Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка -...

33
Ж: . Ms шш • t-.sv.v ршш ййй&х « Й Ш р ’щщ QARACAJ-MAL 8 AR- 0 RUS-. . . -•.■.•.vXsv ... . .. ШШжШШШттт.. МШШ КАРАЧАЕВО-БАЛКАРСКО-РУСЁКИИ ТЕРМИЮЛОГМЧЕСКЙЙ СЛОВАРЬ Ш Ш

Transcript of Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка -...

Page 1: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

Ж:. Ms

ш ш• t-.sv.v

р ш шййй&х

« Й Ш р

’щщQARACAJ-M AL8AR -0RUS-.

.. -•.■.•.vXsv. . . . ..

ШШжШШШттт..М Ш Ш

КАРАЧАЕВО-БАЛКАРСКО-РУСЁКИИ ТЕРМИЮЛОГМЧЕСКЙЙ СЛОВАРЬ

Ш Ш

Page 2: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

Боташев М.О.

Q A R AC AJ-M ALQ AR -O R US TABIGAT S0ZLUK

КАРАЧАЕВО-БАЛКАРСКО-РУССКИЙ ТЕРМИНОЛОГИЧЕСКИЙ СЛОВАРЬ

ОБЪЕКТОВ ПРИРОДЫ

NARSANA - 1998

Page 3: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

Словарь предназначен для широкого круга читателей: преподава телей и учащ ихся средней и высш ей школы, переводчиков, журналис тов, работников радио и телевидения.

© Боташев М.О. 1998

Page 4: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

ЁСЮМЛЮКЛЕ. РАСТИТЕЛЬНЫЙ МИР

Page 5: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

4

Аабагьай - папоротник абаджырыкъ - свинорой абазакъоян - мальва абан агьач - эбеновое дерево агьаз от - лотос агьач джууа - черный гриб агьач къотур - лишайник агьач наныкгь/б/ - малина агьач тюк - мох адай гюттю - алтей адамашар агьач - луатомвао адам жилек/б/ - земляника адрак/адырак - имбирь адам тамыр - тамус адыгей залыкъылды -рододендрон

понтийскийаджирик - пырей аджиуаз - дикий чеснок аждагьаи агьач - секвойяденрон азгек хане - цикорий айгюл - ночная красавица айлыкъ турма - редис айракъ оту - голубиный горох айры хане - аир болотный айры чёб баши - пырей/?/ айуа - айваайюбал - ландыш, тамус айю дугьум - ландыш/?/ айю джнлек — медвежья ягода айю табан — аконит высокий айю тырнакъ - акант айю джюзюм — дикий виноград айю тюк/айыу тюк - ковыль айю чач/айыу чач - ковыль айю чёртлеуюк - медвежий орех айю чыгьана - дурнишник акъ агьач - клен акъбаш хане - тысячелистник акъбийче - чемерица белая акъ б у с а к ъ -раина

акъ быхы - морковь белая акъ гюлханий - белый тюльпан акъдарман хане - /лекарственное

растение/ акъ дугьум - смородина белая акъ джанъоз - подснежник ворнова/?/ акъ джууа - белый гриб акъ джыгыра - кумин акъ ннджи - ландыш акъ кёкен/ акъгёген - омела белая акъ кьайын - береза белая акъканат - молочай целинный акъ кьаура - лобазник акькъусхан - калла акъминек - зайчья капуста акъ нарат - сосна Веймутова акъ от - /лекарственное растение/ акъ суусан - белая лилия акъсыргьа - чемерица белая акъ тал - белая ива, верба акъ тамыр - пырей остистый акътасман/акътасма - белолиственник акьтерек/б/ - тополь акътошлакь/б/ - белый гриб акъ харбыз - арбуз дикий акъ тут - тутовник белый акъчай/акъшайлыкъ - тысячелистник акьчакъкьан - акация акъ чёб башы - белый костер акъ юрге - белый клен акъ чыгьана - альбиция алагьач - бутылочное дерево алма терек - яблоня ала къобуста - цветная капуста алнагьач - баобаб алтынёзек - грейпфрут алтынкёз - ноготки алтын тамыр - рвотный корень ала чичек - гиацинт алтын чач - златотысячник

Page 6: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

5

алтын чичек - ослинник алыбата - лыбыта/къ/ алыча - алчаамерика алпагьач - бальзовое дерево америка нарат - секвойя ананас/аданас - ананас анар - гранат анба/амба - манго анда наз - араукария андаз/андыз - девясил андыр ходжай - белокопытник анджууан - asa foetida апон айуа - хеномелес апон балий - японская вишня апон полю - японская роза апон джюзюм - говения апон къушхамиш - локва апон хане - хризантема апон чум - кизил лекарственный апон эрик - японская слива аргьыш - рожь аргъыш хане - мятник арзы агьач - кедр арпа - ячмень арпа хане - житняк арча - древовидный можжевельник аслан полю - эдельвейс аслан къудору - заразиха аслан къуйрукъ - пустырник аслан тырнакгь - леволист аспагюл - подорожник испапол асыл агьач - красное дерево ат къулакъ/къ/-см.джылкьы къулакъ атылтыучу хане - дурман фу чичек - дымянка аулакъ агьач - казуарина аулакъ хане - перекати-поле аулакъ чыгьана - дурнишник

калифор. аулакъ эмизик - луговой клевер ауран/ууран - авран атсыагъач - баобаб

ачу джилек - ежевика ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору - чернушка ачы от - колоквинт ачы тамыр - мангры ачы харбыз - дикий арбуз ачыджан - бигардия ачыу от - солончаковое растение ашаучу чыгьана - репейник

татарскийашлыкъ - ячмень ашюгю тары - вид проса аякътамыр - агнец непорочный

Ббаббахан - одуванчик бабына/байбинё - маточник бабунач/бабылаш - ромашка банъыр терек - аргуван бадам - миндаль бадамча - дикий миндаль бадар бусакь - тополь ефратский бадыраджан - помидор баджира - сорго баджира хане - дурра/майла/ байрым гокка - тубероза байрым гюлю - иерихонская роза байрым къодору - растигор байрым герек - пальма байрым хане - цикламен байрым оту - шалфей содовый байрым чайыр оту - цикламен бакайан /бакаджан - индийск.сирень бакьладжан - баклажан балма /дерево которое ростет в раю/ бал алма - анона балдыргьан - дудник дягиль балий - вишня, черешня бал къамиш - сахарный тростник

Page 7: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

6

балкъоз/гокка/ - пионабалнохут - вистериябалчай - кипрейбал эрик - фруклендбаллы шаптал - персик ферганскийбалханий - медуницабалыкёз — солянкабасма чапракъ - индиогофербатыран/батыра - дурманбачха джилек - клубникабаш хобуста/б/ - вид капустыбезкек от - амброзиябезгек хане - ерва шерсистаябелги кьобуста - брюсельск. капустабешбармакъ - кельпиниябёрклюк хане - вид камышабёрю агьач - жимолостьбёрюаякь - горечавкабёрюбауур - бирючинабёрюбурун - собачий зуббёрю джууа - подорешникбёрюкёз - паслен персидскийбёрю от - дафнабёрю тырнакь - змеевикбихий - квитбия тамыр - назв растборсукь агьач - тисборсукь джууа - березовикборсукь джыгыра - полевой тминборсукь от - мятникбугьарчакъ - дикий горохбудай - пшеницабадай/будай терек - пшенич. деревобузоу тиш - меведькабулакь от - жерухабулгьар чибнжи - болгарский перецбурду - назв.растбурма джууа - гриб баранбусакъ - топольбурчакь/б/ - горохбурун кьанатыучу - лютик едкийбууунлу хане - хвощ полевой

бучакъ - сорт дыни быхы/багьы - морковь быхыр/бухур - ладан, фамиян бюрче хаис- тимиан бюрчук хане - ерва шерстистая

гъгъойгьун - балк. папоротник гъурджа - красная алыча гъыжгъыжла - скрипки

ггагай джууа - сморчок гадура кьамиш - вид камыша гадура чёб - вид подорожника гаджыра /терек/ - ним гардош/картоф(б) - картофель гелеу - вид альпийской травы гелеу оту - пролеска/сцилла/ генезир оту/ханс/ - амброзия гербек - кермекгерге оту/герге от - безвременник гиляс - редко черешня гин - укроп гин хане - спаржа гинджа/гинза - кинза гокка терек - сирень госук - анзур гошаях бийче хане гургун/гургум - крыжовник гургура - ежевика гургухта - миндаль гылыу от - дикая люцерна гырхы хане - хохлатка гюдюрнох/118/, пол - роза, цветок гюлбалий - сакура гюлгюн/полгюнай - шалфей полназ - едкий очисток гюлчай - чайная роза гюпчилле - шелковая акция гюлендир - петрушка

Page 8: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

7гюлексин - глоксиния гюллюкъайын - черемуха душистая гюлсагъат - кавалерийская звезда гюлханий - тюльпан гюлханий терек - лириодендрон гюлпю кьобуста - цветн. капуста гюлпю къаншау - вид ятришника гюрбечлен - кудряш гюттю хане - просвирник гяхин/гия(уст.) - растение, трава гяхинник - молодая трава

ддалий - георгина дангыл балий - полевая вишня дангыл джилек - клюква дарджана - рожьдары бабылаш - ромашка аптечная дары гин - фенхель дары джууа - масленок дарышын - корица дина чапракъ - шерстистый

подорожник домалай - трюфель дугьун/дугьум - смородина дугьума - мята дууджана - горицвет весенний дух тамыр - сыть дорбун гургум - дикий крыжовник дух хауун - дыня-красномяска лыгьылен/дыгъынел - костяника дыхтен/дыхтел - черемша дюрден/гюл/ - 1356

джджабышмакъ - боярышник джагъагъач - черное дерево джазлыкь тамза - кольза джассы къодуру - чичевица джайма бусакъ/къ/ чегет бусакь джайма ышхылды - вереск джакуорлу - зверобой джалан агьач - платан джалгъан джууа - мухомор

джалгьан къудору - заразиха джалман кьулакъ - молочай

солнцеглядн. джалман лыбыта - лебеда

бородавчат, джалман оту - овсец степной джамчы чапракъ - одал джандал/джанджал - голубиный

горохджанкъоз - подснежникджанджюрек - валерьянаджансюер - мимозаджангызкёз оту - вороний глазджаргам оту - грыжник гладкийджарма къудору - викаджатхан ышхылдыджама-ышхылдыджаулу сапран - шалфей мускатныйджаууз - мускатный орехджашил къудору - зелен, горошекджашил джууа - зелен, поганкаджегенбаш оту - полочникджек чыгьана - армен траваджел гюттю - ветреницаджелгек - морковникджелим оту - эремусджелим - хумелекджер алма - гардошджер гоппан - гриб великотесджер джилек - клубникаджер кьобуста - кузикаджеркъоз/чертлеуюк - арахисджерк - ольхаджёге - липаджибек гокка - портулакджибелек-юкка, джида - джидаджибекгюл - пиона узколиста.джигинек - палочник, джамиш-ямсджизги джыгыра - анисджизги хане - тысячелистникджилек - земляникаджиджер - мимозкаджол хане - спорышДжохар - кленджут - джут

Page 9: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

8

джулдуз гюлю - канна джумору - клевер греческий джумору хане - пожитник сенной джурка - земляная груша джууа - гриб джыгыра - тмин джыгыра терек - бадьян джылак джюзюм - переступень /б/ джылан от - материнка джумукьул /?/ джылан сют - малочай джылан тил чапракъ - узколиста

подорожник джылан эмизик - клевер ползучий джылгъын - тамариск джюгери/и/ - маис джылкьы кьулакь - конский щавель джыллыкь турма - редька джымыртхы - черемуха джырджыр - кресс водяной джюзюм - виноград джелим тамыр - асфоделюс

Ёёгюзтил - воловий языкёкелип - эвкалиптёлтюрюучю залыкьылды - азалия

ядовитаяёмюр агьач - баобабёмюр оту - столетникёре джол хане - горец перечныйёпке от - гвоздика/дикая/ёре кьобуста - кормовая капустаёре къыркъбууун - эфедра высокаяёретурукь - сухостойёре ишхылды - арчаёрече/кь/ёре турукъёрлеу ханс/кь/чырмауукъ ханеётюрюк чернк - черешня дикаяётюрюк балий - мандрагораётюрюк кьоз - конский каштанётюрюк алтынчач - крестонникётюрюк зыка - желтник серыйётюрюк кюндыш - горечавка желтаяёгю|)юк^1аньнст^^

ётюрюк мурса - глухая крапива ётюрюк джууа - ядовит гриб ёч чапракъ - дятловик

3заба бюртюк - клюква зейтун агьач - оливковое дерево загьыфран - шафран зайтун/зейтун оту - судзу зайтун хане - перилла зака/зыка - горчица дикая закьыш - сурепка/?/ залыкьылды - азалия зар ауш ан/ш аптал/ - согдийский персикзаяран - базилик зибилдин/290б/зубай - бессмертник, Зубайда и.с.ж. зурап - нарцис, Зураб/имя собст./ зыгыт терек - пихта,ель,сосна зыгыт хане - плаун булававидный зыка от - кресс салат зылды мусхот - борщевик зынтхы - овес зынты от - овсюг зынты хане - овсянца зюдюр/зюдюрю - ежевика

Иийисли итбурун - вид шиповника ийисли тели мусхот - цикута йийсли шамданий - герань душистая йлинмек хане - череда илинмек чыгьана - череда имилгек - мята длиннолистная инджилик - маргаритка инджир - инжир инъил хане - чистотел инъилик оту - /раст для румян/ итбуугъан - собачья смерть итбурун - шиповник итдугьум - воронец колосист итджюзюм - паслен черный итсийгек - анабазис

Page 10: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

9

иттамыр - чернокорень итигенек/итгегенек - череда иттил чапракъ - подорожник ичкьоз - каштан ншхилди/ншкилди - черника

Ккабахане, каба чач - ???какауа агьач - шоколадное деревокамил агьач - камелияканаф - кенафкелечи чыгьана - ?келинчик хане - конский щавель

/детск/кендир - кендир, пенькакенднр оту - канатиккертме - грушакермешчикле - кирзаканкетен къаура - ленкёбдюреуюк - лилия ядовиткёгала/гокка/ - лавандакёгетсиз чинар - буккёгюрчюн оту - вербенакёк агьач - грабкёкбаш гокка - синеголовниккёкбаш оту - синюхакёк джууа - сыроежкакёкбаш эмизик - вероника лекарств.кёк инджи - незабудкакёк къодору - зелен.горошеккёк солтан - сорт сливкёк суусан - касатик германскийкёк сындал - кампешевое деревокёк чай - иван-чай, чабрецкёк ишхилди - голубикакёк чёб башы - акониткёкшуу/гокка/ - василёккийгер агьач - пробковое деревокийик кьобуста - рапскийнк мусхот - гладышкийик оту - ожикакийикханс - тимьян ползучийкийинчек - резедакимит бусакгь - тополь пирамидальный

кимит гокка - фиалкакириш оту - камнемолкакнриш чыгьана - сладкая колючкакиши агьач - павлониякишиу къуйрукь - щерица, житняккиштикбаш - мордовиккиштик тюк - златовласкакиштик хане - валерьянакюе от? кюелчен - вид ятрышника?кюелчен -(см.)юлле ханекюйрюч/кюрюч/кюрч - ясенькюндюш/кундуш - чемерица лобелякюнкютер/кюнбагьыш-чеплеукючкют - павилика

къкъаб - тыквакьаджар агьач - фисташка къазаякъ - олений рог къайын - береза къайын-джууа - чага къалам терек - ротанг къалмукь сыргъа - ластовица къалмукъ чай - иван-чай къамнш - камыш къамиш терек - бамбук къансиер - бересклет кьантыяр - кровохлебка кьаншау тюшген - горный тюльпан къаншау хане - дикий женьшень кьаншау чапракъ - ятрышник кьаппакъ - кабачок къапхан агьач - держи-дерево къарагьач карагач - акация къара андьи - девясил огромный къара балий - франц. черешня кьарабаш оту - гречка дикая къарабудай - рожь кьара бусакъ - осокарь къара кёкен/къарагёген - терн къара гюлханий - черный тюльпан къара дугьум - черная смородина къара джарма - рожь,гречиха къара джюзюм - сорт винограда

Page 11: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

10

къара джыгыра - черный тмин къара джыгыра хане - чернушка къара залыкъылды - родендрон къаракёз оту - сафлор красильный къара кюндюш - вид чемерицы къара къайын - черемуха къара къаура - полынь таврическая къара кьоз - черный орех къара къудору - каламбарский боб къара къыл от - черноголовник къара машакъ - хвощ къара мыдах терек - чёрная ива къара мыйыкь оту - вид паслена къара мынгылан - белена черная къара мырзы - черемуха къара ныныкъ - ежевика къара нарат - сосна австрийская къара от -(ем.)зынтхы хане къара бадыраджан - черные

помидоры къара биринч/уст/ - гречиха къара тал - чернотал къара таллыкъ - держи-дерево къара тасман - борвинок къара такъюзюк - арония къара телбиран - черная блекота къара турма - редька къара тут - черный тутовник къара шаптал - вид абрикоса къара уллуёзек - черная бузина къара хане - медуница къара ханслыкь - окопник кьарачай - душица къара чепкен - кузиния къара чёб башы - чернобыльник кьара чилле - тут къара ишхнлди - черника къара эрик - чернослив къаракъай - листвиница къаран агьач - ильм къарампил/кьарамфил - гвоздич­

ное деревокъарот/кбрс/къаргьаджилек/кьаргьа кез -анютины

глазки

кьаррылгъач оту - жабник къасмакъ - облепиха къатагьач - вязь кьаурабут - келерия къаура кьамиш - тростник къарч - ядов, гриб кьахауа - кофейное дерево кьачкьач/кьашкъаш - мак кьашыкь от - ложечная трава кьая гин - укроп дикий кьая госук - (см.) штанкъыл кьая дугьум - самах дубильный кьая мусхот - горичник кьая сарысмакъ - дикий чеснок кьая еохан - дикий лук кьобуста - капуста къоз/терек/ - грецкий орех къозу джилек/кьой джилек -земля­

никакьозукъулакь - щавель къозу къудору - нут кьой чапракъ - мать-и-мачеха къой мароко - клубника кьой мусхот - борщевик кьойчу ийне/кьойчу чёб - герань кьойчу чеб - падуб кьолоджан - галанговый корень къошхасалмаз - жостер къоян кьобуста - володушка кьоян къулакъ - дряква къубулчакь??? кьудор - фасоль къодору - дикий горох къодору терек - акация къодору хане - мышиный горошек къудору нарат - сосна алепская кьуджур наша - бешеный огурец къузгьун аякь - вид подорожника къуламмакь/къуламакь - хмель кьумукъ агьач - каперса кьундуз джууа - осиновник кьарай - курай кьурткъулакъ - жимолость къууукьот - овсюг кьууул къаура - горечавка

Page 12: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

икъугукъ - кубышка къушкьонмаз - таволга къушкъонмаз/къушхамиш - мушмула къызаякъ - иерихонская роза къызгьыл джууа - подосиновик къызыл агьач - тис къызыл бабылаш - пиретрум къызыл баш гокка - бессмертник

розовыйкъызыл гокка - наперстянка къызыл гюлханий - красн. тюльпан къызыл дугьум - красн. смородина къызыл къыл от - красноголовник къызыл къозукъулакъ - ямайский

щавелькъызыл къына - малиновка къызыл наз/назы - тис къызыл наныкь - брусника къызыл нарат - кедровая сосна къызыл от - марена къызыл тал - шелюга, краснотал къызыл тамыр - красный корень къызыл терек - кампешевое древо къызыл чеббашы - горицвет къызыл чай - оолонг къызыл чюгюндюр - красная свекла къызыл шакъаякь - анемон къына - хна кьылгьан - кылган къылыч оту - зверорбой къызыл эрик - алча кьылиян - ядов.раст къыркъбуууун - эфедра

Ллайчан - лишайник лапиян дугьум - купена лаууз - миндаль леймон - лимон локътай/лохай - дикий миндаль лёкьу/локьу(б.) - итбурун лобан биртюкле - воронец красн. лурча - вост.граб лыбыта - лебеда люббий - лобия

мманджур къоз -маньчжурск.абрикос май гюл - эфиромасличная роза май къоз /чёртлеуюк - пекан май чичек - цикламен маймул гюлю - львиный зев маймулат чапракъ -вид ятрышника макъа гокка - лилия водяная макьа от - водоросли макъа чапракъ - (см.)къой чапракъ мал кьаб/мал хыяр(б.) - кормовая

тыквамал кёбдюрюучю - ядовитая трава мамукь/бабукъ - хлопок мамукьтерек - хлопчатник, пушица мамукь баш - хлопчатник древовидн мандалакь - корнеплод /морковника/ мандал - канна мант - лопухмарал джууа - шампиньонмарал чёб башы - маральная траваматрушко/бартрушко - душицамауал - эфедра /лекарст/маяр - лесной орехмерекеб къозу - (см.)шакъы къозмёлек оту - дягильмисир тал - вид ивымисир чёртлеуюк -бегенов.орешникмисир шакъакъул - пастернак/вид/мия/б/ - солодкамороко - земляникамуркку/муртку - муртхумурту хане - баданмуртху - калинамусхот = морковникмухаммат гюлю - дамаск розамуху агьач - губна древеснаямуху джилек - вид ягодымыдах терек/къ ф/ - ивамыкьыриш/б/ - ??мынгылан/мыгылан - белинамыигылан наныкь - беладоннамырды шкилди - гонобобельмысты балий - шпанка

Page 13: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

12

мысты къозу кьулакъ - кислица мырды агьач - сучное дерево мырды къаншау - ятрышник

широколист, мырды къаура -багульник болотныймырды мусхот - вех ядовит мырды наныкь - морошка мырды сарыуул - таксодиум мырды тал - краснотал мырды хане - осока мырды чай - иван-чай мырды чакьгъан -сушеница болотнаямырды шемшер - таксодиум мырзы/б/ - береза мырза къайын - магалепка мыры -черемуха - антипка мырышкы агьач - ?? мюсеуюк/корень для зубочистки/

нназ - пихта назы - ель, сосна назик - едкий очиток назик от - турец. гвоздика назыл (терек) - туя назтаран - элегантерия (роза) нангыз - нарцисс наныкь - малинананыкь терек - земляничное дерево нарнарат - вид кедра нарат - соснанохут - (восточн. назв. раст.) нартюзюк - ирга нарат чыгьана - карлик, сосна нарат джууа - рыжик нарин - мандарин нартюх - кукуруза нарша (наша) - огурец науруз гюлю (гокка) - первоцвет нарша оту - огуречная трава наша хане - преступень наштар - серебристая ель нызы - ель

Оодал - лесной лопух одал чапыракь — мать-и-мачеха ода чай — шалфей турецк. оймакь гокка — колокольчик окьлу чапракъ — стрелолист орам хане - (см.) джол хане орман бусакь - (см.) чегет бусакъ орман наныкь агьач наныкъ орман тал — осина орман чай — лесной чай орус къызыл(ла) (уст.) — помидор(ы) орус миндалакь/джер мандалакь—

(см)гардошорус чичек — росянка орызат/орузат — роза осман гюлю(уст.) — турец. гвоздика осман чибижи — турецкий перец от къудору — стальник отпышлакь/отбишлакъ — раст.,

примен. вместо пластыря отлукъ хане - (пороховая трава) от

назв. раст.

ппада/пандай — веснянка падыраджан — помидор парпан — колоквинт папхы — молочай ларский пахта — вост. хлопок пахтагьач — ватное дерево парууат/парууатай — лиана, вьюнок патынты ((“343”)) пача пол — малькаль мия начакай — вид гриба пиринч/биринч/принч — рис пугура (б) -лекаств.раст.пура терек..? пурч — черный перец пурч ханс/пурч чайлыкь — чабрец

Page 14: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

13

р

раджы оту — палуб остролист разакъ (джюзюм) - виноград (вид) раздар джерк — ольха зелен, ранды — рандранды дугьум — лавро вишня ранды хане — лавровый лист раса — папоротник ратаб — финик (вид) раубазы терек рачка — гречиха речка хане — перец водян. рум мурса/ урум мурса - китайская

коноплярушкуду агь ач -???

Ссабакь кьобустасабан турма — полевая репасабыр оту — сабур, алоэсадыр — рис (вид)саджы терек — тиковое деревосабалыкъ — бузинасаз одал макъа чапракъсакъасауул/сакъсауул — саксаулсамакъ оту — желтник ядовит.сандал агьач — сандаловое деревосангырау къантыяр кьулакьсайт мурса - крапива глухаясапранханс - шалфейсапын кьобуста - рапссапын хане - экспарцетсартал - уст. абрикоссары балий - желтая черешнясары гюттю - пижмасарыбаш хане - лапчатниксары инджи - лапчаткасары къурмач чартлагьан -зверобойсары къутукь - кубышка жёлтая сары къыл от - золотая розга сары падыраджан - желт, помидор сары сыргьа - первоцвет

сары сют - чистотелсары тамыр - куркушасары дугьум - золотист смородинасары тюйме - пижмасары чай - зверобойсары чёб башы - желтушниксары чох - донниксары чичек - бессмертниксары чыгьана - облепихасары хурма - королек, хурмасары чибижи - горчицасары эрик - алчасары джууа - волнушкасары эмизек - клеверсары кезчюкле /детск/сарыдакь/уст/ - морковьсарымсакъ/сарымсакь - чесноксарыуул - кипариссатанай бийче ? саткун?саугют - эндивийсебкил оту - кукушкины слезысемищ оту - портулаксемерик - моховиксибирикки хане - полыньсибирикки от - соргосилти оту - мыльнянкасипи - теотаракссохан - луксимсим - сезамсуу наз - сосна приморскаясубай бусакъ - крымский топольсудан шибижи - гвинейский перецсумакь - сумахсуу сохан - лук морскойсуу тал - вербасуу тюлкюкъуйрукъ - морская

полдынь суу шибижи - водяной перец суу шхылды - вид можжевельника суукъун /уст/ - арбуз суулу юрге - сахарный клен суусан - ириссюлемелик - соломонова печатьсют алма - ананассют терек - дерево корова

Page 15: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

14

сютлю кьобуста - володушка сютлю къудору - соя сютлю от - инококуан сютлю чыгьана - осот полевой сютлю хане - молочай грузинск сюеккьоз - миндаль сыбызгьы къаура - дудник сыбызгьы гокка - фуксия сынгырчакъ-?

ттаджи терек - равеналла такьызюк/такьызюк - рябина такьызгю оту - хрозофора такюзгю чырмауукъ - лимонник тал - ива талакъ от - ? талтатыу - цикорий тамза - сурепкатамза кьобуста - савойская капуста тамыр кьобуста - брюсельская

капуста тарлау - пырей, дикое просо тартазек крест - салат тартыш - ?тахун/тархун - эстрагон тарчын оту - коричник тарыханс - просянка тары - просотасман агьач - вельвичия/африка/тасман оту - буквицататлы балий - вид вишнитатлы раса - папоротник сладкийтатлы тамыр - салодкататлы шибижи - сладкий перецтатар дугьум - алданский виноградтатар шаптал - сибирский абрикостатырран - хрентахта джилек - викторияташджеймез - назв дереваташкертме - айваташ кьотур - нефрома кавказк.таш нарт - пинияташ тюк - мохташлауукъ - астильбе спирея______

тауболат/ таугокка - эдельвейс тау гюрбеч - горный клен тау джилек - горная ягода тау кьыркьбууун - эфедра тау нарат - горная сосна тау сагьыз - тау сагьыз таусуу - дрок исп. тауукъ аякь - скополия кавказк. тауукь ёлтюрюучю - паслен таууккёз - вид ромашки тауукъ от - куркум болотный тегенек - терновник текелемюйюз - череда телбиран - блекота темир терек - железн. дерево тенгиз кгьаракъай - лиственица

приморская тенгиз кьобуста - ламинария тели джанкъоз - вид подснежника тенгиз от - морские водоросли тели зыка - глевик тели къоз - обманчив, орех тели зынтхы - тимофеевка тели ичкъоз - конский каштан тели итбурун - дикая роза тели мурса - сант мурса тели мусхот - болиголовка тели чыгьана - дурман тепшек джууа - подгрузка терек чырмауукъ - плющ тераякь - . .?тёгерек чыгьанакъ - мордовик тёртгюл къаура - пустырник тёртгюл от - чистец лесной тиш оту - шалфей лекарст тихтен/тыхтен - лук д медвеж. тогьустан - челночное дерево токьмакъ джууа - дождевик тонгуз джууа - желчный гриб тонгуз от - рута душист, тонгуз хане - свинорой тонгуз чыгьана - дурнишник тотур гокка/этн./ - подснежник турма - редис,редька,репа тут-терек - тутовник

Page 16: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

15

тууар джилек - клубника тюб къобуста - брюква тюз джилек - клубника тюе кёкен - арак тюе чыгьана/оту - верблюж.

колючкатюй - пшенотюклю чапракъ - сушеницатюклю мусхот - вид морковникатюклю шаптал - персиктюклю аякь - наперсница,лапчаткатюклю джууа - дубовиктюклю кьуйрукь - чернобыльниктюртю - барбаристютюн - табактыкъыр - клентешикли сарычай - зверобой

продырявленный тели агъач - бодяга телерик хане - амброзия телернк джюзюм - волчья ягода

Ууд/ут/уда - каламбак узсакь/усакгь - осина уллу андыз - къара андыз уллу джабышмакъ - боярышник

понтийскийуллу ёзек - бузинауллу итгил - большой подорожникуллу къарагёген - садовыйтерновникуллу мант - белокопытникуллу хурма - королекуллу мурса/умурса терек - каркасурмал - фигауруза/урузат - розаурум бабылаш - римская ромашкаурум быхы - пастернакурум нарат - итальянск. соснаурум чибижи - турецк.перецууакъ мурса - вид крапивыуулу от - амброзияумурса - крапива

Ффил къулакь - аронник >фадауан - вид соломы файгьамбар гокка - арнебйя файгьамбар чечек - цикламен ференке къына - резеда фил оту - горец, водян.перец фундукь/фындыкь - фундук фусдукъ/фыстыкъ - фисташковое

дерево

X

хабаший шафран - эфиоп, шалфей хабаший джыгыра - инд,тмин хаджи къаб - вид тыквы ханкъоз - (см.) ичкъоз ханпачакъ - инжир хан оту - дымянка хансхобуста - сурепица хане кьудору - бобы харам джууа - поганка харам кёкен - горечавка харам кегет - волчьи ягоды харам тары - суданка харам-чум - тис харбыз - арбуз хауун/хууан - дыня хаууитерек - папайя хинди алпагьач - дуриан хинди джыгыра - инд.тмин хинди залыкьылоды - инд. азалия хиндикьоз - косовый орех хинди тут - фикус хияр/хыяр/б/ - огурец, тыква/б/ хораз джууа - лисичка хумалак/хумалек - хмель хубол чапракъ - медвежье ухо хурма/хурума - финик, корлек хияр оту - бриония ядовит, хыяр хане - переступень хычи/ханс/ - къмос. хычынчыкъала/детс/- алтей

Page 17: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

16

ччабыр оту - багульник чабыр салам - фадауан чай гюл - пол чай чайыр агьач - мирика чайыр оту - ладан чайыр терек - камфорное дерево чапхын - чапрец чатра/чатыр - чытыр азиатск. чегет алма - лесн. яблоки чегет бусакь - джайма бусакъ че» ет кертме-кьарачай кертме чегет къудору - козлятник чегет мант - одал чегет наныкь - наныкь чегет нарат - нарат чегет тал - осина чегет чай - орман чай четенчик - вид подснежника черик/уст чейе/ - черешня чёб башы - костер чёббаш хане - былинка чеблеу - подсолничник чертлеуюк - орешник чийсил джууа - валуй чилим къоз - водяной орех чиллебурун - аистник чииле терек - шелковица чимирте - пожитник чопан таякь - горец аптечный чохбаш къамиш - рогозник чохбаш хане - кровохлебка чум - кизилчыгьана терек - акация чыгьана балий - принсепия чыгьанакьлы кирпи - кирпи чыгьаначыгьанакьлы джабышмакъ - глётчын агьач - бамбукчын алма - апельсинчын балий - войлочная вишнячынкъоз - кариячын юргюн - актиния кит.чынар - чинара

чыпчыкъкёз - жасмин чырагьач - масянич. дерево чыракъ агьач - сосна смолист, чыракъ нарат - сосна /вид/ чырко - джурка чырмауукъ - лиана чытыр - чытыр чыян оту - дороникум чюгюндюр - свекла чюкюрт хане - чехотная трава чычханкъуйурукь - амрант чычханкъулакь - незабудка чычхан сохан - морск.лук чырмауукъ гюлю - вьющ.розы чырмауукъ падраджан - помидор чырмауукъ хане - вьюнок

шшаб/п/дал,шаптал - абрикос шакъааякь - мак-самосейка шакькъоз - чернильн.орех шакъкъул/чакъакъул - дикая морковьшайтан кьулакъ - вид гриба шайтан тепсеген - джек тебсеген шайтан чыгьанакь - золотая колючкашайтан сакъал - ластвидн. корень шайтан терек - тополь шамнарат - туя/вост/ шам хауун - ? шамданий - пеларгоний шамшат/шамшит - самшит шамшакь - шамшак шандай - звёздочат.тюльпан шаршам - сурепица шанджар - воловик шартман - подснежникъ шатрачы - морская армерия шатык от - железная трава шатыр от - буквица шаутан/шаудан оту - жеруха шаутал - клевер перс, шауешик? шаушюгют? шафран - крокусиш £хш а£х/ш ахш ах^-^ак^^^^^

Page 18: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

17шекерчюгюндюр - сахарн свекла шекерли кьобуста - кольраби шемшер /шашмит - самшит шибижи/чибижи - перец красный шимал наныкь - морошко шимал нарат - секвойя шинджи юлко - опунция шинджн токъмакь - кактус штанкъыл - (см.) кьая госук шхылды - можевельник продолгов, шыллан/шылан - зизифус

ыылач - кардамон ылыбыта - лебеда ындыз - андыз ырагьай - жимолость ырнык хане -ыстакан гокка - колокольчик ыстанбул гокка - гвоздика ышкок от - горох ышкырна балий - китайск вишня ышкырна/алма, кертме, черик,кьоз,д.а.к,/ - карликовые

деревья

ээргеч/эргеш - астра эбзе балий - черешня эбзе итбурун -шиповник острозу- бый/эбзе кегет/эбзе кендир - кендир/эбзечыгьана/эбзе кьозу кьулакь - кислицаэгешчикле/детск/- анемонэлеуюн - спаржаэлдар агьач - сосна эльдарскаяэлме/б/ - осинаэмен - дубэмчек джюзюм - дамский пальчик элкьырган - крушина ольховидная эрик - слива эттурма - вид репы эчкн мюйюз/агьач/ - вязь эчки аякь - мужск. подорожник эчки джууа - сморчек эчкн агьач/терек - берест

эчкн хане - стальникэчкемчек - бананэшек джууа - мухаморэшек терек - бодягаэшек хане - стальникэшек чыгъаиа/шинджи/б/ - татарник,

осока/б/,чертополох

ююлкю - кустюлле хане - ?/для чабука/ юрюнге/юрге - клен юргюн - актинидияюргёген - явор \юркюн/б/ - гургум юсюф гюлю - амарант, бархатник юсюф терек/агьач - мандарин ючтиш кьаншау - ятрышник трехзуб, юшен - вероника ючкюл-гокка - анютины глазки ючкюл джонгурчха - красн. клевер ючкюл иттил - вид подорожника ючкюл кьаншау - ятрышник трехлист, ючкюл мырды чапракъ - вахта

трехлист, ючкюл къаура - крестовик ючкюл хане - клевер ючкюл чапракъ - трилист луговой ючтиш къодору - гледчия

трехкрючковая

Яяндакь/джандакъ - астрагал яс/гокка терек/ - сирень яс оту - сирень дикая ясмакъ - ярутка яхудий терек - иудино дерево

Page 19: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

ДЖАНЫУАРЛА АЛАМЫ. ЖИВОТНЫЙ МИР

т.

Page 20: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

19

Джыртхычла

айю/айыу - медведьакъ айыу - белый медведьбёрю/гёрге/джанлы/къурт.(уст.),

кьанлы - волккъанчыкъ - волчица бага - афганская лисичка,

редко шакал къара айю - черный медведь къара тюлкю - черный лис къорсукъ/къорсакъ - корсак маму - медведь, волк, (уст.),

волосистое домовое существо (в преданиях говорится, что горцы содержали их в качестве прислуги)

мамурач - волчоноок, медвежонок парий/ит, самы р, эгер, басхан, парий, добар, дидиу, маске - разно­

видности названия собак калкай - собачонок парий-бёрюбас, гёргеуз - волкодав ракун-енот,ракун тюлкю - еното­

видная собакатюлкю - лисахубол (дырга, алмайыр, алпыр) -

медведьчакъан/шакал - шакал чакъурт - помесь волка с шакалом шимал тюлкю - песец

ГИТЧЕ ДЖЫРТХЫТЛА, ДЖЕР-СУУ ДЖАНЫУАРЛА

агьаз - ласкаагьач къоян/тыйын/б/ - белка агьач суусар - лесная куница агьач чычхан - сони акъкъоян - заяц-беляк; 2-хагок адам байбакъ - байбак

балыкъджылан - рыбозмей биттир - летуч мышь боз къоян - заяц-русак борсукъ - борсук бугьусун - кольчатая червяга бурундукъ - бурундук бушукъбий/бушукъбуруы - утконос гие макъа/агьач макъа - квакша гож-макъа - вид лягушки губбос/губуслу макъа - жаба-повитуха гылгыу/гылыу/б/ - крыса гылыу кирпи - гимнура джалман - тушканчик джер макъа - жаба джер чычхан - слепушка джубуран - суслик джумушакъ тюклю - горностай джыланбаш макъа - остромордая

лягушкаёкюрдеуюк/ёкюргенмакъа/ -

лягушка-бык дорбункъул - ночница,

летуч, мышь (балк.) ийисли лсьундуз - норка ийисли чычхан - ондатра кёкмакъа - зеленая лягушка кёл макъа - озерная лягушка кирпи - ёжкюбеджен - броненосец къазма/къазман/кьазма чычхан -

крысакьазманчыкъ - землеройкакъамсат - каланкъая макъа - лягозубкъая суусар - харзакъолан макъа - травян лягушкакъоян - заяцкъулакълы биттир - ушан къум къоян - заяц-песчанник къундуз - бобркъурмакъа/къурбакъа-уст./ - жерлянка

Page 21: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

20

лабчакъ/-лапчыякъ - руконожкалобан - кротмакъа/бакъа - лягушкамырды къундуз - нутриямырды макъа - камышовая лягушкаобур суусар - росомахаокълу кирпи - дикобразормандукъ - леммингсабан чычхан - полевая мышьсабур суусар кидас, сабур - собольсары джубуран - желтый сусликсемендер - саламандрасибир суусар - колоноксокъур чычхан - суроксуу киштик - выдрасуу семендер - тритонсырглан - гиенатаушан - пищуха, кроликтырнакьлы макъа - пипиуллу чычхан - крысачычхан - мышьэбзекьарын - муравьедэрмен чычха - хомякэсебли-макьа - голиафюй чычхан - домовая мышь

ДЖЫЛАНЛА

агьач джылан - эскулапова змея аджар джылан - боа,удав акъджылан - белая змея,

/царица змей/ багьырбаш джылан - уж билеу джылан - медянка /билеуча/ гюргюр /джылан/ - гремучая змея деу джылан - аспид зейтун джылан - олифковый полоз ичеги джылан - аскарида кёзлюклю джылан - очковая змея кёзлюклю джылан - слепун къара джылан - полоз кьарабаш джылан - гадюка________

кьая джылан - питон кьой джылан - уж лохпар джылан - анаконда марджа/тиши джылан/ - мать всех змей (марджама мен алай этмесем!) марджан джылан - коралловый аспид мисир джылан - египетск кобра окьджылан - стрела-змея сары джылан - желтопузик суу билеу - водяной уж суу джылан - гидрофида талгьыр джылан - кавказкая змея тенгиз джылан - водяной смерч тенгиз маран - пеламида томурау джылан - удав уу джылан - гюрза, гадюка учхан джылан - кобра шугут джылан - гадюка

КЕСЕЛЕККЕЛЕ

анъач - игуана багъырчакь - веретеница гургун/кеселекке - ящерица доршун - трогонофис кёктюй/кёхтюй - агама къаршаякь - геккон кьазгьанч - амфисбен кьушгурун - гагтерия гурун - ящерицакъулакълы кеселекке - плащено­

сная ящерца мырдыуукь - живородящая ящерица джелмаууз - дракон кьум ташсар - молоха орманды - василлиска самсар - варан сандакь - сцинк сарыскы - желтопузик ташсар - круглоголовка уу кеселекке - ядозуб н ш ндж икъ ^щ щ ^

Page 22: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

21хырбай - хамелеонэбзе кеселекке - (см.)семендерсуу кеселекке - (см.)суу семендер

ТАШМАКЪАЛА

джашил кьатан - суповая черепаха кьыр кьатан - степная черепаха мырды кьатан - болотная черепаха пнл кьатан - слоновая черепаха кьатан/ таш макьа - черепаха тенгиз кьатан - бисса чын кьатан - китайская черепаха

САРЫУБЕКЛЕ

къара сарыубек - черный кайман мисир сарыубек - нильский крокодил америка сарыубек - американский

аллигатор чын сарыубек - китайск. аллигатор сарыубек/сарыуек/б/ -(уст.) дракон,

крокодил хинди сарыубек - гавиал

КЪУРТЛА-ГЫБЫЛА

агьач гыбы - лесной паук акърлб/акьыраб - итальянск.

скорпионалтаякь - таракан бауур къурт - печёночный

сосальщик бёккю - тарантул бешаууз - пятиустка бичен гыбы - сенокосец бузоубаш - сольпуга/фаланга/ букьлесин-/кьурт/ - солитер губу/гыбы - паук джер гыбы - пальниград джыланкёнчек - прудовик, улитка джюз аякъ - мокрица_______________

ёрюмчек - паук-крестовик кичиу гыбы - рицинулей къан гыбы - рунец овечий къуба къурту - мокрица кьулакъчы - сороконожка къыба сууалчан - клубок аскариды къыркъаякъ - сколопендра мал гыбы - клещ мамукъ гыбы - красный паук машы къурт - возбудитель вертянки метеке - улитка сууалчан - глист сюллесин/сюлесин - эхинококк тартма сууалчан - бычий цепень текелимююз - роговая катушка теликючюк - гусеница-плодожорка уу гыбы - ядовит паук чабак къурт - дождевой червь чилле къурт - шелкопряд эт къурт - личинки овода юй гыбы - домовой паук

КЪАМЖАКЪАЛА, КЪУМУРСХАЛА, ЧИБИНЛЕ

агьач бит - тляагьач къамжакъ - жук-дровосек амбарк къамжакъ -хлебный щелкун ауузтос - цикада айрыкъуйрукъ - уховертка айрыкъулакъ - стафилин пахучий баджанакъ - жук-усач бал чибин - пчела бит - вошь бюрче - блоха будай бит - долгоносик багьырбаш чибин бызбылдыкъ - жужелица гардош къамжакъ - колорадский жук гумулджук/джумулджук - муравей гебелекке/дибилдирик- бабочка ДУУДУУ - майский жук

Page 23: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

22

ургьуй - комар уууакъ чибин - мошка чибин - муха

джер чибин - земляная пчела джюджю - муравей червяки джюджюкъарын - муравьин. лев джаннган къамжакъ - светлячок ийисли къамжакъ - навозный жук ит чибин - шмель каска - кузнечик кёк чибин - синяя мясная муха кюе - молькюе гёбелекке - совка къандагьай/къамжакъ - клоп къара къамжакъ - карабус-леондер къасхалта - стрекоза къумурсха/эбзе - муравей къыблахан/учдакет/сюймчю къамжакъ - божья коровка къызылбет - красноклоп локъра чибин/саскы/б/ - овод маджа - медведька мыйыкълы къамжакъ - усач

дубовоймюйюзлю-къамжакъ - жук-олень мурчха - термит номарт/чибин/ - шершень оймат гёбелекке - репейница сары гыбы - паук-аргиоп сары эбзе - рыжий муравей сары чибин - оса сенгирчке - сверчок сокъур чибин - слепень суу бюрче - водян блоха суу къамжакъ - блоха суу сенгирчке - водомерка сюлюк.. - ?сют гёбелекке - белянка тырсыкъ - жук клещевик тауукъ бит - куриный клещ терек эбзе - муравей скотовод тюклю къамжакъ - жук долгоносик тенгиз бюрче - морская блоха ундурукъ бити - постельнный клоп

КИЙИКЛЕ, СУУ КИЙИКЛЕ

айракъ/аркъар - архар акъ кийик эчки - снежная коза ала буу-лань, нарт кийик - лань америка доммай - бизон гаммеш - буйвол гаяуз - кашалот гуран буу - олень випити гурхар/матрос эшек/ - зебра деубалыкъ/суучар - дельфин доммай-зубр, буз доммай - овцебык джейран - газель, джейран джугъутур - туркъая джугъутур - центр.кавказк. туртогьайбаш джугъутур - зап. кавк. турджур - косулядзейран - дзерензил/сил - тюленьирек - дикий баран, муфлонкергеден/керге - носорогкъабан - кабанкъабаргьай къабаргъа - кабарга къандагъай - лось къашха эчки - серна къутас - якмарал - самка оленя

2 благородныый олень маркъар - винторогий козел окъбурун - нарвал пил/фил - слон покун - годовалая косуля райма - белая газель сайгьакъ - сайгаксюр/мюйюз/ - ........?сурахай/геппеген - жираф таппыр - тапир

Page 24: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

23

тайтал - антилопа тарпан - тарпантенгиз гаммеш - морская корова тсртмюйюз - четырехрогая антилопа тогьайбаш тайтал - саблерогая

антилопатюе - верблюд тау эчки - безоаров. козел тибет ийнек - горал хинди ийнек - гаур, гаял шаулакъ - газель, джейран закавказск. шимал буу - северный олень ыргьанджик - морж эчкибаш - гну белохвостый юнюс балыгьы/балина - кит элик - карликовая антилопа/кавказск./

КИШТИК МАТАЛЛЫЛА

аслан - левакъ барс - ирбис/снежный барс/ала барс - гепардбарс - леопардбабыр - уссурийский тигрбургъут киштик - степной котбылгъырай/былгьыр - перевязкагырнау киштик - сиамский котджаз киштик - лесной котджыйы барс - циветта, виверкаджолбарс/джулбарс - ягуаркъаблан/кьаплан - тигркъамиш киштик - хаускъара барс - пантеракьаракьал - каракалкичибарс - оцелоткьумукь киштик - манулсары барс - пумаслеусюн - рысьсуу киштик - выдратау аслан - горный левтенгиз киштик - морской котик

эрмен киштик - хорек

ХУРДЖУНЛУ ДЖАНЫУАРЛА

къалтакъарын, хурджунлу джур -- кенгуру

кьалта/хурджунлу айю -- медведь-коала

къалтакъурт - сумчатый волк кьалта сабур - опосум хурджунлу киштик - сумчат кошка хурджунлу кирпи - ехидна хурджунлу лобан - сумчат крот хурджунлу пилбурун - проехидна хурджунлу суусар - сумчат куница къалтатыйын - сумчат белка кьалта эбзекьарын - сумчат. муравьед

МАЙМУЛ МАТАЛЛЫЛА

америка маймул - ревун бичин/бишин - орангутан гытдау - лемур деудеу - горилла джандамар - лори джекмишин - мартышка кырдыу - шимпанзе наснас - макака маймул - павиан къырсауул - бабуин уллутабан - долгопят

ХАЙУАНЛА

айгьыр/аджир - жеребецат - лошадьалаша - меринбайтал/бие - кобылаийнек/сыйыр - коровакиштик/гытта/мыйышыкъ -кошкаэшек/гыртман - осел

Page 25: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

24

гылыу/гыгылыу - осленок ит/парий - пес, собака теке/эркеч - козел кьозу /тумакъ/ маркъа - ягненок ёгюз - вол джоргьа - рысак къочхар/гочар - баран къой - овцатана/ууанык - телка/бычок кючнж/калкай - щенок тюйке - верблюженок

КЪАНАТЛЫЛА ДУНИЯСЫ-МИР ПТИЦ

акъбойдакъ - джек-вихляй агьач тауукъ/агьач къакъгьыч -

-дятелалтын тауукъ - павлин агьач чыпчыкъ/къыжна - дятел байрамджак/шайтан тауукъ - удод балабан тауукъ - выпь гуппур тауукъ - киви дууадакъ/дудакь - дрофа джаз тауукъ - курапатка джумарыкь/тауукъ/ - улар къайсар тауукъ - лирохвост кьая джаз тауукъ - кеклик кьаяпалпуч - каменный глухарь къырым тауукъ/гура/курий - индюк къыр тауукъ - турач къырым дууадакъ - стрепет мараб чилле - марабу ногьай чилле - выпь

КЪУШЛА

акъ гылын къуш - белая сова акъ кьуйрукъ къуш - орлан-белохвост алтын къуш - жар-птица анкъа къуш - феникс

байкьуш - сипухабайчы къуш - сычберкьут/уучу къуш - беркутбыздыкъ - сычикгебен къуш - канюк, сарычгылын къуш - совагытджыр - кобчикдангыл къуш - подорликджайлыкь къуш - осоедджабалакъ къуш - неясытьджаннет/чынчыкъ/къуш - райская

птицаджылкъычы-къуш - лунь полевой джыртхыч къуш - орел-стервятник кечеги къуш - козодой кёк гылын къуш - ястребиная сова къара къуш - коршун, большой гор­

ный орел къара лячин - чеглок къартчыгъа - ястреб-переплятник кьая гылынкъуш - сплюшка къуш - орелмырды тауукъ - камышица сакьаллы тауукъ - бородатая

куропата станбул тауукъ - цесарка тартар - коростель-дергач турна/зурнук/къырыу - журавль тюе къуш/деу тауукъ - страус фундук тауукъ - рябчик чегет тауукъ - тетерев къызылкъулакъ чегеттауукъ -косач палпуч - глухарь чын тауукъ - фазан къара чегет тауукъ - дикуш лакъылдакь - аист чилле - цапля бууадакъ - каравайка къасардакь - фламинго деу чилле - китоглав мисир турна - колпница

Page 26: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

25теппели чилле - молотоглав къулакълы гылын къуш -ушаст, сова къызыл лячин - пустельга къымыжабоюн-къуш - черный гриф лячин - сокол, дербник мыллыкчы къуш -орел-могильщик мырды къуш - болотная сова марыт къуш/чайкъар - чайка оба къуш - курганник палапан/къуш/ - балабан сары лячин - сабсан кам чайкъар - крачка таукъуш - орлан темиркъуш - поэт, самолет тенгиз къузгъун - балкан тенгиз къуш - скопа токълучу къуш - ягнатик-бородач туту къуш - попугай тюз къуш - степной орел таджы туту къуш - кокаду уку - филинчайлакъ къуш - коршун чарлакъ къуш-ястреб-тетеревятник чыгырбаш къуш - белоголовый сип шорбат къуш - сыч, воробей тойгьун/лячин/ - кречет

МЫРДЫ КЪАНАТЛЫЛА

акъ къабчыкъаууз - белый пеликан агьач тартар - вальдшнеп алтын къыргьый -золотист ржанка бытбылдыкъ - травник гюрджю тартар - гаршнеп гюттюбурун - бекас ала къыргьый - кречетка кечеги къыргьый - авдотка къыргьый - чибис къара тартар - черныш къырым тартар - кроншнеп мизбурун - шилоклювка мисир къыргьый - тулес

мырды тартар - кулик-перевозчик мырды чакъынджикъ -кулик-сорока мырды чыпчыкъ - кулик-воробей орус бытбы - дупель харам тартар - кулик чалкъыбурун - серпоклюв чегет бытбыл - щеголь туркъу/турукъкъу - турухтан

КЪУЗГЪУН-ЧАУКАМАТАЛЛЫЛЫ

ала къаргьа - жулан кёк къузгьун - сизоворотка кёк чакъынджик - голубая сорока къара къаргьа - черный ворон къара чаука - черная галка къаргьа - ворона кьаркъанат - сорокопут къузгун - ворон къыжкъыж - сойка къызылаякъ чаука - альпийская

галкатенгиз къузгьун/бакълан - бакланчакъынджик - сорокачегет чаука - ореховка/кедровка/

КЪАРЫЛГЪАЧЛА

акъбоюн кгьарылгьач - городск.ласточка

къара къая къарылгъач - черныйстриж

къарылгъач - стриж кюрке къарылгъач - береговая

ласточка

ТЕГЕНЕК-ТОРГЪАЙЧЫПЧЫКЪЛА

ала торгьай - славка ястребиная

Page 27: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

26

алтын торгъай - пеночка джаннет чыпчакъ - королек джашил торгъай - зеленая

бормотушка кёк торгъай - славка къара торгъай -славка-черноголовка кьой чыпчыкь - скворец кьошкьаш торгъай - рогатый

жаворонок кьазакь торгъай - жаворонок

черныймырды торгъай - болотная

камышовка торгъай - жаворонок полевой чегет торгъай - юла юй торгъай - канарейка чокайбаш торгьай/терекку - садовая

славкашорбат чыпчыкь - воробей

ТЕГЕНЕКЛЕ

акъ сабанчыпчыкъ - белаятрясогузка

бёдене - перепелгергеджиз/герге чыпчыкь/б/-синица джууулдар - сверчек кёкбойчукъ - варакушка къарабаш сынчыуукъ - черного­

ловый поползень сабанчыпчыкъ - трясогузка сары сабанчыпчакь - трясогузка

желтая сарыбашчыкъ - овсянка суу чыпчыкь - оляпка суу джууулдар - сверчок речной сыйыртхыч - пищуха сынчыуукъ - поползень тайгьар - вертишейка ысмашчыкъ - пингвин тегенек чыпчыкь - конек ургьуюкь - мухоловка

БУЛБУЛЛУ КЪАНАТЛЫЛА

азанчыпчыкъ - зарянка ала чыпчыкь - каменка акьбаш чыпчыкь - чекан булбул - соловей ГУГУК/кукук - кукушка гитче голукьылды - певичий дрозд голункьылды - дрозд-деряба къара голункьылды -черный дрозд кьызылкъуйрукъ - горихвостка

САРЫН ЧЫПЧЫКЪЛА

балий чыпчыкь — дубонос быздыкь — сычик кендир чыпчыкь — коноплянка джемджегун — чиж джашил чыпчыкь — зеленушка кюйеу чыпчыкь — чечевица къарабашчыкъ — снегирь къоланкьылды — щегол кьыбчакъбурун — клест-еловик кьылычбурун — зимородок сарыча/сары чыпчыкь — иволга тау сарыун чыпчыкь — вьюрок сарын чыпчыкь — зяблик чибинчисюймез — щурка

КЕГЮРЧЮНЛЕ

акътёш кёпорчюн — белофудый голубь

гитче чегет кёгюрчюн — малая горлица

агьач кёгюрчюн — клинтух безгер кёгюрчюн — турман гор кёгюрчюн — дутыш кёгюрчюн — голубь джашил кёгюрчюн — якобинец

Page 28: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

27

кьая кёгюрчюн — скалистый голубь къум кёгюрчюн — бурый голубь къырым кёгюрчюн — павлинный

голубьуллу кёгюрчюн — вяхирь уллу чегет кёгюрчюн — большая

горлицачегет кёгюрчюн/ кёпорчюнсыман

— горлица

КИЙИК КЪАЗЛА БАБУШЛА

агьач бабуш — гоголь акъкъуу — лебедь-кликун бакъбакъ/бабакъ — кряква гырын бабуш — крохаль джер бабуш — пеганка кёк къаз — гуменник кийик бабуш — огарь кийик къаз — серый гусь къанкъылдакъ/къанкъаз — поэт.

лебедькъууудакъ — поганка къыекъаз/кьыркъаз — казарка къылкъуйрукъ — шилохвостка суу бабуш — савка, нырок тенгиз бабуш — синьга чубар бабуш — чирок шимал бабуш — мандаринка къанкъуудакъ — гагара

ЮЙ КЪАНАТЛЫЛА

адакъа, адакъай, бакъырчы, гукурук, гукуркку, къызылбаш (б), къораз, хораз, къуукьуу, къукъукъ (разг.), къыттай, къычырыучу, таджыбаш, таракъбаш, эркек —

петух (15 названий петуха) бабуш/бабакъ/бабур(самец) — утка гогуш/гогиш (б)— курица, индюк курий/гурий/кура/гура къырыу/К Ъ Ы £ Л Ь 1 £ /К Ъ Ь 1 ^

рым гогуш — индюк (8 названий) къырлыу/кьурлукъ — редко журавль готман тауукъ — большая курица

карачаевской породы, к готской никакого отношения не имеет

дакъ/дагъукъ — птица, курица (уст) тауукъ — см. дакъ къаз — гуськъырымбабуш — индоутка эркеккъаз/къанкьаз — гусь-самец

БАЛЫКЪЛА ЧАБАКЪЛА АЛАМЫ

айбалыкъ — рыба-луна айры чабакъ — рак акъ балыкъ — белуха акъ окълан — белуга акъ амур — белый амур ала чабакъ — барбус амур — амурбалыкъ — глубоководная, морская

рыба бал/балина — кит гамбал/ганбал — рыба-буйвол гегел чабакъ/гегелек —

лжелопатонос гюлбалыкь — крылатка деумерсин — калуга диккич/диккиш — колюшка джамбалыкъ — плотва джылан чабакъ — угорь зуркъу/зурукъкъу — синец инджик чабакъ — зеленчукск. аготва итбалыкъ/къыршы — акула кёк чабакъ — уклейка кишиу чяабакь — палтус кюмюш чабакъ — карась къалкъанбалыкъ — камбала къара балыкъ — линь къара ганбал — буффало къара теш — подуст къарбала — чехонь

Page 29: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

28

къарылгач балыкъ — летучая рыбакъыракъ — серушкаморсукъ — гольцымыйыкълы балыкъ — налиммыйыкълы чабакъ — усачнарбалыкъ — красноперкаокълан — осетрапил балыкъ — моржрынчы/ырынчы — сельдьсары ыргьай — лещсазан — сазансары чабакъ - рыбецсаз балыкъ - густерасапран чабакъ — форель кубанскаясалар — протоптерсегизаякъ — осьминогтамасу/тамыс — быстрянкаташман - миноногатенгиз аслан — сивучтенгиз аначы — медузатенгиз джек — морской черттенгиз тай — морской конектерк балыкъ — воблатокъмакъбаш — бычоктурна балыкъ — щукатыппысыкъ/тыппысдыкъ — пузаноктурпан — скаттюлке — тюлькатюйлен — тюленьузун балыкъ — судакхахал чабакъ — окуньхарам чабакъ — ершчабакъ - 1. рыбка 2. пескарьчартан — крабчирги балыкъ — рыба иглачемчек (кубань) — тараньчимдик — шиповникчукъучан — чукучаншамкиз — верховка/овсянкашамайыл — шемаяшышман/шишмен — толстолобикшаббут — жерехюнюс балыггы — кит

ДЖЕРДЕН ЧЫКЪГЪАН МАГЪАДАНЛА ЭМДА

ХИМИЯЛЫКЪ ЭЛЕМЕНТЛЕ

акъ алтын — платинаакъбур — мелакъ зумурут — растеритакъ къалай — никельакъ джаухар — фианитакъ индер — колеманитакънюр/акъ нюрджанат — белый

фосфоракъ накъут — лейкосапфир акъ кюмюш — таллий акъ топракь — белая глина ала багъырташ — борнит алау/таш/алау/болат — тантал аджюташ/алджюташ — гипс алтын — золото алтынболат — пирит алтын-гяухар — хризоберилл ауур кюмюш — барий аргьын/кекджанар — аргон ахлау таш — березит ачыуташ — квасцы багьан — минерал багъыр — медь багъырташ — малахит багьырджаухар/таш — селенит берю темир — вольфрам бозболат — ванадий бозгяухар — висмут бозджаухар — кремний болат — булат бозкемюр — бурый уголь бозтемир — ниобий боркъун — водород бузакъ/сары тылчы — фтор бузакъташ — флюорит галты — галий гарман (таш) — германий гинасуу — ртуть

Page 30: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

29

ползомур/гюлзумурут — воробьевит гюлчс — родий порбеш (таш) — асбест гяухар — бериллий гяухарат/гиухарташ — бертрандит гяхнн гаш — лиственит (ыны темнр — литий цалгюзюр — бриллиант доббакъ — томпак деуболаг — титан доббакъ ал гын — палладий доббакъ — молибден дюрболат — хром джанболат — иридий джанкъы/къызылджанар — неон джаухар — кристалл джаухар мнила — хрусталь джаууз таш — алебастр джашнл таш - паста ГОИ (шлиф.

паста разраб. Гос.оптич. института СССР)

джашил зумурут — изумруд джез — медь (желтая), латунь джслим таш — янтарь джелим топракъ — красная глина джнбкн таш — серецит джыйм гаш — осмий джылан таш — серпентин зубарджат - хризолит. Зубарджат и.с.ж. зумурат — берилл зибил джаухар — лантан ннджи-бисер — жемчуг нндср джаухан — бура бор индер — борацит Искандер таш — александрит иссисуу/къайнар суу — гейзер кёгала таш — лазурит кёк ба1ъы р — куприт кёк джаухар — сурьма кёк кемюр — киноварь кёк накъут — голубой сапфир кёк таш — медный купорос кёктемир — цезий кёмюрсун — углерод

кёрдеуюк — железный купорос кимитлик-кимтиджаухар — йод кирпик таш — красный гранат кюкюрт — сера кюкюрт багъыр — халькозин кюл таш — туф кгомюш — серебро къайнар — гелий къанга таш — плитняк къара алтын — нефть къара багъыр — ковеллин къара джаухар — телур къара состар — черный гранит къара темир — литое железо къара таш — базальт къара тытырыкъ — антроконит къара чоюн — черный чугун къарандаш — графит къаргъататуз — слюда къатлама — сланец къоргъашин таш — касситерит къурч — булат, сталь къуушат — ксенон къызлдаш — аурупигмент кьызылбагъан — рубидий М агадан — руда, металл мамукъ таш — пемза марджан — коралл медженез — магний мермер — мрамор мияла — стекло мыдых таш — рутил накъут темир — корунд налмаз — алмазнаршаб/маршаб — бронза, латунь шорджанат/таш — фосфор(ит) ормангаш — рутений отташ — доломит откъусхан — вулкан палан — полоний наташ — калий саз топракъ — глина сары джаухар — лиддит (англ.)

мелнит(франц), шимоза (япон.)

Page 31: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

30

сары зумурут — гелиодорсары кюмюш — кобальтсары наршаб — латуньсары багъан — цирконсенгюч — цементсилти таш — натрийсипи таш — гафнийсослан/состар — гранитсостар къаталама — гнейссуу индер — гидроборацитсытран — стронцийташ кемюр — кам. угольтаухар/тау джаухар — кремнийитез/тезкир — азоттезборкгьун аммиактемир/болат — железо (рений)тенгиз джаухар — аквамаринтоппас — топазтуз — сольтунч таш — бронзатуршу/турч — кислотатутбагъай — кадмийтылчы — газюй'тылчы — метантуч — алюминийтуч таш — бокситтытыр/таш — известь/няктутурукъ — сплав олова с металломтютюй — цинктытырыкъ — кальцийтатырай — порфирхауа таш — метеоритхунер таш — гехницийхылыш/хылыш таш — астатхилшемир — индийчокъуракъ — ракушкачын — фарфорчын топракъ — коалинчырпык — антимонитчычхан от — мышьякчоюн — чугуншыбыл — радийшыбылакъ - роданысканты — скандийэриз/эрзин — олово

ДЖУЛДУЗЛА ФАЛАКЛА АЛАМЫ

ай — лунаакъ джулдуз — сириус акъраб дж. — скорпион алгау дж. — нептун ашхам дж. — вечерняя венера байрым дж. — марс балыкъ дж. — созв. рыбы боюнсхала — созв. весов бугьачар — телец гида — созв. ориона гёгенчи — созв. водолея гочар — овен джер — земля джулдуз — звезда джтегейли — большая медведица илкер — созв. плеяды катиб дж. — меркурий ксгет дж. — стожары керууан къыргьан — юпитер кюн — солнце кьандауур — кентавр къауал — стрелец къой джол — млечный путь къыбла дж. — канопус марытла — 1,созв. лебедь 2. малая

медведица (б) нокъун дж. — козерог сарыгъайла — малая медведица сарытон/сюрюучю дж. — сатурн танг джулдуз — утрен. венера гемиркъазакь — нолярная звезда темиркъазыкъ — см. темиркъазакъ тотай дж. — созв. девы хайдар дж. — созв. льва тору айгыр, сары айгыр — звезды

из созв.Большой медведицы чартан дж. - созв. рака чолпан — венера эгиз дж. — плутон эштар - восмиконечная звезда

(астер греч.)

Page 32: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

АЙЛАНЫ ТАБИГЪАТ АТЛАРЫ .

1. акъ гон ай — январь2. бурул ай — февраль3 балдыр /балдыраджюз ай — март4. луккур ай — апрель5. готман ай — май6. башкъусхан ай — июнь7. бузчачар ай — июль8. къыркъар ай — август9. къыркъаууз ай — сентябрь10. согьум ай — октябрь11. аргьыш ай — ноябрь12. алтайгьыр ай — декабрь

Башил, эндреуюк, тотур, бийгерги, никол, байрыма, абустол, апсаты, чонпа, элия, шабаг, хычауман - бу айла табыныу бла байламлыдыла.

Page 33: Ж: Ms ш шршш ййй&х QARACAJ-MAL8AR-0RUS-. · 2014-05-07 · ачыгокка - ромашка аптечная ачы гяхнн - серпоносик ачы къудору

Карачаево-балкарско-русский терминологический словарь объектов природы (около 2000 слов)

Кьарачай-малкъар-орус табигьат сёзлюк (2000 джууукъ сёз)

Составитель: Боташев М.О.

Технический редактор: Лайпанов Р.А

Все замечания и пожелания просим направлять по адресу:КЧР. Малокарачаевский район, п. Красный Курган ул. Родниковая 10

Боташеву Мухтару Олиевичу