1

1. ABEILLES A-ABEILLES Sar varlu furi şare. unur ug rikeʕ ti işletmiş barna anda haqsab artuğ lama şiyina an vuts’re çiuryu. Sad yiğ an un rikeʕ sar gada işlemiş şare. Lu gadaz hayvanbeˤ mez vats’aryuni. Lu gadar varlu fura arivarxvan ikats’re. Sad yiğ gadar arivariz ğulluğ yiyciz ixhare ki ana arucir la arivarvan lire ki: ya cuxnux ğaşxhay çiyi xayla yaʕ. Yif yiğ işlemiş xhiyic lazime. Lu gada an uc ixhacaˤar çixaʕan ug uguğan fikirlaşmiş şare ki: sin q’aleʕ za haqsabci cigaça halu aru ğvaniyu zin. San tamam şare, furar gada neˤra arci lire: vun ğaʕ ra sad sane zaz işlemiş xhica vun. ziva kicikar xayla raziya zin. Gadar lire agan za kicikar razi irkinçina vun va arivarkar zin liyi aru vatu. Furi razi şare. gadar uguz iukva aru ğvayinci furazina hallalaşmiş xhici çare. Gada ug uguğan fikirlaşmiş şare ki mad lucaʕar çixaʕan zaz işlemiş xhiyic lazim şiyidad. Halu aruc yit’ maza vunaʕ zin za ʕaylaciz ruzi şiyiya. Aracaʕar sad san yarç’are. Gadar arucxvan ikre. Ikre ki aruc kutula sad sila tike yit’ ʕaca. Gadar taˤcib yire uc şi karini ? la varlu furar rikeʕ lu arucir pitrazina yit’ vuts’reni. za rikeˤ ˤaxhurcaʕar çixaʕan çiz nima xhiyini ? sad yiğ man gada aruc bigile ask’vacani, arivar an ğaç’ci kica çareni. Ana arucir anvan leˤr xayla yinun zahmatca ğemart’ivay. ja cuxnux çixari dad, jin an jinaz karta mahşad vauğvanaʕ jin, basiyu. Lu kalmayar ixhacaˤar çixaʕan gadar aru ğvayinci duz ʕaşxhare la varlu fura rikeˤ. Aru na gada ibqa furar taˤciblanmiş gadavar xabar ğane ki : vun aru çiz labsala varini ? gadar lu fura rikeˤ nukar şiyiciz arucir vari ixlat furaz yiryu. Ug rikeʕ tuğacaʕar çixaʕan ixhayar an lire. çixaˤanan lire ki unsuzda Allahcir har adamicxvan ikaci ug ruzi vuts’re. Xayla ikaycğan xayla ruzi ğayin şadad. Halucaʕar çixaʕ an an gada ug ˤumur yiyican lu fura rikeʕ işlemiş şare.

2. ADAM ET EVE A-ADAM ET EVE Allah taʕ alacir Adem yaratmiş arci girt cannat an aniz vuciuni. uguvan an Allah taʕ alacir lipcani ki zivaz ğaʕ nayits’id san ʕumur vuts’ryu zin. Adem cannatca yaşamiş şare. Allah taʕalacir anvan lire ki lu cannatca şi nazir naʕmat yaʕ, girtabekar seyil; sadca lam k’inaciğ ğici yaçilkar melts’u. Ulanaʕ vun, hala yiğ zivun cannatcaʕar hurt’iya zin. Şaytan an Adem ğaraʕali ğuşxhvara anvan lireni ki: Yaç en daddu sad miyvaya. vun Allahci ç’ilxvan miku! amcikar an seyl! Ademir Şaytan laʕnatlamiş varci ac ç’ilxvan ikazdedni. Uckar an Şaytan ugvara cirara iunkvanyuni. Ts’innafid san yaç’ic ; Ademir Allahcivan leʕr: Zaz halvalaciğ şi yiyiçina girt idqac, ugvali girt şayri ulac zin. Mad zaz ˤumur iukvadeb, zaz can ğayn. Allah taʕ alacir lipuc ki: Ay Adem, vun lu halvalaciğ bani insan sar takade, vaz halaz ˤumur iukvadeb. hila zivaz sab maxluğ vuts’iyu zin ki ad kulakci taʕar mulayim, q’ud taʕar sart, yayci taʕar ghira, yanxuc taʕar sarin, ğarayazci taʕar taravattu, ebil sayağ alataş şavayu. vun, anzina yaşamiş xhici, halvalaciğ taza maxluğar ğaşğiyab yin. Lacaʕar çixaʕan vun halvalackar ˤats’in şiyi dar. Ademir qur varci leʕr va’, Allah taʕala, mad zin lu halvalackar ˤats’in xhica. Allahcir an qur vardu, hiçzat lipdad. Qataʕ yiğ ğitic, Ademir ikac ki ug ʕura sab zanan ğabt’ilciu. Allah taʕ alac amircizina ucbar sunta yaşamiş xhicib. har yiğ ˤuranacvar şad yaqric. ˤaxhirci ğaʕ nayits’id san yaç’ic. Allah taʕalacir Ademvan lipuc ki Zin zivaz vuyi ˤumur azar xhidu. hila ziva can ğayniz vuts’iya zin. Ademir pip çaukvara varci Allah taʕ alaciz yarvarmiş xhiyid. Ay Allah taʕ ala, yaşamiş xhiyic xayla ghalaya. Zin cannatcikar ˤats’in xhidar. Zaz sad tike man ˤumur vatu. Allah taʕalacir unuz yits’id san man ˤumur vudu. Lu vaxtina Şaytancir Hauva ic tarafca yauqurdu. Hauvar an Adem rixeˤar ğaʕ ad ki jin lu cannatca yiyi har şayinkar ulaca. Sadca yaçil dadinxvan ikaded. kiç’a maşxhar, Allah ja taxsirciğar yarç’ara. ʕaşa yaçilkar an ʕuladay. Lu kalmayar Ademvan Hauvar har yiğ lipic, Adem an sad yiğ rixeˤr ğarfici yaçilkar ulats’ryu. Hala saˤat Adem na Hauva cannatcaˤar hurt’reb. Halugunzkarta har şay cannatca hazir ulats’i Adem hila işlemiş xhici (jin) ham ug ug, hami an Hauva vauqvats’ini gerek.

3. AGNEAU NOIR A-AGNEAU NOIR Ilagcaʕan kumaʕ sar Ağa Mirza liyi furi xhica. ud xayla iddaʕalu sar furi xhica. halu iddaʕ acğar ğali anğar Ağa Mirza Bag lipca. sad yiğ lu Ağa Mirza fura t’at’ax luts’a şare. ud gingahca ğaç’ci lire ki ay adamiyar, za t’at’ax luts’a xhica. halvas sad leha kyil ˤiç yiyçina vatvay zinaz t’at’ax rugvadam. hiçtavan dilmiş şabadeb. UcAğa Mirza furaz ʕark’a şare. nahçivan kyilar ˤaşxhaciz ikre ki ug ğunşi Haci ˤAbdulla furaux ʕayara leha kyilar yaʕ. qataʕ yiğ ğitcaʕ ar çixaʕan Haci ʕAbdulla furavan lire ki: zaz sab leha kel vatu, ac ʕiçakarzinaz t’at’ax rugvadam. Haci ˤAbdulla furar lire ki za kyilar silabiya, suncic ˤiçakar sad t’at’ax ğarfardad. Ağa Mirzar hiçzat lided, nahçevan kyilar ˤaşxhaciz Haci ʕAbdulla fura sab leha mighila kel yurqryu. lu kel kuraci ic ʕiç an yahaci ğinahnaʕ uguz t’at’ax rugvaci ğişre. qataʕ hala t’at’ax ug q’aliğ ğixhaci gingahca ğarç’are, ikre ki ʕAbdulla furi xayla narahate. Xabar ğane ki ʕAbdulla furi şi xhici, anir an lire ki ğinahnaʕ za sab kel gulaciu. Ağa Mirza furar ug xab ug q’aliğ tuğvaci lire ki kadam belki haludyu. ˤAbdulla furar ug xab yallatmiş arci lire ki ay furi, za kel ğinahnaʕ gulaciu. Ağa Mirzar hiçzat lided. k’ulca yixhci,

2

xinibcivan lire ki lam kel ʕayts’ ğazançaca, ˤayara sabcir. yak ciraci hazir xhicaˤar çixaʕan, Haci ʕAbdulla badala ʕayal hay yire. Haci ˤAbdulla furi ʕ aşxhare, q’var sunta ask’vaci ixtilat yiryu. xinibcir sifra keryu, sifraca cira kyil yak ʕaşxhare. ʕAbdulla furar ikra yikxvan xayalca çare. Ağa Mirza furar ʕuli q’ankar anxvan ikaci lire: ay ʕAbdulla furi, ğayin va halala malci sayağ seyil. lu kalmacaʕar çixaʕan Haci ʕAbdulla furaz ˤayan şare ki: un nahanaˤ gula kel Ağa Mirzar kuraciu, ʕiçakar uguz t’at’ax rugvaca, yakan ğeʕ ciraci unxvan sas arca. Haci ˤAbdulla furar qur varci lire bu’undar ghala lipca: geurdun yamek daha ne demek. Haci ˤAbdulla furi an girişmişci yikkar ʕ ats’inca ulats’re.

4. ANIMAUX ET LEUR MAITRE A-ANIMAUX ET LEUR MAITRE sunci furaz hayvanbeʕ mez vats’aryuni. sad yiğ ud k’ulca ʕaşxhaciz unuz ixhare ki xvar na gaç q’vab sunta bacaneb. gaçir xvaravan lire ki halu miq’ebe ja cuxun hani ruq’variyu. halaca ʕats’inca vun an yak ulats’ra vun. furaz uc ixhacaˤar çixaʕan hani tuğaci bazarca mazar vuts’ryu. aracaʕar q’vad şibud yiğ yarç’are. maʕan gaç na xvar sunta acanciz lu furar ibur kiyts’re. hila xvarar gaçvan lire ki bas vun lireni je cuxun hani ruq’varuni, vun an ʕats’inca yak ulats’iyu. bas q’aydab ki ? Gaçir lire cuxunur hani tuğaci mazar vudu. hila am barkan ruq’variyu, halaca ˤats’inca ulats’ra yin. Uc an ixha k’ulci cuxnur qataʕ barkan an tuğaci mazar vuts’ryu. aracaˤar maʕan q’vad şibud yiğ yarç’are. k’ulci cuxud xvar na gaç tanuşuğci ˤadiğ ˤaxhirci ğarfare. xvarar gaçvan lire hatay barkan ? q’aydab vun zavaz çiz duru lipini. Gaçir lire ja cuxnur barkan an tuğaci mazar vudu. hila halu haftaca an dix riq’ariya. anir an duxariz gen bul ahsan vuts’iya, halaca ˤats’inca k’arap’ ulats’ru vun. Uc ixha k’ulci cuxud mahtal inkane, ug uguğan lire ki : şi şiyini barkan an hani an q’vab sunta murdar şiyini za duxariz hiçzat daşxhani ?

5. ARAB-KHAN A-ARAB-KHAN Xayla vaxt ucğar ʕ uran lu kumaʕ musirmanival xhided. Musulmançuluğval yaymiş ariz sar ˤArab ʕ axhirci ug ug ucac xan adlandirmiş arca. girt ahalicir nikkar ğani mahsulcikar lu xanciz uergi vucca. Ubeğ an razi daxhay xan birbaşa sahaca yixhci anca mahşadciğ guzdarival arca. Yiğina uzu yuxvari sahayara ğuq’vaci barkanciğ yixhca. Nahçivan ˤaşxhaciz adamiyat mat’ux ğuq’vaci ʕ axhirca. kiç’axhinir hiçtavan dillenmiş xhideb. Sad yiğ man xan ʕağac sunci ğari duxar naubat xhica. Bagaşkar dix kica çiyiciz umayir lipca ki : Agan, nahçevan xan va mat’ux ğuq’vana arci agan vun, za yux vaz haram işi. Gadar an umayiz ç’al vuts’re ki ʕ ağats’i dar zin. Nahçevan şare gadar xan ug mat’ux ğuq’vana arci lire ki : Gelsana lucaˤar askan kesa rixiz yipday ! xan razi şare. Gada ğuzayci ʕadiz karta ʕaşxhare. birden xan saˤaci q’umuğ yirqire sad tay ğilivar lap aska kuruz karta suçre. Kurux surq’arciz xan riq’are. Ahalic can an xanci xabaˤar azar şare. Ha la xan surhaci cigahç tur hila an ˤArab xan nava idkinca.

6. BABA DAGH A-BABA DAGH Luts’a ayambeʕ lu dağci kumra Hazrat liyi sar yatima gada kum malcivas şare. Ud haddinnan artuğ insaflu sar adami şare. Ug xaba ˤaci k’inaciğ git ğirkryu ki vauxciz malbeʕz tuta daşi. Unux ğaʕ na fib yaş xhiyicxvan dikaci ud hala evlenmiş xhider. Unux sab umay q’vab maˤan şidir şiuryu. Ucbar halu gadar mal vauqvaci ğani muzda gure ğişxhareb. Sad yiğ maʕan Hazrat malcivas şiyiciz ug k’iyar yarqre ki şi şiyini zaux an sab zar şavani. Halu kalma un siyar ğarfara ğadarfara rix ğirağca yiyi dahar zirğan lasilci malbeʕ yiq’iça ğarişmiş şiuryu. Hazrat ug an lu kiciğ mahtal inkane. Nahçavan k’ulca lalsalciz ug k’iyaˤar şi yirqiçina girt ug ʕuli ˤura ʕamalca ʕaşxhare. k’ulca ʕaxhri Hazratir ug umayvan lire ki qata kuma yiyi lam varlu fura rişiz ilçi yiptir. Umay Hazrat lu kiciğ sad tike mat iunkanyu. Ancağ dika dika razi şiuryu. qata Hazrat malcivas, ge umay an varlun rikeˤ ilçitivalca şiuryu. Varlu furar lu xinibcik ibur kici ug k’iyaracan qur varci lire : Sab riş sunci gadaʕadyu ! zin hiçzat lided, agan va duxarivar mitfar tadaruk zin liyi şayri ʕ ağaz xhinaʕ , zin razi (ya). vaʕ k’iyi ğ aq sad devec bar idar, sad barkanci bar kişmiş, ğvaqvaʕab tuğli, fib k’vara, sadka man xirda para şayri : şakar, mermeyve, çixan ikraci. Lu furi acanciz Hazrat umay yik’ sad taʕar şare. Hiçvaxt Hazratvar lu kvarta (lukvara) şay ʕ ağaz şadadni. Umay kur paşman labsilci ʕaşxhvaryu k’ulca. Nahçavan Hazrat k’ulca lasilzmaˤan furar icivan sama lipiyar Hazratiz ixtilat yiryu. çixaʕ an an lire ki zaz unsuzda ats’areni ki aca tay dar. Anir hiçvaxt jaz riş vuzdab. Hazratir lire ki vun hiç fikir yimanghu ! Nahçevan zin malcivasar lalsalciz vun an kum hurmatlu ağsağalbi k’ulca daʕvat bar. Idkni şayri zin duzatmiş yiyiya. Umay Hazrat ç’iliğ maʕan mat unkvanu. Ancax hiçzat lided. Maˤan qataʕ Hazrat ğayinci ug k’ina malcivas çare. vaˤra yuruşci ˤadeʕ surq’uc aʕar çixaʕan irqari bu’u daharcixvan ikaci lire Ay Allah taˤala ! Lu dahar ic baridzina za dava işi. Aska irqari daharbeğar lire ki ubi za k’varimi işi. Hala dağiğa abi an lasilci k’varimi şare. Gigila daharbi an za ğvaqaʕab işi. Abi an hala saʕat tuğliyarğan lalsale. geʕ unur şi ug k’iyar yarqre Allah taʕalacir girt hasil yire. Nahçivan mal kuma lalsalciz ubi an Hazratir malcizina ket’ci ug ˤura

3

ˤaşğire kuma. Un ʕura ket’ci lu vardaulat irqari adamiyar mat mahtal iunkvaneb. Hiçanir hiçzat xabar ğanded. Hazrat ˤaxhirci k’ulca surq’vare ikre ki umayir lipi ağsaqalbi k’ulcayab. Hazratir umayxvan sas arci lire ki furar lipi har şay hazire. Lam ağsağalber ğayinci ubi tuğatir la furavas. Ağsaqalber ğayinci lu şayri çabareb varlu fura rikeˤ. Halu karta şay idqa furi mat mahtal inkane. Sadca haluc lire ki mitfariz talaşmiş daxhatir. Ğvay sad yiz ʕaq’lizkarta rişir an ic cihiz haziramiş ari. Vaxt vaʕada surq’varyu. Q’ud ˤaşxhare. furar riş tuğvaz icaza vuts’re. Ancağ ug rişixvan sas arci lire Zin zivar sad şay ç’al liyiya zin. ʕayara ibur kiy Hazrat yifuna va bigila ˤaşxhaciz lip ki Aval zaz sad dilim yamiş vatu. çixaʕan zaz miq’elaşmiş sak. vun an ˤayara fikir vatu kadam lu çulaca anir yamiş hatar vabq’ara yiyi. Riş razi şiuryu. Vaxt vaʕada tamam şiuryu, sus yangazina gada k’ulca çiuryu. camaˤat dağilmi ş şabareb. Saqri sus bigila ˤarç’arciz rişir bubar hara ari ğaydaca Hazratvan lire. Hazratir rişik ibur kiyci lire ubi vaz hara arin mez lala işi. çixaʕ an ug hasaczina q’umuğ yamişci şikl yinghine. Hala dağiğa sab yamiş hazir şiuryu. Ug cibulaʕar kant’ ğahaci yamişcikar sad ç’ik yat’ci rişiz vuts’re. Rişi q’il yamişci ç’ik ulaz ğarişmiş xhiyi vaxtina Hazrat ğayb şare. Susur xayla guzat yire Hazrat ʕaşxhader. Yanga ˤaxhurci masalackar yatug xhici ubi Hazrat umay na şidrarvan lire andar an xayla kupkvareb Hazrat varq’arder. Umay kumar ğabç ’ci işara işara çavaciz rix dillenmiş xhici lire va dix halu dağiğa za ʕadiğar yaç’id. xhic ʕadiğar yarç’arciz xhad dillenmiş xhici lire va dix za ʕadiğar yaç’ci yixhid. Yiğ ğitcaʕ ar çixaʕan Hazrat şidrarir an ga q’aliğ mitfar xunçayarzina işara işara ge umay çixeˤ çabareb. Hazrat dağci q’aliğ surq’iczina riq’are. Umay an an mayitcux subq’iz sila inkani cigaça ruq’varyu. şidrar dağci dibinik ge q’aliğ xunçayarzina daharciğan lalsaleb. Yanga na sus yiğ ğitizkarta guzat yire ikre ki hiçtavan labsildab. Ucbar an işara işara buba k’ulca labsilci nahan ga q’aliğ ˤaxhri hadisa ixtilat yiryu. Nehana Hazratir ğarğiş vari vaxtina rişi bubay an lala xhicemiş. Halucaʕar çixaʕan la dağci tur Hazrat Baba Dağ ğiyts’re. har cigaçaʕar adamiyar Hazrat gur ziyaret ariz lu dağciğ ğaştareb. Allahcir anğan rahmat aray.

7. BABADAGH-2 A-BABADAGH-2 Baba dağ Baba liyi sar naxirçi şare. Unur kum naxir ugvala varci halac muzdunzina ğişxhare. Sad yiğ çulciğ sab eb un bigila ˤaxhurci lire ki: Naxirca yiyi lam ʕala zar ulats’iyu zin. Babar ebilvan lire ki Am sunci ğariʕ adyu, agan am ulana vun anir zin lu kuma ğat’liz hasrat yartiya. Ebilir baba ç’ilxvan dikaci ʕ ala zar ulats’ryu. Baba ğari kiç’axhinir kuma ladasilci sunci dağciğ çare. q’ayizkarta halaca ğişxhare, halacaʕ an riq’are. halaz an lu dağci tur Baba Dağ lire.

8. BABA DILIM BABA A-BABA DILIM BABA Buba k’ulca labsilcaʕar çixaʕan Hazrat sus hamila şiuryu. Vaxt vaʕda tamaminda unux sar dix şare. ud lu sus mat’a sad dilim yamişcikar ʕ arfi xhici, un tur Dilim ğiyts’re. Dilim haddinnan artuğ ğabiliyatlu, terbiyalu sar ˤayal şare. Ug yaşinxvan ikaci, un anna maˤrafat xayla şare. Hami an unxvan baza karamatar şare. Unux ts’innafub yaş şavaciz ge lala babay siyiğ xab ğidhazmaʕan babay mez açuğ şiuryu. Lucaʕar çixaʕan camaʕatci inam xayla şiuryu. Lalacbar, peltagacbar un ğilik ˤabxhirci, mez açilmişci, labsilci çabareb. Halucaˤar çixaʕan ud baba Dilim Baba çagirmiş yire. An gur hala hazirca Haran kum gurgahca yaʕ. har cigaçaʕar lalacbar ziyaratca an gurciğ çabareb. Allahcir an daraca varcaˤan ari.

9. BAY ET SA MAÎTRESSE A-BAY ET SA MAÎTRESSE Bay furar sad yiğ ğvayinci dan huva çare. Ikre ki hiva hala an nibat dad ask’vaci guzat yire. Nibat sudq’uzmaˤan ug dan ğiyits’ryu, reuhats’ryu. Dan azar şavaciz yif miç’a şare. unur ug rahac barkanciğ ğiyci kumaʕ ğaşxhaciz ug uguğan xayalca çare: hila k’ulca dixhna zin hiçanir hiçzat anlamiş yiyidad. Bay furav kum eyğica sab aşna şiuryu ; ucbar xalvatca guruşmiş şabareb. Hiçanir an halugunuz karta hiçzat unda kar anlamiş ardedni. Ğinahnaʕ an bay furaz halu xinibci bigila ğat’lic ika şare. Hay varci ug barkan ˤarç’are xinibci rikeʕ. Barkanci bar ʕaqirci barkan q’acila valt’ilyu, ugu an ğarç’are xinibci bigila. Ğinahnaʕ yif xinibcizina yarqre. Yiğiniz miq’e q’unduv an ʕul axura çiuryu. Ucbar lavaxtina ğurzareb ki varağ ğibq’uciu, yayilmiş şiuryu. Bay furi talmatalasuk ˤaç’ci ug bar ğiyci rikeˤar ğarç’arciz ğunumğunşiyariz bay furi irqare. Unvar xabar ğane Xayr işi, bay, vun hatar ğaxhirci ? Uca ğat’ilci vun ? Ug ug gula ari bay furar lire Zin hiva ğaşxhareni zin, za bar ˤark’a, za barkan ˤala, zin an q’usa furi. Barkan ˤabzurdu, lu xinibciz Allah kumak işi: unur zin k’ulca ʕadaqirnani zin, zin an za barkan an ğinahnaʕ q’aycabni. Uc ixha ğunumğunşiyar asil masala q’aleˤ ˤapareb, mad icina ğert’ded.

10. BAY ET SES ENFANTS A-BAY ET SES ENFANTS Bay furaux xaylatar nava neticeyar şabareb. Bay furi sad yiğ işlemiş şiyiciz un navayarkar sar tanga nafas ˤaşxhare. Babayvan lire ki Ay babay za mişt’iluq’ vatu. Babayir lire ki za muşt’iluq’ çic cigaça ikaci ? Navar lire za sila ˤamux ikiza ʕayalbi xhicib. Babay ug sirsifat vağaci lire

4

Andaux siyimni ? Nava şaddanmiş xhici lire Ey, ay babay xayla adamicğanacbareb, siy an yaˤ, xab t’ilimi, ğilimi an yaʕ . Babayir tab davarci lire Yağin ki fan an yaʕu ? Maʕan navar lire q’undux an yaˤu. Babayir lire Mad şi muşt’iluq’ vudam zin ? Acbar an ulaz ˤabxhircab !

11. BERGER ET PROFESSEUR A-BERGER ET PROFESSEUR Sunci Haran kumar q’usa furar ug ʕ umur yiyican vulvas çare. q’arvandivalcivar ğayra cura sanʕatar unuz xvaş şaded. cura sanˤatkarbi ti rast şabareb undaz girtandaz rişxant yiryu. Sad yiğ halu furi barkancizina kumaˤ ğaşxhaciz un rix yuldaş sar maʕallim şare. Maʕallim ug an piyada şare, lu furaux barkan şiuryu. Rix ğaşta cigaça maʕallimir q’arvandival pistemiş yire uc çetnivalciğar acane maʕallimival taʕ riflanmiş yire. Uc an lu furaz xvaş şaded. Ucbar seuhbet yira yira ˤabxhirci sunci kur ğirağca ğapareb. Lu q’usa furar maˤallim guzat da’arci barkancizina kuraˤar yarç’are. Maˤallimcir tab davarci haray vuts’ryu ki zin an kuraˤar yaqir. furar lasulci yiq’caʕn lire ki ğaacig akvanacaʕar uca an vun q’arvandar pislemiş yireni vun, maʕallimival taʕ riflamiş yireni vun. hila zin q’arvande barkancizina yarç’are zin: vun an ğuq’va kitabariğ yaç’ Lipci hay varci ug barkan ğaç’ çare! Maˤallimcir akvanacaʕar uc an rixeʕ acani suz seuhbatci caza ğane.

12. BLAIREAUX ET CHIENS A-BLAIREAUX ET CHIENS Ilagcan kuma t’uşri liyi sad ağraba yaʕab. sunci Karam liyi furar har vaxt yixhci t’uş yurqi xhici unda tur t’uşri ğiyca. sad yiğ lu Karam fura nava Meşhadi Pulad furi rix ğirağca nehçavanci q’alixvan nik yixhats’ciz şibur cavana gada ge çixeˤ q’vab xvar ğaʕ aci t’uş yuqruz çabareb. Meşhadi Pulad furar undavar xabar ğane ki hata çabari yin ? cavanber an lu q’usa furağ hurmat ğidiyci lire ki jin ya babayar yibqriz çabareb. Meşhadi Puladir lasilci lire ki lukarta farasattu cavanbiyab yin. Tak yibghinay, ya babayar an ya çixeˤ ğabʕ aci maştay lu kalma ixhari adamiyarir qur yiryu. halacaˤar çixaʕan lu cavanbeʕ tur an xvarime ağraba lire.

13. BOEUF DE BDB A-BOEUF DE BDB Baba Dilim Babaux sab hani şiuryu, lu hani girt kumraz vats’aryu. Baba Dilim Babar lu hani kebt’ci ug ʕura çare Ğubaca. lazima şayri ğayinci lu haniciğ yuklamiş yire. çixaʕan hani xabaʕar ğvaryu, hani ic iciğan duz ug rikeʕ ğaşxhvaryu. k’ulca yiyindar hanic bar ˤarqre, lacaʕar çixaʕan haniciz yam xhad vuci maʕan aluxlamiş varci hani ğvaryu. hani rixiz ughala ughala duz Ğubaca, Baba Dilim Baba bigila çiuryu. sad yiğ man maʕan lu hani Baba Dilim Baba yuklamiş varci kumaʕ rixeˤ ˤaryu. hani kumaʕ ğaşxhvaciz Zeyicaʕan kum bigilaʕar yarç’arciz Zeyicaʕan cavanber ge araca nimara mislaˤat yiryu ki hani yuqurci kuraday. Baba Dilim Baba ˤaşxhaciz lira yin ki hani azaramiş xhicuni, jin an kuradu jin. undar halutaʕar hani kurats’ryu, çixaʕan an camaʕatciz paylamiş yiryu. uc Baba Dilim Babaz ˤayan şare. Baba Dilim Baba la qatasi hanic çixeˤ ğaşxhare. ğaxhirci Zeyicaʕan kumaʕ ğarfare, ug hani surağ yiryu. unvan lire ki bas hani azaramiş xhicuni: jin an kuraci ic yak camaˤattuğa paylamiş varci uladu jin. Baba Dilim Baba q’aliğ yire ki Zeycaʕarir duru lire. camaʕat vabxhri cigaça lire ki ziyaz sab ğarğiş yiyiyu zin. yin yighci cigaça yurd yiva ˤayi yin, sunta an bina ğadayni yin. uc lipcaʕar çixaʕan Baba Dilim Baba dağa ğaç’ci kumar ğaç’ci çare. vaxt yarç’aryu, Baba Dilim Baba ç’ilir cigah yirqre. Zeycaʕan kum hiçvaxt bu’ud şiudeb. ucaʕar hammişa adamiyar kuç arci Ğubaca yurd yiva ˤare. q’usacbar vabxhirci nima mislaˤat yiryu ki har san Baba Dilim Baba ğabirciğ sab hani tuğaci kuratir. belke lucaʕar çixaʕan Baba Dilim Baba ğarğişcir lu kumar xab ğana. undar halu sayağ an yire. Azerbaycanca şura hukumat ʕaxhriz karta har san Zeyican camaˤatkir Baba Dilim Baba ğabirciğ ˤağvaci sab hani kurats’ryuni. şura hukumatci kiç’axhinir lu ˤadat andar tergitmiş aric. hila Ğuba zonasica yighib Zeyicaˤan kum yaʕu, ud an Baba Dilim Baba ğarğişcikar xhica. Allahcir an daraca varcaʕan ari, Allahcir anğan rahmat ari.

14. CHEVAL ROUX A-CHEVAL ROUX xayla ʕayamar ucğar ʕ uran Ilagcan camaˤat q’uduz ge hayvanat an ğayinci Xaçmazci ğirxine yiyi ğişlağara çabareb. halaca yipci ˤabxhrindakar sundur ixlat yiryu ki Deveçiciz miq’e sunci cigaça sunci furavas sab ˤayara muhkam yurğa çava kuran barkan yaˤu. lu barkan andar lukkvara taˤrif yiryu ki Ağa Mirza fura ʕul lu barkanciğ ğiparyu. unur la adamiyarvan lire ki zin yixhci la barkan ğvanuyu zin. lu adamiyarir lire ki ac badala har cigaçaˤr pullu adamiyar ʕabxhircab. xaylatar acğan pul vuca, barkanci cuxnur ad vudeb. ic an yay q’ud la barkan q’acila vauqryu. Ağa Mirza furi sadtke xayalca yixhci lire unda zin ad cudur yiyiyu zin. la adamiyarir qur varci lire ki furar ug rikeʕ q’vab acdahacğana xvar vauqryu. hiçsunci adamicvar la rikeʕ ˤaci barkan cudur var şiudab. Ağa Mirza furar undazina sunci ğvaçulğar merc yire. aracaʕar q’vad şibud yiğ yarç’are. Ağa Mirza furi sunci kurana yabuciğ ğuq’vaci ğişlağca çare. la kuran

5

barkan yiyi fura k’ulci cigah hara şare. sad yif man ğişlağca ug kumkar yiyi adamivar q’unci vul cigarbi ğane. q’vab man kut ğvayinci yifun yaruca ğuq’vaci kurana yabuciğ ˤaşxhare la fura rikeʕ. vulbeʕ cigahrbi harsad sunci kutul dibiniu vat’ilci kutri çaparci ˤara tarafca saˤre. rikeʕ yiyi xvar yik neʕ ixhaci kutul yiq’içaʕ ˤarç’aryu. xvar kutulca ˤabç’caʕar çixaʕan Ağa Mirza furar çaparci lu tarafcaˤar kut ʕala yiryu. xvar an kutul yiq’içaˤ ğalxmiş şiuryu çaparci ʕadiğ. kut halaca la kut band yiryu lasab xvar an halu sayağ çaparci ʕadiğ ğvarqryu. lacaʕar çixaʕan riki açuğ arci ʕ aran ʕarç’are. ugur ʕağva kurana yabu ˤabğuci q’acila, q’acila ʕaci fura kuran barkan ğaʕ ran ğvarqryu. q’acil sad taraf xhinaˤzina ʕats’a şare, q’acilu ts’a vart’ryu. xvarimi çaparcaʕar askan saʕaci ug kutri an ğayinci ğunq’vane kuran barkanciğ. barkan hağiğatan ghala barkan şiuryu. qata, yuğci vaxtinaʕ, Ağa Mirza furi ğaqirci kumaʕ ğarfare. la unzina merc arindar ikre ki barkan hala barkanyu. çara şaded Ağa Mirza furaz sab ğvaç vuts’ryu. aracaʕar sab vaz yarç’aryu. Ağa Mirza furar lire ki hila zin halu barkancizina duz la fura rikeˤ çiyiya zin ; halataʕar an yire. sad yiğ, yuğci vaxtinaʕ, barkan hay yira la k’ulci ʕ uraʕ ar yarç’are. halu araca, k’ulci şilasarcaʕar sunci yaşlu furar lire ay baba, ğat’il ! A ğa Mirza furi an ğalt’ale. q’usa furi şilasarcaʕar ʕ aç’ci Ağa Mirza bigila ʕaşxhare. Ağa Mirza barkanci ˤadiğar qiçci ˤarç’are. furar barkanci ğaraʕali ğixhirci ug xab barkanci q’aliğ ğidhaci sab ah yughunci lire: Ay kuran barkan, za xabazina q’acilaˤar sibhaci ğvaqurci sadaʕanani zin, lirani zin ki haladyu ki yaˤu. lu kalma an lipci lu furi ˤayalci sayağ şaqildamişci işare. fura lu kar Ağa Mirza furaz ʕark’a ʕ aşxhare, lire ki ay ʕami, sunci barkanci badala çiz işari vun ? iukvaçina vaz, lu barkan zivaz peşkeş vudam. fura ʕulime işiğ ğaşxhare. Ağa Mirza furar barkanci yugan furav vuts’re. furar an Ağa Mirza furi k’ulca ğarqre. ucbar halucaˤar mahkam dustlaşmiş şabareb. Ağa Mirza furi acaʕar ğaç’caʕar çixaʕan sudaman la fura bigila çeder ki tab davarci barkanci masala furaz açuğ yiryu.

15. CONSIGNE A-CONSIGNE (LACUNE Sab yaʕuni sab dabni halvalaciğ xayla şayri yaʕni. Duza adamiyar an xayla yaʕ abni, akiracbar an yaˤabni. çiz ki Allah taʕalacir dara an yaratmiş varciuni, lu akir bakura halvalaciğ amanat an yaʕ, xayanat an yaʕ. Allahcir jaz nusrat vunaˤ, lu mauxca jin camaˤatciz xayanattival yiyi nahsa adamiyar axiraca camaˤatci ʕ ura şitaˤar ʕ aybacara halina ˤaparçina halacğar bacaniyab jin. Sunci ulkaca sab şahar şiuryu. Lu şaharca gunahival adami cudur aric, vardaulat cudur varic ʕ adat şare. Ti ug k’ulcaʕar ğaç’ci ixta cigaça çiyçinaʕ, ug vardaulat zanan ˤayalbi ihtibarru adamic bigila yartreb. Lasilci ˤaxhircaʕar çixaʕan ug amanatar hala adamicvar ğane. Nimara adamiyar an şaharca tak tak şabareb. Sad yiğ man sar varlu cavana gada ug vardaulat ğizilciğan labsala varci vağaci sunci sanduğca ʕayts’aci ʕaşxhare lu şaharca yiyi amanat aqats’i fura bigila. Lire ki zin halvalaciğ kukruz ğarç’ariya zin. Yighci sinar çixaʕan lal saliya zin. şayad q’ayna zin, zin zivav vuyi vardaulat zivaz hilacaˤar halal yiryu zin. Lasilci ʕaxhirna zin, za vardaulat vuts’ru vun. Halum taʕar lipci lu gada furazina halal hummat varci ğaç’ çare. Kar nima şare ki, lu gada rixhci vazirar çixaʕ an lasilci ʕaxhirci ug amanatar lu furavar ğani şare. furar man nima guzat yireni ki lu gada çara ˤaşxhadar, halu kvarta vardaulat uguz unkvanu. Tamah lu furaz guc ʕaşxhvaru. Sanduğca ʕaci ğizilcikar xaylatar ğane. Gadar sanduğ açiğ varci ikre ki lu amanat aqats’inir un ğizilcikar xaylatar ğayinca. Gadar unvan lire ki Amanatciz xayanat şadad. çiz vun xayanattival yiri vun ? furar lu gada ˤadiğ haray vuci ud hurt’re. Gada yabtirci ug sanduğ an ğaç’ çare. Yixhci, bazarci riki siyaˤ ask’vaci işare. Bazarca ˤabxhirci çabayindar unxvan ikaci mahtal iunkvaneb ki nimara cavana ʕayara gadaux şi dardi ki ud işare ? Halir şi xabar ğançina gadar hiçanvan hiçzat lided. Lu adamiyar yiq’içaˤ sab xinib an şiuryu. Adamiyar dağilmi ş xhicaʕ ar çixaʕan lu xinib gada bigila ˤaxhurci unvan lire ki: ğuz, zaz kumak ar lu şayri zazina k’ulca tuğaday. gadar ğuzurci ug ʕulimi ğidhaci xinibci xabaʕ ˤaci şayrakar ğayinci xinibci çixeʕ çare. Ucbar ˤura xinib, çixeʕ lu gada ʕabxhirci sunci bu’u riki tav yiyi k’ulca ğapareb. Rikeʕar ʕ aran ʕabç’caʕar çixaʕan xinibcir gadavas yiyi şayri an ğayinci askaci gadavan lire ki vun va dard zaz ixtilat davarna zin zivun xabaˤar ğaridar. gadar lire ki zin zivaz za dard ixlat an varna, acux sad xayir şiyi dad. şi ghalayi ğaʕ zin xabaʕar, ğaç’ yixhdam. xinibcir gadağar xab ğanded, lire ki Allahcir har dardiniz sab darman vuciu. çixaʕ an an dard ixtilat yiyi yiyican sila şiuryu. vun an ʕaşar, va dard zavar cudur mu. Nima şara ki Allah taʕala ğudratcikar va dardiniz an çara varq’ara. Gada sad ğadar dilmiş daxhaci ask’vaci inkane. Lu araca xinibcir ˤağvaci sifra keryu, ulayc ğirayc ʕ ağats’re ic an sifraca ask’vanyu. Gadavan an lire ki ğayin, seyl ! lu xinibcir na gadar ask’vaci sunta nahar yire. Diyardan diyar gadar sab ah yughunci ug q’aliğ ˤaxhriyar sad sad lu xinibciz ixlat yiryu. Lire ki zaz ja bubağar hadsuz vardaulat ibkinciu. Zin ja buba sağ yiyiciz za yiğri ulayc ğirayczina yağirca zin. Sudaman ikac zin ki ˤumur çiuryu. ja buba q’ayd. hila zaz an işlemişci bubağar ibkni vardaulat artirmiş varic lazime. Zaux an hiçsad sanˤat dad. Nima fikir vardu zin ki bubağar ibkni duulat ğizilcğan labsala varci

6

şaharca yiyi amanat aqats’iniu vuci zin halvala kukruz ğarç’ariya zin. Halataʕar an aric zin. ğizil ˤayts’aci sanduğca tuğaci fila amanat aqats’iniu vuci leˤr zin ki zin yighid san cura ulkayara çare zin ğixhirci ˤaxhirna zin, za amanat zav vuts’ra vun. Va’ agan lasilci ˤadaxhirna zin lu daulat vaz xvaş halal işi. Haluma lipci sanduğ la furav vuci zin ğaç’ yixhid. ja ulkacaʕar ğaç’cani zin ki sunci karvanciğ rast xhiyid zin. Undazina sunt a xayla rix yixhid zin. Sunci şaharca karvan sunci furar ğaynic. Zin lu furazina taniş xhiyid ixtilat yiyiciz lu furar lipuc ki zin va rahmattuk buba dust ya . lucaʕar çixaʕan furar zaz mislaʕat vudu ki halvalaciğ vardaulat artirmiş varic en ghala rix şay ğayinci mazar vuyic ya. zin lipuc ki za q’il nimara şayrakar ğarç’ardeb. Lu furar har cura kumak aric ug mat’a ğaynic. jin nima bacaneb ki halucaˤar lasilci za ğizil ğayinci tazackar halu furazina sunta mal ğvayinci vuts’iyu zin. Hala sayağ an aric zin, lasilci za şaharca amanatar badala yixhid zin. Aracaˤar rixhib vaz yabç’ciuni, amanat aqats’iniz zin irqazmaʕan sadtke ug ug gula arid. çixaʕan an sanduğ ˤağvadu, açuğ varci, ikac zin ki ğizilbekar xaylatar dad. Firavan lipizmaˤan anir zin hut’ud. Xinibcir lu gada q’aliğ ˤaxhriyarik ibur kiyci çixaʕan gadavan lipuc hila diyare, ğuz axir. qataʕ yiğ ğitcaʕ ar çixaʕan Allah taʕala kumakuvalcizina va ğizilbi la furavar ğana jin. Gada lu xinibci ç’iliğ ˤudurğurna an hiçzat lidipci ğuzurci ğaq’lid. Yiğ ğitiz karta gharidir çauxi axrid, xvarar yiqri axrid, lu gada axirdar. Qataʕ yiğ ğitic (ya girtandaʕ icina xayirlu yiğri ğiti). Gada girtandağar ʕ uran ğuzurci ug halavar ğixhac. Sunci halmacaʕar çixaʕan xinib an ğubzurci gada bigila ˤaxhurdu. Maʕan undar q’undur sunta bagaşkac fu ulac, çixaʕ an xinibcir sunci rişina gadaxvan an sas arci ˤabğvacib. Ucbar an ask’vacaˤar çixaʕan xinibcir lipuc vun ğuz, yighin la va (=vun) amanat vuyi fura rikeˤ, jin guzar bar. şivaxt ki zin lu gadazina rikeʕ ˤaran ʕabç’du sad sila halumacaˤar çixaʕan vun am ʕaxhirci furavar lu va amanatar ika şara vaz. çixaʕan xinibcir rişiz hara yire ki vun an lu gadar ug amanatar ğayinci rikeʕar ğaʕ ran ğaç’iczina ʕaran ʕabci ç’in yira yira, lira vun ki xanim, Ağa ʕ axhirca, za muştuluq’ vatu ! çixaʕan zaz ats’are şi aric lazimi. Halu sayağ xinibcir gadazina yuq’ub sanduğ ğayinci la gadar lipi amanat aqats’in bigila çiuryu. ˤaran ʕabç’ci xinibcir lire ki zin lu şaharca yatug xhicu zin. Zavan lipca ki amanatciz xayanat diyi sarca vune. za furi an ğaʕ ra şibud sane aluer ariz yixhi ˤaxhirder. hila za k’ulca yiyi amanatar ˤağaci zivav vuts’re zin. Zin an yipci fura badala kukvariyu zin lu sanduq’ar va bigila yartre zin. Halu araca riki açuğ arci la gada ˤaxhirci lire ki za amanatar vatu tuğadam. amanat aqi furar dah ğuzurci gada sanduq’ ˤats’a varci ʕağvaci gadavan lire ki amanatciz xayanat şadad. Açuğ var ik, va ğizilbi duzyim. Gadar an sanduq’ açuğ varci ikre ki şitaˤar ki ugur rixhib vaz ucğar ʕ uran ugur vuciuni sanduq’ halataˤar ʕ ats’ayu. Gadar ğayinci ug amanat ğaç’ çare. Lu araca riki açuğ xhici sab riş ˤaran ʕabç’ci ç’in yira yira lire ki ay xanim, za muştuluq’ vatu ! Ağa ʕ axhirca. riş lu ç’ilğar çixaʕan xinibcir naamzina ʕaxhri gadar an ç’in yiryu. Lu amanat ağats’i furi an undazina ç’in yiryu. Xinib ğixhurci amanat aqats’inxvan lire ki zin ç’in yiryu ki za furi ˤaxhirca, bas vun çiz ç’in yiri ? amanat ağats’i furar lire ki zin an vunci mara (vağana) q’ahpah ç’iliğ ˤurğurci filan gadar ğizil xabaʕar ğaʕ ay xhici za axmağluğuvalciz ç’in yiryu zin. Lu gadar ug amanat ugux sudq’ara ari xhici lu xinibciz ug hurmat aric. Xinibcir an lar ki zin zivav an lidipciuni ki har dardinux çarayaˤ. vaz ikadedni ki zağ ˤurğarini vun. Lucaʕar çixaʕan va q’aliğ ˤaxhriyar lu şaharca girtandaz ixtilat var ki la mara xayanatkara adamiciu hiçanir ge amanat duyi (=dutir). Gadar hala sayağ an yire. Lucaʕar çixaʕan la amanat ağats’i girtandaz ats’are ki xayanatkara adamiya. Gadar an ug vardaulat ğvayinci ug buba dustunvas çare. An yiğ xayla ghala yarç’are. Ug ˤumur çikarta ki yaʕu şad xurram Allah taʕ ala hurmatkar ge buba dustunzina an riş ğvayinci yaşamiş şare. Allah taʕala ya girtandaʕ çetina karibi lu gada kici sayağ hasant ari, amin.

16. DEUX AMIS A-DEUX AMIS (A traduire) q’var dust şabareb. Ucbar ğvaqvaʕad san sunta dustival yire. Hiçanvar unda ara ğet’iz şaded. Sad yiğ undakar sar bila şare, lasar an beşa şare. Ucbar q’var sunta yaşamiş şabareb. Maʕan susundu xatir vaqryu. Susundu ğayğuca ğalt’aleb. Sad yiğ ucbar q’var sunta ask’vaci ixtilat yiyiciz sunci pisa adamicir ikre ki: lu q’unci dustunvar sad tike araluca sunci bila şaytancir ʕatra ic tapaca işaryu. Lu furi yixhci şaytancivar xabar ğane ki vun çiz işari ? şaytancir an lire ki ğaʕ ra çikarta yiyi, zin unda ara ğet’ic badala allaşmiş şiuryu. Hala uc zaz ğismat xhided. furar lire ki uc vaz çetin ˤaşxhare. Nimara karibiğ insanci sifatca ˤaci zağana şaytanbeʕ xabaʕ lap hasant ya. şaytan mahtal unkvanu. Lire ki ˤudurğarçina vun, guzat ar, ik, hilla andar susundu tapaca şitaˤar ʕ atats’i. Haluc lipci la furi duz ˤaşxhare q’unci dustun bigila. q’iç’ç’acaˤar beʕ şenvan lire ki ğayin uc, xaylaxhin lam va bila dustunuz vatu, sila x hin an vaz işi. Hiçzat duci halacaʕar hangvana ğaç’ çare. Sunci halumacaˤar çixaʕan bila dustunur beşanvan lire ki: lam furar vav şi vuçina vatu. beşa dustunur q’in ts’a yire ki anir zav hiçzat vuded. Bila dustunur lire zin bilaya. za ibrimez ˤayara ixhare. vun zavan çiz duru liri ? Anir ler ki ğayin uc xaylaxhin va bila dustunuz vatu. vun an za bilaxhinkar istifada mi’u. Anir şi vuçina za pay vatu. Maˤan beʕşa dustunur q’in ts’a yire bila dust ˤurğarder. Haluca unda davˤa

7

ˤaparyu. Mahkam susunduk çiyts’re. La furi an duz çare şaytanci bigila, lire ki: idqayimni vaz sunci halmaca anda ara şitaˤar ğet’ini zin ? Lucaʕar çixaʕan amcibar q’ayizkarta susunduz duşman şabayab. Bila şaytancir an ç’in yira ğaç’ çiuryu.

17. DEUX FRERES A-DEUX FRERES Ilagcan kumaˤ q’var şid şabareb. Undakar sar ğağad, lasar şid buyunaʕar silad şare. Undaux kumar ixta sad nik cigah şare. Sad yiğ ucbar nik yixhaci, kicaʕar diyar ğarç’areb. Rix ixta yeyi xhici sila şiyir ug ʕ arqa şiyvan lire ki: ay şid, ʕ aşar lu ğuzayciz askan yipday ! buhu şiyir lire ki unda vun ʕura kerf, zin ziva çixeʕ ˤaxhirdam. Hata pisa cigah xhina zavan lira vun. Sila şid ˤura, buhu şid an an çixeʕ ˤaştareb. sadtika ʕaxhircaʕar çixaʕan sila şid k’iyar bu’u şiyzina hanag varic yarç’are. Sunci pisa cigaça ˤaxhirci bu’u şiyvan lire ki: ʕ uf va ʕ ulumi, ʕ aşa za çixeʕ. rix rahat yiyi macan xhici bu’u şid arxayin ʕaşxhaciz çatirci azilmiş şare. Sad taʕar varcaʕan ğuzurci sila şiy ˤadiğ haray vuts’ryu ki vun çiz zin aldatmiş arini ? Sila şiyir ug ug la cigaça adaskaci lire ki şi xhici bagam ? Bu’u şiyir lire ki ucvar ğayra şi şiyini ki daq’aci azar xhiyid zin hala vun an lire vun ki ˤuf va ʕ ulimi ˤaşa. sila şiyir an lire ki ay şid, çiz acuğlanmiş şare vun? ʕulimi açuğ ˤaxhrid zin, Zaz sad şay idqaymni ki vaz irqareni ?

18. DOS DU CHAT A-DOS DU CHAT sad yiğ peyğamber işlemiş xhici ʕ uzurci ug ʕuzruxhin ğaynic badala ask’vacani. ikac ki sab ghar surunmiş şiva ʕ aşxhvaru. ghar ʕaxhurci peyğamberciz yarvarmiş şiuryu ki zin cudur var! duşmancir zin yurqru (ruq’iyu). peyğambercir lire ki zivun şitaˤar cudur vardam ki anvan an duru lidipdam, vun an sağ inkvanu ? gharidir lire ki va siy açuğ ar, zin va siyaʕar va finda ʕabç’dam. za duşman ʕaxhirci yixhcaʕar çixaʕ an ğarç’aru zin. Peyğamber razi şare, ghar un siyaˤar ʕ aran ʕarç’aryu. çixaʕan gharid duşman ʕaxhirci ğarfare, peyğambercivar xabar ğane: va bigila ʕaxhuri ghar hata yipini ? Peyğambercir ug xab findiğ ğiyci lire ki: ad za finda ʕabç’ciu. gharid duşmancir qur varci ğaç’ çare. aniz macan şare ki peyğamber gija xhiyi. duşman ğaç’ci yixhcaʕar çixaʕan peyğambercir gharidvan lire: va duşman ğaç’ yixhid. zin anvan duzac lipic, ad ʕurğurdar. aniz macan xhiyic ki zin gija xhici za siyaˤ ˤaşxhay acani. zin Allahci q’anik duz acnid. hila ğabç’ yughun ! gharidir qur varci lire: zav dunyaciğ ucvar rahata cigah hiçvaxt varq’ardad. mad lam baraca hiç ç’al şadad. peyğamber xayla yarvarmiş şare ki vun zaz aziyat vuts’re. gharidir ic lipi lire Peyğambercir har yiğ har yif aziyatzina ğaq’ilci ğurzare. gharidir aniz xayla aziyat vuts’re. sad yiğ peyğamber varağcik ˤarqa xhici ğalq’aleʕ . çetin nafas ğani xhici ug siy açuğ yartre. gharidir an ic q’il an siyaˤar ğaʕ ran ğvaʕ aci iciz axurciuni. lu araca peyğamberci k’ulca yiyi gaçir ğipci, gharid q’il yuqurci ʕal varci, peyğamberci findar ğvaşryu. lucaʕar çixaʕan peyğambercir gaç yiq’ciğ ug xab ğiçre. Allahcikan dilek yiryu ki ay Allah taʕala, lu hayvan va karamatcikar insanbeˤzina hiçsad aziyat ğadayinci yaşamiş işi. Allahcir peyğamberci dilek q’abul yiryu. halacaʕar çixaʕan gaç insanbeˤzina yaşamiş şiuryu. Peyğambercir an ac yiq’ciğ xab ğidhay xhici, halacaʕar çixaʕan gaç yiq’ q’umuğ ğurq’varded.

19. Efficace et inefficace A-Efficace et inefficace Sar yaˤni sar darni, sad ulka yaˤni: Lu ulkaca sab ˤayara abada kum yaˤuni. Lu kumaʕ sar insanci kicixvan ikaci aniğ ğiymat ğiyts’i furi yaˤni. lu furaux haddinnan artux malğaʕ ara yaʕni. ubeʕz ğullux variz, k’ulci karibi yiqriz, unur xaylatar nukarbi babqrebni. cura cura nukarber sad kar yiqricxvan ikaci harsundunuz cura cura muzd vuts’reni. Xayla adami un lu kiciğ mahtal inkvanebni. Baza nukarber uckar daˤ ğaç’ci ğabç’ çabarebni. furar an andavan hiçzat lidedni. çiyi yiğina ug haqsab hami an ug rix fu vuci rixeʕ ˤarebni. Sad yiğ an sar ağsaqal furi unuz xunxura şare. unur q’vad şibud yiğ un k’ulca ğat’ilci lu fura har kiciğ ˤul ğiyts’ryu. Ikre ki uca ayni kar yirqi q’unci nukarciz ayni haqsab vuzded. Sunduz xayla vuts’re, lasunduz sila vuts’re. Lu ağsağalcivar tab var şiudeb. Sad yiğ man lu furavar ğane ki uc şi kari? lu nukarber q’undur an sad kar yirqre, sunduz xayla vuts’re vun, lasunduz sila. furar lire ki sad q’vad yiğ man ğat’il! çixaˤan vaz ats’ariya zin çiz lamtaˤar yiri. Sad yiğ kum ğirağca sad karvan ˤaxhirci ʕ arç’are. furar la xayla pul vuts’i nukar naˤra arci lire : yighin ik kadam lam karvan halici. nukar yixhci dah lasici ˤaşxhare. Nukar lu kiciğ hay yiyiciz xunxura an k’ulci cuxun bigila şare. Unvan an lire ki hila ˤamallu fikir vatu: zin lu nukarbi q’var an sunci kiciğ hay yiyiyab. furar axhriczina furar xabar ğane: hara xhiyimni vun am hal karvani ? nukarcir lire ey, am flankasci karvan ya. çixaʕan furar xabar ğane karvanci bar şi am ? nukarcir lire baridaʕ filan şiyiri ya. furi nukarci kicikar razi inkane. lu furar çixaʕ an lasar nukar halcid ki aniz sila muzd vuts’reni ad naˤra arci anvan lire ki: yighin nukar yixhci sad tike diyar ʕ aşxhare, lire ki karvan filankascice. çixaʕan furar xabar ğane karvan hatan çeri ? nukarcir lire ki ats’arded zaz, yixhci xabar ğayindam. Nukar tazackar karvanci bigila çare. Yixhci ˤaşxhare furavan lire ki bas karvan filan şaharca

8

çiyiya. çxan furar xabar ğane karvanci bar şiyam. Nukarcir maʕan ats’arded zaz lire. furar le ki yighin hara sak, ʕaşar. Nukar sad safar man yixhci hara xhici ˤaşxhare. Halucaʕar çixaʕan lu fura xunxura q’aleʕ ˤarfare ki furar duz yire. Sifta nukar sad safar yixhci ˤaxhricğan har şay hara xhiyid. lasar nukar hala şi yiri hara xhiyic badala şibud safar yixhci ʕaxhrid. Haluckar q’unduvan ğabiliyat ats’ara xhiyic. farasatlu nukar sunci safarca, farsuza nukar şibud safar yixhci ʕaxhrid. Xunxurar k’ulci cuxunvan lipuc ki vun duğurdandaʕ duz yire vun. farru na farsuzaniğ sad ğiymat ğiyiz şadad, ğiyna an vun uc Allahciz xvaş şadad.

20. Eviter les claques A-Eviter les claques sar furi urta yaşina ğaşxhare. lu yaşiniz karta hiçvaxt ug mizna ˤamalciğar ğali atara xhider. sad yiğ ğirağca asq’vaci ug uguğan acanciz ug ğunşir un ç’alibek ibur kiyts’re. ixhare ki furar ug q’alivan lire ay q’il, halugunz karta vağar ğappaz ğudq’uded lucaʕar çixaʕan ğurq’vardad. ğunşi ug ug huduk’vaci (huk’vara daʕarci) ğaç’ çare. çiyi cigaça ug uguğan lire ki zin qataʕ nima yiyiya zin ki va q’aliğar ğappaz ğurq’vara. qataʕ yiğ ğitizmaʕ an la furar ug nikeʕ ğaʕ a xhad lu ğunşir ğiğaci leha tikambeʕz ğeʕ re. ug an cudur xhici ğalt’ale. sad sila yarç’are, xhad ğaʕ a furar ikre ki xhad yart’ara xhiyic. kukvara kukvara ğaşxhare, ikre ki halirsa xhad yat’ci leha t’ik’anbexvan ğeʕ aca. unur an ğiti xhad hala tikambeʕz vuts’re. la ğunşi ghala vauxts’i cigahya lipci ug cudur xhiyi cigaçaʕ r ğarç’are. vuts’ra haray ˤaşxhare fura ʕadiğ ki vun çiz lam xhad yart’ri vun ? furar astaca lire a ğunşi, zin xhad yart’ded zin : lam xhad ğududq’i leha tikam beʕz an xhad vuts’re zin. ğunşi ikre ki Allahçina furar tikambeʕz xhad ğeʕ re, ug ug kicikar paşmal şare. lasilci lu furavan lire ki vaz halal işi, lu sabr ki vaux yaʕu hiçvaxt va q’alağar ğappaz ğurq’vardad.

21. FERMAN BABA A-FERMAN BABA (a traduire) Sad yiğ Farman Baba ug pulakan ç’ira arci tazackar ğeʕ re. Ğunşi gada unuz kumakca ʕaşxhare. Işlemiş şare, fu ulaz asq’vanciz lu gadar lire ki: Ay Farman Baba, vun q’usa furiya vun. çiziyam lu pulakan ğurdalamiş arca vun? ğeʕ kumakca zin ʕaxhirca, qataʕ vun taksmat şitaˤar işlemiş şiyi vun ? Farman Baba lasilci lire Ay bala, qataˤ an sar axmağ varq’ariya. Ğunşi gada lire ki Zin zivaz kumakca ˤaxhirca, zin axmağim bagam ? Farman baba lire ki Ay, lazim xhinani zin lirani vun, lidipci ʕaxhirca vun.

22. FILLE DU TAILLEUR A-FILLE DU TAILLEUR Sunci şaharca sar darzi yaşamiş şareni, unux an sab riş yaʕ uni. Lu rişiğ şaharci padşahci duxar ʕul ğiparu. Sad yiğ padşahci gadar ğixhaci uguğ cura libas, ğvayinci uguvas rib ğuyuq’ ˤaşxhare darzi yaşamiş şiyi mahlaca. Kuçacaʕar Rib ğuyuq’ ğvani ? lira ğişğirmiş yire. Sasiniğ darzi riş ğarç’aryu. Gadaz miq’elaşmiş xhici ribimexvan ğuyq’erxvan ikats’ciz gadar rişiğar sad k’uf ğane. Riş gada xabaʕar ğabci haparu. Qataˤ padşahci gada ʕaşxhara hala rişi bigila yavaşca lire ki Rib ğuyuq’ ğvayinci sad k’uf vuts’i darzi riş ! Derzi riş q’aleʕ ˤaparyu ki naq’ ug libas dagiş arci ʕ axhri gada halud xhicemiş. Ic k’iya fikirlaşmiş şiuryu ki gadağar şitaˤar ğisas ğani. Nahçevan ic buba k’ulca ˤaxhrizmaʕan xayiş yire ki iciz sad demirci libas sad man q’usa fura maska ˤağatir. Bubar ubi vadq’ara arciz ç’al vuts’re. aracaˤar xayla yaçcaʕar çixaʕ an rişir lipiyar bubar vadq’ara arci ˤaşğire. Rişir daimi guzat yire ki padşah ug k ’ulcaʕar ğaç’ci yixhi, gada k’ulca tak işi. Sad yiğ man rişir ikre ki padşah ug adamiyarzina ug saraycaˤar ğaç’ci yixhid. Rişir bubar ˤağa halavar ğixhaci ic xabaʕ demirci hasa ğayinci q’usa fura maska ğişkirci ˤaşxhvaryu duz padşaci k’ulca. Ikre ki padşaci gada k’ulca taksmat ğaq’ilca. ğet’ci hasa q’umuğ gada fura yire. axuraˤar fura xhiyi gadar demirci halavar ğici q’usa furi irqazmaʕan ug ug gula yire. Mizir peltek ğert’ra xabar ğane ki: vun tiyam, Şi ikaci vas ? furar lire ki Zin Azraile, ziva can ğayiniz ʕ axhirca zin. Gada tirtir asara yarvarmiş şare ki za buba umay k’ulca dab, yazuğe zin, za can ğamanu ! furar lire ki ’Sunci şartinzina ziva can ğandad zin ki za ğili q’ankar k’uf ğayin. Gada razilaşmiş şare, rişir ic ğil varcaʕan yire, gadar k’uf ğane. çixaʕan an lire ki va mizzina za demirci ayağabiyar yalamiş arci temis ar. Gada ucuğ an razi şare, ug mizzina an başmağariz mez vuts’ryu. çixaʕan lu furar lire ki Şibci yiğinaʕ rçixaʕ an ʕaxhirci ziva can ğaniya zin. Gada ah, uf yire, k’ulca ğalq’ale. Buba umay k’ulca ˤabxhrizmaʕan gada ikre ki ˤark’a azarruya. Buba umayir xabar ğane ki Vaz şi xhici ? Gadar ug q’aliğ ˤaxhriyar undavan ixtilat yiryu, ucbar an ˤurğardeb. Gadar lire ki Azrailcir zaz şibud yiğ vaxt vucu. şibud yiğinaʕ r çixaʕ an ʕaxhirci za can ğaniya. şibud yiğ padşahci sarayca hiçtavan dincarmiş şabadeb. şibud yiğ yarç’are,na Azrail ʕaşxhader naman gada riq’arder. Şibci yiğinaʕ rçixaʕ an gada sad taˤar ğurzara yire. Sad hafta yarç’are, sab baz yarç’aryu, har şay gada k’iyğar sanxane. Maˤan lu gada ˤaşxhare darzi riş yaşamiş şava mahalaca, guzat yiryu darzi riş. Aniğ rast xhiyiczina maʕan Rib ğuyuq’ ğvayinci sad k’uf vuyi darzi riş lire. Derzi rişir an labsulci lire ki: cancivar kiç’a xhici, za ğili q’ankar k’uf ğayni, mizzina za başmağar temis ari padşahci dix ! Lu kalmacaʕar çixaʕan padşahci gada q’aleʕ ˤarfare ki Azra ilci libasca

9

ˤaxhuri halu darzi riş xhicu. Mad lucaʕar çixaʕan lu mahalaca ˤaxhric tergitmiş yire, darzi riş kukvari cigahara ğarç’arder. Rişin halucaʕar çixaʕan zahlatkan padşahci duxar icinaʕar azar şiuryu.

23. FILLES DE NOE A-FILLES DE NOE Nuh peyğambercux sab riş şiuryu. un rikeʕ sab xvar, q’acila sab lem şiuryu. lu riş bu’ud xhicaʕ ar çixaʕan sunci yiğina sunci vaxtinaʕ, şibur ilçi ˤaştareb. Nuh peyğamber mahtal xhici inkane ki haliz riş vuts’i. lu araca Allah taʕalackar nida ʕaşxhare ki şibciniz an ç’al vatu ! Nuh peyğambercir an şibciniz an ç’al vuts’re. ilçiyar ğubzirci yipcaʕar çixaʕan peyğamber mahtal inkane, ug icin yuqurci Allahcxvan lire: ay Allah taʕ ala, zaux yiyi sab rişyu, zin şibciniz ç’al vuyid zin. qataʕ andar riş talab yiyciz zin şi yiyi zin ? Maˤan Allahcikar nida ʕaşxhare ki ğinahnaʕ riş, lem, sab man xvar sunta ˤaduğ. qataʕ riki açuğ yiyciz har şay duzalmiş şiyiya. Nuh Peyğambercir hala sayağ an yire, ğinahna riş, xvar, lem sunta ˤadğuci ug an ğaç’ci k’ulca arxare. qata, yiğ ğirfarciz, riki açuğ arci ikre ki şib susunciğana riş ask’vacab. Nuh peyğamberciz aydin şare ki xvar nalem an rişiğan labsilcab. vaxt ˤaşxhvaryu. şibciniz an mitfar arci şib an fura k’ulibe kuçurmiş yireb. aracaʕar xayla vaxt yarç’are. Peyğamber ug uguğan fikirlaşmiş şare ki guresen lu şibi şitaˤar yaşamiş şabari. lu fikir xayalzina Peyğamber sunci rişi k’ulca çare. rikeʕar ʕ aran ʕarç’arciz ikre ki har şay ic cigaçaʕya. k’ulca har cura salağa yaʕu, yazna an unkar xayla raziya. ucaˤar ğaç’ci lasunci rişi k’ulca çare. rikeˤar ʕ aran ʕarç’arciz haray ğişğirix iuxhvaryu. riki açuğ arci ʕ aran ʕarç’are. lu riş hiç Peyğamber an ic vacna ğadayinci mat’an xayla haray vuts’ryu. Peyğamber sad ğadar ask’vane. rişi sasinkar lap ug q’il tuta yiryu. yazna an şikayatlanmiş şare ki: yirqi har kiciz ud mutlax gerek vacana vacana yirqu. Peyğamber lu k’ulcaˤar an ğaç’ci lasunci rişi k’ulca çare. rikeʕar ʕ aran ʕarç’arciz ikre ki har şay t’ut’aci ğayts’aca. furar yits’id safar lipcaʕar çixaʕan riş kerxhvaryu. ancax rişikar sad kalma an ğarfarded. furi Peyğambercikan şikayatlanmiş şare ki ud şitaˤara insani zaz ats’arded. sad kar yits’id safar liyi vun lacaʕar çixaʕan yirqre. Peyğambercir hiçzat lided. halucaˤar ğuzurci duz ug k’ulca ˤaşxhare. ask’vaci Allahci yiğiniz şukur yuryu. uguz an ats’are ki siftad ug riş şiuryu ; çixaʕanad xvarakar xhiyi şiuryu ; uçunci limirdkar xhiyi şiuryu. hila an halvalaciğ insanbi şibud cura yaʕab. ham insanci ham xvara, ham man limirdi cinsidkar.

24. FILS BRIGANDS A-FILS BRIGANDS sunci ğarux şibur dix şabareb. undar ge q’il cunahivalcizina vauqryu. xayla vaxtinda umayvar ç’al ağaz şaded, ğunumğunşiyariz ixlat yuryu. lu gadayar cunahival açuğ şare. gadayarir an cunahuval yiyciz xayla vaxt umayvar an cudur yire. sad yiğ lu gadayariğ sab deve rast şiuryu. ud umayvar cudurcaca kuraci cudur varic baraca fikirlaşmiş şabareb. buhu şiyir lire ki ˤaştay yaʕ umayvan lipday ki jivun furaz vuts’ru jin. ad ʕabğuday tandira, tandir siyiğ mecmeʕ ğiyday, mecmeʕica an dan ˤayts’aci kisar an ğaʕ aday. kisarir dan ulats’ciz umayvan lira yin ki ucbar va mitfar çart’irayab. jin an va mitfarik deve kurats’ryu jin. qataʕ anir ğabci haliz ixtilat varna ki za duxrar za mitfariz deve kuracu hiçtavan ˤurğardab. undar hala sayağ an yire. devec cuxud kukvara kukvara lu kumaˤ ˤaxhirci ğarfare. lu xinibciğ rast şare, unvar xabar ğane ki lu nişanca sab deve ibqacim. xinibcir lire ki ey, za duxrar za mitfar yiyciz zin tandira ˤabç’cu, kisarir t’inq’ t’inq’ yiyciz za duxrar la deve kuradu. furar qur varci ğaç’ çare. ug uguğan nima fikirlaşmiş şare ki ud yağin gijayu. şitaˤar şare ki duxrar umay mitfarik deve kurats’ryu ? lu safar duxrar işletmiş ari ˤamalcir ge can cazackar azar yire.

25. FILS DU MEUNIER A-FILS DU MEUNIER Sar pisa dagirmanci şare. unir dan reudeuhamacan siftacaˤar ug şahad ğanemiş; uc an camaʕatciz hiçvaxt xvaş xhided. vaxt ʕaşxhvaryu, lu dagirmanci azaramiş şare, uguz an ats’are ki mad lu azarcikar ğurzari dar. ug dix naʕra arci anvan lire ay dix, zin hiva işlemiş şiyciz camaʕatzina kar incitmiş barcab. andar zin q’aycaˤar çixaʕan zağ laˤnat yiyiyu. vun işlemiş şiyciz nima sak ki vun an q’aycaˤar çixaʕan za taʕar laʕ nat ğazanc mi’u : halvalac mal halvalaciğ inkvaniyu, zin hila q’aleʕ ˤarfica. uc diyare, vun za vasiyat va k’iyiğ mahkam aq ! duxarir lire buba halvalacğar rahat yighin! zin nimara kar yirqiya ki vağ hammişa rahmat uxvats’iya. buba riq’are, duxarir ud çaşkircaʕ ar çixaʕan şibi ugur işletmiş yire. huva harkanir dan ʕağvana, lu gadar la adamiyar huvuz miq’elaşmiş dabxhamacan undavar şahad ğane. lu adamiyarir an gadavan lire: va rahmattuk bubar ˤuran ʕara huva ʕabç’caʕar çixaʕan şahad ğaneni. vun hiç huvuz miq’elaşmiş dabxhamacan ğane vun. vun la fura dix darcim vun ? gadar an lire ki asil hala fura dix ya zin. zin lu ğaydaca da’arna zin, yin za bubağ rahmat ʕağats’dad yin.

26. Fils Voleur A-Fils Voleur Ciunaha dix na umay. Sunci xinibcux sar dix şare. lu ʕayal silad yiyciz unur ge ğunşi q’acilaʕ ar kusxunt’ cudur varci ˤağvaci umayiv vuts’ryu. umayir an hiçzat lidipci lu kusxunt’ ulats’ryu.

10

çixaʕ an gadar kis cudur varci ˤağvats’ryu. umayir maʕan duxarvan hiçzat lided: kis an undar kuraci ulats’ryu. gada bu’u şiyi şiyican ug cudur yiyi şayri an bu’ubi şare. sad yiğ maʕan lu gada bu’u furi xhicarçixaˤan yixhci sunci bu’u şaharca pulid bank yart’re. gada yirqare. un mahkama şare, unuz xaylatar kar vuts’re. mahkamaca gadaˤr ğuzurci lire ki zaz za umay mizğar k’uf ğayniz rusxat vatvay. mahkamacir unuz rusxat vuts’ryu. umay an haluca şiuryu. duxarir umayvan lire ki va mez ğvaʕ , k’uf ğayindam. umayir ic mez ğvaʕ ayczina gadar ug silimezina an mez yabt’ci ğvanyu. laca yiyindar gadavar xabar ğane ki vun çiz lam taʕ ar arini ? gadar an lire ğeʕ zin halukarta kar ğayniciz za umay mez taxsir karyu. çiz ki zin ˤayal yiyciz ğunşi q’acilaʕ ar kusxunt’ cudur yiyciz umayir zavan lipnani ki uc ghala kar dad, zin an lu rixeˤ ˤarfardarni.

27. GENEROSITE DE S-B A-GENEROSITE DE S-B Q’rits’aʕan kumaʕ Sulayman liyi sar bag şare. ud xayla saxavatlu sar adami şare. lu bagcir ikre ki Q’rits’aʕan camaʕat xayla işlaga camaʕateb, ge kicixvan ikaci ancağ ge zahmatciğ ğiymat ğiyits’ded. tum şum yiryu nik tum yire çixaʕan an ğurux ağats’i vaxtina ge hayvanatci ğayğuca ğalt’aldeb. geʕ nik hayvanatcir ulaci zay yire. sad yiğ camaʕat mascitca vabxhri vaxtina Sulaymanir lire : ay camaʕ at zin fikirca ˤaxhirca zin ki ğuruxca çiyi hayvanatci ˤurasal ğaynic badala nima arday. qatacaˤar çixaʕan hal hayvan nikeʕ yipna, ʕağvaci maçitci rikeʕ, kuraçina camaʕatciz paylamiş varday. girt razi şabareb. Sulayman bagcir laq’alaʕar ug ğuvur k’vara xalvatca kumar irqari nikeˤ ğvaryu. ug an varağ ğurq’varciz maçitci ʕura ˤaşxhare. sar sar adamiyar an maçitci ˤura vaştareb. luvaxt Sulayman bagcir nikeˤ iurqvari mal ʕağvayci bigila q’var adami hay yireb. adamiyar yipci ˤabxhirci lire ki : bas k’vara vaʕadyu ! Sulaymanbagcir lire zin naq’ ç’al lipca zin. uca hiçaniz keç’dab. yibghinay k’vara ğvaynay ʕaşğvay. la adamiyar tazackar yipci nikeˤ yeyi ğuvur k’vara ʕaşğuryu. k’vara ʕaşxhvacaʕar çixaʕan Sulaymanir k’vara kuraz vuts’ryu. çixaˤan an camaʕatciz paylamiş yiryu. Sulayman ug ç’il ʕadiğ q’iç’ç’a ğat’lic camaʕatci yiq’içaʕ xaylandaz dars şiuryu. lucaʕ ar çixaʕan girt harfura ug hayvanci ğayğuca ğalt’aleb. mad nikeʕ ˤarç’ari mal şiudeb. halacaʕar çixaʕan Q’rits’aˤan kumaʕ nikir ghala mahsul vuts’re.

28. HOMME ET LE SERPENT A-HOMME ET LE SERPENT Sar furi şare, unuğ ug k’ulcivar sadka aralu sad nik cigah şare. Halu cigah yizaci uckar ğani mahşatcizina ug ʕayla dulandirmiş yire. har yiğ sunci ğabula ğayinci yux sad tike man fi ˤaşxhare hala nikeʕ. nik urtaluxca sad dahar şare. Hala daharci dibinik askaci ug fu çantay ugur ug kar yirqre. yuğci vaxtina k’ulcaʕar ʕ ağa şayri ulats’re, çixaʕan maʕan ug kicizzina maşğul şare. Sad yiğ man furar ikre ki yuxa ğabula yux dad... Aa ! yiq’içaʕ sad ğizil yaˤ. Furi mahtal inkane. La yiğ furavar işlemiş xhiyi şader. ha fikirlaşmiş şare, uc şi kari, hiçzat q’il ğvaq’ur şiudeb. ug uguğan lire ki qataʕ maʕ an ʕağaci za fu çantay askaci haluca guzat yiyiya zin kadam uc şi kari. furar hala sayağ an yire : qataʕ ug fu çantay askaci daharci dibinik, yixhci aralucaʕar guzat yire. ikre ki daharc q’ankar sab ghar ğabç’du, ʕaxhurci çantayca ğabulaʕ ˤaci yux ğirac. çixaʕan an daharci q’ankar sad ğizil ˤağaci yuxa ğabula saʕaci, tazadan ic ˤagca ʕabç’du. furaz ubi idqacaʕar çixaʕan arxayin xhici ug kicizina maşğul şare. halu ğaydaca furi xayla varranmiş şare, ancağ lu nik yizaycğar an xab ğanded. har yiğ gharidir sad ğab yux ğirats’re, furaz an sad ğizil vuts’re. sad yiğ furi azaramiş şare, tamah unuz guc ˤaşxhare. ug duxarvan lire ki ğayin lu çantay, tuğ ya (=je) nik yiq’içaʕ ˤaci daharci dibinik asik, guzat ar. dahar dibinkar sab ghar ğarç’ariyu, lu şuşeca ʕaci yux ğirats’iya, şuşaca sad zahar sariyu. lacaˤar çixaʕan ğayinci va çantay ˤaşxhara vun. gadar bubar lipi ğaydaca ğayinci çantay ˤaşxhare nikeʕ, askaci ug çantay ghar guzat yiryu. xayalca çare ki yiğğayiğ sunci ğizilci badala uca çiz ˤaxhirci yixhdam ? şi ghalayi ghar ğaʕ ran ğabç’iczina zin ad q’aydam, çixaˤan an girt xazna vağaci tuğadam. halu araca ghar yuvacaˤar ğabç’du. gadar ug yiq’cik keci xancal ğahaci gharidiz saʕre. gharid ciy yart’re. ghar labsilci daharci q’anik ˤarç’aryu. gadar lu daharci beˤgrimi çikarta ğvat’ats’re hiçsad şay varq’arded. lasilci ʕ aşxhare k’ulca. ğinahnaʕ gada axircaʕar çixaʕan ghar ʕaxhurci gada çauxci riq’re. gada çaşkrizkarta fura q’il ğaruşux şiuryu. gada ğirx azar xhicaʕar çixaʕan furar maʕan ʕuranac sayağ ğayinci yux ʕayci çantayca ʕaşxhare nikeʕ. Askaci çantay daharci dibinik ghar guzat yiryu. sunci halmacaʕar çixaʕan gharidir ic q’il daharci q’ankar ğvaʕ aci mez açuğ varci insanci sayağ lire furi, ciyar daʕ za k’iğar çadad, duxar daˤ va k’i ğar. lucaʕar çixaʕan jin susunduz duşmanab jin, mad uca ˤamaşxhar. Furi ug sir duxariz açuğ arickar paşman şare.

29. HOMME ET SON REVE A-HOMME ET SON REVE Sar yaʕni, sar darni, xaylatar kasibar tak taka varlivar yaʕ abni. Xaylandaux vardaulat yaʕuni insaf dadni, xaylandaux insaf yaˤni, daulat dabni. Sunci kuma sar xayla aylalu kasiba furi yaʕ ni. Ud yif yiğ allaşmiş şareni gucna ug ayla babqrebni. Lu ˤark’a ruzgarcikar furi lap galuca vaxhircani.

11

Furi an ğinahnaʕ gaşi taşna arxare. Adaxrimacan Allah taˤalaciz yarvarmiş şare ki za can dah ğayin ki lu zillatcikar azar xhidam zin. Axri furaz axura irqare ki sunci q’usa furar unvan lire qataˤ ğuz, za bigila ʕaşar. Zin zivun Allahcivas tuğats’iya zin. Anir har şay ghala yiyiya. Furi axuraˤar ğuzurci ug xinibcivan lire ki: zaz rixiz fu ʕay ! zin za q’il ğvayinci za axur çixeʕ çiyiya zin. Xinib işaryu ki halukarta ayla saˤci zaʕadiğ vun hata çare ? Zin zunucbar şitaˤar babqats’i zin ? furar ug liyicğar lalsalder. ğayinci rix fu ğaç’ çare. Sad ğadar yixhcaʕ ar çixaʕan sunci q’usa ˤala ebiliğ rast şare. Ebilir insanci sayağ mez açuğ varci lu furava r xabar ğane ay insan, vun hata çare vun ? furar uguz idqa axur ebiliz ixtilat varci lire ki: zin Allahci bigila çare zin. ebilir an lu furak ibur kiyci axiraca lire ki: Allah irqana vaz, za dard an anvan lip: zin sunci nimara azarcir yuqurciu zin ki la azarcuğ darman dab. furi razi xhici ebil bigilar ğaç’ çare. Sad xayla man yixhcaˤar çixaʕan rix ğirağca işara ask’va sar q’usa furi irqare. Lu fura ˤura sad çut’ hani kibt’ala xhiciyani. Ud q’usa furaz miq’elaşmiş xhici salam vuts’ryu. Firavar xabar ğane ki vun çiz işare vun ? fura ug ˤulimi ğidhaci lire: ay bala zin ğaʕ ra ğvaqvaʕad sane lu cigah yizats’re zin. ghala mahsul ğaç’caʕar çixaʕan mahşat vauğats’ciz ts’a vapci za nik ugvare. Bas vun hata çare ? Lu furar ug axur çixeʕ Allah taʕ alac bigila yixhic lire. q’usa furar an unvan lire ki Allah taʕala irqana vaz, za dard an anvan lip kadam ucuğ şi çara yi. furi razi xhici, ucaʕar an rixeˤ ˤarfare. Sad ğadar yixhcaʕar çixaʕan ikre ki har ci gahca insanci irac kina xhica. q’il yart’ara xhiyi, ğil yart’ara xhiyi, kil yart’ara xhiyi, mayitar ğayts’aciya. Sad ğadar yixhcaʕar çixaʕan sunci dagaciğ rast şare. Ug aralucaʕar irqayczina dagacaˤar q’var adami ğaç’ci un bigila ʕaştareb. Ud yiqirci, xab ğil vat’ilci, ud dagaca tuğvats’re. Dagac vara q’aleˤ sad taxt, taxtin ˤadiğ an sar padşa ğamlu ask’vaci şare. Ud irqayczina padşahcir unvar xabar ğane ki vun tiyam ? hatar ˤaxhirci hata çare vun ? lu furar padşahci ʕ ura q’umğar k’uf ğaynci lire: padşah sağ işi, zin sar kasiba adamiya zin. Zaz axur idqaca: zaˤ axur çixeʕ Allah taʕ alac bigila çare zin. Padşahcir ug bigila yiyindavan lire ki: dah an xab ğil açuğ aray ! hala saʕat fura xab ğil açuğ yire. Padşahcir furavan lire ki vun ʕaşxha rixeʕ vaz idqa mayitar za q’uşuneni. Zin çikarta xayla hami an ghala q’uşun vaşxre zin, har dafa maharbaca basilmiş şare zin. Allah taʕala irqana vaz anvar uc sabab an xabar ğana vun. vun lasilci ʕ axhrizkarta, zin halu çadirca şiyiya zin. Furi ucaʕar an ğaç’ci ug rixeʕ ˤarfare. Sad ğadar yixhcaʕar çixaʕ an ud yixhci sunci dağciğ ğarfare. Dağcaʕ ar sada ʕaşxhare ki: lasil va k’ulca, ge yiğinaʕ r zin zivaz bula ruzi vuyic zin. furar lire ki Allah taʕala, zavan sunci padşahcir lar ki basilmiş xhiyic sabab şiyam ? Allah taʕ alacir lire la padşah rişu. Anir gada halavar ğixhaci za amir puzmiş yiryu. Anvan lira vun ki ad furaz yipi. Lacaʕar çixaʕan hiçvaxt an q’uşun basilmiş şiyi dad. furar maʕan lire ay Allah taʕala, anvar ğayra, rix ğirağca sar q’usa furi an zağ rast xhica. Anir an lar ki cigah yizaci nik tum yire zin mahşat vauşği vaxtina ts’a kepci nik ugvare. Uc sabab şi ? Allah taʕalacir lire ki la fura nik q’anik bu’u xazna kecu. La xazna ğvahana mad niku ts’a vapari dab. furar maˤan lire ki ay Allah taʕala andavar ğayra rixeʕ sab azarru eb an rast xhicu zağ. Ac azarci darman şiyi (şiyam) ? Allah lire ki acvan an lira vun ki ac azarci darman ahmağ adami biyinyu. Furi şad şara ug k’ulcixvan lalsale. ˤaxhirci padşaci çadurcuğ surq’are. Ud padşahci bigila ʕarqre. unur padşahcvan lire ki va bigila yiyiyar girt ğaʕ ran ğabʕ a( ʕ ). çxan zivav an va basilmiş xhiyic çara liyiya zin. Padşacir girt ğaʕ ran ğareb. Lacaʕar çixaʕan furar lire ki vun rişyu. Gada halavar ğixhaci halugunuz karta furaz dipi xhici Allah taʕ alaciz acuğ ğabcu. Halaz an vun basilmiş şiuryu. Padşahcir unvan lire ki vun sar adami ya ki lu za sir ats’are vaz. ˤaşa, zin ğvayin, vun an lu ulkac padşah sak. furi razi şader. Lire ki zaux k’ul cigah, ˤayalbi sucab. zivakar şi yiri zin ? Zaz Allah taʕalacir mad lucaʕar çixaʕan bula ruzi vuca. Padşahcir hiçzat lided. Furi un bigilar ğaç’ci ug k’ulcixvan ʕaşxhare. ʕaxhirci la rix ğirağca yiyi furaux surq’vare. Ud irqa furi şad şare. Xabar ğane ki Allah taʕala irqayimni ? furar ey lire, ziva dard an xabar ğvaynciu zin, Allayhcir li pic ki va nik q’anik bu’u xazna kecu. Ad ğvahana vun, mad lucaˤar çixaʕan va nik ugvari dad. furar unvan lire ki ˤaşa lu xazna sunta ğvahaday. Zin q’usaya, za riq’ari vaxtyu. çxan lu xaznac cuxud vun şara. Furi ucğ an razi şader, lire ki zaz va xazna lazim dab. Zaz Allah taˤalahcir har şay vuca. Lucaʕar çixaʕan mad za ruzi bul şiyiya. furar sab ah yughunci mad hiçzat lided. Lu furi unvar an aralanmişci ug kumxvan ʕaşxhare. Xayla ˤaxhircaʕar çixaʕan la azaru ebiliğ rast şare. ebilir an unvar xabar ğane ki: şi xhiyini Allah taʕ ala irqayimni vaz, za dard xabar ğaynimni vun ? furi şaddanmiş şara girt uguğ rast xhiyinda baraca ebiliz acane. Ebilir unik axiraz karta ibur kiyci lire ki: halvalaciğ vavar ahmağa adami za xabaˤ ˤaşkadar. vun padşah bagan vardab. Vaz xazna iukva xhidab. halvalac en axmağa adami vune, va biyin an za azarci darmanyu. Uc lipci ebilir furi parçalamiş yire. Allah taʕalacir halvalaciğ ğici girt ˤaq’ilsuzariz ʕaq’il vutir. Hiçanir Allahcir vuts’i ruziciz mek’ sadaʕatir.

30. Homme fiable A-Homme fiable ebilir suruckar sab vul yuqurci ulaci ic pek’rimeğ mez ğiçra rix çavaciz sunci gaşi sakulciğ rast şiuryu. sakulcir xabar ğane ki Ay eb lala, xayir işi ulaci ğirats’i cigaça xhicim vun şi va siy yaman

12

yağluya ? ebilir an lire ki mad lucaˤar çixaʕan zin har yiğ ulaci ğirats’iya. sakul mahtal iunkanyu, xabar ğane ki vun şi kar yiqirci ki, lucaʕar çixaʕan har yiğ ulaci ğiraz şava vavar ? ebilir lire ki lam kera dağci atagcik yeyi suru na q’arvand irqarim vaz ? lam q’arvandciu suru zin vuciu. hila zaz ika vaxtina yipci ulaci ğirats’iya zin. sakulcir xabar ğane ki, q’arvand an uciğ razi şiyim ? ebilir lire ki zin suru aniu vuts’ciz şart yat’ca zin ki Lu suru vauq yaru vaz işi, yaru an zaz ika şavaciz sab sab ulats’iyu zin. mad an sakulcir xabar ğane ki ad an razi xhiyimni ? ebilir lire ki ay, am xayla ghala adamiya. sakulcir sab ah yughinci ler ki ay eb lala, zaz an xab yiqir sad tike pul vatu, zin an sab kisar ferma ğvayindam. çixaʕan an halamara sar ˤamalasalaha adami zağ calamiş ar ziva xacalatcikar ğarç’aru zin. ebilir ler ki, lu zamanaca pul an kis an, vul an vabq’vara varic lap rahata şaya. sadca ˤark’a kar ʕamalasalaha adami varq’ara arice. ˤamalasalaha adami varq’ara aric neuxa yiq’içaˤar rib vabq’vara varicğana sad kare. ebil lu çilğar çixaʕan sakul part xhici ibkindu.

31. HOSPITALITE XAPUT A-HOSPITALITE XAPUT Haran kum camaˤat lap luts’a ayamcaˤar ğunağperuer xhicab. kuma ˤaxhri xanxurağar ğali dava yuryumiş. uc ʕ urasal ğaynic badala kum mullayar sad yiğ camaʕat mescitca vabxhrizmaʕan lire: ay camaʕat, har sundur mescitci rikeˤ sad dahar askay ! kuma ˤaşxha xunxura ʕaxhirci mescitci rikeʕ ğalt’ale. ğubzurci varcaʕan aniz ciga huk’ara aray. harkan daharci ˤadiğ ask’vana hal an xunxura işi. camaʕat ge k’ulibeʕ çabareb. mescitci xhiyi ixtilat k’ulca xinibariz ixtilat yiryu. haddinan artux, ğunağperuer xinibcir ic furavan lire: vun mescitci rikeˤ sad ç’ut’t’a dahar asik! lu xinibcivar kiç’a şiyi Harad lucaʕ ar çixaʕan ug ʕumur yiycizkarta ç’ut’t’a daharci ˤadiğ ask’vane.

32. HOTE MESQUIN A-HOTE MESQUIN Ağa Mirza furaux Ğala Xudata sar dust şare. unur Peyğamberci muulud vuts’ciz Ilagcan kumar mullayarzina Ağa Mirza furaxvan an sas yire. Ağa Mirza furi Ğala Xudata çare dustunur Muuludci yiğina miq’e kumraʕar en hurmatlu adamiyarxvan sas arcani. undar lu yiğina Peyğamberci haqina yazilmiş xhici kitabar uxvats’re, Peyğamberci kalamar uxvaci vaˤaz yire. ubi azar xhicaˤar çixaʕan ulayc ğirayc ʕ aşxhare, sifta sifraca bicah ˤaşxhvaryu. Ağa Mirza furi yaman gaşi şare, unur xabazina mecmeˤica ˤaci bicahcik girişmiş şare. k’ulci cuxnur ikre ki nima xhina mecmeˤica ʕ aci bicah girt Ağa Mirza furar ulats’uyu. tab davarci unur lire ki: Ağa Mirza ğadaş, va ciriciğ idar ğikvaciu. lu kalma Ağa Mirza furar ğurq’vare, unur an xab yighinci sifracaˤar ğalt’ale. ug k’iyaracan fikir yiryu ki k’ulci cuxunkar şitaˤar hayif ğani. Muvlud azar şiuryu, girt camaʕat dağilmi ş şabareb; Ağa Mirza furi an Ilagcan mullarzina ğaç’ci çare. ucbar ʕaşd aciz yif şare. Ağa Mirza furi kumar sad sila yaç’caˤar çixaʕan ug yuldaşarvan lire ki: yin yibghinay, zaux kare. halucaˤar lasilci maʕan la fura k’ulca ʕaşxhare. ug kiş tarsina ğişryu, t’at’ax an tarsina lalsala arci ug icina basmiş yire. ug sas an dagiş arci riki açuğ arci k’ulca ʕarç’are. ikre ki k’ulci cuxud tazaca axirca. xaba ˤaci k’inacizina sad q’vad unğar ğikara arci lire ki: va sas ğaʕ ana vun zivun riq’iya zin. k’ulci cuxnur kiç’axhinir yurğan ug q’aliğ ğeryu. Ağa Mirza furi un ambarca ˤacci sad ğubax idar, sad pud çam, sad maltal nisi ğağiru. fura barkan aluxlamiş varci lu ğaqri şiyiri an barkanciğ ğiyts’re. rikeʕ er un sad çut’ hani an açuğ varci ug ʕura kert’ire. yiğ ğirfarciz ʕ axhirci Ilagcan kumak ğarfare. qataʕ varağ ğibq’icaˤar çixaʕan la Ğala Xudattu furi Ağa Mirza bigila ʕaşxhare, işara işara lire ki: tuğva adami ats’arim vas ? unur lire ki sar vağana pelvanciğana adamiyani, ancağ vun darni. lu kalma ixhaci Ağa Mirza furi quqvare, çixaʕan xabar ğane ki mad şi tuğaci ? furar an lire ki k’ulca tuğvayar uguz xvaş halal işi. za barkan na haniyar vadq’ara aric lazime. Ağa Mirzar unvan lire ki yighin. Lucaˤar çixaʕan fu vuts’ciz fura sayağ vatu, turun badala fi muts’u... zin ziva haniyar nabarkan vadq’ara arci hay yira zin, vun an halu ja gunayarik sak. aracaˤar sad ğadar yaçcaʕar çixaʕan Ağa Mirza furar q’acilar haniyar nabarkan ğağirci ˤayalcivan lire ki: ubi ket’va ˤura, tuğ vaʕ ra gunaycxvan yaʕ! Ğala Xudattur ikre ki sunci ˤayalcir ug haniyar nabarkan ğaşğra ʕ aca. ʕaxhirci ʕ ayalci ˤura Ağa Mirza furaz alxiş yira yira ug hayvanbi ğayinci ğaç’ çare.

33. La Peste au village Kuma ğizdirma Luts’a hukumatci davurca duxtur darman dabi vaxtibe dağci kumra azar bizar xayla xhicu. Ican hadsuz ahalic araca azarbi yayilmiş xhica. Hala vaxtibe Mursa Ğuli ˤayla an azarcir yibqircab. Siftaˤ an bu’u xinib, çixaʕan Minasar dix, çixaʕan riş azarcikar q’aycab. Minasar ic an ˤark’a azar xhicu. Mursa Ğuli k’ulcaˤar sunci vaziraʕ şibud mayit ğatca. Minasar an lu azarcir yuqruzmaˤan Mursa Ğuli lap gija xhiyi sayağ xhica. Ud haluma irqaci Minasarir ic azar sauxvana varci Mursa Ğuliz iurakdilak vuts’re, lire ki Kiç’a maşxhar, Mursa Ğuli lu kalmacaʕar çixaʕan uguğ ˤaxhirci halumara sad ç’al lire : Azizim ay Minasar ... Minasar lu azarcikar ğurzaryu. Mursa Ğuli sunci vaziraʕar çixaʕan riq’are. Mursa Ğuli q’ayicir Minasariz xayla dard vuts’ryu. Ic furağar çixaʕan yits’id san ʕumur varnaʕ an Minasar k’ulcaʕar ğabç’ci çava ciga gurgahca Mursa Ğuli gur ziyarat ariz çiuryumiş.

13

34. Le berger qui ne tint pas sa promesse Ahdiniz ʕ amal dari q’aruand. Sunci q’arvandcir lire ki, Zin za suruczina şahdağci q’aliğ ğaç’na zin ğvaqvaʕab vul ğurban kurats’ru zin. Halugunz karta aca ğaç’i adami xhidermiş. Lu q’avand hala san ug suruczina dağci q’aliğ ğarçare. Ug ahdiniz ˤamal yided. Allah Taʕalacir an ad ug suruczina sunta daharciğan lasala yire.

35. Langue de Khaput ! halvalaciğ Adem euladar yayilmiş şabareb, har cigaça unda nasil artmiş şare. ancağ ucbar susunduzina bacniz undaux mez şiudeb. sad yiğ Allah Taʕ ala melakarzina q’umuğ adamiyariz xabar yire ki: qata har milletcikar q’var ağsaqal vabxhri. andaz bacniz mez vuts’iyu zin. girt milletar ağsaqalbi lipi vaxtina hazir şabareb; Hararux adami şader ki Allahci bigila hay yiyu. aracaˤar q’vad yiğ yaç’caʕar çixaʕan unda adamiyar an Allahcivas çabareb, undaz an mez iuka şiuryu. Allahcir undavan lire mad za dargaha mez ibkindeb. Yibghinay, ya siyaʕ şi ˤaşxhari bacnay, ad an işi ya mez. duğurdanda hila an Harar bacnic ge siyaˤ ˤabxhric taʕ are. uciz vanfani bu’unda misali an yaˤu dili Xaput başi ğan. Haranzina halci nabalada adami acinna gerek la Harad ataru, çiz ki ud Allahci ğarğişyu.

36. Latif de Khaput Hara Latifğar taytuşarir lem lire. Latif lu aymackar incimiş an xhinaʕ, anda icina ğert’ded; ciga ʕaxhrizmaʕan ugur an acbar çauxts’reb. sad yiğ an taytuş ğudratiz ixtacaʕar Latif irqazmaʕan sipac sayağ anğirmiş şare. Latifir hiç ug hal an puzmiş davarci q’iç’ç’acaʕar lire: ʕ aşu, ʕ aşu, ats’are zaz, naq’acaˤar gaşiyu vun. hilla va umay ğvaru zin ğiğara xhici ʕats’in şiuru vun.

37. Le loup et le berger A-LOUP ET BERGER Sunci kuma sar varlu furi şare. unur hammişa ug vulbi aqaz vuts’re. Sin axiraciz karta la adamicğan nimara zulum yiryu ki hiçtavan q’il q’aliz karta un bigila hiçtavan ğalt’aldeb. Anir an la adami yarimcux yixhi xhici an haqsab vuts’deb. Lu furaux an sab ğvaqurci subq’i riş şiuryu. Ti unuz ilçi ˤaştaçina lukkara ʕark’a şay buyurumiş yire ki ʕ abxhriyar paşmal xhici lalsaleb. Sad yiğ sar kasiba cavana gada unvas ˤaxhirci lire ki: bas zin sad sanuğa va vulbi aqra zin. Sin axiraca za haqsab vuts’ru vun. Furi uc ixhaci ug k’iyaracan şad şare. Lire ki ancax yiğiniz ulaz fu vuts’iya. Gada razi şare. Lu furar gadağan çikarta zulum yiryu gada tablaşmiş şare. San tamam xhiyiz sab baz inkvanciz gadar un suru ğvayinci yaylağciğ tuğvats’ryu. Sunci yiğinaʕ c çixaʕan sab eb ˤaşxhvaryu gada bigila. Lu ebilir adamic sayağ mez açuğ varci gadavan lire: za balayar gaşiya, zaz sab vul vatu ! gadar lire vulbeˤ cuxud curad ya zin ubi haqarğan aqre. Ebilir lire ki zin vulbe bigila ğalt’alu. vun yighin, vulbeʕ cuxunvar rusxat ğayin, ʕ aşa ! Gadar lire ki Zin şitaˤar ʕ urğurdam ki lasilci ʕaxhrizkarta vun vulbi ulats’idad ? ebilir lire zin q’in yira zin. Gadar xabar ğane şitaˤar q’in yiri vun ? ebilir lire rix yart’inkar işi zin agan vulbyaux hut’ara xhina zin. ˤaxhurci subq’i riş furaz duts’inkar işi vulbyaux hut’ara xhina zin. Adami iştetmiş arci axiraca haqsab duts’inkar işi zin vulbyaux hut’ara xhina zin. Lu kalmayar ixhacaˤar çixaʕan gadar vul ebil bigila yabtirci ˤaşxhare suruc cuxun bigila. Ug q’aliğ ˤaxhriyar unuz ixlat yiryu. Furi yaman hirstemiş şare. Lire ki vun suru ebil umidina yabtirci ʕ axhirca vun. Acir hila suru bitav yit’aciu. Gadar lire acir q’in arca vun icaza duna ad suncux an hutari dab. furar xabar ğane acir şitaˤar q’in arini ? gadar lire acir leˤr ki zin rix yart’inkar işi agan surucux hut’ara xhina zin. ğvaxhurci subq’i riş furaz duts’inkar işi agan surucux hut’ara xhina zin. Adami iştetmiş arci axiraca haqsab duts’inkar işi zin vulbux hut’ara xhina zin. Lucaˤar çixaʕan zin suru yabtirci ac bigila ˤaxhirca zin. Furi maʕan ʕurğarder, lire ki yipday ac bigila. Agan ad ic ç’il ˤadiğ ğabt’ilçina zin aciz sab vul vuts’iyu zin. Furi na gada ğaştareb suruc bigila ikre ki: girt suru guşa yiryu, girt an salamate, eb an suruc ğaraʕali ğuşxhvaryu. Suru salamat ibqa furi şaddamiş şare. Ebilvan lire ki ʕabç’ suruc yiq’içaʕ vaz iukva vul yuqur ! furar uc lipcaʕar çixaʕan ebilir ic ʕura keci axsağa vul yurqryu. furar gadaxvan ikre, gadar furaxvan. Sad safar man ebilxvan ikats’ciz ikre ki eb dab. Aralucaʕar sar ağsaqal furi, ug çxaʕar an sab axsağa vul çiura ˤaciu. Furi mahtal inkane. Lasilci k’ulca ˤaxhircaʕar çixaʕan furi ask’vaci ug uguğan xayalca çare ki: za riq’ari vaxtyu. Rix yabt’ciu zin, adami iştetmiş arca zin, hiç an haqsab vuded zin. zaˤ rişiz çi karta ilçiyar ˤabxhircab hiçaniz vudeb zin. Lucaˤar çixaʕan zin duza rixeʕ lalsaliya zin. Lu gadar an ğaʕ ra sad sane çikarta zulum varciu zin anir tab vardu. Girt lu gursatmayar zaz halaz idqac ki gerek zin duza rixeˤ lalsalu. furar gadaxvan sas yire, anvan lire Mad zin q’usa xhica. Agan vun razi yiyçina za riş vudam zivaz. Lu vardaulatci cuxud an vun sak. Unsuzda suruc tan q’at’ic vaz ğiparu. Zin an q’ayizkarta yazina yaşamişdam. Gadar razi şare. Naq’a nukvar Allah taˤalac hurmatcikar ğeʕ en ʕadalatlu sar varlu şare. Ug ʕumur azar xhiyizkarta rix açuğ yiryu, xhad yinghine, ğav ğere, gaşindaz fu vuts’re.

14

38. LOUP A-LOUP (à traduire) eb, sakul, sar, çaqal çulci hayvanbiya. ubi yak ulaci ˤumur yiryu. ebilir dah dah k’ulci hayvanbi ulats’re. ad vul suruca ˤabç’izmaʕan sudalipci suru girt yit’aci ˤayts’ryu. ebilir sunci balacaˤar rixhciz karta bala xuyts’ryu. ebil baraca auçiyarir nima yazmiş arca ki, abez kursakca dixhimacan ats’are ki, lu san şitaˤar ʕ aşxhay. q’ita sina abi hiç kursakca çeded, yixhnaˤ an sab bala xuyts’ryu. xhidila ebilux sad kar an yaʕ ki, balayar bu’ubi xhici yiva yiyi kum hayvanatciz ziyan vuzded. agan yivac handavarbeğ insanci ğil ğudq’una hala yiğ ic balayar an ğayinci la yivacaʕar cura cigaça kuç yire. ibi an lu ayla xayla vaxt sunta ˤumur yiryu. ğancuğ ebilir ikre ki, balayar bu’ubi xhica, halaca diri av yuqurci balayariz ˤaşğuryu. ad q’ayic, ulayc abez hara yire. adamiyarir agan ebil yivac ciga vadq’ara arci balayar ˤağana ğacuğ eb sağ ibkinna hala adamic riki neʕazina ats’ara arci aniz xaylatar ziyan vuts’re. musurmanbe dinci şariyatca ebil sura liyi sab sura yaʕu ki q’usandaz ad vats’aryu. agan riki hayvanbekar yifuna çulciğ idkinizmaʕan hala sura uxvaci kant’il, xancalci siyiğ puflamiş arci abe siy vat’ilci askre. qata yiğ ğitizmaʕ an kukurci ug gula hayvan vabq’ucaʕar çixaʕan abe siy açuğ yire. nima lire ki, agan siy valt’ala xhiyi eb yighci xhic ʕ adiğar yabç’na ac siy açuğ şare. ja kuma sunci yaşlu fura şibci sin ğulan yifuna ʕaşxhvadeb. ud an kukurci kukurci ğulan vadabq’izmaʕan k’ulca ʕaxhirci xancalcizina ebil siy valt’ile. qata yiğ ğitizmaʕ an xancal an ug yiq’cik kit’ilci ğulanci badala kukare. sunci cigaça ikre ki, ebil sil ğulanci siyircaʕar yaç’ci q’vab an ğat’ilci yaˤ. furar xancal ğinidar ğahaci eb q’ayiz iuka şavaciz ebil siy an açuğ xhici ab haparyu. furi çixaʕan q’aleʕ ˤarfare ki ugur nehana ebil siy yilt’ciz ebil sil barkanci siyirca ˤakaci xhicamiş.

39. MA TANTE LA BLATTE A-MA TANTE LA BLATTE Sar yaʕ ni sar darni, sad ulka yaˤni lu ulkaca an sab sila kum yaˤuni. lu kuma sunci xinibcux şib riş yaʕ uni, lu şibi xayla tampalebni. undakar yiğina yighib fu na sad para ulaci ğabq’ilcabni. umay yiğina iştemişci undaz fu ğazanc yireni. ucbar an ulaci ğalq’alebni. sad yiğ bu’u rişiz yighid fu şare, sad para surq’varded. ud işaryu ki za para vatu. lu araca şaharca yaşamiş şiyi yisazina alvar yiyi sar taʕcir unda riki siyaʕar yarç’ari şare. unuz an lu rişi işayc sas ixhaci ug barkancğar ʕ arç’are. rişi umayvar xabar ğane ki lam riş çicğar ğali işari ? Umayir durucan lire ki lu q’ayiz anir yiğina yighib yis ğvaşryu, sab maʕan para iuka şiuryu. ğeʕ yighib yis ğvahacu para dab, halaz an işaryu za para vatu. zin an kasiba zananyu. zin aniz yiğğaciğ yighib yis na sab para hatar vabq’vara yiyi zin ? xinibci lu ç’ili ğ xayla şad xhiyi taˤcircir lire ki ˤaşu vun lu riş zaz vatu. zin yisa alvar yire zin. Ğvay yiğina çikarta ikaca iciz yis ğvahatir, zin an zivaz şi ika xhina vuts’ra zin. xinib razi şiuryu, taʕcircir lu riş ugzina ğvayinci tuğvats’ryu. taʕ circux k’ulca sab ambar ˤats’a yis şare. lu rişivan lire ki zin aluerca cura ulkayara çare zin. suda maʕan sunci sinaʕar çixaʕan lasilci ʕaşxhaya zin. zin ʕaxhrizkarta vun lu ambarca yiyi yis ğaşra vun. taʕcir qataʕ k’ulcaˤar ğaç’ci ğaç’ çare. lu rişir yiğina yighid fu na sad para ulats’ra ğvalq’valyu. aracaʕar xayla vaxt yarç’aryu. sad yiğ maʕ an xinibcir ikre ki ic furi ʕaşxha vaxtyu. hala ambarca ˤaci yisav xab an vart’ara xhidedni. (hila ziyaz halğar xabar vudam ? lu şaharca yiyi padşahci duxvarğar.) padşahcux yiyi dari sar taka dix şare. lu duxvar galuca şi ğarç’arisa un galu seuhurci valt’alyu. har cigaçaˤar luğmanbi ʕaştareb undavar hiçzat çara ar şaded. padşahcir lire ki harkanir za duxvar galu ghala varna, zin aniz şi ika xhina vuts’iya zin. padşahci k’ul an lu taʕcirci k’ulci ˤura şiuryu. sad yiğ maʕan lu xinibciz xabar ˤaşxhare ki va furi ʕaxhirci Darazancaya, şibci yiğinaʕ ar çixaʕan k’ulca ʕaşxhaya. xinib dah ˤabç’ci ambarcaʕar sad tike yis ğayinci k’ulci ˤura ask’vanyu. har kila ˤadiğ sad fu ğiyci ic ˤuran yis ğaşi darağ ğiyts’re. ic iciğan lire ki xvaca Darazanca ˤaxhirca. xab t’ilimezina darağca yis ʕart’re, ic siyizina an ˤap varci ic kila ʕadiğ ğici fu ulats’re. Uc şilasarca ğat’li padşahci duxvariz irqare. Suda lipci padşahci duxvarik qur çaparyu haluckar un galu açilmiş xhici ud ghala şare. Padşah lu kicikar agah xhicaˤar çixaʕan xinib neʕra varci ʕağvats’ryu. Anvan lire ki vun ki za gada galu ghala varcu, vaz şi ikaçina lip, zivaz vudam . xinibcir lire ki zaz vavar hiçzat ikaded. za ambarca yis ˤaca. amur vatu q’unci sutkaca la yis ğahaci ğuxtir. Uc padşahci xaba sad xhad ğirats’i sayağ rahata kare. padşahcir amur vuts’ryu, q’unci sutkaca lu xinibci ambarca ʕaci yis girt ğahaci ğuxts’re. xinibcir an lu hazira xhiyi salağaczina ambarca vaşğuryu. Sunci yiğinaʕ ar çixaʕan taʕcir ˤaxhirci ğarfare. Xinibcir ambarca yiyi xiy huk’ara varizmaʕan furi şaddanmiş şare. Xinibcir sifra keʕaci furaz çay fu ʕaşğre. lu vaxt sab leha puskuri sifrac ğirağcaʕ ar çiuryu. Xinibcir dah ğubzurci sab naʕlça ʕ ağvaci puskuricvan lire ay xalay, asuk’, fu seyil, çixaʕ an çiuru vun Puskuri naˤlçac ʕ adiğ ğadabt’ilci ğabç’ çiuryu. Taʕcir xinibci lu kiciğ ikaci mahtal inkane. Xinib an ikra (=ikats’ra) puskuricxvan işara işara lire ki yaxşi, vun liyiyar za furavan lira zin. furar xabar ğane ki uc şi kari? xinibcir ic ʕulimi ğiçra furavan lire ay xvaca, jin xayla işlake sad cinseb. Iştemiş xhicaʕar çixaʕ an halutaʕar puskuricğan lalsaleb jin. za xalay ˤaxhurci zavan leʕr ki va furavan lip. vun yazuğyu. lukarta iştemiş xhiyic şadad. vun an za yiğina ʕ apariyu. Furi xinibci ç’iliğ ˤurğurci mad lucaʕar çixaʕan razi

15

şader ki xinibcir yis ğahatir . k’ulca ğaravaşar ʕ aşğreb. Xinibcivan an lire ki halucbar iştatmiş bar. Xinibciz an ikay haluceni. Furi ˤurğara arcaʕar çixaʕan iciz varlu xvaca k’ulca kefilzina yaşamiş şiuryu. Allahcir yaz girtandaz ghala ˤumur vutir.

40. MAITRE DE LA CHAMELLE A-MAITRE DE LA CHAMELLE sunci furaux sab ghala maya deve şiuryu. lu deve lukkara ˤayarad şiuryu ki uc surağ har cigaça yayilmiş şiuryu. sar tamahkara şah an hala ulkaca şare. aniz an lu deve ibqaci un ˤul an deveciğ ğiparu. xalvatca lu şahcir devec girt nişanbi hara xhici surağ ğeʕ re ki: za filan nişanbi yiyi maya deve gulaciu. un adamiyarir ˤabxhirci lu deve yuqurci tuğvats’ru. furi an işara işara şaharci ğazi bigila çare. lu ğazi hadsuz haq ˤadalatci taraftar şare. Devec baracaˤar lu furi an acana yire padşah an. Ğazi ikre ki q’undur an devec nişanbi duz lire. ğazi ğarar ğvaqruz mahtal inkane. Ancağ k’iyaracan ʕurğare ki deve lu kasiba furaʕ adyu. furavan lire ki ghala fikirlaşmiş sak kadam. devecux halumara sad nişan yim ki ac padşahciz dats’aru. furi xayalca yixhci lire ki za devec k’iyaʕ şibud laka ʕaca, çiz ki ac şib bala susunci çixeˤ q’ayca. lucaʕ ar çixaʕan ğazir lu furi an ugzina ğayinci padşahci bigila ʕaşxhare. furar lipiyar padşahciz ixtilat yiryu. padşahcivar hiçzat lipiz şaded. amir yiryu ki deve saukray ! agan lu furar liyi nişanbi daxhana fura gardan ğet’iz vuts’iya. ğazir an lire ki furar liyiyar duz xhina padşahcir devec ğiymat furaz vuts’u gerek. razilaşmişci deve kurats’ryu. yik’ ğahaci ikre ki hağiğatan devec k’iya şibud laka ʕaca. tamahkara padşahci niyat ug k’iya inkane. ʕadalatlu ğazi kumakluğuvalcizina furav devec ğiymat vuts’re.

41. MARECHAL-FERRANT A-MARECHAL-FERRANT Majid furi ug dauurci hurmatlu adamiyarkar xhica. girt Ğuba mahalca ud ug ghala karibeğan ats’ara xhica, har cigaça unuz hurmat arca. Majid furi hami an ʕayara barkan vauğvats’i xhica, ug barkan an Ğubaca sunci naˤal ğert’ivan naʕallamiş variz vuciu (vuts’ryuni). lu furaz an Majid ghala ats’ari xhici un barkan an ˤayara naʕallamiş varciu (yiryuni). sad yiğ an Majidir ug barkanciğ ğuq’vaci Ğubaca çare. ˤaşxhare hala naʕal ğert’i cigaça; ikre ki la ug dust dar, an cigaça sar cavana gadaya. ug dustunğar xabar ğane, gadar lire ki: mad lucaˤar çixaʕan ad uca ˤaşxhaydar, zin işlemiş şiyiya. Majid furar lu gadavan lire ki za barkan naˤallamiş var. ug yaç’ci ask’vane, gadar an barkan naˤallamiş yiryu. Majid furar ikre ki gada ug kici usta dar. Barkan alababat naˤallamiş vardu. hiçzat lidipci barkanciğ ğunq’vane. Gadar dah lire ki ay furi, za pul vatu. Majidir tars tars gadaxvan ikaci lire ki: za çixeˤ ˤaşa, çixaʕan zi va haqsab vuts’iya zin. haluc lipci Majid furar barkancğar sab şimraq’ ğiyts’ryu, barkan hangvanyu. çavay çavaycan naʕ albi sad sad ğaç’ci ʕ alq’aleʕ . sunci samatcaˤar lasilci ʕaxhirci Majid furar naʕl ğert’i gadavan lire: ik kadam barkanci ğilik naˤl kecim. gada ug yiqri kicikar reha şare. Tazackar barkan ˤayara naʕallamiş yiryu. Majid furi lu safar razi inkane. Ğahaci gada haqsab şibud ğat vuts’re. gadaz lacaˤar çixaʕan ats’are ki ud la ustar taʕrif yiyi Majid furi ya.

42. MAUVAIS HACI A-MAUVAIS HACI Luts’a ayambeʕ sar misq’i Haci Nabi liyi sar furi şare. Unux q’vab xinib şiuryu. Lu Haciux an kumaʕar aralu yiyi şaharca sab tukan şiuryu. unur yiğina yixhci halu tukanca mal maza vuci yifuna ug k’ulca lalsale. Xinibariz unvar yak ika şare. çuq’ud safar unvan lire ki yak bazarcaˤar ʕ aşuğ, yak ciraday, unur yak baha yiyi xhici ğanded. Sad yiğ man tukancaʕar lasilca ʕaxhircaʕar çixaʕan bu’u xinibcivan lire ki: sad buhu ğab vatu zau, qataˤ ziyaz bazarcaʕar yak ğaşğiya zin. Xinib unkar sadka badguman şiuryu. cudurcaca nukarcivan lire ki vun an ğilbeğil Haci Nabi çixeʕ yighin! ik kadam anir yak hatar ğani. Qataʕ yiğ ğiticaˤar çixaʕan ʕura Haci Nabi çxar an ğilbeğil ug nukar çabareb. Kumaˤar xayli aralanmiş xhicaʕar çixaʕan nukarcir ikre ki xandakci yiq’içaʕ sab kukva lem q’aycu. Haci Nabi ikra ğaraʕali ˤaç’ci xandakca yit’ra limirdi kababarkar ʕayts’re ğabila. Ubi idqa nukar tanga nafas lalsale k’ulcixvan. uguz idqayar k’ulca xinibariz ixlat yiryu. Xinibar sad ğadar işlamiş şabareb. q’undur sunta nima mislaˤat yiryu ki lu baraca furavan hiçzat lidipday. ˤağa yak tam ciracaʕar çixaʕan girt ugvan ulaz vuday. lu kica nukar an geˤzina ğuşmiş yire. Nahçevan şare, Haci Nabi ug xabaˤ yits’ib kilav yak ʕ aşxhare k’ulca. yak vuci xinibariu lire ki ğaynay, sacray, seylay yinaz. Xinibarir lire ki uckar şi xurakar hazir arday ? Haci Nabir lire zin şaharca ulaca zin, an ziyaz ʕağaca zin. şitaˤar ya geuʕulciz ikaca, halataʕar an ciraciz seyley. xinibarir lire unda ğvauurmiş yiyiya jin. Xinibarir baştamiş yire yak ğvauurmiş aric. Yikik q’ˤel xayla çits’uru. ciraci hazir xhicaˤar çixaʕan riki ğert’re. harsundur ge xabaˤ xancalcikar, nacağcikar sad şay ğayinci ʕ arç’areb fura bigila lire ki girt lu ğvaurulmiş xhiyi yak vun ulats’iya vun. furar lire ay xinibar, am ziyaz ʕağaca zin. Seyley nişcan işi yaz. Xinibarir lire vaz macane ki jaz hiçzat dats’ari ? am limirdi yak ya. jin am ğinahnaʕ girt vavan ulaz vuts’iya jin. Haci Nabir ikre ki xinibar hag yideb. çara şaded, girişmiş şare yak ulaz. ˤats’in xhicaʕar çixaʕan ğuzruz

16

ika şiyciz xinibarir lire lu cira yikkar sad tike an inkani girt ulats’iya vun. deyilna jivun riq’iya jin. Haci Nabi yarvarmiş şare ki mad ulaz şaded zavar. Xinibarir mecbur yiryu. Dika dika Haci Nabir lu yak yiğ ğitiz karta ulats’riya. Dika dika ula yikkar Haci Nabi azaramiş şare. Qataʕ unvar miskar duşekcaʕar ğuzur şader. Unda rikeˤ an sunci ğancuğcir tazaca xuycani. Xinibarir sab kurç’ an ˤağvaci un misik kiyts’ryu. ğunumğunşiyar araca suz seuhbeˤtten yaymiş yire ki Haci Nabir ğinahnaʕ sab kurç’ xuyciu. Lu suz seuhbeˤt ixhayar tsar sar Haci Nabi k’ulca ʕaştareb. Haci Nabiğ hal şiudeb ki ğuzurci ask’vaci şiyisa ixtilat yiyu. Yiğ ğitizkarta dika dika ula q’illa yakir ud tam azaratmiş arcani. xhad ika şiyciz an xinibarir ud ataci sab t’k’n an xhad vuzded. Halaz an Hac i Nabivar acin şader. k’ulca ʕaştayindaxvan yurğan varcaʕan varci Haci Nabi ğalçime araca ˤaci kurç’ huk’vara yiryu. Lu hadisa girt kuma ats’are. Sunci haftacaʕar çixaʕan ug ug ʕaxhri Haci Nabi yifunzina kumaʕar harfici ğaç’ çare. Sad yits’id ts’innafid san aracaˤar yaç’caʕar çixaʕan Haci Nabi xayalca çare: hila lasilci za kuma yixhna zin yağin ki q’usacbar q’aycab cavanandaz an ac k’iğ şadad. Lu fikircizina Haci Nabi ğariba cigaçaʕr kuma lalsale. Kumuz miq’elaşmiş şiyciz ikre ki rix ğraxca q’var furi vaunxvaneb. Haci Nabir salam vuci undazina guruşmiş şare. Xabar ğane ki yin çicğar ğali vaunxvani yin ? sundur lire zaz k’iğ şader ja bubar lireni ki: Haci Nabir kurç’ xuyi san lu cigah jin yizaca jin. hila lu za ğunşir hucat yiryu ki uc za cigahya. Lu ç’al ixha Haci Nabi ugug ats’ara daˤarci kuma dixhci halucaˤar an yiq’caʕan lalsale. Pisa kar hiçvaxt k’iyğar sanxandedmiş. Nasilcaʕar nasilca yarç’are.

43. MAYIL LE FUGITIF A-MAYIL LE FUGITIF Ğaçağ Mayil şiva hukmat ğurulmiş xhiyic ğaçağ ğirfici dağrağ yaşamiş xhica. ad xayla kasibar taraftar xhica. hiçvaxt anda haq tabtalanmiş şiyciz razi xhider. ud dika adamiyar an xhicab, xayla cahd varciu ki Mayil aracaˤar ğayni. sad yiğ man Ğaçağ Mayil dastaca yiyindakar sar ˤaxhirci Mayilvan lire ki: va duşmanbekar sar, Babaçayci ğirağca ark’a yaraluya, yipci q’ayday ! Mayil hala saˤat ğuq’vaci ug barkanciğ ug dastaca yiyi adamiyarkar an ğayinci ugzina ʕaşxhare kur ğirağca. Ikre ki ug duşman ark’a yaralamişca. Ğaçağ Mayilir lu duşman ğayinci ug ğucağca ğuq’vaci barkanciğ ud ug k’ulca tuğaci vuts’re. Dastaca yiyindar narazitival yire ki an q’ayic lazimeni. vun vun ad çiz k’ulca tuğayni vun ? Mayilir lire ki adamicir duşmancizina an vanxanciz fura sayağ vanxana. Ad riq’ara ˤaca. zin zin ad q’aynani acğan za hurmat gula yirani zin. Ğvay ad sağalmişci ğuzri, çixaʕan zin zin anzina maˤan duşmanval yiyiya zin.

44. MOINEAU A-MOINEAU (A TRADUIRE) Sab q’ili şiuryu, sad yiğ uc ğila tikan ʕ aşkare. q’ili sunci ğari bigila ˤaşxhvaryu, ğari an tandira fu cirats’ra şiuryu. Lire ki Ay ğari, za ğila ˤaci tikan ğah ğarir an q’ilic ğileˤar tikan ğahaci ugvari tandira sare. q’ilicir dah haray vuci lire ki ya za tikan vatu, ya maˤan sad fiu. Ğarir q’ilicvan lire ki Tikan tandira saʕac zin. hila ac şitaˤar ğahadam ? q’ilicir an ğarir cira furakar sad fu ğayinci ğabk’unci çiuryu. ʕaxhurci sunci q’arvandci bigila ğaparyu. Ikre ki q’arvandcir ˤaç’a yux ğiğre. Ulaci azar xhicaʕ ar çixaʕan q’ilicir q’arvandcivan lire ki: ya za fuv vatu, ya maʕan va vulbekar sab ğvayinci tuğvats’iyu zin. q’arvandcir lire ki fuv ulaci yixhid zin. hila hatar vudam zin ? Halma lipizmaˤan, q’ilicir k’ap’alcaʕar sab kukva vul ğvayinci ğabk’unci çiuryu. Ikre ki sunci kuma mitfare. ˤaxhurci mitfar cuxunvan lire ki Ğvaynay lu vul mitfarik sakuray. Andar an vul kurats’ryu. Xunxurayarir ulats’ryu. q’ilicir mitfar cuxunvan lire ki ya za vul vatu ya maʕan sus ğvayinci tuğvats’iyu zin. Mitfar cuxnur an qur varci lire ki Kura vul hatar vudam zin ? unur halma lipizmaˤan q’ilicir ğvayinci sus ğabk’unci çiuryu. Ikre ki sunci ğayac dibinik sar aşuğ ask’vaca. Anvan lire ki Lu sus zivaz vudam, vun an lam saz zaz vatu. Aşuğ razi şare. q’ilicir ğayinci saz ğabci ğayac ʕadiğ çert’ra çert’ra uxre. Tikan vuci fu ğaynic zin. Fuv vuci vul ğvayundu zin. vul vuci sus ğvayundu zin. Sus vuci saz ğaynic zin. çart’ara sak ay saz : dingir, dingir.

45. NAJAF A-NAJAF (A TRADUIRE !!!) Nacaf furi Ilagcan kuma, Nacaf liyi sar varru furi xhica. Ud hiç sunta duxvaci, savad ğadayinci ug luğmanival arca. Insanbeˤz, hayvanbeʕz şi cura azar xhina ac çara aniz ats’ara xhica. Lap lu axira sanibeˤ q’ayi auçi Xalur ixtilat yiryuni ki aniz azarru hayvan ya man insan irqayczina ats’areni ki ud ghala şavayim yaʕuxsa ruq’varim. Sasafar nimara sad kar xhica ucbar ğişlağca yiyiciz, aralucaʕar sunci furar hurt’ra sab barkan ˤaşxhay xhica. Ud hiç miq’elaşmiş daxhamacan Nacaf furar ikaci lipca ki lam furi uca ʕadaxhirna yarim saˤatcaʕar çixaʕan an barkan ruq’variyu. Un bigila yiyindar an lu furaxvan sas yire. furi unda bigila ˤaxhirci barkanciğar ʕ arçare. Ucbar ixtilat yira ğalt’aleb, aracaʕar sad sila yaç’ic zin barkan vasara vasara q’umuğ lalq’valyu. Nacaf furar ug cibilar kant’ ğahaci barkanci q’unci ˤura ğilimeğar irac ğane. çixaʕan an uc ma’albeˤ neştar çakara yire. Diyardan diyar barkan ghala şiuryu. Nacaf furi xay la elaçuğa adami şare. Girtandaz kumak yireni. Sasafar maˤan hala auçi Xalu ˤura q’uduz sunc hanic

17

ğalça laq’ulci ğaçare. ʕaxhirci hanicxvan ikaci Nacaf furar leˤr ki Ud kurayc lazimyu. Hani kuraci ug q’arvandarizna naxriz uckar pay vuts’re. Idkni q’vad fiğaʕ ad kilauciz karta yak q’untan arci q’at’ic kuma yiyi xinibciz q’at’ic an halu ğazmaca yiyi kulfatciz yartre. furi q’usa şare, unuxu an yiyi dari sar dix şare. Lu dix Nacaf furağanad şader. Sad yiğ Nacaf furi ʕark’a azaramiş şare. Sunci vaziriz karta ğaq’ilci inkane. Umayir duxvarvan lire ki ʕaç’ q’acilaʕ , sunci hayvanci ibur yat’, ya bubağar sadaq’a lip. Duxvararir lire ki Q’usa furi ya. Aniz sadaq’a çiz yi ? Uc Nacaf furaz an ixhare. Allahciz yarvarmiş şare ki lu safar za can ğamanu, zaz muhlat vatu. Nacaf furi ghala şare, ğurzare, çixaʕan ug q’vab an xinib neˤra varci andavan lire ki Zin q’aycaʕar çixaʕan lu farsuza duxarir za Ahsan vuts’i dad. Zin nima ğararca ʕaxhirca ki halu zin sağ yiycizzinaz Ahsan vudam. Zin aniz halukarta vardaulat yabtricxvan dikaci, am gaşi inkaniya. xinibavar ask’vaci fu cirats’re, ug varis mirasar neˤra barci sab kukva hani kuraci uguz Ahsan vuts’re. Sunci sinar çixaʕ an Nacaf furi riq’are. Aracaˤar q’vad şibud san yarç’are, an dix ge bubağar ibkni vardaulatci axirina ğarç’are. çixaʕan hala ge bubar lipi sayağ gaşi irkinci lu kumaʕar kuç arci ğaç’ çare.

46. NARDAN KHATUN A-NARDAN KHATUN (lacune 251 ???) Sar yaˤni sar darni, haq yaˤni divan dabni, ghalacbar xayla yaˤabni, pisacbar an yaʕabni, halvalacir ghalandaˤ ˤadiğ ğarar yuqurciuni. Insanbi an lu halvalaciğ sunci ğirağcaʕ ar xabarsuz ʕaştarebni ge ʕumur varci sunci ğirağcaʕ ar an çabarebni. Ancağ lu halvala hiçvaxt ʕaç’a idkinded. Hammişa ghaladna pisad xayr na şar sunta yaşamişca. Sunci ghala ulkac ghala kuma sar ghala furina ghala xinib yaşamiş şabarebni. Undaux susundu (/ci) çixeˤ yighir dix şabareb. har dix an sunci palvanci ğanadeni. Ucbar işlemiş şabarebni lu ayla furaavan yaşamiş şabarebni. Undaux sab taka dard yaˤuni : lu şimbeʕ z an buba umayiz an lu yighci duxarğar çixaʕan sab riş iukvaciuni. Xinib maʕan hamileyuni. Vaxt vaʕada yatişmiş şavaciz, şimber umayvan lire jin ğeʕ kica çabayab jin. Agan vaux lu safar an gada xhina mad jin k’ulca lalsali dab. Uc an jaz ats’ara aric badala ğaʕ ra rikeʕar ux yay keuxana yiru yin ; Agan lu safar riş xhina rikeʕar alag keuxvana yiru yin. Alag ibqaci k’ulca ˤaştayab jin. Va’ agan rikeʕar uxyay keuxunci ibqana jaz mad k’ulcixvan ja icin ğuşği dab jin. Ğvayinci ja q’il lu ulkacaʕar ğabçabayab jin. Umayna duxra ixtilat paxila ğunşi xinibciz ixhare. Ud şaddanmiş şiuryu. unur an hasratcizina guzat yire ki kadam xinibcux lu safar an gada şiyim. Gada xhinani lu yighir şid lu k’ulcaʕ ar rad çabarabni. Nahçivanci q’aleˤ Allah taʕ alac ğudratcikar lu xinibcux sab halvalaci ˤayara riş şiuryu. Mamaç’ar (buç’ yart’inir) ğaqirci rikeʕar sab alag keuxana yiryu. Paxila ğunşiz alag ibqaci sila inkane ki yik’ parttamiş şiyini. unur dah alag cudur varci cigaça sab ux yay keuxana yuryu. şimber aralucaʕar ikre ki ge rikeʕar ux yay kexinca. Halucaˤar yighir şid yiq’caʕ n lalsaleb. Lu ulkacaʕar ğarç’areb. Yiğ miç’e şare, şimbi k’ulca ladabslizmaʕan (ʕ adabxhrizmaʕan) buba na umay ğamlu şabareb. Hiç cura annamiş xhided ki uc şi karyi. ğaʕ ra ğaç’ci bubar ikre ki al agci cigaça ux yay kexinca. Ancağ uc hal kar xhiyic bubavar q’il ğvaqur şiudeb. Akvanacaʕar şad xurram yiyi ʕayla tazackar ğamila ˤalq’valeb. Ancağ mad kar kiciğar yaç’cani. hila Allahciz ats’are şimbi halci ulkacayi. Aracaʕar ts’innafid san yaç’ic. Lu riş sab halvala guzeli xhidu. Un ˤayaraxhin har cigaça yayilmiş xhiyic. Paxila ğunşi uckar an sad tike man partamiş şiuryu. Yif yiğ xayalca çare ki şitaˤar ardam zin lu aylaca tazackar ğam ğussa işi. sad yiğ lu paxila ğarir lu rişivan lire ki: ay Nardan Xatun, va ˤayaraxhin girt mahalciğ yayilmişca. vun yiğavar yiğ ˤayarad şiuryu. va gula yighir şid fikir çiz diyiri vun ? Nardan Xatun mahtal inkvanyu, çiz ki k’ulca buba na umayir hiçvaxt unvan unux yighir şid xhiyic lipdedni. Halucaʕar işara işara duz k’ulca ic umay bigila ˤaşxhvaryu. Umayvan lire ki zaux ts’innafid yaş suciu (/yaʕu) çiz halugunz karta zaux yighir şid xhiyic (li) dipci yin ? umay an rişizina sunta işaryu. lavaxtina şimber vari ahd umayir rişiz ixtilat yiryu. Ancağ şitaˤar xhici rikeˤar keuxni alag ğvayinci cigaça ux yay halir keuxana varçina şimbi halir k’ulcaʕ ar didargin ğabaʕaçina uc kar q’il ğvaqruz xhideb. Bubay k’ulca ˤaşxhaciz umay nariş işara ibqaci kicikar agah şare. Buba an undazina sunta xayla işare xhicaʕar çixaʕan sadka rahat şabareb. Ğinahnaʕ caʕar rişir q’in yire ki zin za yighir şid vabq’ara dabarimacan furaz çavaydab zin. lu ixtilat an paxila ğunşiz rikeˤar ibur kiyci iuxhvaryu. Qataʕ yiğ ğiticzina lu riş ibqara varci unvan lire ki: va şimbi yighib dağ ucğar yaʕran buhu luzu diuci xabaʕ ˤacab. Acbar lavaxt divulir xabaˤar ğaʕ riyab ki vun la diucir vun iciz ğvaniyu. Riş ğariz yarvarmiş şiuryu ki la dağca çava rix zaz hara var. ğarir rişivan lire ki va buba umayvar cudur caca ˤaşu za k’ulca. Sad yits’id yiğ haluca cudur sauk. Ğvay va buba umayir vakar ga umud yabt’i, çixaˤan zin zivaz va şimbe bigila çava rix hara yiru zin. Riş ğari ç’iliğ ˤubğurci yifun yaaruca sassuz samursuz ğuzurci ğixhaci ic halavar, ʕaşxhvaryu ğari bigila. ğarir ud yits’id yiğ lap pisa xurakar cirats’ra vuts’ra lu riş ic k’ulca vauqryu ki belki ud sunci azarcir yuqurdu. Allah taˤalac ğudratcikar riş yiğavaryiğ mat’an ʕayarad şiuryu. Sad yif man axurci axura ikre ki sunci ğuşurdur unvan lire ki qataʕ filan cigaça sad tay mux ğayin ʕ aşu. Zin zivun va

18

şimbeğ sibq’vara yiru zin. Qataʕ yiğ ğitizmaʕ an rişir ara xalvat arci ğarivar cudurcaca sad tay mux ğayinci yifuna iciz axura idqa cigaça çiuryu. Ikre ki halu cigaça sab simruğ ğuşi ğabt’ilciu, riş guzat yiryu. Riş uciz miq’elaşmiş xhiyiczina adamic sayağ mez açuğ varci lire: lu tayilar sab sab ˤag ğvah, tay za ğiliu vat’il. Zin havaca ğanq’vanciz ʕagilar dan kina şavay şavaycan, vun an q’umkaracan danid çixeˤ ˤaşxhvaru vun. Rişir ğuşurdur lipi taʕar tay ğuşurd ğiliv valt’ile; ğuş havaca ğanq’vanyu ʕagilaʕ ar kina şiyi danidiz q’umkaracan riş an çiuryu. Sad ğadar yipcaʕar çixaʕan varağci ˤurasal yirqare. Zav guruldamiş şare, q’um asare, har cigah zulmatciğan lalsale. Rişiz q’umuğ hiçzat irqarded. Simruğci duşman luzu diu havaca ğuşurduğ rast şiuryu. Halaz halvala zulmatciğan lalsale. Sunci halumacaˤar çixaʕan q’um ğalt’ale varağci ˤurasal açuğ şare, rişir ikre ki q’umuğ dan kina xhicu. Halu danidzina riş yighid yif yighid yiğ rix yipci sunci dağciğ ğaparyu. Riş lu dağciğ ikre ki mad dan dab, çaşmişci inkvanu. Xayla ğaraʕali ğuşxhvaru, araluca ikre ki yighir nataraza furi ğipci susundu çixeʕ ˤaştareb. Riş unda kiç’axhinir cudur şiuryu. cudur xhiyi cigaçaʕr guzat yire ki kadam ucbar hata çabay. Ucbar çabay çabaycan riş an unda çixeʕ çiuryu. Sad ğadar yipcaʕar çixaʕan rişir ikre ki ucbar sunci demirci riki yiyi ğalaçaca ʕabcib. Ucbar ğalaçac ğaraʕali ğuşxhvaryu, har cigah baladdamiş yire. Ic an duvariğ siğinmiş xhici ğvalq’valyu. Yiğ ğitizkarta ʕ ul axura çuudeb. Yiğ ğitci varağ har tarafca ğibq’ucaʕ ar çixaʕan rişir ikre ki yighir furi maʕan ğalaçacaʕar ğabç’cib. Rikiğ açar ğaʕ aci, açarci dila an duvar dibinik cudur varci gib an ğabç’ yipcib. Lu riş furimbi yipiciğ tam ʕubğurcaʕar çixaʕan ic cudur xhiyi cigaçaʕar ğabç’ci açar dil ğvayinci riki açuğ arci ğalaçaca ʕarç’aryu. Ğalaçac har cigah kukurci ikre ki lu ğalaçaca halvalaciğ ğici girt nazir naʕmatcikar uca ya( ˤ). Ancağ har şay salağasuz ğayts’aciya. Rişir har şay salağazina vağaci askaci vaçci vaşxre. çixaʕan an yighci adamiciz surq’vari xurak ciraci, icir an iciz ikacizkarta ulaci, ğalaçacaʕar ğarç’aryu. riki maʕan hala ʕuranac sayağ ğaʕ aci açar, dila an ic ğvayni cigaça askryu. Ic an hala ic cudur xhiyi cigaça maˤan cudur şiuryu. Nahana vaxtina maˤan yighir furi tazackar ğalaçaca lalsaleb. Ucbar ğal açac riki açuğ arci ʕ ara yiyi salağa ibqaci mat iunkvaneb. Hazir xhiyi xurak ibqaci sad tike man mahtal şabareb. har cigah kubkareb, hiçaniğ rast şabareb. Ğinahnaʕ arxvareb. Qataʕ yiğ ğitizmaʕ an ucbar hala sayağ ğalaçacaʕar ğabci riki açarlamiş arci ge kiciğ çabareb. Nahçavan ucbar labsilizkarta Nardan Xatunur maˤan tazackar ğalaçaca ʕabç’ci unda çulq’ulu halavar zimaci temiz yire. unda nahçevanci xurak an hazir varci ğalaçac riki an q’iç’ç’a arci ic an ic cigaça cudur şiuryu. Yighir furi nahçevan kicaʕar labsilzmaʕan ikre ki har şay naq’ac sayağ hazire. Ucbar maʕan xayla fikirlaşmiş şabareb ki uc hal kar xhiyi ? Nima mislaˤat yiryu ki qataʕ sar kica dixhci ğalaçac bigila ğat’ilci guzat artir ki uc kadam hal kari. Qataʕ yiğ ğirfare. (Ya girtandaʕ icina xayirlu yiğri açuğ işi.) Sila şid ğalaçacaʕar sadka yipcaʕar çixaʕ an sunta cudur xhici ğalaçac rikiğ ˤul ğiyts’iru. Ikre ki sab ʕayara riş ˤaxhurci ğalaçac r iki açuğ arci ˤabç’du ʕaran. Unğar sad sila çixaʕan lu gada an ğalaçaca ʕarç’are. Riş gada irqaycizina ic ic gula yiryu. Gadar rişi bilek yuqurci xabar ğane vun tiyam ? uca şitaˤar ʕ axhurci ğabci vun ? vun insan im ? daxhana cin acnayim ? riş aval sad tike kiç’a şiuryu. çxan gada mulayima raftar idqaci ic q’aliğ ˤaxhriyar sad sad gadaz ixtilat yiryu. Gada şadxhinir uguğar çare. Nahçivan la şimbi an ʕabxhrizmaʕan rişir tazackar lu ixtilat andaz an yiryu. şimbi şibud yiğ şibud yif ulaci ğiraci şadival yire ki hammişa intizarivalca xhiyi şidriğ rast xhicab. Lucaʕ ar çixaʕan şimbi yiğina şidir k’ulca yabtirci gib kica çabareb. şidrivan an lire ki jin yipcaʕar çixaʕan halir riki ğet’ana nabada riki açuğ yiyu vun. Yighib dağ ucğar yaʕran ja duşman luzu diu yaşamiş şiuryu. jin an q’var şid q’aycab jin. Andaʕ vardaulat ğaʕ ra ts’innafid san ya ˤağvats’ryu jin, azar var şiudeb. Luzu divulzina yan q’vad şibud safar icin icina ˤabxhircab jin. har safar ad ja xabaˤar ğabç’ciu. Nima şara ki jin k’ulca dabi vaxtina ad ˤaxhurci vun cudur varci tuğvats’ru. Nabada riki açuğ yartu vun. şidir şimber lipi sayağ hammişa riki ğet’ci, k’ulcik maşğul şiuryu. Sad yiğ man luzu divulir xabar yirqre ki yighci şiyi ğalaçaca sab ˤayara riş yaʕ u. Ud yağin ki anda sas har cigaça yayilmiş xhiyi şidir Nardan Xatun şiuryu. Luzu diu şimbi kica yibcaʕar çixaʕan ğalaçac rikeʕ ˤaxhvaryu. Ud ʕaxhvaciz maʕan halvala zulmatciğan lalsale. Q’um kerxhare riş kiç’a şiuryu. Luzu diu ğalaçac riki siyaʕ ğabt’ilci, Nardan Xatunvan lire: agan vun riki açuğ da’arna zin yipci ziva yighir şid ulats’iyab zin. Nardan Xatun divul ç’alibekar kiç’aˤ an xhina ic ic la cigaça ask’vazdeb. Lire ki vavar za şimbi ulaz şabadab. Acbar harsar sar pelvaneb. Divulir q’um asara arci sad tike man xayla hadağurxu ʕ aşxhvaru. Lire ki zaral dad, riki açuğ mu ! ancağ va xabaʕ t’il imi riki aracaʕ ar ğaʕ ran ğaʕ a ! Rişir şimbeʕ kiç’axhinir t’ilimi riki aracaʕ ar ğare. Diucir un t’ilimi ç’ut’xunci ğabç’ çiuryu. Uckar Nardan Xatun yiğavaryiğ yiq’caʕ n şiuryu. şimbi Nardan Xatunkar narahat şabareb anvar xabar ğane ki: vaz şi xhici ki vun yiğavaryiğ ˤala şiuryu ? vun çic fikir yunghuni vun ? şidir divul kiç’axhinir şimbevan hiçzat lided. şimber ge araca nima mislaˤat yiryu ki qatacaʕar çixaʕan sar kica dixhci ğalaçac ğaʕ ra tarafca cudur işi, halacaʕar guzat ari ki ğalaçaca ti ʕaxhirci çeri, Nardan Xatun halzina vacani. Undar halu sayağ an yire. Buhu şimbi kica çabareb, sila şid ug aşabayar ğayinci ğaʕ ra tarafca cudur şare. Ikre ki sunci halmacaˤar

19

çixaʕ an luzu diu ʕaxhurdu. Nardan Xatunur an ic xab riki aracaˤar ğaʕ ac, divulir un t’ilimi ç’ut’xunuc. Sila şiyir uca tab davarci, divul ˤadiğ ˤaşxhare. Ucbar xayla vaunxvaneb. Luzu diu yaralanmiş xhici ğabç’ çiuryu. çavaciz divulir sila şiyvan lire ki: zin Nardan Xatun suz yaşamiş şavaydab zin. Zin am cudur varci tuğvats’uyu zin. ğeʕ yiğinaʕ r çixaʕ an har yiğ sar şid ğalaçaca ğalt’ale. diu an kiç’axhinir ğalaçaciz miq’elaşmiş şiudeb. Ucbar uca ibkni, ziyaz halğar xabar vudam? rişi buba umayğar, anda paxila ğunşiğar. Nardan Xatun gula yifunaˤr umay işayckar bila xhicuni. Bubay an un dardinkar azarca ˤarficani. Paxila ğunşir axuraʕar ğubzurci ikre ki Nardan Xatun dab. har cigaça kukvaryu, vabq’ara var şiudeb. ğari xayalca çare ud luzu diuciz vunani zin, diucir zaz xaylatar vardaulat vuts’rani (/vuts’iyani) zin. Maˤan dad luzu diucikanyu. ğari ğuq’vaci ic tilsimlu magulciğ duz luzu diuci bigila çiuryu. ğari diucivas lavaxt ˤaxhurci surq’varyu ki luzu diu sila şiyir ˤark’a yaralamiş varciuni. ğarir sad ğadar yaralu diuciz ğullux yiryu. Diu sağalmiş şiuryu. çxan ğarir ic ʕ axhuric niyat diucivan lire, diucir ğari adiğ haray vuci lire ki zin lu yiğina ˤapic an Nardan Xatun kar xhica. ğarir diucivan lire ki va dardiniz zin çara yira, agan zin Nardan Xatun bigila tuğvana vun. Nima yira zin ki ad sunci haftacaˤar çixaʕan va bigila şiuryu. Diu şaddanmişci ğarivan lire: agan vun Nardan Xatun zaux sibq’ara varna vun zivaz şi ika xhina vuts’iya zin. ğarir lire ki uc za xabaʕ rahata kare. divulir Nardan Xatun bigila şitaˤar yipic lazim yiyçina ğariz hara yire. ğari yiğ miç’a şiyciz ˤaxhurci ğalaçac bigila ğaparyu. Ikre ki aralucaˤar rixhir şid ˤaştareb. ğari unda ʕura ğabci lire ki: zin çi karta yi Nardan Xatun badala kukvaryu zin. belki ad ya bigila ʕ axhurşa (/ cim) ? şimbeʕ z ğari vats’aryuni. halaz an anvar hiçzat cudur yided. Lire ki ey, Nardan Xatun ja bigilayu. Ancağ luzu diucir aniz imkan vuzdeb. Halazan sar şid yiğina anzina ğalaçaca ğalt’ale. ğarir ic ic nima tuğvats’ryu ki lu xabarcikar lap xayla şaddanmiş xhidu. Ud an şimbeʕ zin sunta ğalaçaca ʕaşxhvaryu. Nardan Xatun ibqayczina ˤaq’ulci an mat’a anğar k’uf ğane: xaylatar işaru, yighci şiyir naşidrir ğari gucna uuutmiş yiryu. ğarir lire ki mad lucaʕar çixaʕ an yin ğalaçaca ğabt’ilic lazim dad. Zin zin am za ˤuli babakci sayağ vauqru zin. Hiçsad şay aniğ ğudq’uz yartdad zin. şimbi ğari ç’iliğ tam ʕurğareb, hami an şad şabareb ki gib k’ulca dabi vaxtina ge şidri bigila sab zanan yaˤu. Ham ad darxmiş xhiyiz yartdab, hami an aniz hayan şiuryu. Qatacaʕar çixaʕan şimbi arxayin kica çabareb. Q’vad şibud yiğ ğarir Nardan Xatunuz ˤamallu ğulluğ yiryu. Anvan hiçsunci kiciu xab vat’iz yartded. şimbeʕ ihtibar ğvayincaʕar çixaʕan acbar tam arxayin xhicaˤar çixaʕan sad yiğ ğari ğuq’vaci ic magulciğ duz luzu diuci bigila çiuryu. Lire ki qataˤ riki açuğ yartiya zin, şimbi kica yipcaʕar çixaʕan ʕaxhurci riş tuğvats’ru vun. Zaz an vuts’i vardaulat ğinahnaʕ tuğ za bağca filan k’inac q’anik çaşkir. Diu razi şiuryu. Ancağ şimbivar kiç’a xhiyic an ğarivar cudur yided. ğarir lire ki acbar q’ayic za xabaˤ hasante. vun zaz sad tike axur darman vabq’ara var: zin andaz cirats’i xurakci yiq’içaʕ çiyts’adam. Divulir sad şuşa ğariu vuts’re. ğarir ğayinci şuşa ğuq’vaci magulciğ dah dah ʕaşxhvaryu ğalaçaca. Rişivan lire ki vun sad sila ğvaq’ul! Zin gadayariz xurak hazir vardam. Hilla anda kicaˤar ʕ aşta vaxtyu. ğarir ğinahnaʕ şimbeʕ xurakcik lu darmanckar çxar (çixran) yiryu. şimbi kicaʕ ar ʕ abxhriczina ulaci xurak ğalq’valeb. Halu abxri şimbi mad qataʕ fura şabadeb. Qataˤ luzu diu ʕaşxhvaciz ğarir riki açuğ yartire. Luzu diu ʕaxhurci Nardan Xatun ğvayinci ğabç’ çiuryu. ğari an ici maguliğ ğuq’vaci ic k’ulca ʕaşxhuru. şibud yiğ şimbi ğabq’li taʕ ar iunkvaneb şibci yiğinaʕ r çixaʕ an ucbar fura şabareb. Ikre kina Nardan Xatun dabna man ğari, ğalaçac riki an açuğe. şimbi hala samat q’aleʕ ˤapareb (ʕarfareb) ki ubi ğarina luzu diuci karibi ya. Hala saˤat yighci şiyir ge aşabayar ğayinc i, daban ğvanu, luzu diu yaşamiş şava dağcixvan. Yighid yiğ yighid yif rix ˤabxhirci surq’vareb luzu diuci mağaraca. şimbi girt mağaraca ʕabci ğaq’ğvaʕ ad yiğ, ğaq’ğvaʕ ad yif ucbar diucizina vaunxvaneb. Diu q’ayiz şiudeb. Ucbar nima razilaşmiş şabareb ki sad hafta dincival ğayincaʕar çixaʕan maʕan vaunxvaniyab. Lu vaxtina sila şiyir diuci k’ulca kukurci ikre ki Nardan Xatun ic ç’iq’ravar keuxvana varciu. Sila şiyir dah şidir açuğ yiryu. şidir şiyvan lire yin hiçvaxt vabxnicğan luzu diu yavar q’ayiz şavaydab. Zin anvar hara xhicu zin ki aniğ yighid can ğica. La canibi an ic yiyi utağca taxçaciğ ğici q’eçil yiq’içaˤ sab lif yaʕu. halad yuqurci kurana yin, diu ic iciğan ruq’variyu. Sila şid lu utağca ğaçci ʕaşxhare şimbe bigila. Uguz idqayar girt şimbeʕ z ixtilat yiryu. Taxçacğar q’eç’ ğayinci yiq’içaʕ ˤaci lif ğvahaci ug xabaʕ yurquru. Lacaʕar çixaʕan diu fura yiryu. fura xhiyi divuliz sila şiyi xabaʕ ic can idqazmaʕan aniz yarvarmiş şiuryu, lire ki: şi ikaca vaz vudam zin, lam lifirdux humatar. sila şiyir lire vun avalca ja ğalaçaca ʕaci vardaulat sunci yifuna ja kuma tuğ! çixaˤan an lu ja şidir şitar cudur varini vun am ixtilat var: çixaˤan lif zivav vuts’iyu zin. Diu razi şiuryu. şimber ğalaçaca ts’innafid san vauğva vardaulat luzu diucir sunci yifuna anda kuma tuğvats’ru. çixaʕan an yighir şidna sab şidir sunci yifuna ge kuma sibq’vara yireb. ğarir Nardan Xatun şitaˤar diuciz vucxhina ad an şimbeʕ z ixtilat yiryu. Ubi girt ats’ara xhicaʕar çixaʕan sila şiyir lifirdi galu ğvaşryu. Hala saʕat halvala zulmatciğan lalsale. Q’um asare... luzu divul can ğaç’ci azar xhiyiczina maʕan halvala işiğlanmiş şare. şimber ikre ki umay ˤulumi bila, buba an azarruya. Nardan Xatunur ˤaxhurci umay ʕulimiğ diuci k’ulcaʕ ar ğayni lifirdi kuk

20

ğidhaycizina an ʕulumi açuğ şare. Buba an yighir dixna riş ug bigila ibqaci azarckar ğurzare. Lucaʕar çixaʕan lu ayla ge ʕumur yiycizkarta şad xurram yaşamiş şabareb. Animaux domestiğues lem, ğatir, barkan riki hayvanbiya. abe yak ugvalded, yux ğiğarded. sad xastaluğval yaʕ ki ac tur ğizilca lire. ğizilcacir yiqri adamicir barkanci, lemird yux ğirana lu xastaluğval yungul yarç’are, ican xastaluğvalcikar sad lakuntu inkanded. lu hayvanbekar ğibq’vaz, bar daşmiş ariz istifade yire. lem xayla fağira hayvanyu. ad ˤayalbevar an iştatmiş var şiuryu. hara varic an rahate. xhidila lemirdir ts’inna sunci vazira xuyts’ryu. icir an har safar sab bala xuyts’ryu. uc bala şibci sinaʕar çixaʕan hara yiryu. barkan hara varic xayla çetine. taza xuyi t’ayça mighilad yiyçina rixhci vaziraʕar çixaʕan acğar yaşar lire. xhidilad yiçina ğulan lire. şib yaş tamam xhicaʕar çixaʕ an hara yiryu. barkanci baraca nimara misal yaˤu. şibca hara var, yuğca ghala ğullux var, ficca guzat var, rixhca barkan xhidu vauq, daxhana mazar vatu. barkancir an ts’inna sunci vazira xuyts’ryu, icir an sab bala. ğatir xhidila barkan na mighila lem ciutlaşmiş xhiyizmaʕan ʕamalca ʕaşxhvaryu. ad mighilad an xhina ackar bala turamiş şiudeb, xhidilacir an hiç vaxt xuyizdeb. halaz an dauxts’i, turatmiş diyi ğatir misal yaʕu. ğatir barkancivar an lemirdvar an duzumluyu. ixta rixeʕ çaba adamiyarir ğatir ğvayinci aczina yipcab. ğatircir q’vad şibud yiğ deyilci, dağirci rix çiuryu. ğatir xayla tarsa hayvanyu. ad hara varic çatine. tars xhiyicxvan dikaci ad canavarcir lemird sayağ dah ulats’ryu. nimara misal yaˤu ki canavar ci şi vacnayi ki ğatir bahayu. zir bala rixhci vaziriz karta lek, q’unci siniz karta dana, şibci sinid duga, buğa lire. gvamuşci bala rixhci vaziriz karta badax, çixaˤan kalça, duga. vul bala kel, tuğli, şişak, ts’eʕil bala tili, kivar, haç’, taka, sayuz, buçma lire. ts’eʕilir, vulir ficci vazira xuyts’re. iber an sab, q’vab, baza vaxt lap şib bala xuyts’re. vul sina q’vad safar vudaryu. sad safar ğarayzca mayci vazir axiraca. lu vaxt vudari yisağar yapağu lire. uc ʕadqa yis şare ki uckar an ğuxvara xhiyi xiyarkar gaba, palaz ğvahac xirats’re. lu yis uzaklu yiyi xhici ickar xixara xhiyi şayri an mahkam şare. çixaʕana yis yanxuca auğustci vazira vudats’ryu. lu safar vuda yis ğit şare. uckar ğuxvu xiy davamsuz şiuryu lipci. uc yurğan diuşakca ʕayts’re naʕalçayara ʕayts’re, git diuxha yiryu. lu yisağar guzam lire. ts’eʕil ç’ar sina sad safar, yanxuca guzam vudarciz vudats’ryu. ackar an xiy ğuxci muxur xirats’re, palaz, barkanciz, lemirdiz palan xirats’re ki uckar xixara xhiyi şayri yisaxvan ikaci mahkam şare. Animaux domestiğues 1 vul, zar, ğvamuş riki hayvanbiya. Anbe yak ugvale, yuxakar, ˤiçakar adamiyarir istifade yire. zir na gvamuşci ˤiçakar ğili ğ ğixhaz şalam, başmağ, yiq’ciğ kyilt’i ğayiş dixha yire. taza yikkar xurak cirats’ryu. sa’ara arci cirim yire ki q’uduz taza yak daşxhaciz cirim ciraci ulats’re. vul ˤiçakar q’aliğ ğixhaz t’at’ax rugvats’re. nisi ˤayts’az maltal yilt’ile. Maltal yilt’i ʕ iç gerek yidit’aci yaşu vun. ican yahayczina q’el ğiyts’aci sa’ara yire. çixaʕan tazackar ac ğadul arci gena taraf xiyarzina mahkam valt’ile. q’unci ʕ ura kilarbi an xiyarzina valt’ile. agan yis xayla yiyçina vudaci xhiczina çart’ra rağ zimaci sa’ara yire. lacaʕar çixaʕan lasala yire. yis yiyi tarafca nisi ˤayts’aci q’uduz aqre. nimara misal yaˤu ki xinib furar vauqryu, nisi maltalcir. maltalca ğvaqvaʕad yiğ idkini yuzdu nisa dad xayla ghala şare. ac lazatcikar adami ˤats’iz şader.

47. Noé et la colombe A-Noé et la colombe (A TRADUIRE) Nuh peyğamber na lif Nima mox yire ki: Nuh peyğamber xayla vaxt tufanciğar çixaʕan ug gamica xhic ˤadiğ inkane, sad sa’a ciga varq’arded ki ud ğarç’aru. Xayla xayal varci, nima ğararca ʕaşxhare ki ç’ağ hay vartir, ad ğabk’unci ikatir kadam sa’a ciga hata yiyçina ˤaxhurci xabar vutir. ç’ağ q’vad şibud yiğ ğabk’unci ikre ki sad sa’a cigah yaˤ, halaca sad q’ayi hayvanci candak an yaˤu. Ud hala candak ulats’ra ic q’il çixran şiuryu halacik, nuhur lipi ç’al saxana yire. Nuh padşahcir xayla guzat yire, ikre ki, ç’ağ lasilci ʕ axhurdab. La safar lif hay yiryu. Lif an q’vad şibud yiğ ğabk’unci ʕ axhurci çağilir candak ulats’i cigaçaˤ ğaparyu. yiq’can labsilci har şey Nuh padşahciz xabar vuts’re. Nuh peyğambercir ug gami hala dağciğ tuğaci neuq’aʕ ˤadiğ ğarç’are. ç’ağirdiz ğarğiş yiryu ki Vun hamişa murdara candak uli. Lifirdiz an alxiş yiryu ki Vun ğuşraʕ yiq’içaˤ en hurmatlu ğuş işi.

48. OUTRES A-OUTRES Sunci furar tağarca ʕayts’aci ğul hiva çare. reuhaci dan azar şiyciz miç’a şare. unur ğayinci ug tağar ğaşxhare kumxvan. Lu vaxtina unux yumgula kar şare. Askaci tağar rix yiq’içaʕ , yarç’are darac yiq’içaˤ. Ug kar azar arizmaˤan varcaʕan ğuzurci ikre ki rix yiq’içaʕ sad ğaraltu yaʕ. Yif yiyi xhici unvas tfang an şiuryu. Ug kiç’axhinir rix yiq’içaʕ yiyi ğaraltuciz tfangzina sab saryu. Rahac suurulmiş xhiyizmaʕan q’aleʕ ˤarfare ki uc akvana ugur aska rahacci tağare. Tufangci sasiniğ dagirmanci ğarç’are ʕaşxhare un bigila. Ahvalatckar xabardar xhiyi dagirmancir lu masala qataʕ camaʕatci yiq’içaʕ ixtilat yiryu. Halacaʕar çixaʕan lu ağrabac tur tağarbi inkaneb.

21

49. PAUVRE INTELLIGENT A-PAUVRE INTELLIGENT sar furi ğvayinci q’vab kis bazarca çare. kisar mazar vuci ğaʕ ab kilav ğul ğane. lu ğaʕ ab kilav ğul hagbac sunci q’aleˤ ˤayts’re. lasunci q’aleʕ an dahar ˤayci ğiyts’re limirdiğ. lem ug ʕura kebt’ci kuma ğaşxhaciz rixeʕ sunci cavana gadağ rast şare. gadar un baridxvan ikaci lire ki: lu va barida şi ˤaci ki sab q’il buhud u, lam sab q’il silad ? furar hagbac sunci q’aleˤ ğaʕ ab kilav ğul, lam sunci q’aleʕ an dahar ʕayts’ac lire. gadar qur varci lire çiz va limirdiz artuğa bar dixha arci vun ? daharbi saˤ (/ğayts’) q’umuğ, lam vun ğayni ğul q’untaʕan ar: q’at’ic hagbac sunci q’aleˤ, yariu an lam sunci q’aleˤ ˤayts’; vun an ğuq’vaci va limirdiğ yighin ! furi şaddamiş xhici gada ʕaq’il taʕ riflamiş yiryu. gadavar an xabar ğane ki lukarta ʕaq’il ki vaux suciu, vaux çikarta vardaulat suci ? gadar qur varci lire ay ˤami zinna ja umay gucna yaşamiş şabareb jin, zaux hiçzat dad, zin xayla kasib ya. furi ğiçci limirdi ˤadiğar askan, limirdi bar ˤaqirci akvanac sayağ ğaʕ ab kilav ğul sunci q’aleʕ ˤayts’re... lasunci q’aleʕ an daharbi ˤayci lem ug ʕura kert’ryu. gada fura lu kiciğ mahtal inkane. furar lasilci gadavan lire bala, vun ki zavar an kasibeˤ, va ʕ aq’il zaz lazim dab. halu ʕaq’ilcizina zin zivavar xayla daulatlu ya zin.

50. PEAU-DE-BIQUE A-PEAU-DE-BIQUE sar yaʕni sar darni, Allahci q’anik xvaşbaxtar xayla, badbaxtar an yaˤabni. sunci şaharca sar varlu furi yaˤni, unuğ farzand darni. Yif yiğ ask’vaci ug uguğan acaneni ki: ay Allah Taˤala, vun zaz lukarta vardaulat vuca vun: zin q’aycaˤar çixaʕan ubi haliz ğismat şiyisa ? sad yiğ maʕan lu furi ask’vaci uguğan acanciz rikeʕ açuğ xhici sar ağsaqala furi ʕaşxhare. unur ug cibulaˤar sab yaç ğvahaci lu furaz vuci lire ki: zaz ats’are vaux ˤayal dar. vun yif yiğ halac fikir yunghunyu vun. lu yaç ğvayin, q’untan var, q’at’ic vun seyil, yaru an va xinibciz. furaz ug xaba ğvayincizina la ağsaqala furi ğayb şare. furar xayla ğaraʕali ikre, hiçtavan irqardeb. furar ğvayinci yaç ʕaşxhare ug xinibci bigila. hala furar lipi taˤar yaçil para ugur ulyu, para an ug xinibciz vuts’ryu. aracaˤar yuç’ub vaz yuç’ud yiğ yuç’ud saʕat yarç’are lu xinibcux sar ˤayara gada şare. furar qatacaˤar sab zanan vabq’ara varci ug ˤayalciz ğullux variz vuts’ryu. sanibi yiğri yarç’are. gadaux ğaʕ ab yaş şiuryu. buba na umayir unvan yiğğaciğ lire ki jin q’usayab. ğeʕ qataʕ ruq’ariyab jin. ʕaşa vaz ti iukaçina ğvayindam jin. ja ʕuliz an duxvar mitfar idqi. gada lire ki zaz hala hiçtavan iukadeb. iuka xhiyizmaʕ an zin liyiya. (ucbar haluca ibkni, ziyaz halğar xabar vudam? hala şaharca yaşamiş şaba kasiba sunci fura na xinibciğar.) undaux an eulad şader. ts’innafid san ucğar ʕ uran lu xinibcux sab riş şiuryu ts’eʕ ilğanad. ud lukkara tars şiuryu ki ğunumğunşiyar an un xabaʕar lap galuca vaştareb. buba umayiz ud sab dard şiuryu. sad yiğ la varlu fura dix uguz şaharci ğirağca kukruz ğaç’cani, ikre ki sab ts’eʕ sunci xalvata daraca ʕabç’du. ud an ğilbağil ac çixeʕ çare. ikre ki xhic bigila sibq’iczina ts’eˤilir ic ˤiç yahaci askac, ud halvalac sab ˤayara rişiğan labsuldu. varağcivan lireni ki vun ğamarç’u, zin ğarç’aru. vazirvan an lireni ki vun ğamarç’u, zin ğarç’aru. ud çauq’ulci çixaʕan maʕan ts’eʕil ˤiç ğixhaci ts’eʕil taˤar qirçara qirçara şaharcuxvan labsuldu. gadar maˤan un çixeʕ ğirfici yixhid ki kadam ud halci k’ulca çavaçina ciga ats’ara artir. gada rişi çixeˤ ğarabağara ʕaxhirci la kasiba fura k’ul vats’ara yiryu. fura tur hara şare halucaʕar lasilci ˤaşxhare ge k’ulca. ug umayvan lire ki yaz mitfar aric ikaçinaʕ, zaz halu şaharca filankascux sab ts’eˤ yaʕ u. halad zaz ğvaynay. xinib iciz ixhayariğ ˤubğuric ika şaded. şitaˤar şara ki yiyi dari sar dix şava vaux, aniz an ts’eʕ ğvanu vun ? umayir dahar saˤaci ic q’il yurqryu. Uc duzalmiş şiyi kar dad lire. Umayir haluma lipcaˤar çixaʕ an dix ʕaç’ci sunci utağca ğalq’ale. na fu ulazded, na xhad ğiğded bubay an ˤaxhirci kicikar agah şare. ikre ki gada ug liyi daxhana xabaˤar ğarfariya. çarasuz irkinci xinibcivan lire ay xinib, ucan Allah Taʕalackar sad yazuya. mad çara dad. ğubz, yughun hala ts’eˤ ğvayinday, daxhana gada ya xabaˤar ğarfariya. Umay ğubzurci hala ts’eʕil umayvas çiuryu. ic ˤaxhuric niyat açuğ yire. rişi umayir ic ʕ uleʕ ar yighid carga ˤayts’ra lire ud Allah Taʕalacir jaz vari sab ğarğişyu. ican jin kasiba adamiyareb. yin şaharci an hurmatlu adamiyareb yin. jin çiz masxaraca ğani yin ? xinibcir ge q’aliğ ˤaxhri ğaziya lu xinibciz ixtilat yiryu, lire ki: jaux an yiyi dari sar dix suca, ğaʕ ra yighid yiğe hiçzat ulaci ğirazded. nima yixhna ad ja xabaˤar ğarfariya. ʕaşu vun Allahcuxvan ik, razitival vatu ! lam ts’eˤ tuğvadam jin, belke ja dix sağalmiş xhiyid. ts’eʕ il umay razi şiuryu. xinibcir yuqurci lu ts’eʕ karçimevar ğvayinci ʕ aşğuryu k’ulca. gada ts’eʕ ibqayczina ghala xhici ğurzare. halutaʕar ucbar sad ğadar yaşamiş şabareb. sad yiğ gada umayir xamir ğabxirci lu ts’eʕilvan lire ki: yughun ˤara k’ulcaʕar nanavac ˤaşuğ. ts’eʕ yipci tur ğvayinci ʕ aşxhvaryu. xinibcir lire ki ud turyu. zin zivavan nanavac ʕaşuğ leˤr. ts’eʕ lu safar an yipci kant’ ˤaşğre. xinibcir yipci icir nanavac ˤağaci ts’eʕ yuqurci karçime araca nanavaccizina vauxts’ra lire ki: vaz ats’ara işi nanavac ! Haluca ts’eˤ maalamiş şiura işaryu. aracaʕar xayla yarç’are. şaharci cura mahalaca lu gada buba varisarkar sundu mitfar şare. undaxvan an ˤaylativalcizina mitfarik sas yire. umayir duxvarvan lire ki vun va ts’eʕilzina k’ulca ğat’il. zin za furazina

22

mitfarik çavayu. gadar hiçzat lided. ğaynata na ğaynana mitfarik yipcaʕar çixaʕan susur gadavan lire ki: ˤaşar zin na vun an mitfarik yipday! zin yipci va umay bigila ask’vaniyu zin. mahraka sidghinizmaˤan vun ğuzurci zazina ç’in yiru vun. gada rişi lu ç’ilkar şaddanmiş şare. ğubzurci rişir ic ts’eʕ il ˤiç yahaci ʕayara halavar ğixhaci gadazina mitfarik çiuryu. sus yipci xinibar yiq’iça ic ğaynana na ğaynata bigila ask’vanyu. ğaynanar unxvan ikaci sab ah yughunci ic k’iyaracan yarqre ki: şi şiyini za duxvarux an halumara sab sus şavani. lu rişivar xabar ğane ki vun haldakari ? rişir an lire ki zin nanavaccizina vatar xhiyindakaryu. xinib lu ç’iliğ mahtal xhici iunkanyu, mad rişivar hiçzat xabar ğanded. sunci halumacaˤar çixaʕan mahraka singhanyu. gadar ç’in yira yira rişi ˤura ʕaşxhare. riş an ğubzurci gadazina ç’in yiryu, mahrakaca yiyinda siy açuğ inkane. ç’in varci azar xhicaˤar çixaʕan gada araxalvatca ˤaç’ci k’ulca ʕ aşxhare. ʕaxhirci surq’iczina ts’eʕil ˤiç ğaqirci rikeʕ ˤadiğ naft ğuxci ts’a vart’ryu. sunci halumacaˤar çixaʕan sus an ˤaxhurci ğaparyu. ika şare ki ts’eʕ il ˤiç ğixhats’u. har cigaça kukvaryu ˤiç varq’arded. gadar ugva ˤiça tikeyar huk’ara arci lire ki: mad basiya, ja q’aliğ uyun ʕağvadu vun. riş sad tike işaryu ; ic ic ğvağvara varci ğetats’ryu. mad kar kiciğar yaç’cani. halu araca gada buba na umay an ˤabxhirci ğapareb. ucbar an lu kicikar agah xhicaˤar çixaʕan hadsuz şad şabareb. rişi buba umay an kicikar agah baric badala andavasan adami hay yire. acbar an ˤaştareb lacaʕar çixaʕan q’unci ğivamcir mislaʕat yiryu ki tazackar undaz mitfar artir. lucaˤar çixaʕan ğvaqaʕad yiğ yif lu furar ug duxvariz mitfar yire. girt şaharci camaʕat uca ʕabxhirci ulaci ğirats’re. (zin an la mitfarik ulaci ğirac, ancağ hila yaman gaşi yire zaz, la riş na gada ge matlabarux sibq’ucib. yiğrakar la yiğ işi ki yin an ya matlabarux sibq’ui, Amin.)

51. Pierre du Berger A-Pierre du Berger (A TRADUIRE) q’aruand dahar Sad yiğ sab buylu sus ic ğucaxca ʕayalcizina ğunşi kuma çiuryumiş. Un rix dağci atakcaʕar yarç’aryu. Uca an q’unci q’arvandcir sab suru vul ugvala yiryuni. Susuz suru ibqazmaˤan ic tamahcir kyil yak tuğac. Ud q’arvandar bigila ˤaxhurci lire ki: Za k’iyiğ kyil yak ğitca. Zaz sad tike yak ciraci vatvay. Q’arvandarkar sundur hala saˤat lire ki Vun asuk sad tike va dincival ğayin, zin an sab kel kuraci zivaz kabab ciradam. Sus dagaca ask’vacaˤar çixaʕan la q’arvandcir sab kurç’ yuqurci kuraci uc yikkar kabab ğiyts’re. Un lu kar lasunci q’arvandciz xvaş şaded. Anir an sab kel kuraci ac yak şişili ğ yighinci cirats’re, kurç’id yak ğici şişri cudur yire. Allah Taʕalacir kurç’ kura q’arvand hala ug cigaçaʕ daharciğan lasala yire. lasunduz xaylatar vardaulat na ˤabqa ʕumur vuts’ryu. La dahar hillaˤan ğat’ilci yaʕ , ic tur an camaʕatci araca Q’arvand Dahare.

52. ROUTE DE HAMCHUXUR A-ROUTE DE HAMCHUXUR Ilagcaʕan kuma Halim liyi sar varlu furi şare. Ud xinib ğvayinci aracaʕar yits’id ts’innafid san yarç’are unux dix şader. Uckar lu furi xayla pis şare. Sad yiğ man ud halu kuma yiyi Mahammad ʕAli efendi bigila ğaşxhare. Unvan lire ki ay efendi, uca çuq’ud sane zaux ˤayal şader ! Zaz sab mislaʕ at vatu kadam zin şi yiyi. Muhammad ʕAli efendir unvan lire ki Halim furi, vun sar imkanlu adamiya. Sad ghala kar yiqir, Allah Taˤalaciz xvaş xhici vazan sar ˤayal vuts’ra. Halucaʕar ğuzurci Halim furi nima xayalca çare ki: kumar ğazmayara çava rix xayla haylamayu. Hamçxur ğuzaycaʕar sab rix ğvahana ğazmaca çava rix xayla gvada şiuru. Hala qatasi Halim furi Kusnata yixhci sar yits’ir ts’innafir adami acana arci ğaşğreb. Undaxvan rix ğvaşi cigah huk’ara yire. Haqsab bacaneb. Lu Kusnattuvarir q’unci vazira Hamçxur ğuzaycaʕar q’vaʕar çiyi rix ğvaşryu. Lu Kusnattuvar rix ğvaşciz unda ulayc ğiraycan Halim furar vuts’re. Halucaʕar çixaʕan Halim furaux q’var dix, sab riş şiuryu. hilaʕ an anda ʕayalbi halu kuma yaşamiş şabareb. La rixan hillaʕ an yaʕu. Adamiyar la rixiz yipci ʕaştareb. Girtandar Halim furağan rahmat uxvats’re.

53. S-B ET MURSA ĞULI A-S-B ET MURSA ĞULI Sad yiğ Sulayman bagcir ug duxariz mitfar yire. duxar mitfarik girt kumra xabar yire (= vuts’re). Ilagar kumaʕar an sad dasta adami un mitfarik çabareb. unda yiq’içaˤ aşuğ Mursa Ğuli an şare. aşuğ Mursa Ğuli cavan şare. ug taytuşar yiq’içaʕ hamişa uxvaci saz çert’ire. ancağ halugunz karta hiçvaxt mitfarik mahraka tuğadeb. Sulayman bagci duxar mitfarik Şamaxcaʕar sar addu aşuğ ˤaşxhare. Yifuna mahrakaca lu aşuğcir uxvats’ciz adamiyarir lire ki : bas Ilagca Mursa Ğuli an aşuğ yaʕ . ug an ğinahnaʕ halucaya. kefsaza Sulayman bagcir Mirza Ğuli ug bigila neʕra arci lire : vun şitaˤara aşuği ki zaz halugunz karta vun ats’ara xhider ? ğinahnaʕ lu mahrakaca lam aşuğcizina ğarç’ariya vun. agan lam aşuğ vat’ilna vun zivaz xaylatar xalaˤat vuts’uyu zin. va’, vat’liz daxhana vavar, zivun ğayacaʕar saʕaz vuts’iya zin. Mursa Ğuli dillenmiş şader. bigilar adamiyarir ud şirahlandirmiş yire ki: kiç’a maşxhar, ğaç’ maydanca ! lu tarafcaʕar an Sulayman bagcir xab ğanded, lire ki: agan lu aşuğci cavab vunaʕ vun an saz an ğayinci zivaz vuts’iyazin. Mursa Ğulux çara şaded, ğarç’are maydanca. uc bagci duxar mitfar yiyi xhici şamaxulu aşuğcir pulid baraca bağlama lire. Mursa Ğulir an uciz vanfani cavab vuts’ru. ğinahnaʕ ucbar xayla yarişmiş şabareb.

23

Mursa Ğulir ikre ki lu aşuğci euhtacaʕar ʕ axhric xayla muşkula kare. bicival işletmiş da’arna mumkundab. axiraca sad halumara bağlama lire Mursa Ğuli: gel ara / Meshaba hara, din hara ! mağ, muk’vat’, çullut’ / hamsi bağli dinara. lu bağlama caʕar çixaʕan şamaxulu aşuğcivar cavab vuyiz şiudeb. ancağ Q’rits’aˤan camaʕat Sulayman bag an q’aleˤ ˤapareb ki: Mursa Ğulir işletmiş ari dinarci kalma lu bağlamaca pulidmaʕnaca dad. çarasuz irkni şamaxlu aşuğcir ğayinci ug saz ˤağac vuts’re Mursa Ğuliv. Mursa Ğulir an sazilğar k’uf ğayinci ug saz ˤağac vuts’re aşuğciv lire ki zin hiçvaxt usta aşuğci saz ğandad zin. uc sad tasaduf xhiyic. daxhana hiçvaxt zavar vun vat’il şadarni. Mursa Ğuli harakat Sulayman bagciz an xvaş şare. unuz sab yaharlu barkan bağişdamiş yiryu. çixaʕan an ğinahnaʕ mahrakaca vaxhri şabaş girt Mursa Ğuliz vuts’re. Mursa Ğulir an qataʕ an ğat’ilna agan tazackar lu aşuğ icizina dagişmiş xhina un euhtacaˤar ʕ axhriz daxhayckar kiç’a xhici mahraka dağilmi ş xhicaʕar çixaʕan Sulayman bagcivar rusxat ğayinci Ilagarik ˤaşxhare. lu mitfarğar çixaʕan Mursa Ğuli tur har cigaça yayilmiş şare, mitfarbek Mursa Ğuli tuğats’re.

54. S-B ET SON ENNEMI A-S-B ET SON ENNEMI Sulayman Bag çikarta ghala adami xhina ʕ an anux duşmanbi an xhicab. sad yiğ man Q’rits’aʕan kumkar sar adami duşmanber xabaʕ ğane. lu adamiciz xaylatar pul iğral şabareb ki Sulayman Bag ğet’itir. lu kicikar xabar yirqi Sulayman Bagci dustrar lu Q’rits’aʕ ad Ğubaca yiqirci atats’re. şitaˤar şerisa Sulayman Bag an ˤaxhirci ğarfare ikre ki ug kumud sar adami Ğubalivarir atats’re. hiçsunci şayinkar yatuğ daxhaci Sulayman Bagcir lu adamiyarğar vauxts’ra ug kumud unda xabaˤar ğaşre. la adamiyarir lire ki vaz ats’arim, jin jin am çiz atri jin ? anir vun q’ayic badala va duşmanbevar pul ğayinca, am an va duşmane. Sulayman Bag lire anir pul ğayinci zin q’ayiz ika xhina an, am yin ataciz zaz tahsir yire, çiz ki am za kumude. Yin za dustri an xhinaˤ, yin Ğubackareb. an cibulaˤ ˤaci pul ğaynay, yaz xvaş halal işi. ancax am matvay. za duşman an xhinaʕ, jin ja araca ayirt yiyiya jin. Sulayman Bagci lu harakatciğ merdivalciğ Ğubalivar mahtal iunkvaneb.

55. Second mariage de Mursa Quli A-Second mariage de Mursa Quli Aşuğ Mursa Ğuli ikinci safar eulanmiş xhiyic Aşuğ Mursa Ğuli ghala maclis tuğvayc adamiyarzina ghala raftar aric haqsuzluvalcizina barişmiş daxhayc miq’eʕ kumraʕ an hurmat sadkemaʕan xayla arcani. Nima ixtilat yiryu ki nik yixhats’i vaxtina camaʕat ʕ ubzurizmaʕan ask’vaci Mursa Ğulikar xayiş yire ki sad q’vad kalma lipci anda ˤuzruxhin ğaʕ atir. Sad yiğ maʕan halumara ciga ? ? ? q’rits’aˤan kum iurqvari. Ğağa sad ciga şare, hami an hala yiğ dağcaʕ ar q’rits’aʕ arxvan zayifa kulak asareni. Mursa Ğuli an ghala havasdu vaxt şiuryu. Q’rits’aʕ an kumaʕ şiber nik yixhats’ra şabareb. La şibez an Mursa Ğuli sas ixhare. Şibekar sundur lire ki lu sasin cuxud ti yiyçina zin aniz çavayu. An yuldaşarir qur varci lire ki Ay riş, şi ats’ari vas ? Yağin ki anux xinib ʕayalbi yaʕab. Maʕan lu rişir lire ki anux lap şib xinib an xhina zin aniz çavayu. Aracaˤar sad q’vad san yarç’are. Mursa Ğuli Sulayman Bagci duxar mitfarik çare. Mahrakaca Şirvanci aşuğcizina uxvats’ciz la riş an mahrakaca şiuryu. Hala yif bagcir xaylatar pul na sab yaharlu barkan Mursa Ğuliz vuts’ryu. Mursa Ğulir an nima xayal yiryu ki qataˤ an uca ğat’ilnaˤ zin, lip şadad, maʕan bagcir zin mahrakaca ğarqra. Aşuğcizina bacar da’arnaˤ zin vuyiyar lasala arci ğana. Şi ghalayi ğinahnaʕ bagcivar rusxat ğvayinci ja kumaʕ an lasildam. K’ark’ar rixiz ʕaşxha aşuğciz ğayac q’anik sad ğaraltu irqare. Unur nima xayal yiryu ki ud ti yiyçina bagci adamiyarkar şara. Mursa Ğulir ğil aqats’ciz rişir lire ki aşuğ, ʕ aşa, zin zivun guzat yireni. Mursa Ğulir xabar ğane ki vun tiyam ? Rişir ic ahd açuğ varci lire. Mursa Ğulir an lire ki Zaux xinib, ʕayalbi yaʕab. Rişir an anvan lire ki Zivaz xinib, va xinibciz an sila şidir şavayu. çarasuz irkni Mursa Ğulir riş barkanciğ ğuq’vana varci cilav an yiqirci kumaˤ ˤaşğuryu. Nima bacaneb ki Mursa Ğulir ğaʕ ad san Minasarzina ˤumur yiryu. Lu ğaʕ aci sina dats’arindaz nima macan şare ki Mursa Ğuli sifta xinib Minasar umay yiyi. Camaˤatci araca nimara misal yiryu ki q’eu şavaciz an Minasarğanad şava.

56. Sel et Pain A-Sel et Pain Q’el na fiu (A TRADUIRE) Sar yatima gada fu pul ğazanc aric badala sunci ixta ulkara çare. Unur yiğina işlemiş xhici ğazanc ari sila puludğan q’el na fu ğayinci yifuna şaharci ğirağca sunci k’inac q’anik ask’vaci ulats’re. Sad yif maˤan unur ug sifra açuğ variczina ikre ki, sar q’usa furi ug bigilaˤar yarç’are. Lu gada ğuzurci furaxvan sas arci sifraca ask’vana yire. Q’usa furar fu ulacaʕar çixaʕan lire ki, qata lu şaharci padşah riq’ariya, ğvaqvaʕaci yiğinaʕ ar çixaʕan ğuş ğabq’vana yiyiyu. Ğuş va q’aliğ ğunq’vaniyu, vun an padşah şiyiya. Nabada sus ğvanu vun, sus ğvayni yifuna vun riq’ariya. Lu kalmayar lipci furi ğayb şare. Gada lu uguz ixha ç’alibeğ mat xhici inkane. Qata yiğ ğirfare. har cigaça sas yayilmiş şare ki, ğinahnaʕ şaharci padşah q’ayca. Ğvaqvaʕad yiğ unuz yas vauqacaˤar çixaʕan ahali maydanca vabğaci ğuş ğabq’vana yiryu. Ğuş ˤaxhurci lu gada q’aliğ ğunq’vanyu. Ud tuğaci padşahci taxtiniğ asq’vana yire. Lu padşahcixvan

24

sab ʕayara riş şiuryu. Unur xabaʕar hay yire ki, Bas zin ğvayn, sunta yaşamiş xhiday. Gada razi şare, mitfar arci riş ğvanyu. Yifuna rişi bigila ʕ arç’arciz sad ğil riki ˤara, sad ğil ğaʕ ra sunci xabaʕar un galu yuqurci buğmiş yiryu. Sad sas an un ibriğ ğurq’vare ki, Zin zivavan lidipcimni ki evlenmiş maşxha ? Gadar ikre ki, lu sas ugzina fu ula fura sasinğanace, dah lire: Vun işi la zazina ula q’elna fiu, zin cavane, lu safar za can ğamanu. Un galuciu vaka xab ğayb şare, gadar rahat nafas ğane. Ud padşahci rişizina şad xurram yaşamiş şare. Undaux xaylatar ˤayalbi an şabareb. Lu gada q’usa şare, fud ğaʕ ad san ʕumur yiryu. Sad yiğ lu q’usad bağca kukvarciz yatci ug ğil lalq’ale. Ug uguğan lire ki, çizi lukarta idkinci sad duza cigaçaˤ an kukur şader zavar ? Hala saˤat sunci xabaʕar un galu maʕan yurqryu. Ug ʕuli ˤuraʕ cavanivalca ugzina ask’vaci fu ula q’usad ʕaşxhare, xirildamiş şara xabar ğane ki, Vun tiyam ? La q’usa furar lire ki Zin Azraile. Allah Taʕalac amircizina zin ziva can vun sus bigila ˤarç’arciz ğaniyeni, halaca vun, zin fivuz q’in vuyid ? zin an Allahcikar rica aric, vaz xaylatar ˤumur vudu. Hila vun yaşamiş xhiyickar mad ʕats’in xhica vun, hila ˤaxhirca zin, ziva can ğaniya zin. Lu kalmayarar çixaˤan Azrailcir padşahci can ğane.

57. SOEUR-DRAGON A-SOEUR-DRAGON Sunci kuma sunci xinibcux sar gada na sab riş şabareb. Gada ˤadi adami şare, riş umayğar xhiyi yiğinaʕ ar ʕ adi adamiyarvar farğlanmiş şiuryu. Ic an ulayckar ğirayckar ʕats’in şiudeb. rixhib, yighib yaşina şavaciz lu rişir riki tauca hiçzat yartded, şi ic xaba ʕaşkare ulats’re. ğunumğunşiyar an un xabaʕar lap ʕasi şabareb, umayvar an mad tab var şiudeb. Duxvarvan lire ki ğvayin lu riş tuğ meşaca gula var, ˤaşar. gadar an ğvayinci ug şidir tuğvats’ryu meşaca. Sad ğadar yaç’caʕar çixaʕan, şidrivan lire ki: vun haluca ğabt’il, zin an sad tike udun vağadam. çixaʕan k’ulca çabarab yin. riş şiyi ç’ili ğ ˤubğurci ğalt’alyu. gadar cura rixiz meşacaʕar ğaç’ci ʕ aşxhare k’ulca. Aracaʕar xayla yaç’caʕar çixaʕan umayir duxvarvan lire ki za k’iyir tab yideb. Yighin, la va şidir gula vari cigaça ik kadam ad sağim. gada ğuq’vaci barkanciğ sad habga ulats’i şay an ğiyci barkanciğ çare meşaca. Ud meşaca ʕarç’arciz ug ʕura yaralu ğaban, narildamiş şava sar ğaparyu. Gada ʕaxhirci ikre ki ug şidir acdahacğan labsulciu. Gada irqayczina şaddanmiş şava ʕaşxhvaryu un ʕura, lire ki: Ay şid, ziva badala yaman daraxmiş şiuryu zin. şiyir barkancğar ʕ aç’ci ʕ ağa şayri şidriu vuts’re. şidrir ubi haluca ulac çare. çixaˤan şid ic yaşamiş şava aqvanca ˤarğure. Barkan an ğaʕ ra k’inaciu valt’ilyu. yipci ğaʕ ra ˤaxhurci şiyvan lire ki: ay şid va barkan şibci ğilizina ˤaxhurcim ? şiyir ay lire. Sad safar maˤan ğabç’ci ˤaxhurci lire ki: ay şid va barkan q’unci ğilizina ˤaxhurcim ? maʕan şiyir ay lire. Sunci halumacaˤar çixaʕan ğabç’ci ʕ axhurci xabar ğane ki va barkan sunci ğilizina ˤaxhurcim ? şiyir maˤan ay lire. Lu sayağzina şidrir girt barkan ulaci azar yiryu. hila şidir şiy ğaraʕali ğuşxhvaryu. Lire ki ay şid, vun zaz lukkara ikaca ki lap ulaz ikaca zaz. şid xayalca yixhci lire ki: lam taʕar ulana vun, zavar tab var şiudab. şi ghalayi zin ğaç’dam xaliğ, za ğilimi taucaʕar kexana ardam. vun an askaˤar seyil zin. şidir razi şiuryu. Gada ğaʕ ra ğaç’ci ug çakmayara neuq’ ˤayts’aci taucaʕar kexana yire. Ug sunci ğağa k’inaciğ ğarç’are. Gadaux rikeˤ zincirca q’vab bada xvar şiuryu. Xvarimexvan gadar hatar sas arna, aber yit’aci zincir ib ib anux sudq’vara yire. Gadar k’inacğar xvarimexvan sas yire. şidrir aqvancaʕar kexni çakmayar dartmiş yiyciz neuq’ kina xhici yaman asablaşmiş şiuryu. ğaʕ ran ğabç’ci ikre ki şid k’inaciğ ğica (ğaç’ca). Baştamiş yire k’ina ç’ağvaci xvarimer yit’aci zincir ib ib gadaux lavaxt sudq’vara yireb ki rişir k’ina laq’ala yira ʕaca. Xvarimi ʕaxhriczina rişiz kişkirtmiş yire. Xvarimer xayla rişizina vaxinci ib an yaralanmiş xhici riş ruq’ryu. can vuts’ciz rişir şiyvan lire ki: za yikkar sad tike ğayin, ʕ ay va cibula. Xayir şara vaz. riş tam q’aycaʕar çixaʕan gada k’inacğar ʕ aç’ci şidri yikkar sad tike ug mayzarcik çit’ilci ˤayts’re ug cibula. Ğayinci ug xvarimi an ʕarfare rixeˤ. Rix ʕ aşxha cigaça ug ğalça tuta xhiyic his yire. Xab cibula ˤayts’ciz ikre ki şidri yikir ug ğalçac yak ula ˤaca. Hirslanmiş xhiyi gadar ğahaci yik tike, q’untan arci har xvaraz sad tike sare. Yak yart’ciz sab t’ik’in irac q’umuğ ˤalq’alyu, lu ircakar an sab q’ili şiuryu. Gada çiyi çiyican q’ili an ç’ivuldamiş şava unda çixeʕ çiuryu. Gada meşacaʕar ğaç’caʕar çixaʕan rixeʕ bar ğici deveczina ʕaşxha sunci furağ rast şare. Furi gadağ miq’elaşmiş xhicaʕar çixaʕan gadavan lire ki lu xvarimi zaz mazar vatu. Gada razi şader. furar lire ki unda ˤaşa şart yat’day. Vaz deveciğ ğici bar ats’ara xhina, deve baridzina vaz. Va’ ats’ara daxhana, xvarimi zaz. gadar şi lire fura deveciğ ğici bar ats’ara ar şaded. çarasuz irkini gadar xvarimi furav vuts’ciz q’ilicir ç’ivuldamiş xhici ğizil, ğizil lire. Gadar dah lasilci furavan lire ki: deveciğ ğici bar ğizile. furi pert xhici deve ic baridzina labsala varci gadav vuts’ryu. Halucaˤar çixaʕan q’ili an ğabk’unci ğabç’ çiuryu. Gadar sad devec bar ğizil ğayinci ug xvarimezina ˤaşxhare k’ulca. Ug q’aliğ ˤaxhriyar ge umayiz ixlat yiryu. Halucaˤar çixaʕ an umay na dix şad xurram yaşamiş şabareb. Yin an lucaˤar çixaʕan şad xurram yaşamiş sabkay.

25

58. SURKHAY A-SURKHAY Ilagcaʕan kuma luts’a ayamaraˤ sar Surxay liyi furi şare. Unux an sab barkan şiuryu. Sad yif Surxay axircaʕar çixaʕan ğaʕ ra sundur sas yire. Surxay kişak burunmişci ğarç’are. Xabar ğane ki Zin ziva ğunşiya. Dah ʕaşar, cunaharir va barkan ğvayinci tuğvadu. Surxay k’ulcivar sasila aralanmiş xhiyiczina ˤardavcir ud yiqirci ic yiq’ciğ sare. çava cigaça uxre. vun şi yanguliya Surxay ? Surxay hila q’aleˤ ˤarfare ki ud tuğvats’i ʕ ardavyu. çiyi cigaça kişa yiq’içaʕ ar suruşmişci ˤardavci yiq’ciğar ʕ arç’are. ʕardavcir "Surxay, Surxay, ay Surxay, yungula pistay , a Sirxay" uxvats’ra ğabç’ çiuryu, Surxayir an bismillah yira lasilci ug k’ulca ʕ aşxhare. Qataʕ yiq’ ğirfare, Surxayir ug q’aleʕ ˤaxhriyar adamiyariz ixtilat yiryu, hiçtavan ˤurğvardeb. Surxayir q’in ts’a yire ki ʕardavcir za kiş ğvayinci tuğvadu. Aracaʕar sad q’vad yiğ yaç’caʕar çixaʕan q’arvandarir Naxirağil ğayacaʕar Surxay kiş vabq’ara varci ʕaşğuryu. ʕ ardavcir hala yif kiş Surxay macan xhici tuğvaci ğayacaʕar saʕaciumiş. Lucaʕar çixaʕan adamiyar Surxay ç’iliğ ˤurğvareb.

59. TAPIS DE BINADAR A-TAPIS DE BINADAR Ilagar kuma Binadar liyi sar furi şare. unur sad yiğ ğayinci sad palas çare Ğubaca bazarca mazar vuyiz. şibud yiğ bazarca keʕaci ug palas ğalt’ale, ucxvan ikats’i şader. Sad yiğ man sar Urus miq’elaşmiş xhici unvar ruscan lire ki pradayoş ? Ud hiçsad şay q’aleʕ ˤarfarder. çarasuz irkinci araluca ğabt’li sunci xinibcivar xabar ğane ki lu Uruscir zavan şi liri. Xinibcir ud q’aleʕ ˤare ki vavar anir xabar ğane ki lu palas mazar vuts’rim vun . Binadar furar şaddanmiş xhici kenxana Uruscikar lire ki: k’ul ç’ira daxhazad! çuxtan pradayoş vun hata xhici vun.

60. TCHELOV A-TCHELOV Ilagcaʕan kuma sad ağraba şabareb ki unda bu’undakar sar har yiğ gingahca (adamiyar ğalt’ali cigaçaʕ) ug spelbeğ ciriciğ ğiçra ug xab ʕaşxhare. Ug taytuşarir xabar ğane ki vun şi ulats’ri ki yiğğaciğ va spelbina ciri çamlu şare ? unur an lire ki za har yiğ yuğci nahar qaça çilav şiuryu. Sad yiğ man ud ʕaxhirci gingahca ğat’lizmaʕ an un nava hangvana ˤaxhirci lire ki: ay babay, va spelbeğ ğiçi ma’ gaçir ulac. furi sad taʕ ar şare. Bigila yiyi taytuşarir unxvan ikaci qur yiryu. Undaz halucaˤar çixaʕan ats’ara şare ki lu fura yiğina q’ilzina fu ulaci sad tike ma’azina ug spelbeğ ğidhaci camaʕatci yiq’içaʕ ğaç’ çaremiş. Halacaʕar çixaʕan lu agrabac tur çilavar inkane.

61. TEIGNEUX A-TEIGNEUX-1 sar yaʕni sar darni, sab kum yaˤuni. lu kuma sab ğari yaʕuni, unux an sar kaçala dix yaˤni. lu kaçalcir ug umayir şi lipnani girt tarsina yirqreni. sad yiğ unda rahac azar xhiyizmaˤan umayir kaçalcivan lire ki: lem aluxlamiş var, sad bar ğul ğiy, tuğ hiva aval sivurmiş ar, çixaʕan reuhaci ğayin ʕ aşuğ. kaçalcir ug umayir lipi sayağ lem aluxlamiş yiryu: ğiyci sad bar dan çare huva. ikre ki huv ˤaç’aya. unur ʕayts’az vuci ug dan reuhaz vuts’ryu. dan reuhaci azar xhicaˤar çixaʕan kaçalciz k’iyğ şare ki umayir dan sivurmiş var lipcani. unur reuhacaʕar çixaʕan rahac sivurmiş yire. kulakcir rahac tuğaci leha lem dim luzu yiryu. kaçalcir ikre ki rahaccikar hiçzat idkindad. ğvayinci lem k’ulca ʕaxhric ika şiyiciz ikre ki ug limird cigaça sab luzu lem. lu luzu lem yabtirci halaca yiğ miç’e şiyciz ˤaç’a ğubaxar ğayinci ʕ aşxhare k’ulca. umayir xabar ğane ki bas rahac lem hatay ? kaçalcir lire ki vun zavan lipcani vun ki aval sivurmiş ar çixaʕan reuh. zin saxana arci aval reuhac zin. çixaʕan k’iyğ xhiyic zaz ki sivurmiş arded zin. zin an reuhaci azar xhicaˤar çixaʕan rahac ğaqirci hiu rikeʕ rahac sivurmiş aric zin. cigaça hiçzat idkindad. umayir xabar ğane ki ay, q’ayi za, bas lem hatay ? kaçalcir lire ki zin ʕara hiva rahac reuhats’ciz halirsa za leha lem tuğvaci cigaça luzu lem vabt’ilcu. umayir kaçalciz ğarğiş varci lire ki vun Allahcir q’ayi ! halad va leha lem xhicu. kulakcir vun sivurmiş ari rahac tuğaci halaciğ ğuq’vay xhici lem luzu xhicu. yighin lem ğvayn ʕ aşuğ! kaçal işare ki hila diyare, ğaʕ ra miç’aya, zaz an kiç’a şare. qata yixhci ˤaşxhvaru zin. Umayir sad tike maˤan ğarğiş varci ğabç’ci arxareb. qata yiğ ğitcaʕ ar çixaʕan kaçal ğuzurci hiva çare. ikre ki lem ebilir ulacu. limird candakci ʕadiğ sab karakas ğicu. lu karakascir lukkara limird yak ulaca ki ğabq’unci yipiz şiudeb. kaçalcir lu karakas yuqurci kiyts’ryu ug atagcik. mad kumxvan ˤaşxhader. ğvayinci ug q’il, cura santina ğaç’ çare. şibud yuq’ud yiğ gaşi taşna rix çare. nehçavanci q’alixvan sunci kuma ğarfare. kum ğirağca yiyi k’ulci riki ğetre. sunci susur riki açuğ yire. kaçal yarvarmiş şare ki ğinahnaluğa unuz ğaq’liz sad ciga vutir, ug an çuq’ud yiğe gaşi taşnaya. susuz lu kaçal yazuğ ˤaxhirci k’ulca ʕarqre. sad tike sa’a fiu, sad tike maˤan q’el ʕağvaci un ʕura kiyts’ryu. kaçalcir lu sa’a fu tikeyar q’ilzina ulats’re. sab pila xhad an ğiraci pilatac bigila ğalq’ale. aracaʕar sad tike yaç’caʕar çixaʕ an kaçalcir ikre ki sar furi ˤaxhrid. lu fura xaba sad çilğaxh yaʕ. xinibcir an lu furi ʕaxhriczina unuz bicah ğiydu. ghala bicah ciraci hazir xhicaˤar çixaʕan undar ulaz iuka şabaciz riki ğetare. xinibcir lu furavan lire ki ˤaşxhay za furiya ! ğuz vun tağila ˤaç’. lu furi tağila ˤarğucaʕar çixaʕan cira bicah an tağil q’anik

26

tuğvaci cudur yiryu. furar ˤağa çilğaxh an yuk ʕadiğ cudur yire çixaʕan yipci ic furaz riki açuğ yire. furar xabar ğane ki riki çiz diyar açuğ arini vun ? xinibcir an lire ki axurcuni zin, hila fura xhidu zin. furar pilatac bigila yiyi adami huk’ara arci xabar ğane ki ud tiyam ? xinibcir lire ki sar yatime. yarvarmiş xhiyid, zaz an yazuğ ˤaxhrid. ğinahnaluğa ğaq’liz ciga ika xhiyic. furar kaçal fura yire. kaçal ğuzurci ask’vane. furar xinibcivan lire ki gaşi yire zaz, ulaz sad şay ʕ aşuğ ! xinibcir lire ki kaçalcir an q’ilzina fu ulaca, vun an seyil axir. lu araca kaçalcir ug kila q’anik keci karakas siğmiş yiryu. karakascikar k’ağğğ varci sas ğarfare. furar ikaci kaçalci icina xabar ğane ki am şiyam ? kaçalcir lire ki am baxuçiyu. amciz har şay ats’are. furar xabar ğane ki amciz şi liri. kaçalcir lire ki amcir lire ki yin çiz q’ilzina fu ulats’ri yin ? yaʕra tağil q’anik bicah yaʕu. ad çiz deyilts’ri yin ? furar xinibcixvan ikats’re. xinibcir lire ki vağar sad sila ˤuran za şid ˤaxhircani. bicah an aniz ciracuni zin. kaçalcir na furar ˤats’inca bicahcikar ulats’ryu sunci halumacaˤar çixaʕan kaçalcir maʕan ug kilazina karakas siğmiş yiryu. maʕan ad ğarildamiş xhiyizmaʕ an furar xabar ğane ki amcir hila şi liri. kaçalcir lire ki vallah ! lipuz an reha şare zaz. hila amcir lire ki çiz bikar asq’vaci yin ? yaʕra yukci ʕadiğ çarazci buxça yaʕ. ʕ aşğvay çaraz seylay ! furar maˤan xinibci icina ikre. xinibcir lire ki lu çaraz akvana za şiyir ˤaşxhaciz ʕağacani. kaçal na furar çarazcikar an ulats’re. aracaˤar sad tike yaç’caʕar çixaʕan kaçalcir maʕ an karakas maˤan siğmiş yiryu. furar kaçalci icina ikre. kaçalcir lire ki hila ucir lire ki q’vad şiş ˤaşğvay ˤayay pilatac yiq’iça. iuru xhiyizkarta idkni. furar xinibcivan q’vad şiş ˤağaz vuci pilataca ˤayts’re. şişri iuru xhicaʕ ar çixaʕan karakas maˤan kaçalcir siğmiş yiryu. maʕan furar kaçalci icina ikre. kaçalcir lire vallah, lipuz an ikaded zaz, lu yifunux sad xata şiyiya. hila ucir lire ki k’ulci riki açuğ yatray. çixaʕan lam iuru xhiyi şişri ya xaba ğayinci yaʕra tağil yiq’iça ğet’ay. lu kalmayar tağil yiq’iça yiyiniz an ixhareni. kaçalcir na furar şişri ge xaba ğayinci tağila ğert’ciz tağil yiq’iça ˤaci lutir bugurmiş şara ğaç’ci harfare. lu araca xinibci ˤamalbi furaz aşkara şare. furar xinib an vataci hurt’ryu. çixaˤan furi kaçalciz yarvarmiş şare ki lu baxuçi ğuş unuz mazar vutir. kaçalcir ug ug sad tike naziliğ ğiyts’re. lire ki za dulanacağ haluckare. ud zivaz vuna zin, zin gaşixhinir riq’ara zin. furar xab ğanded. ucbar nima saudalaşmiş şabareb ki kaçalcir karakas furaz vuts’iyu, furar an ad cigaça kaçalciz sab lem, sad ğubağ rahac, sad ğadar maʕan pul vuts’iya. qata yiğ ğirfare. kaçalcir karakas furav vuci lire ki uc mez hara xhiyic badala gerek ud sunci k’adirca ˤayci ic siy an q’iç’ç’a ğiyci, vun an gerek şibud yiğ k’adirci ʕ adiğ asq’vanu vun. k’adir an ts’ir ˤadiğ şava gerek. lacaˤar çixaʕan ucir şi liyçina vun q’aleʕ ˤarfariya. furi razi şare. ugur lipi şayri kaçalciz vuci kaçal rixeʕ ˤare. kaçal yuklamiş varci lem ğuq’vaci limirdiğ ug kumxvan lalsale. sad sila kumvar aralanmiş xhiyiczina ikre ki la furar çixeʕar haray vuts’ra ʕaşxhare. kaçalcir limirdğar ʕ aç’ci dah limird ibur yart’re. furi ʕaxhirci surq’vare. lire ki ay kaçal, rixeʕ ˤarficaʕ ar çixaʕan zin fikirlasmiş xhiyid ki zivaz sila vuca zin. lu pul an ğunşivar ğayinci ʕ ağaca zin. kaçal sad sila ug ug ˤaşxhare, furavan lire ki irqarim vaz zin za ruzic ğuş zivar vucaʕar çixaʕan lap ˤaq’ilcaʕ ar yarfica zin. limird ibur nahaqa cigaça yat’ic zin. furar kaçalciz ma’al sad ğadar mez kina varci ğaç’ çare. kaçalcir furağ tapşirmiş yire ki zin zivavan lipiyar saxana miyu ! furi razi şare. kaçalcir şad xurram maʕ an ğuq’vaci limirdiğ ˤarfare rixeʕ. sad ğadar ʕaxhirci rixeʕ sunci q’arvandciğ rast şare. lu q’arvand kvasa şare. kaçalciz ud irqayczina unvan lire ki ay q’arvand, vun halugunuz karta çiz subay irkinci vun ? q’arvandcir lire ki çuxtan ilçi yixhca zin, zaz çava riş xhidab. kaçalcir lire ki vaz riş halaz çiudeb ki vun kvasaya. q’arvandcir lire ki bas şi ardam ? kaçalcir lire yaç’ lam surucaˤar sab bu’u tuğli ˤaşuğ, saukur. ʕiç yah, vun ʕiça yiq’iça ʕ aç’ ! zin ʕ iç kaʕ raʕ ar vaʕraʕ ar valt’iya zin. şibud yiğ ˤiça yiq’iça tab variz xhina vavar şibci yiğinaʕ ar çixaʕan va iciniğ ç’ar ğarç’ariyu. çixaʕan halci rişiz ilçi yixhna vun, ad vaz çavayu. q’arvand razi şare, lire ki bas lu şibud yiğ za surucxvan halir ikats’i ? kaçalcir lire ki halam kura tuğlic yak zaz vuts’ra vun, şibud yiğ va surucxvan zaz ikats’ra. ucbar razilaşmiş şabareb. kaçalcir q’arvand ˤiça ʕ arğucaʕar çixaʕan ˤiç rix urtaluğca askaci q’arvandciğ tapşirmiş yire ki ti lu şibud yiğ vaux tuxunmiş xhina lira vun ki zaux humata, za ciri akir ğarç’aru. q’arvandciğ kaçalcir lipiyar ug k’iyiğ aqre. kaçalcir tuğlic candak limirdiğ ğiyci suruvan ug ʕura kebt’ci kumxvan ˤaşxhare. sad yiğ maʕan rix ʕ axhircaʕar çixaʕan kaçalcir ikre ki sar naxirçi sunci ğayac q’anik asq’vaca. ug mal an dağilmi ş xhici ugvalyu. kaçalcir rixeʕar haray vuts’ryu ki ay naxirçi, ğuz ğaya yuqur, va ˤadiğ lalq’aliyu ! naxirçi dah ğuzurci, ğaya yurqryu. un ˤaq’ilsuzval an ats’ara xhicaˤar çixaʕ an kaçalcir un naxir an vauğaci lu suruc yiq’iça çixran varci ug ˤura kert’ryu. kaçalcir lu suru naxir ğvayinci kuma ʕaxhirci surq’vare. kuma zar dabiniz zar vuts’ryu, vul dabiniz vul vuts’ryu. la ibkni suru na naxir uguz vauqryu. hila ziyaz halğar xabar vudam, la kaçalcivar karakas ğvayni furağar. furar kaçalcir hara ari taʕ ar şibud yiğ guzat yire. şibci yiğinaʕ ar çixaʕan k’adirci q’il ğvanyu. ikre ki karakas dahacaˤar q’aycu furi uddu alaulu k’ulcaʕar ğaç’ci kaçal yixhci santina rixeˤ ˤarfare. sad ğadar yixhcaʕar çixaʕan ikre ki rix urtaluğca sad nataraza tuğlic ˤiç yaʕ . furar lu ʕ içak mek’ ketryu. ʕiça yiq’iça sas ʕaşxhare ki zaux humatar. za ciri akir ğarç’aru. furar cibulaʕar kant’ ğahaci ʕiç ç’udkara yire. ʕiça yiq’içaʕ ar sar kvasa ğarfare. lu furar

27

unvar xabar ğane ki uc şi kari. vun uca halir ʕarğuci? kvasar ug q’aliğ ˤaxhiriyar lu furaz ixtilat yiryu. furaz ats’are ki lu karibi an duzatmiş ari kaçale. furar an ug q’aliğ ˤaxhriyar kvasaz ixtilat yiryu. q’var sunta ğuşulmiş xhici kaçalci çixeʕ çabareb. ˤaşta rixeʕ mislaʕ at yiryu ki ge vardaulat an kaçalcivar ğvaniyu kaçal an mahkam atats’iya. sad yiğ maʕan rix ʕ abxhircaʕar çixaʕan ikre ki rix ğirağca sunci furar ğaya yuqurci ğat’ilca. undar salam vuts’ryu, furar lire ki aralu sabkay, ğaya vunç’anu. undar lire ki ay furi, yuqricğan ğaya vauqvaz şavayim ? am halir lipci vavan ? lu furar lire ki şibud yiğ ucğar ʕ uran zin lu ğayac q’anik asq’vaci naxir ugvala yiryuni zin. sar kaçal limirdzina ug ˤuran sab suru vul ˤaxhirci lu rixiz çareni. anir haray vuci zavan lipuc ki dah ğuz, ğaya yuqur, ğaya va ʕadiğ vunç’anu ! zin an dah ğuzurci yuqurdu. duz şibud yiğe lu ğaya yuqurci ğat’ilca zin. q’arvandcir na furar kaçalcir unda q’aliğ ˤağva uyun ixtilat yiryu. lu furi an undazina ğuşulmiş xhici ug naxir ğvaynic badala kaçal axtarmiş yire. ucbar şibur sunta surağlaşmiş şabara ʕabxhirci kaçalci kuma ğapareb. ucbar kuma surq’varciz ğaşğaralmiş şiyi vaxt şiuryu. kaçalcir ucbar k’ulca ˤabğaci lire ki hiç narahat maştay ! ğinahna za xunxurayareb yin. qata har fura ya daulat ğvayinci ğabç’ çabarab yin. ucbar ğipci kaçalci çixeʕ ˤaştareb un k’ulca. kaçalcir sab kukva tuğli kuraci undaz cirats’ryu. yif yarucğar yadfizkarta ucbar ˤabxhriz yartdeb. arxari vaxtina undavan lire ziyakar sad şay xayiş yire zin, nabada ya q’an ç’aba yiyu yin. agan halamara kar xhina yin sar an ucaʕar salamat ğaparidab yin. çiz ki halamara kar xhina za umay ruq’ariyu. undar susundixvan ikra lire jaux ˤumrunda lamara şay xhided. kaçalcir lire ki axir zin ziyavan hilacaʕar lire zin. ucbar ğalq’aleb, kaçalcir ug taytuş vabğaci lire ki qata yiğ ğirfarciz zin ğaç’ci xaliğ şaxsay ğert’iyu zin. halaca yin an kum har tarafcaˤar tufang saru yin. taytuşar razilaşmiş xhici dağilmi ş şabareb. kaçalcir ˤaç’ci k’ulca ikre ki xunxurayar şirin axur yiq’içayab. ğaç’ci sifta la karakas vuyi fura yurğan varcaʕan varci an duşekciğ sab suk’ra xhad keuxts’ryu ; çixaˤan la ʕiça yiq’iça ʕ arğui kvasa q’anik vul piyincikar kiyts’ryu ; la ğaya yuqurci ğat’lin q’anik kura tuğlic ˤinibekar kiyts’re. ug an ge umay pacik ğvaq’ala varci ʕadi ğere. lu xunxurayar yiyi k’ulci riki tav an açuğ yire. lacaʕar çixaʕan yiğ ğirfari vaxtina ğaç’ci xal ʕ adiğ q’iç’ç’a şaxsay ğert’ryu. lire ki ay camaʕat, dah ʕaştay ! xunxurayarir ge q’an ç’aba arca. za umay an q’aydu. ˤaştay za irac undağar ğayinday ! riki tav açuğe, acbar hapariyab ! kaçalci harayciğ xunxurayar fura şabareb. sundur ikre ki ug q’an ç’abaya ; sundur ikre ki ug q’an çadhaca ; sundur ikre ki ug ˤinibi ğaç’ca. q’an ç’aba yiyinir lire ki zin ˤumrunda nimara kar yidedni. yağin ki şibud yiğ k’adirci ʕ adiğ asq’vaci irkini xhici za q’an ç’aba arca zin. La anir lire ki Zin an şibud yiğ ˤiça yiq’iça irkini xhici za q’an çadhaca zin la sundur an lire ki zin an la şibud yiğ ğaya yuqurci ğat’li xhici lukkara guc varcu zin ki lap za ˤinibi ğaç’ca. lacaʕar çixaʕan undar lire ki cahannamca işi lamara vardaulat. kaçalci umay q’aydu. hilla girt camaʕat kaçalci harayciğ kina xhici ʕ aştayab. jin an ribq’iyab. şi ghalayi lu riki tav açuğ yiyimacan ğabç’ci hapday. lu fikircizina xunxurayarir sad taˤar ğabç’ci hapareb. ucbar kumaˤar aralanmiş şabara daştara kum har tarafcaʕar tufang sas ˤaşxhare. xunxurayarir ğadabt’ilci sunci nafasca kumaˤar xayla aralanmiş şabareb. ikre ki kuma haray haşir xayla şiuryu. undaz sad tike maˤan kiç’a şare. ğvayinci ge q’il hapareb. yuğcaʕ ar çixaʕ an labsilci yiq’caʕan ikre ki maʕan unda çixeʕ ˤaştaydab. ge Allahcikan şukur yiryu ki sağ salamat ge can azar aric. kaçalcir an xalğar guzat arci ikreni ki xunxurayarir yiq’caˤan an dikaci ğabç’ çabareb. acbar yipiciğ tam arxayin xhicaʕar çixaʕan umayvan lire ki hila mad ğubz, zin sab hayvan kuraci za taytuşarzina ulaci ğirats’iya zin kaçalcir sab hayvan tuğvats’ryu, umayir an cirats’ryu. hazir xhicaˤar çixaʕan, kaçalcir ug taytuşar vabğaci ulaci ğirats’re. ibkni vardaulatcizina çikarta Allah taˤalacir uguz na ug umayiz ˤumur vuçina şad xurram yaşamiş xhici lu halvalacaʕar kuç yire. yin an şad xurram yaşamiş xhici ʕ umur varay !

62. TROIS DISCIPLES A-TROIS DISCIPLES Hazrat Baba bigila şibur suxta şabareb. undakar sundu tur Ismi, sundu tur Nasimi, lasundu tur an Nasraddin şare. unvar dars ğvanyu, hami an unuz k’ulci karibeˤz kumak yire. Hazrat Babaxu an sab kel şiuryu. har cumaʕaci yifuna Hazrat Babar dastamaz ğayinci lu kel kurats’ryu. çixaʕan ic k’arp’imi calaxcaʕar sad sad cura yire, ˤayts’aci k’adirca ciraz vuts’ryu. çixaˤan ug aylaczina lu suxtayarxvan an sas arci ask’vaci ulats’ryu. ulaci azar xhicaˤar çixaʕan k’arp’imi sufrac ʕadiğ vağaci sab duʕa yiryu, kel dirilmişci ğurzaryu. lu kel har??? cumaˤac yifuna k’ulca ğarfarder. suxtayar sunta vabxhirci mislaˤat yiryu ki: la kel Hazrat Baba sayağ kuraci uladay, çixaʕan maʕan duuʕa uxaci diriltmiş varday. Nasreddinir ug ildaşar ç’iliğ qur yiryu. kel ʕağvaci Ismi kurats’ryu. Nasimi ad yahats’ru. Nasraddin an araluca ğat’ilci unda kiciğ qur yiryu. undar gez ats’ari taˤar kel yit’aci cirats’ryu. ulaci azar xhicaˤar çixaʕan çikarta duʕa an varna kel dirilmi ş şiudeb. sad q’vad şibud yiğ yaç’caʕar çixaʕan Hazrat Baba k’ulca lalsale. ikre ki kel rikeˤ dab. xabar ğane ki kel hatayi. Nasreddinir ixlat yiryu ki va kel cumaʕaci yifuna Ismir kuradu. Nasimir an yahadu, zin an andaxvan ikra ğur vardu. ciraci ulacaʕar çixaʕan çikarta duʕa vardu, kel dirilmiş xhidab. Hazrat Baba sad tike

28

xayalca yixhci Ismivan lire ki va ajal kurara xhici işi. çixaʕ an an Nasimixvan ğixhirci lire ki vun an yahara xhici q’ayi. Nasreddinvan an lire ki vun an ğiyaˤmatci yiğiniz karta xayla yiq’ciz gulunca yiğina irqi. Taʕ arixca Nasimi yahara xhici yaˤ. Mulla Nasreddin tur unuğ an xaylatar ğamadiayaraʕ yaʕ . ancağ Ismi kurara xhiyic baraca hiçzat ixhaded zaz.

63. TROIS ROCHERS A-TROIS ROCHERS luts’a ayamara Ilagan kuma sar furi na sab xinib şabareb. lu xinibcir sunci safarca şibur dix xuyts’reb. lu gadayar sundu tur Binaˤ, lasundu tur Şima, la’an tur Ğaya şare. Aracaʕar q’vad san yaccer çixaʕan lu xinibcux sab riş an şiuryu. lu ʕ ayalbi yiğ ba yiğ vaz ba vaz buhucbar şabareb. gadayar fici sina şabaciz undar gevar yits’id san bu’u ˤayalbi batats’reb. unda euhtacaˤar hiçtavan ʕaştadeb, xayla tarsa ˤayalbi şabareb. umay nabubay ucbar dinç ğadalt’ali xhici yiğina ʕ abğuci k’ulca riki açarramiş arci kica çabareb. Sad yiğ man baba umayir ucbar k’ulca ˤabğici kica yipcaʕar çixaʕan şimbeʕ araca dava ˤaparyu. şidir unda araca ˤarç’aryu ki ucbar cura yiyu. lu safar Ğayar Binaz sari dahar ğudq’uci şidriğar, şidir ruq’varyu. lu kar idqa ʕayalbi şidri mayit yatirci harsar sunci santina hapci cudur şabareb. nahçevan buba na umay k’ulca lalsalciz ikre ki riki qaçaca, riş an q’ayciyu. hala saˤat umayir şaxsay ğert’ryu, ʕ uzurci . ʕaxhri buba ʕayalbeʕ badala xayla kukvare. vadabq’izmaˤan ask’vaci yin daharciğan labsilay lipci ğarğiş yiryu. Allah taʕalacir hala saʕat ʕ ayalbi daharcğan labsala yireb. hilla an hala daharbi yiyi cigaça yaʕ : suncic tur Binaxud, la’ac tur Şima xud, lasuncic tur an şidir q’ayi xhici Ğannuğaya lire. ucbar daharciğan labsilcaʕar çixaʕan an dinç ğalt’aldeb. hillaʕ an Ğannuğayacir xancaʕlcizina Binaxudul sad taraf çapmiş arca, Binaxudulur an Şimaxuduluz gulla saʕaci ac ğabirqayar ʕag ʕag arca. Ğannuğayaciz an yiğğayiğ tup sara ac dahar kina yire.

64. VANTARDS A-VANTARDS Sunci Ilagcanir vulbi yifuna ugvala ariz yiylimca tuğvats’re. vulbi ugvalciz un ˤul axura çiuryu. Halu araca sab eb ˤaxhurci un vulbi yit’ats’re. Furi fura xhici ikre ki vulbi ulaca. Ug xacalatxhinir k’ulca ʕ axhrizmaʕan, buhu şiyir xabar ğanciz unur nima lire: Zin vulbi ugvala yiyciz şuxa vazir işiğ yaʕ ni. Suda lipci ebri ʕaxhirci ʕ aç’ic vulbe yiq’iça. za xaba ˤaci t’uludzina subxun ube tapaciz girt q’ayic zin. çixaʕ an ğuzurci sadka vaq’lid zin, za ˤul çiuryu axura. şitaˤar şerisa ubekar sab sağ şiuryumiş. Lu miç’a zulmatca ud zaz iurqvardeb. Halu zin vaq’li vaxtina hala ebilir vulbi yit’ats’re. Sila şiyik ibur ğiyts’i bu’u şiyir ikre ki ud acani bitav duruya. Unvan lire ki Zaz ixlat varciu vun, mad curaniz nimara şay ixlat mi’u. sila şiyir bu’u şiyi ç’ilxvan dikaci, halir uguvar xabar ğançina lu hadisa uguz ika sayağ ixtilat yiryu. Halacaʕar çixaʕ an lu ağrabac tur şutazar iunkvaneb.

65. VIEIL ALIK A-VIEIL ALIK Ilagcan kum baraca. q’usa furimber lireni li Ilagcan kum xayla sanibi ucğar ʕ uran hila uyuxvar liyi cigaça xhicu. Hala cigaça xaylatar kur dahar hami an luts’a k’ulibe xarabar yaˤ. kum hala cigaça savaciz hilaʕa kum ʕurar ʕ aşxhva kur lukarta ʕarar yipdeb. Darayar an lukarta ˤaran xhided. Uyuxarvas q’unci cigaça hila an sink’ala k’aric meşayar yaʕ. Lu meşayarğar hila an kum k’arimi lire. çixaʕan şi xhicicsa kum acaʕar kuçmişci hila ç’ir kumbi taytay nik liyi cigaça xhicu. Abe aracaʕar ʕ aşxhva dara an yağin ki lukarta ˤaran xhideb. Acaʕar an kum nima bacaneb ki guclu zalzalackar ç’ire xhicu. çixaʕan hila kum yiyi cigaça ˤacu. hila kum yiyi cigah ˤuran ğabistanluğ xhica. q’usa furimber hala ğabistanluğciğar lireni ki uca çarkvara xhiyiyar xiristyanbiyab. Yağin ki acbar ja luts’a babayareb. Lu kuma misirmanival yayilmiş daxhamacan girt xhirstyan xhicab. hila kum duza taˤrix ats’ari dar. Taktaka taza gurgahca fud ğaʕ ad san fud ğaʕ ad na q’at’ic san ucğar ʕ urana taʕrix ğici ğuciyar yaʕ. Ube yaziv an ats’ara ar şare ki uca misirmanival 300 san ucğar ʕ uran yayilmiş xhica. kum tur an ge mizzina Ilagcan adamiyarğar an Ilagcaʕad lire. Taʕrixara ʕ aca ki luts’a Azerbaycanca Leg liyi tayfayar xhicab. Yağin ki jin an hala andakar ibkniyareb.

66. ŞAH ŞALBUZ A-ŞAH ŞALBUZ şah şalbuz Baba Xinaluğci kuma sar şix şalbuz liyi ʕ amali saliha furi şare. Allah taʕalac ğudratcikar unuz xayla şayrakar xaba şare. şix uğli şah Abbas şahci duzca ʕaxhircaʕar çixaʕan şix şalbuz surağ unuz an ixhare. şah Abbasir lire ki şix şalbuziz zaz karta ats’ardad. şix şalbuz ats’ari adamiyarir lire ki Aniz vavar xayla ats’are. Lu duzca an sab buğa za zar şiuryu. şah Abbasir ikaci ikre ki Lu zir finda ˤaci leh ficci vaziridyu, ic an lehayu, icina an ğaşğa ʕ aca. hila şix şalbuzxvan an sas aray! ˤaxirci anir an ikaci liptir kadam uc leh şitaˤaradi. Adamiyar şix şalbuz badala ˤaştaciz şix şalbuziz ʕayan şare. Ug duxvarvan lire ki za badala ʕaşta adamiyarvan lira vun ki: şah Abbas duz lipca leh ficci vaziridyu lehayu ancağ icina ğaşğa dad. Ac ciyar ç’ut’ luzuyu, ic ğabaxciğ ğiukacu. Ubi lipcaʕar çixaʕan şix şalbuz k’ulcaʕar ğaç’ci şahci duzcixvan çare. Unux rixeʕ şah Abbasir hay bari adamiyar rast şabareb. Undar şix şalbuzğar xabar ğane. şalbuzğan lire

29

ki Bil menem, tani menem! Xabar ğaynci şix şalbuz k’ulca ʕaştareb. Lu adamiyar unvar aralanmişci Xinaluğa ʕ aştareb. şix şalbuz duxvarir lire ki Zaral dad: şi xabar ğayniz ikaçina yaz, lipay, zin cavab vudam. ˤabxhrindar zir masala açuğ yiryu. şix şalbuz duxvarir an ug bubar lipi sayağ undavan lire. ʕabxhri adamiyar labsilci gez ixhayar şah Abbasvan lire. şah Abbas, ʕudurğurci zar kuraz vuts’ryu. Zir findar ğapi leh mighila lehad, ic ciyar ç’ut’ an luzu şiuryu. Lacaʕar çixaʕan şah Abbas ʕurğare ki şix şalbuz unvar an bilici adamiya.

67. Khan Khan Khan-Khan lucaʕar ʕ uran kino, klub, pirenneyik dadi vaxtina kum cavanber yifuna sundu k’ulca vabxhirci xanxanci uyun varciu. lu uyunci şartima gure ti cunah xhina xancir vuyi caz a ğanu gerek. sad yif man maˤan halu uyunci vaxtina xancir uğriz caza vuts’re ki yighin va yiq’cik keci xancal lam ğunşutivalca yiyi pir yiq’içaˤ çakara ar, ˤaşa. ug taytuşarir lu gada sad ğadar guzat yire, gada lasilci ˤaşxhader. ucbar an pir yiq’içaˤ çabareb, ikre ki gada xancaˤl pir yiq’içaˤ ğert’ciz uguğ ğici çuxvaci atag an xancaˤlcizina q’uma ğet’ca. varcaʕan ğuzruz ika şiyciz ug atag pirir yiqirci dartmiş ari macan xhici gada uguğar yixhcamiş. ug yuldaşarir ğahaci xancaʕl gada ğayinci ge ğucaxca, ʕaşxhire k’ulca. haluca gada gucna uguğ ˤaşxhire. lu gada xayla inkander sunci vazirar çixaˤan riq’are. uckar başta xhiyi ağsağalber cavanbeʕz nasaʕat vuts’re ki suda man nimara karibi yidiqri (/yidiqirtir).

68. PIERRE DU FOIN A-PIERRE DU FOIN Ilagcan kum ˤurasalca mağribca sad bu’u dahar yaˤ. ja lu maux an hala daharci baraca şiyiya. Lu kuma xayla ayamar ucğar ʕ uran, ug kiciz mahkama salağlu sar furi xhica. Anir xaylatar vul mal vauqvaciu ; ug hayvanatcixvan an ikaci abeˤ ruzi vağaca. Sad ara q’ud xayla milayim ˤaxhirca ; lu furar vağa xhin lu sinaʕar la siniz artuğ idkinca. Haluciğ arxayin xhiyi furar çixaʕana san q’uduz mahşat sila vauğvaciu. Tarsac sayağ an hala san q’ud q’iç’ç’a ˤaxhirca. unur vağa xhin ğarayazca q’um gugvarmiş şiyi vaxtibe azar xhici yixhca. Q’ud man sart xhica: yiğğaciğ yiz ʕ axhirca. Yiza ğalin xhin metrecğar yaç’ca. Furi gucna k’ulcaˤar ğaç’ci q’acila ʕaxhirca. Q’acila çuq’ud yiğ gaşi idkni malğara malamiş xhica. fura xab hiç sunta sudq’uded. Malbi malamiş şiyciz furar lipca ki Sad dahar . Malbi adamic sayağ acinci lipca ki Yayca yat’ci vağaçina vun ʕaşuğ ulats’ra jin. Nimara havayar sab vaz xhica. fura hayvanbi girt q’ayca. Halacaˤar çixaʕan ğaç’ci lu furar lipca ki: harkanir uca yaşamiş şiyçina ug q’ud mahşat vaudauğvana, ad za yiğina ʕ arfara. ghala yaşamiş xhiyic ikaynir, varağ lu daharcivas ˤaxhruzkarta an rikeʕ halu daharciz karta xhin daxhana, K’ulca ğvaqvaʕad yiğ ulats’i ruzi daxhana rikeʕ ğvaqvaʕad yiğ ugvats’i daxhana lu dahar aniz girav işi. Lu nasaʕat hala vaxtinar uc an, insanber susunduz ixlat yira (accant final) ʕaxhirci jaux sudq’uca. Ehtiyattu adamiyarir lu nasaʕat ge ibraʕ sirq’ara yire. andar q’ud çikarta sart ˤaxhirna hiçsaʕat aziyat ğanded. Lu nasahat harkanir yidirqiçinaʕ , acbar la fura yiğina ʕ apareb. Varağ la daharcivas mayci axiraca ˤaşxhvaru.

69. ŞATI ET FATI A-ŞATI ET FATI sar yaʕni sar darni, Allah taʕalacux ghala yiğri xayla, pisa yiğri sila an xhina yaʕni. sunci ulkaca sab kum yaˤuni, lu kuma sar furi na sab xinib yaˤabni. lu furi na xinibcux ğamadya karibi xayla yaˤni. undaux sab ˤaq’illu ˤayara riş an yaʕuni. fura tur Şati, xinibci tur Fati, lu ʕayara rişi tur an Batiyani. Bati ge buba umay karibekar galuca an vauxhurna, andavan hiçzat lided, anda karibeux tab yiryuni. vaxt ˤaşxhvaryu, Bati bu’ud şiuryu. un ʕayaraxhin, ʕaq’illu xhiyic har cigaça surq’vare; har cigaçaˤar unuz ilçiyar ʕaştareb. Batir ucbar sar an bagan yideb. ğunşi kumar sar ʕaq’illu kasiba gada şare, Batiz ud ika şare. halaz an la’acbar bagan yideb. sad yiğ maʕan hala gadazina evlenmiş şiuryu. gada lu riş ğvayinci ug kuma tuğvats’ryu. Buba umayir Batiz ciyizciz iciğ ğici halavarvar ğayra hiçzat vuded, çiz ki undaux k’ulca geğ ğici halavarvar ğayra sad maʕan sad yiğ ulats’i fuvar ğayra hiçzat şaded. Batiz an Allahci q’anik hiçzat ika şaded, takca halu gadazina yaşamiş xhiyic ika şare. Bati lu gadazina ˤayara yaşamiş şabareb. q’var sunta kica şabareb. Sunci sina gir gez ʕayara k’ul ciga dixha yire. sad yiğ Şatir ug xinib Fativan lire ki: Ay xinib, ğaʕ ra sad sane ya riş furaz vucu yin. ankar xabar ats’arded yaz. Sad şay duzatmiş ar, ğayinci rişikar xabar yiğriz ğambah ! xinib razi şiuryu, lire ki zin an ğaʕ ra çikartayini, rişi badala daralmiş şiuryuni zin. Haluma zaz an vavan lipuz ikacani ki ya rişikar sad xabar yiqirday. ğeʕ Şatina Fatir rişiz tuğats’i şayrağar ğali xayla vanxvandeb, susundikar daʕ ğarç’are. sunci halumacaˤar çixaʕan bacaneb. axiraca nima razilaşmiş şabareb ki k’ulca yiyi sad q’eç çam na sad buşma ğayinci rişivas yiptir. qata yiğ ğirfare, Şatir ug xaba sad q’eç çam, Fatir an sad buşma ğayinci rişivas çabareb. Rix çabaciz Fatir ikre ki ğayickar rix yiq’iç t’udq’ulca, Şativan lire ki: ay furi, irqarim vaz lu rix yiq’iç şitaˤar t’udq’ulci ? ʕayts’ lam q’eçila ʕaci çam. undar lu rix yiq’iça çam ğauxts’re. çixaʕ an çaba cigaça bacaneb ki mad lam rixiz tutayi dad. jin labsilci ʕ abxhrizkarta rix an ghala şiuryu. sad ğadar yipcaʕar çixaʕan undar ikre ki rix ğirağca sad k’ina yaʕ. kulak şiyi şiyican k’ina asare. lu safar Şatir Fativan lire ki ay xinib, irqarim vaz lam k’ina ğayickar şitaˤar asari ? lam vun rişiz tuğvats’i buşma ʕaşuğ lu

30

k’inaciğ ğişkirday, am yazuğe ! xinib razi şiuryu, lire ki ja rişiz lu gunuz karta ic furar har şay ğayinca. Ad jin tuğats’i sunci buşmacğan ibkindeb ki ğahaci buşma an lu k’inaciğ ğirkre. Lu araca kulak ğalt’ale, Şatina Fati an şad şabareb ki buşma ğişkircaʕ ar çixaʕan k’ina mad asarded. Şaddanmiş xhiyi Şatir Fati icinğar sad k’uf ğayinci lire: Ay Fati, vun vallah, ˤaq’ilci daryahyu ! vaux suci ˤaq’il hiçanux şiudab. ik lam k’ina, mad azaramiş şadad. halam amcir yiyi duˤa jaz an ja rişiz an basiyu. lu çaba rixiz Şatir Fati taʕrif yiryu, Fatir an Şati. varağ ğvayniz sila inkanciz ucbar ˤabxhirci, rişi yiyi kuma ğapareb. ʕaştareb rişi k’ulca, ikre ki rikiğ açar ğica. k’ulca hiçtavan dab, ancağ rişi rikeˤ xaylatar kis, şuruk, luş yaʕ u. girtaber an ibez gigara yire. Fatir Şativan lire ki irqarim vaz? ja rişiux kici xabaʕar vaxt varq’vardeb ki ic kis cuca çaq’ala yiyu. acbar kicaʕar ˤabxhrizkarta, vun rikeʕ sab ucağ ğiy ! zin an k’adir vabq’ara varci xhad ghira ardam. Riş ˤaxhuruzkarta un kis cucayar xhicik keʕadam. furar rikeʕ ts’a ğiyts’re, xinibcir an xhad ghira yire. xhad ghira xhicaʕ ar çixaʕan, riki tauca yiyi kis cuca girt tuğvaci ʕ ayts’re k’adirci yiq’iça. halukarta kis, cuca, luş, girt birtmiş arci sab sab ğaşra varağcik kere. çixaʕan an Şativan lire ki ay furi, ubi haluma ˤayara rahat ğaq’ilci sab takad an akvanac sayağ kerxharded. Şatir an xinibciğar sad k’uf ğayinci lire ki ay xinib, vakar lu halvalaciğ şiudab. vun sab takadyu ki zağ rast xhicu. Halaz an halvalaciğ zavar ghala yaşamiş xhiyi adami dar. varağ ğvanyu, riş na yazna ʕabxhirci ğapardeb. Şati na Fati sad tike narahat şabareb ; Fatir Şativan lire ki belki acbar javar cudurcaca ˤabxhirci k’ulca ʕapşa (ʕ abç’cab) ; vun ğat’il, zin unda riki tauca ˤayara kukurdam. Fati kukvarciz ikre ki damaltuca sab çallak yaˤu. çallakci şi ğane, çallakca naft şare. askan akir xhici ikats’ciz çallakca ˤaci nafta yiq’iça Fatiz ic şikil irqare. macane ki çallakca ˤabç’ci cudur xhiyi ic riş yiyi. xayla lire ki ay riş, zin na va buba jivaz xunxura ˤabxhircab jin, ğaʕ ran ğabç’ ! icir lire, iciz an ixhare. Fatir ic ic çallakci yiq’iça saryu. çikarta kukvaryu, ikre ki çallakca hiçtavan dab. ˤubzurcaʕar çixaʕan icikar naft çara çara çallakcaˤar ğabç’ci vasara vasara Şati bigila ʕ aşxhvaryu. Şati lu vaxt ucağci bigila ğat’ilci ug xab t’ilimi ghira yireni. Fatikar naft kina şara Şati bigila ʕ aşxhvaryu. Şatir xabar ğane ki uc şi yiği ? Fatir an lire ki ya riş yaʕ ra, çallakci yiq’iça ˤabç’ci cudur xhicuni. xayla sas aric zin, ğabç’dab ; zin çallakci yiq’iça ˤabç’iczina ats’ara xhidad zaz hatan yipini. xayla kukurdu zin, vabq’udab zav. Şatir lire ki va halavar ç’abaya. ˤaşu ucağci bigila asuk’, ghira sauk. yalaucizina ugvari ucağcikar Fati naftu, halavar alasmişci Fati an ugvaryu (ts’a vaparyu). Şatir xinib vubsara davarci lire ki ay xinib, irqarim vaz ? ts’iriz an vun xayla iukacu. zin akvanacaˤar haluca ask’vaca, zaz miq’eʕ ˤaşxhvadebni. vun ˤaxhurci sibq’iczina ik şitaˤar va mat’a ʕarkvara xhiyini. halu araca riş na yazna ˤabxhirci ğapareb. undar gucna ts’a vubsara varci Fati azar yiryu. rişir ikre ki umayir un rikeʕ yiyi kis cuca girt birtmiş arci q’ayca, sab çallak naft girt ğauxdu. mad hiçzat lided. bubar Bativan lire ki Ay bala, zin halu va umay ğali haluma sayağ yaşamiş şare zin. ud dauxhvana zin an zinun riq’ra zin. vun kicaʕ ar ʕ axhuruzkarta girt va kisar cucayar xhicik keˤaci azar aric. abe can rahat xhica. jin k’ulcaˤar jiva turunux sad q’eç çam sad maʕ an sad ʕayara buşma ʕağacani jin. rixeʕ ğayickar t’udq’uli sad ciga idqac jaz. çam halaca ˤaxuc jin. çixaʕan rixeˤ sad ğayickar asari k’ina idqac jaz. buşma an aciğ ğişkiric jin hila vun ibqaci ikre zin ki jin ghala arca. vaux har şay yaʕ, la rix na la k’ina xayla yazuğeni. rişir bubak ibur kiyci sab ah yughunci lire ki: ay baba, lap ghala arca yin. zin ghala yaşamiş şiuryu. zakar narahat maştay. ğinahnaʕ ğabq’ilay, qataʕ ziyin rixeʕ ˤarab zin çabarab yin. rişir ic halavarkar sad das ic umayiğ ğiyts’re. ugva cigahariğ malham ğiçryu. yaznar an ug halavarkar sad das ğaynataz vuts’re. qataˤ undaz sad haftaluğ ulats’i şay an çit’ilci undav vuci ucbar rixeˤ ˤareb. Şati na Fati şad şabara şabara ge kuma lalsaleb. Allahcir gez vuyi halumara gulunca ʕumur yaşamiş şabareb. yaz Allah taˤalacir ucvar ghala ˤumur yaz girtandaz ğismat varay ; nimarad hiç duşmanciz an ğismat davaray.

70. CONSTRUCTION CONSTRUCTION k’ul şitaˤar ğeʕ ri. Sifta k’ul ğeʕ ri cigah ğaynic lazime. çixaʕan cavana adamiyar vabğaci ambaş ğvat’ats’ryu. Lacaʕar çixaʕan dahar ˤağaci ambaşci yiq’iç yinghane. Divar q’umaʕar varcaʕan yarim metre ğapcaʕar çixaʕan karpişcizina yughunna, la k’ul hami q’uduz ghira şiuryu, hami an k’ul ğipci dah azar şiuryu. çixaʕan divarbi yighinci azar xhicaˤar çixaʕan divar ʕadiğ ketil saʕats’are. çixaʕan k’ina duzmiş arci ˤadiğar zabağ ğiyts’are. Zabağci ˤadiğar lamba, lambaci ˤadiğar an ts’aʕada q’iriş ğuxci neuq’ ğiyts’are. Lacaʕar çixaʕan ç’ara ğiraği yinghane. Ac yiq’ an neuq’azina ˤats’a arci xal ʕadi pardaxlamiş yire ki ç’ebic ˤaşxhaciz xhad ğadaʕatir. k’ulci cuxud varlu xhina xal ˤadi şufirramiş yira. Lacaʕar çixaʕan riki pencara ˤart’re. k’ul sivaxlamiş varci sau’vacaʕar çixaʕan şiva ? ? ? vuts’ryu. Lacaˤar çixaʕan pilata ʕayci, xalça palas keʕ aci la k’ulca adami yaşamiş şare. Deux Frères-2 Q’var şid Nima xabar vuts’re ki, luts’a ayamara q’var şid yaʕ abmiş. Sundu tur Savalan, la’an tur Ğaf şaremiş. Savalanux Muğan liyi sar gada, ğafux Şirvan liyi sab ˤayara riş şiuryu. Ucbar ʕaq’il kamalca an susunduz vanfanebmiş. Lu q’var ʕayal bu’ucbar şabay şabaycan susunduz ibka şabareb. Ucbar camaˤat yaylağca çabaciz cura şabareb, ğişlağca lalsalciz maʕan sunta şabareb.

31

Buba umay xayr duʕac zina ucbar ge metlabcux surq’vareb. Bubayarir Savala kar yiqri xhici abadi dağciğan, saqrina sus an barakattu duzciğan labsilci ğeʕ an ʕami rişna ʕami gada sayağ

71. sunci kuma sad yiğ sar t’amçi ʕaşxhare. sunci furar ug yis çat’iz vuyiz lu t’amçi ug k’ulca tuğats’re. furar yis çart’iciz k’ulci cuxud uguz kiciğ çare. k’ulca sila ˤayal na xinib iunkaneb. lu vaxtina ˤayal fura şare. ug an işare. xinibcir ʕayal uyutmiş aric badala uxre ki « t’amçir ulay va duduş, mişa, mişa. » t’amçiz an lu kum mez lap ˤayara vats’aryuni. ud dillemiş daxhaci ug kar yirqre. qata maˤan xinib k’ulca daşxhvaciz ʕayal fura xhici işare. t’amçir an ˤayal ug ğucağca ğayinci halu kum mizzina lire ki : « t’amçi duduş işi va umayux, mişa, mişa ! » xinibciz t’amçi lu ç’alibi ixhacaʕar çixaʕan xacalatxhinir k’ulca ˤaşxhvadeb.

72. Le Berger stupide sar ʕavama q’arvand şare. sad yiğ unuz xinib ğvanyu. sad tak yif xinibcizina irkinci laqatasi ud vulbevas hay yire. ts(innafud yiğ vul bigila inkane. kumaʕar xabar ğaşxhare ki bas va sus azaramişcu. ud rusxat ğayinci k’ulca ʕ aşxhare. ʕaxhirci ikre ki, duğurdanda sus misik ğvaq’ulcu. xayla vacana yiryu, unur sas ğarded. q’arvandcir uguguğan lire ki mad ud unsuzda ruq’varyu. şi ghalayi zin unux ardam. unur susux yiyi yiyicaˤan sus ham dirilmiş şiuryu, ican şaddanmiş şiuryu. q’arvandcir ug kar azar arci varcan ğuzruzmaʕan sus an ğurzaryu. q’arvandcir sab ah yughunci lire ki : « hayif za umay, şas hiçsunci kicikar q’aydu. »