maa ke ella ɗa. Kee urpiyo pa, gu onaa

asino, guu sosomɗine.

Baaba : O ɗiraw pa ?

Iisa : Aa ɗiraw pa, sawa ka kulla. Ammi ku birarro

ma sorotta gu onowɗo biirigeyyo asawko diiri kotti

maa ke ella ɗa. Maa ku aare ammi kotti, ku leewa

kulla diiri, aɗittoŋ kuu ɗirɗo.

Baaba : Aa ni lee pe nii me ?

Iisa : Kii yooke darricum, ki aɗiy wassiya giimi gu

caariɗo kabinenigee, o gu geewiy beneeco biirigeyyo.

Baaba : Beneycum ay seene, Iisa. Barkincum oko

wasanicum maa ki biriyaw.

Seme ku raɗɗa

Kabine : Ay bunne ta palliti ma caarenta siƴƴa

aleŋ beenu.

Kirezil : Ay dawaane ma deeway diiri ma onaa

dooyo aattí kabineti.

51

Page 54: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Kabinenigee gaa lubbico ay ini me ?

2. Pallo walla kabinenigee samaane aɗɗe ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Ay seene aɗe guu kabinenigee lekka diiri.

2. Ge kabine unne ki kalla ammi ku gazanta ma

otirane.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

kabine nobokka joppo

onaa otirane asinco

Gassica jagawco lawwi kooko

1. kabine nobokka joppo

2. kabineti nobokkayyo joppiti

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Ay inime parayta ma degeyyi ?

52

Page 55: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 33 : Zobilo o keepo

Zobilo o keepo ay lanjigee. Meene kaƴi, gi zobilo

o keepo kaate etteyyo guu deeɗica gassa ɗeesiti

bireeƴirri. Gee keepo gee : « Cokkeŋ ƴa baŋ ga we ma

gederra ga kaawica ɗeese teete. » Gee zobilo ƴa

gaɗɗe gi deeɗe zeewa ka gi kaawicca. Keepo pa deeti

urpa gi yeyyicca. Gee ɗeese sortiɗe gi deyya gassa

miltí. Maa ga ellicca gaa innicca gaa : « Ay we ma

yeyyite gu ? » Gee ɗeese gee : « Ay keepo. » Yalla

gaa diyyicca keepo. Maa gi elliyya gaa asaa, yalla

gee gaɗɗiɗe gi deyya gassa milti ɗurkulli gee inniya

gee : « Na gubbu taŋa ? » Gaa leeɗiti gaa : « Addo

unna taporati. » Maa ga milti ɗurkulli elliyya gaa

asaa, ga gata kulla ɓaye ga leeɗiti gaa : « Oomu ka

ƴiiliɗo. » Gee oomiɗe gi ƴiiliɗe gi deyya gassa

kuɗungilaala gaa gawanna gee inniyya gee : « Na

gubbu taŋa ? » Gaa leɗiti gaa : « Addo unna kurtallitu

ta busino taata. » Gii deeɗe unna gaa bireeƴir asiyya

53

Page 56: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

gassa. Gaa asiyya inna gaa : « Ki ellica ɗa keepo e ? »

Keeke pa gawanna kanti ga alɗee telaa ɗa. Cabbak

gaa icciya ga siƴƴiyya gaa deeɗe ooma ma balti gaa

icciyya payya ga siƴƴiyya gaa deeɗe ooma ma diiti.

Gaa siƴƴiyya payya gaa deeɗe ooma ma itinti. Oko

ma daa ta pooɗi ga kuɗungilaala icce pe peeru ka o

okko gaa kaatiɗe. Keeke pa deyya siƴƴa payya.

Kuɗungilaala deyyee gu reppa attee gaa bireeƴir

maatiɗe.

Ibinco gaaro

1. Keepo o zobilo leelo me ?

2. Ay we ma yeyyica ɗeese ?

3. Maa gi yeyyicee gi leelo me ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Zobilo yeyyica ɗeese.

2. Keepo deyyee beneyya oko miltí ɗeesiti.

3. Gata deekaca zobilo.

4. Zobilo gaɗɗe gi deeɗe gubba.

Gassiya wikinnico beneyingee kooko

1. yeyye yeyyenta

2. gaɗɗe gadakka

3. gubbe gobokka

54

Page 57: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 35 : Samaani petekkaa paraayi

Yusup ay milti giiri, daati pa gu semeeti goo

Patime o ku runco goo Idris. Kulla sossoko aɗe guu

wace min waano gu sotay sanco o gu apalla ma

saabun pe. Patime beraayo patur oko Idris ma tatti.

Guta apallay picco samaane ma saabun guu delaa

tiyaw, o guu teero kulla gu apalla ma saabun.

Gee Patime diiliɗiy lubaakiti ku giiri. Gita

kokkoƴƴe ammi oko daŋaayi gii sawwiyya, gii

sawwicca doorane, gii oosiɗiy lawwi ku miɗɗa. Gii

55

Page 58: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

apilɗiy lawwi ku jalaawi, gii gagiɗiy hattaatati maa

gu leewica ma guura, gu ɗeberɗiti ettee.

Oko wikinne kaaka pa, ga Idris capakkayo oko

iino o oko tameyyo min jammi, gaa kaatikkiko

tawwiti. Yusup pa ecekkay lawtee gaa kaatiɗo

maaɓiti.

Patime pa kataa ammo gii asiɗiy elsa ammi ma

deewa ku aariti. Gii apilɗiy tappi gii leeɗo tiyaw. Ma

pootimooko ga Yusup asaa min maƴi suubiti ka, ga

acakka ma saabun. Runti ke Idris ma asee paaɗe min

tawwiti, eterrayo ca tiyaw o gi ubenta samaane.

Baaba o runti apallay ƴa omma picco ma saabun guu

teeɗo ka. Guu teero kulla, guu apilɗiy picco ma

saabun. Guu korkiƴiɗo samaane. Maa gu teeɗe paaɗe

ga Yusup o Patime kataa giraaniti, o runco kee Idris

pa kataa pelti ma gittee.

Guu anka gu ooƴiɗo, gu sotay ɓa omma sanco

asan gu kakilicca tiyaw ma soƴokke sanco. Ay ɗakko

appe gu ini Yusup, Patime o runco ke Idris gi suuse

alɗiy leewa ɗa o paraayiŋgee daare kulla leeway ɗa.

56

Page 59: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Leewa goo me gu ini Yusup ma gimtee ku giiri

maa gu nuntiɗo aapiya ?

2. Ayme gu lewɗo goŋŋa ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Ga Yusup o Patime kataa giraaniti o runco kee

Idris pa katee pelti ma gittee.

2. Ay seene ga Yusup ay milti giiri.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

Yusup beraayo ɗeberɗiti

paraayiŋgee korkiƴiɗo pelti

57

Page 60: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 36 : Miiɗi ma kaate tawaaɗi

Lakka miiɗi kaate

tawaaɗi, gaa deyya gassa

tumsa gaa deegeyye ma

ibini o paato. Gaa tumsa

inniyya miiɗi gaa :

« Bannu ɗe ki kaatikkino

baaliti ? » Gaa miiɗi

oyyiɗe gaa ɗamalmiliyya

ga goyyiya. Maa gu

sarɗe baaliti gaa tumsa gaa : « Bannu ki sarikkino

were maa gu ammi alɗam geppecam ka. » Guu

sapaɗɗo paaɗe namma gu ammi sariyyee uruuti.

Maa ga suubiyya gaa ga yokaa gaa tumsa baamiyya

gaa ankiɗo appe aymiti. Gaa miiɗi inniyya gaa : « Ay

me ki bakamɗino ? » Gaa tumsa tiiliyye gaa : « Ma

leyyam samaane ki yokee ga ma miɗɗa. » Gaa miiɗi

gaa : « A ke sarhayya ƴa omma. » Guu elliɗe ɗurkul

gaa ƴelaa ma iŋa gu kolliyya guu inniyya goo : « Ma

leyyam samaane ki yokee ga ma samaane e ki yokee

ga ma miɗɗa ? » Gaa ɗurkul gaa : « Ki yokee ga ma

58

Page 61: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

miɗɗa ƴiila. » Gaa ƴiiliɗe. Gaa booraw asiɗe goo

asiyya inna payya aleŋ ta ɗurkulli tee aɗe. Booraw

pa tiiliyo gaa : « Naa oko ɗibilutu gu gimtaw

acakkano o gu poraano o gu beraw korƴo kaa na

ayamɗo. Hanka maa na baabaŋguɗe gu ennaano ɗa

payya o gu capakkiyaw pe kanco goŋee ka. Gaa oko

naa ka, naa ki aymiya. » Gaa tumsa gaa : « Kalas ki

giyye saape illa ay aymicum kaa pe. » Gaa miiɗi

gaa : « Ke kolaa ƴa omma kaƴi payya gu deeɗo subba

kii ayminno kaa pe. » Cop, gee keepo bayanne guu

kollicca gu asicca inna goo : « Ma leyyam samaane ki

yokee ga ma samaane e ? E ki yokee ga ma miɗɗa ? »

Gee keepo gee : « Ki leyya ƴa kii me ki asikki ya

iŋe ? » Gaa miiɗi gaa : « Na onniya naa goyyiyya. »

Gee keepo gee : « Gaaraw saa na elliɗo ƴa. » Gu

oomiɗe min baaliti ga miiɗi asiyya onna gaa goyyiya.

Gee keepo gee : « A anne were maa ki gassiyya. »

Guu kaatiɗe namme ya were maa ga gassiyya. Maa

gu sarɗe gii keepo gee : « A suubiya gaa miiɗi

suubiyya. » Gee keepo gee : « Dabbiru. » Gee alligiɗe

gi gaɗɗiɗe, ɓaa, miiɗi kulla gaɗɗiɗe ta kayti gu

uttiyyee oko tumsayi ma onniti aɗe taata. »

59

Page 62: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Miidi ma kaate tawaaɗi deero gassa me ?

2. Tumsa leyyee gaa me ?

3. Maa ga sarikki baaliti ga beneyyiyee gaa me ?

4. Ay we ma caaɗiyoca sariyyico ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Miiɗi goyyiya tumsa wala onno.

2. Gata kaatiki tumsa paari.

3. Tumsa aymiya miiɗi.

Ay mee ma jagakkiy lawwi kooko ?

1. omma amma

2. kulla kolla

3. gassiya passiya

Kitipiya beneyyi ka deesití giraaniti.

60

Page 63: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 37 : Waaco ta ƴibirri

Tokotoko, ecco, halga, gaayuma, kenjeŋjeŋ, o

paraayiŋgee ma roŋgowway miici, kooko ay

paraayiŋgee ma deeway daana kaa miici. Wacco ta

ƴibirri pa, tarakaane min paraayiŋgee kooko paracco.

Ali ay gimu ɗayaŋ aatti girti. Ay ma ɓeldo ta

giraaniti, ga pakarɗiti oko aapiya ta daatti o ta

rontee. Wacakkayo aɗe goŋŋa diiman ma ello ta

karne ta laptani maa gu berewwiyee.

Bakawti ke Musa ma garkayye ɗa katawko ɗa

gimtee wacciti. Ay kaaka pe ga runti ma ay bikirre,

ga kenjeŋjeŋ deeɗiya o tarti pa ay halga o maa gu

weyya sulay pa, ay gaayuma ma deyya. Rontee ku

seera ma marakke pa gu paraayiŋgee degeyyiy. Gaa

61

Page 64: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Musa kaatikkikoo laptani. Gii daate ma ay dottor

leeɗe kabarre kadar gu rontee Musa gu wacciyo ɗa

ƴibirre kaytiŋ. Guu dawiyɗiy, gu leeɗiye oko Musa

goo ga wacakkayo oko rontee kulla wikinne aɗe maa

guu beneyyiyo oko giimo.

Karne ta bottoli ku wacciti ƴibirgeyyo.

Ilaake Paraayiŋgee Wacco ta ƴibirgeyyo

wiyaw tokotoko[1], paraayi ma

roŋgowway miici[2]

BCG

poliyo 0

sunne 6 halga[3], gaayuma[4], tokotoko,

paraayi ma roŋgowway miici.

DTC, poliyo 1

sunne 10 halga, gaayuma, tokotoko,

paraayi ma roŋgowway miici

DTC, poliyo 2

sunne 14 halga, tokotoko, gaayuma,

paraayi ma roŋgowway miici.

DTC, poliyo 3

koyye 6 kuɗiso ta ziyyi ka Anti-amarile

koyye 9 kenjeŋjeŋ[5] Anti-rujeyolus

[1] kokelus (coqueluche)[2] poliyomelit (poliomyélite)[3] dipteri (diphtérie)[4] tetanos (tétanos)[5] rujeyol (rougeole)

62

Page 65: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Wacco ta ƴibirgeyyo ta beeƴa (5) oko daati ma

waa paaɗe.

Daati paracco Daati ku ayyenta Wacco ta

ƴibirgeyyo

- wacco ta ƴibirri

kaƴi oko kooyo

kaƴi

- waaco ta ƴibirri

oko koyyee bizgiƴi

(6)

- wacco ta ƴibirri

ta subba oko ila

kaƴi.

- wacco ta ƴibirri

ta pooɗi (4)

-wacco ta ƴibirri ta

beeƴa (5)

- wacco ta ƴibirri kaƴi

oko kooyo kaƴi

- wacco ta ƴibirri ta

seera min koyyee

bizgiƴi (6) namma ya

koyyee orro o seera

(12)

- wacco ta ƴibirri ta

subba (3) oko ayya ma

asaa

- anti-tetanik

Seme ku raɗɗa

Karne : Ay katkat maa gu dakatargee beraayo oko

daato asan gu ibinɗiy meeni o koyyee ku wacciti

ƴibirrii.

63

Page 66: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Ay paraayingee ŋawwa ma deegeyyiy miici

diiman ?

2. Gimu ka ɗayaŋ tarakkay gaa me rontee min

paraayiŋgeyyo ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Ay seene ga Ali ay gimu ɗayaŋ aatti girti.

2. Ga bakawti ke Musa ma garkayye ɗa katawko

kulla gimtee wacciti.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

goŋŋa wacakkayo deyya

laptani ecco ɗayaŋ

Gassica jagawco lawwi kooko

1. ecco ƴibirgeyyo miici

2. ececca ƴibirgee miica

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Ay me ga Musa alɗiko kataa ɓa gimtee macciti ?

64

Page 67: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 38 : Aarum o guugum

Aarum o guugum weewe miici. Guu pasiɗe goo baŋ ga

we ma rabbayyay ƴiila rontee. Gaa guugum ƴa issiy

rontee ƴurgulli. Aarum pa issiy kuntee beddani. Gii

corookume deeɗiy gassa rontee aarummi gee beneyyiyo

gee : « Naa gu semeetaw goo niita. » Gaa kulla kaatiti ta

tawaaɗi aaɗe gaa aarum gaa itire suuɗu ay gita ka

ayammaau. Guu rontee alɗo gasakka ɗa gu noɗɗe zirenta

ka. Maa ga wikinne ka pasaawi miico tammiyɗe ga

guugum asiyee oko aarummi gaa yaa sokkoŋ kaƴi ke

cemekkay appe ronteŋ. Maa gi meene tammiyɗe, guu

kolliɗiy gaaruwi paraaco. Goo asiɗiy cimma ronco guta.

Maa gu asikko, guu ku guugummi ƴa neree, ku aarummi

pa zerekke. Gaa aarum leeɗiyo oko rontee gaa : « Kuŋ

ayamma ɗa suuɗu kee maa na eterratoŋ e ? » Goo rontee

goo : « Lekka maatiki goo niita, aymiya gaa birinni assi

ka. » Maa gu rontee beneyyiyye guŋŋa ga kaate beenaco

tee gaa : « Ay we ma aaye iŋe ? » Gii corookume gi

kelemti oomiɗe gi beneyyiyyee gee : « Ay na. » Gaa letti

65

Page 68: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

gaa : « Yalla oomu ! » Gii gita gee : « A bamaw gu ƴa

ƴuurtaw kooko. » Gee naamiyyeegu deeti ga baamiɗiy

gaa uwwicca arro minnati gaa rajjayɗo gaa walaŋ ga

lekka gimu kaƴi. Caŋ gee ay gita appe maa ga uwwe.

Guu ronte go : « Ki uwwica » kadar ga pakarriɗe kee gi

ƴiile arro.

Ibinco gaaro

1. Aarum o guugum leelo me ?

2. Issiy ronco taŋa ?

3. Ay rontee we maa gi corookume ayammayoga suuco ?

4. Ay rontee wee ma niire ƴiila ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Aarum o guugum booke.

2. Rontee aarummi neree, ku guuummi pa zerekke.

3. Aarum deeca corookume.

Gassiya ma jagakkiy lawwi kooko

1. yurgulli yorgollo

2. beddani beddigeyyo

Lawwi kooko sawa aɗɗe ?

1. zerekke merekke

2. suuco muuco

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

Ay rontee we ma neree ?

66

Page 69: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 39 : Lekka miiɗi ma daattee subba

Lekka miiɗi gu daate subba, gii ta kaƴi alɗo

ayyenta. Gaa turguɗe arro gee meene taata gaa attí

wacitti gii unniɗe pe kanti biini gii tagisiɗe talta. Gii

aydintí deyeɗɗica pe gee : « Aydintu tee so kaate pe

taŋa ? » Maa gi asiyya iyya beŋ gii unniɗe gi deeɗica

gassa gee weewe paaɗe, gii lettí gee : « Hay ka weero

e ? » Gii teete gee : « Haa, na weero. » Gi letti gee :

« Na elliya kee runte ? » Maa gi elliyya gee : « Ay

keeke ɗape ay miica maa ka esekka ? » Gee :

« Uuwwiya ƴa ta gonek kaa icciɗo dambu keeke ka

issiɗo. » Gee deyya uwwa miica suusi, gaa kuraaŋa

elliyya ga deyya icca ga deeɗiya miiɗa. Maa ga miica

deeɗe tatta gaa kuraaŋa caɗɗiyee kaɗiŋge samaane

gaa iziyya. Wikinne kaaka pa ga beneyyiye gaa ki

67

Page 70: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

gasse giimi pa ki reyyo : « Saja hinna saja hinna ana

walat tajum tajum martas sultan saloni ramoni pogal

kutum garre tajom wildit tiger. » Gaa deeɗe gassa

miɗi subba goo nootte ga salammiɗi gaa reeɗiyoca

riyawti gita taata. Maa gu giyyica goo : « Addo gi

deeɗiya gassa taccum omma. » Ga ƴiiliɗe. Gaa deeɗe

gassa payya miɗi seera ga deyyo ree payya. Maa ga

tatti giyyiyya ga wace ga salammiyya gaa leeɗiyee

gaa : « Kii asa min ta gonek ki asu ƴa paaɗe runtu. »

Gaa icciyya ga ɗooliyya sakti. Maa ga cimmiyya, gaa

samaane goo marriɗe gu kaatiɗe paaɗe giiri, gii

daatti deeɗiy jooba gu jaliyyo ande. Gii ta kaƴi ƴa

opokke tiwwi binta, ta kaƴi pa opokke kinjaane o ta

kaƴi pa opokke gunata. Gii kulla tee aɗe parhanɗe

ma asawti miici o oko sak taata maa ga goyee. Gaa

miica waciɗe, gee daate ta kaƴi eesicca sak. Ga miica

wissiɗe ga reeɗe aleŋ riyawti ta awwalli tee. Gaa tatti

cimmiyya ga leeɗiyee gaa : « Tee ande. » Gaa miica

leeɗiyee gaa : « Na anka jolo ka ma ɗesti. » Gii yaati

leeɗiyee : « Maa ga aariɗe ga leti. » Gaa : « Iya

nikireŋ ƴa. » Gaa baggicca. Gaa leyyee oko tatti gaa :

« Baaba leyyaw jolo ma ɗesti. » Gaa tatti leeɗiyee.

68

Page 71: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Maa ga aariɗe gaa leeɗiyee oko tatti gaa : « Baaba

nikireŋ ƴa. » Go nikirɗe gaa baggiyya tatti. Gaa letti

oko kutti gaa : « Kooko leyyaw jolo ma ɗesti. » Gee

leeɗiyee. Maa ga aariɗe ga letti gaa : « Kooko nikireŋ

ƴa. » Maa gu nikirɗe, gaa baggicca gaa leeɗiyo gaa :

« Elloŋ ƴa, naa ka rotta kee aɗe maa ku ankino ɗa

namma ku uwwino susi, hanka pa ku ankinno pe

parattoŋ. A naa soo pa anka ɗa ya kaƴi illa na anka

tattu kayti ka. »

Ibinco gaaro

1. Miiɗi keeke gu daattee minaw ?

2. Minaw ma ayyenta ?

3. Maa gi weeɗe gi aydinti leeti gee me ?

4. Ay we ma icciya miica?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Miiɗi keeke gu daattee seera.

2. Daattee serco weero.

Lawwi kooko sawa e ?

1. daati daate

2. runti ronti

3. aydinti aydintu

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo.

1. Ay wee ma icciya miica ?

69

Page 72: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 40 : Ommo ta kayaati

Ila teete gu giimi ayye niriye. Maa gu giɗikkikiti

pa gu gasse maani gurus. Gaa kulla gimu aɗe ankiɗo

liyaw diringel ka biyyenta ga geewiyya girti. Ma

cimmo ta diringelli taata pa, gu caare pe beena siƴƴa.

Guu ammi naawiɗe gu unicca beena taata gii deeɗe

pe baale gii biise acciɗe iŋaa. Gii biise taata weeɗe gi

aricca pe darre. Giimi daare ma lakka ɗa seŋgenigee,

gu zeneeco diile gu koɗosɗo, o ommo ta kayyeyyo, o

gu assico raɗakkayo, guu parayɗo. Ay ommo ta

kayaati. Paraayi keeke unne ziyyi ma ommo ta biisiti.

Kuu anka gu kayyeetoŋ alɗitoŋ omma ɗa,

• Ku aɗoŋ laa ɗa diriŋgel katta sariptí hellanti.

70

Page 73: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

• Saayoŋgu bonna maa guu aaye.

• Kalawwoŋ gu arro lawwi ku miɗɗa, ammaŋ pa

ku sayawwoŋ gu ammaŋ pa ku egekkoŋ gu.

• Calammoŋ ga naalu ka saricco benno. Aɗoŋ

laa ɗa mereyya dooranti o ku obokkoŋ gu

ondigee ku ammo.

• Oƴowwoŋ aatti seŋgeti. Leewoŋ daawane ma

deeway lawwi ku rootta ma zekaa.

• Kalaawwoŋ peterol ammaŋ pa zet ka namta ka

watirti ballallo.

• Dokkonoŋ gu daaŋayigee, benna o zubuŋgee.

• Carawwaniyo bottolli oko ammo gu soroɗɗo.

Ommo ta kayaati ay paraayi kaƴi min paraayiŋgee

ku miɗɗa. Gaa ay wikinniti ku aɗoŋ ga ella dattor ka

darritoŋ.

Seme ku raɗɗa

peterol : Ay sewen maa gu kalaa lampayyi gu

dawwayɗiki.

zet : Ay sewen ka namta ka watirti ammaŋ pa ka

tahunati maa gu cemekka.

71

Page 74: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Ibinco gaaro

1. Ay inime ma gayaaca biise gi dewɗo maani ?

2. Ku laa kuu me maa gi alɗitoŋ omma ɗa ?

3. Ay paraayi ŋawwa maa gi biise leewa ?

4. Gaa ay wikinne ka ommo ta kayyeyyo ku kataa

oko we ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Ila kaƴi guu giimi ayye niriye.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

nikireŋ ila anka

naawiɗe kayyeeteŋ zekaa

Gassica jagawco lawwi kooko

ila

ilaakee

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

72

Page 75: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 41 : Girtí booriti

Booru ma datti o roŋco kaate tawaaɗi.

Maa gu deeɗe amila keeeee ! gu raawiɗe o gu

gasse ɗa maatiki gu yooke pe girco ka.

Maa gu asiɗe, gu asica gassa tamo o iina guu aaye

aatti biini. Maa gi boori elliɗiy giimi kooko gi deeti

daanati ta tirta teete. Gii deeɗe sokka korƴo gi asiɗe

darsa ayaawi, gi rewɗo gee : « Keeke appe ay suuɗu

ka tiwwo a bitta ku andi pa ay ŋa ? »

Cop guŋŋa gee iina deɗití cawwa oko booriti.

Gita pa reero gee : « Tamo ! Meente ga muutteŋ

tammiye, ke laa pe kee me ? » Maa gi iina ayɗe

paalta gee tamo deɗití cawwa. Gii gita kulla rewɗo

73

Page 76: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

gee : « Caapu kante mente ke deeway ini booru ma

daatti o ronco gaa ger mariyyeŋ. »

Maa gu kooko giyyicca riyawti tamti taata gu icce

ronco kaa pe guu oomiɗe, guu cappiyoga ger oko

tamti ma gattí iina.

Ay min oko kaaka appe gi tamo ma gatti iina alɗo

jagakka ɗa gu marawɗe aɗe guŋŋa.

Ibinco gaaro

1. Booru ma gimtee kaate ŋa ?

2. Gu gasse mee ?

3. Ase gassa ini wee girco ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Booru ma gimtee oƴee giiri.

2. Tamo o iina deyyiy gassa ini booru ma gimtee

giiri.

3. Booru ma gimtee pittiy ini tamo ma gatti iina.

Lawwi kooko garaa me ?

1. giiri gerro

2. riyaw riyaawingeyyo

3. tamti tameyyo

74

Page 77: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Garkiyo ta 42 : Tiyaw

Halime, Patime, Mariyam o Zenaba gi darrico kaƴi

ka. O paracco gu ay gayyeeco miico. Zenaba lakka

miici seera, maa gu weyya sulay kulla tanaa paaɗe.

Patime kulla lakka miici seera, innasoopa ga runtí ma

ay bikirre dapaa ka missa. Asintee o pittee naaɗi,

naaɗi ka, aatti tatta o laawa ku kayaati binta o gu

kiɗiŋkar o ga parayyenta ka diiman o ga zorontiyenta

ka, o ga nayaa ɗa payya ta kaw ma gittee.

75

Page 78: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Mariyam o Halime pa gu ronco kaƴi, kaƴi ka.

Daaɓanco gu diile wiyaw. Runtí Mariyam ɗe notta

paaɗe, kanti Halime pa lakka missa koyyee seera ka.

Maa gi galbantí kuɗisiɗe oko parayti runtí ma ay

bikirre kaaka, gi Patime kaatiki laptanni o gi kaatití

taata ay ta awalli. Maa gi kaatiɗe pa gu deero waaga

ma ini Zenaba, Mariyam o Halime ma kataa aɗe

goŋŋa diiman. Daati ku subba kotti ajjibe maani ta

kaw maa gu elliyya runtí Patime gaa zerekke.

Gee daate ma lobokka laptanni maa gi elliyya

runtí Patime, gii leelo kabarre kadar gi ay tiyaw ma

koyowwiyee. Gee birittí pe wasaane aleŋ teete.

Maa ga ziiti asiyye oko miici, ku leewiní tiyaw

aleŋ kirma, korƴo ku binta, ris, baŋgaw o sewen ka

uruunati, zibde ka aŋkurummi. Tiyaw ma gayaa ga

maaɗiɗo pa ay aleŋ kukkiri, ɗeesi, boo, suuɗu, buusi,

ƴeelo, gunata, uruuna, rontee dumpurri, ronco

etteyyo aleŋ manga o tappi aleŋ salat.

76

Page 79: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Oko miici ku bereewine tiyaw aleŋ teete :

Wikinne ka

wiyawi

Wikinne ka

nuntiti

Tiyawti Wikinne ka

tanniti

boo ku yaati boo ku yaati

jolo (ma

uruuna, kirma,

ƴeelo, korƴo)

ammi ku

lemuni ma

garta

boo ku yaati

boo ku gamayo

o ku iino

jolo (ma

uruuna, kirma,

ƴeelo, korƴo)

tiwwi ku suuɗi,

ku tappo, ku

buuso, ku

bogolo

ɗeesi, lemun,

manga, pappay

boo ku yaati +

tiyaw ta giimi

ku taatta.

yaati waƴakka

miica ƴiila ila

o kulla namma

ilaake seera gi

wagaa

77

Page 80: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Maa ku beree ɗa oko miici

boo ma ay bitta ande ka korƴo

jolo ta naaɗi

wikinne ta ɗirawwi : ku

toɗɗine boo ma ay bitta,

o ku berewwine soo

booti yaati.

Anne bira ɗa tiyaw ta

talta (maa ga gederra ɗa

ga pallicca).

Ibinco gaaro

1. Runti Patime ay mee paraayta, ma degeyya ?

2. Ay inime wasaanita maa gi birti oko Patime gi daati ta

labtani ?

Beneyyi keeke ay seene aɗɗe ?

1. Asintee o pittee miici naaɗi ka.

2. Halime, Patime, Mariyam o Zenaba gi darrico kaƴi ka.

3. Gayyee kooko paracco gu roŋco parayya ka.

Diyyiy lawwi kooko aattí giraaniti

kirma salat darrico

diiman daaɓanco dumpurn

Gassica jagawco lawwi kooko

1. runtí asintee darrico

2. runti asintí darriti

Yookiya beneyyi keeke ma kitipiyo

1. Daatí ku subba ma lobokka laptanni ajjabbiyee oko miici.

2. Daate ma dawayya laptanni birti aɗɗe wasaane oko dattí.

78

Page 81: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Table des matières

Garkiyo ta 17 : Gamaw ma giiti jorol ay lanjigee....................3Garkiyo ta 18 : Ammi ku samaane 1........................................5Garkiyo ta 19 : Ammi ku samaane 2........................................9Garkiyo ta 20 : Daate ma aydintí ka metta............................12Garkiyo ta 21 : Kolera 1.........................................................14Garkiyo ta 22 : Kolera 2.........................................................18Garkiyo ta 23 : Seneeta ku seera o runco ma ay ɗamaaka.....22Garkiyo ta 24 : Yayyaŋ 1........................................................24Garkiyo ta 25 : Yayyaŋ 2........................................................27Garkiyo ta 26 : Boori o sogooriya ay lanjigee........................31Garkiyo ta 27 : Gimu ma deyekka gaan ka daɗɗiti................33Garkiyo ta 28 : Jolo maa beraa gudira o aapiya 1.................35Garkiyo ta 29 : Jolo maa beraa gudira o aapiya 2.................37Garkiyo ta 30 : Jolo maa beraa gudira o aapiya 3.................42Garkiyo ta 31 : Gaaruuwi anka gu leeɗo hellane...................46Garkiyo ta 32 : Kabinenigee...................................................49Garkiyo ta 33 : Zobilo o keepo...............................................53Garkiyo ta 35 : Samaani petekkaa paraayi.............................55Garkiyo ta 36 : Miiɗi ma kaate tawaaɗi.................................58Garkiyo ta 37 : Waaco ta ƴibirri.............................................61Garkiyo ta 38 : Aarum o guugum...........................................65Garkiyo ta 39 : Lekka miiɗi ma daattee subba.......................67Garkiyo ta 40 : Ommo ta kayaati...........................................70Garkiyo ta 41 : Girtí booriti...................................................73Garkiyo ta 42 : Tiyaw.............................................................75

79

Page 82: Girane ta ɓelditi lubaako 2 - SIL International—oŋ palakka ɗa were maa ku gasse ka. 19 Samaani ka zeneetine : Acakkine kulla meene ma saabun. Kuu anka jalaw ku apalloŋ gu pittoŋ

Guide de Moniteur

Stratégies d’enseignement pour la leçon de lecture post-alpha :Lecture : l. Le moniteur demande aux apprenants de lire la lecture du jour chacun silencieusement.2. Le moniteur lit la lecture du jour à haute voix.3. Le moniteur pose les questions de compréhension et de discussion qui se trouvent dans les exercices.4. Apres avoir répondu aux questions, chaque apprenant doit lire une partie de la lecture à haute voix. Vocabulaire : Le moniteur écrit les mots du vocabulaire au tableau et demande aux apprenants de les chercher dans la lecture. Grammaire : Le moniteur enseigne la grammaire en appliquant ce qui est suggeré dans la leçon du jour.Écriture : Les apprenants doivent repondre par une phrase complete aux questions de compréhension et de discussion.

Leçon de calcul : Après avoir �ni la leçon du jour, le

moniteur continue avec une leçon de calcul.