New Endocrinologie - RozenbergSport · 2019. 11. 19. · Endocrinologie Robert Rozenberg © 19...

Endocrinologie Robert Rozenberg © 19 November 2019 www.rozenbergsport.nl Pagina 1 van 23

Endocrien Hormonen Schildklier

Bijschildklier Nier

Bijnier schors (cortex) Bijnier merg (medulla) Ortho effecten

Hersenen Hypothalamus Hypofyse (anterieur) Hypofyse (posterior)

Lever Pancreas Gonaden Gastro-intestinaal Vetweefsel Spier Hart Sport Cytokines

Cytokines algemeen Cytokines specifiek Adipokine

Myokine Endotheel Prostaglandines

Groeifactoren Interleukines

DM 1 DM 1 klinisch DM1 en sport DM 1 behandeling

DM2 Epidemiologie DM 2 oorzaak Adipocyt dysfunctie Beta-cel disfunctie Ectopische vet depositie Diabetische myopathie DM 2 klinisch DM 2 behandeling DM2 en sport

DM 1 & 2 DM diagnose DM glycatie DM oxidatieve stress DM endotheel dysfunctie DM & voeding DM complicaties DM coma

Referenties

Endocrien

MEN multiple endocriene neoplasie, familiaal, zie oncologie

Up / down regulatie Up regulatie = meer hormoon R, down andersom

cAMP Stimulus .................. hormoon (first messenger) op R Functie .................... second messenger Productie ................. uit ATP

Hormoon concentratie Afh van plasma volume, inspan = volume = horm conc

Hormonen

PTH Zie Bijschildklier

ACTH Zie Hypofyse (anterieur)

Adiponectine Zie Vetweefsel

Aldosteron Zie Bijnier schors (cortex)

GH Zie Hypofyse (anterieur)

Groeifactoren Zie Hemato immunologie

Leptine Zie Vetweefsel

Renine Zie Nier

Serotonine Zie Neuro fysio

T3/4 Zie Schildklier

Testosteron Zie Bijnier schors (cortex) Zie Gonaden

Schildklier Basedow Oorzaaktoegenomen jood inname → T3/4 stijgt

Cretinisme Oorzaak ................... congenitaal T3 tekort Symptomen ............. solumnent, irreversibele mentale retardatie Diagnose

hielprik

Duikende goiter euthyroid maar compressie probleem

Goiter vergrote schildklier (goed of kwaad)

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Hemato%20immunologie.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Neuro%20fysio.htm


Graves(-Basedow) Oorzaak AI: anti-TSH-R, homogeen vergrote schildklier, freq

Symptomen T3/4 toename, exoftalmie, myxoedeem (beide enkel bij Graves, myxoedeem ook als term gebruikt bij hypoT), anemie, Ca2+ toename

Hasimoto thyreoïditis Oorzaak AI op thyroid peroxidase

Epidemiologie In Nederland meest voorkomende vorm van hypothyreoidie

Symptomen hyper (thyreotoxicose), maar later hypo

Hyperthyreodie Oorzaak

• Graves-Basedow: anti-TSH-R

• Toxisch adenoom: nodusevolutie event. multinodul.

• Hasimoto (begin): anti-thyreoglobine

• basedow: joodintox

• chorionca uterus/testis: TSH prod

• amiodarone: joodhoudend

• factantia hyperT: iatrogeen T3/4 Symptomen

• HR, BD, nausea, moe, warm, thermofoob, tremor, dyspnoe, onrust

• Hb toename (T3 → toename O2 verbruik → toename EPO)

Hypothyreodie oorzaak

(myxoedeemGraves)

Primair (schildklier probleem)

• cretinisime

• iatrogeen: radiotherapie, medic, HK

• Hasimoto (later)

• graves (eindstadium)

• De Quervain Secundair (hypofyse probleem)

• syndroom van Sheenan Tertiar (hypothalamus probleem)

Perifeer

Hypothyreodie Prevalentie 5,8 / 1000, vrouw:man=5:1

Symptomen ONDANKS BEHANDELING TOCH VAAK KLACHTEN

• moe, spierzwakte

• snel koud

• obees, vocht in gezicht, oogleden en benen, dikke tong, hese lage stem

• koude, droge, ruwe huid, haaruitval, brokkelige nagels

• constipatie, slechte eetlust

• gedaalde voltages op ECG

• perifere neuropathie: tintelingen

• depressief (serotonine daling)

• anemie (mogelijk tgv hypothermie)

• overmatige menstruatie

• carpal tunnel syndrome (29%) Pathohysiologie

zie T3 effecten Diagnose

TSH hoog, FT4 laag

Hypothyreodie behandeling T4 ............................ • meestal wordt de oorzaak niet uitgezocht, maar gewoon behandeld

• synthetisch T4 (Euthyrox, Eltroxin, Thyrax, Levothyroxine), starten met 0,025 mg en ophogen per 2 weken tot 0,1-0,15 T3

• T3 wordt normaal niet gesuppleerd, maar kan wel (voordeel: direct effect, nadeel: hyperthyreoidie nevenwerkingen) TSH waarde

steven naar een laagnormale TSH (tot 1,5) Voeding

extra selenium (vlees, vis groente), tekort kan oorzaak zijn Training

kracht (om atrofie te compenseren)

Hypothyreodie subklinisch Definitie TSH hoog, FT4 normaal

Behandeling geen, tenzij klachten verhoogde kans op hart- en vaatziekten en verhoogd cholesterol: cholesterol remmer overwegen

isotopenscan warm = ad, koud = ca

myxoedeem A) Enkel bij Graves, pretibiaal geen oedeem, maar mucoid, rood, ruw

B) ook naam voor T3/4

Quervain = subacute thyreoïditis

Virus, post-partum, zelflimit, pijnlijk

Schildklier as Definitie

hypothalamus → TRH (thyroid releasing hormoon)

hypofyse → TSH (thyroid stimulerend hormoon)

Schildklier → T4

perifeer → T4→T3→T2→T1→excretie

T3 (thyroxine) Afgifte schildklier (T3 is actiever dan T4, T4 omgezet in weefsels naar T3) T4:T3=80%:20% vrij T4 = 0,02% vrij T3 = 0,2%

Stimulus TSH

Sport

bij inspan

http://www.rozenbergsport.nl/


T3 effecten Energie metabolisme

• receptor gevoeliger → glycolyse + glycogenolyse + bruin vet lipolyse

• toename insuline gevoeligheid Cardiovasculair

• gevoeligheid 2 en receptoren neemt toe

• vasodilatatie Erythrocyten

• toename temperatuur → toenam erythrocyt productie Spiergroei

• stimulatie P21 eiwit en myogenine Zenuwstelsel

• toename serotonine (daalt bij depressie)

D1-3 Defintie Iodo-thyroine deïodinase

Functie

D1: T4→T3

D3: T4→dT3

rT3 Definitie reverse T3 bindt T3 receptor, maar resulteert niet in activatie

Teken van Von Graeve oogwit boven oog te zien, dr exoftalmie + levator palpebra spasme: T3/4 toename, bij elke hyperT

Thyreotoxische storm T3/4 toename & stress = tachycardie + vasculaire collaps + koorts, snel veel I + PTH

toxisch (multinodul.) adenoom nodus die T3/4 produceert, ontstaat uit lang bestaande goiter

Vrij thyroxine index T4 / residuele T3 uptake x 100 Bijschildklier

Hyperparathyroidie Oorzaak

kan sec. Door vit D of P toename (chron. nierinsuff) Symptomen

Ca2+ toename : Nierstenen, ulcera, polyurie, peescalsificaties

PTH Definitie parathyroid hormoon

Localisatie achter schildklier, enkel mm’s, 1-8 stuks

Afgifte bijschildklier

Stimulus

Ca2+ Effect

Ca2+ toename, P afname door:

1) botafbraak (osteoclast)

2) retentie in nier

3) absorptie in darm Sport

duurinspanning: toename

Nier

Renine Functie

converteert angiotensinogeen (lever) → angiotensine Sport

toename bij inspanning (compensatie vochtverlies)

Erythropoetine Zie ............................ Medicatie

Angiotensine II

RAAS Definitie = renine – angiotensine – aldosteron systeem

Stimulus renaal baro receptor

Mechanisme

Angiotensinogeen → (via ACE) → angiotensine II (vasoconstric) → Angiotensine III (vasoconst)

aldost (Na retentie = bd) Bijnier schors (cortex)

(mineraal) corticoïden Zie Aldosteron

Addison Definitie ................... bijniercortex insuff. = (cortisol+androgenen+aldosteron) afname: hyperpigm. (ACTH is hoog)

afname adrenaline(normaal: glucocorticosteroiden → + → fenyl-N-methyl-transferase → + → adrenaline)

Oorzaak ................... • auto-immuun: destructief op de bijnier cortex of blok ACTH op de receptor

• infectie: TBC

• tumor: MEN, adenoom

• stapelingsziekte: sarcoidose, amyloidose, ijzerstapeling

• bloeding: syndroom van Sheehan, anti-coagulatia, meningococcen sepsis: syndr. Van Waterhouse-Friderichsen)

• congenitale adrenerge hyperplasie (zie CAH) = 21-hydroxylase deficiëntie (MAAR androgenen toename) Epidemiologie ......... meestal auto-immuun vorm

kan ontstaan op elke leeftijd man=vrouw

Histologie ................ auto-immuun: lymfocytair infiltraat + fibrose

Symptomen ............. • moeheid, spierpijn, spierzwakte

• hyperpigmentatie

• gewichtsverlies, anorexie, misselijkheid, braken, diaree, anemie, abdominale pijn

• orthostatische hypotensie, K+ toename, Na+ afname, shock

• depressie

• klachten erger bij stress of ernstige ziekte vaak samen met andere auto-immuun ziekten

Risico: Addison crisis • oorzaak: ernstige stress/ziekte/trauma

• gevolg: ernstige hypotensie, ernstig braken/diaree, afname bewustzijn

Behandeling ............ • aldosteron

• cortisol

• DHEA (voorloper testosteron)



Bijnierschors Histologie zona fasciculata (cortisol) zona reticularis (androgenen) zona glomerulosa (aldosteron)

Adreno-corticoid hormonen

Definitie

• mineraal corticoïden (aldosteron) vanuit bijnierschors

• gluco corticoïden (cortisol) vanuit bijnierschors

• androgenen (dehydro-epi-androsterone) vanuit bijnierschors + testis Productie

bijnierschors vanuit cholesterol

cholesterol → progesteron → testosteron + oestrogeen (21-hydroxylase) aldosteron + cortisol

aldosteron Definitie = mineraal corticoid

Effect

• waterretentie/anti-diuretisch: H2O toename

• K+ of H+ daling voor Na+ toename

• distale tubuli Stimulus

RAAS Sport

neemt toe bij inspan

Androgenen Productie bijnierschors + testis + ovaria

Effect zie testis een klein deel wordt omgezet naar oestrogeen en progesteron

CAH definitie ................... =congenitale adrenerge hyperplasie = Addison congenitaal + bijniermerg defecten

Oorzaak autosomaal recessief 21-hydroxylase deficiëntie

mechanisme

• afname cortisol

• afname aldosteron

• toename androgenen

• toename RAAS

• afname adrenaline (normaal: glucocorticosteroiden → + → fenyl-N-methyl-transferase → + → adrenaline) (noradrenaline onveranderd)

Symptomen chronisch braken

Inspanning geen adrenaline: HR 5% lager, glucose lager, geen effect op GH, FFA, verminderde prestatie

Behandeling aldosteron en cortisol suppletie (adrenaline wordt niet gesuppleerd)

Conn Definitie

bijniercortex hyperfunctie (vooral aldosteron = RAAS), HT, K+ , H+ , Na+

cortisol Definitie ................... = corticosteroid = CS = stresshormoon = hydro-cortisone Lokalisatie ............... zona fasciculata in de bijnierschors

Effect ....................... • Energie vrijmaken: lipolyse → keto-acidose, glucose vrijzetting: uit eiwit en leverglycogeen (antagoneert insuline), honger

• immunosuppresie

• toename gevoeligheid voor catecholamines(bloeddruk toename)/glucagon/groeihormoon Piek .......................... bij ontwaken hoge spiegel Waarde .................... ochtendpiek = 400-500 mmol/L (tot 700 bij ouderen) Stimulus .................. ACTH, stress

overtraining = langdurig hoog

Sport ........................ • stijging na zware kracht inspan (tot 2 uur na inspanning, daalt vlot, weinig na duur inspanning)

Cushing Definitie ................... corticoïden teveel tgv tumor Symptomen ............. dunne huid, buffalo hump, moon facies, meer kans op infecties , osteoporose, waterretentie, HT Therapie .................. operatief tumor weghalen Postoperatief .......... soms te weinig corticoiden, dan substitutie nodig

post-op vaak heel veel spierpijn

Prim hyperaldosteronisme Oorzaak ................... bilatateraal adenoom zona glomerulosa

Symptomen ............. HT, K+

RAAS Zie Endocrinologie nier

Steroïd hormonen ................................ Alle andere hormonen zijn peptides Bijnier merg (medulla)

Adrenaline Definitie zie catecholamines

Productie

• chromafiene cellen in de bijniermerg (wordt vanuit noradrenaline gemaakt)

• fenyl-ethanol-amineN-methyl-transferase (PNMT) zet noradrenaline om in adrenaline (dit enzym komt in een kleine concentratie ook buiten het bijniermerg voor)

Secretie

• bij mannen hoger dan vrouwen

• lager bij obesitas Kinetiek

T1/2 is 3 min (groot First pass effect door de lever) Effect

• zie catecholamines

• adrenaline: vooral cardiaal, glycogenolyse, gluconeogenesis, lipolyse van subcutaan vetweefsel

Androsten-edion Functie voorloper van testosteron en oestrogeen, komt uit DHEA

bijniermerg Stimulus neuronale input van de hypothalamus (Nor = NTM)

Hormonen



adrenaline in bloedbaan

Catecholamines Definitie adrenaline (epinefrine) 80% en noradrenaline (nor-epinefrine) 20% van de totale concentratie

Productie zie adrenaline / noradrenaline

Effect

• ortho 1, 1

• 2 = rem insuline

• spier glycogenolyse (geen lever glycogenolyse stimulatie)

• opname K+ in de weefsels (komt vrij bij inspanning)

• daling eetlust

• stimulatie BP aggregatie Sport

• toename bij inspanning

• training: voor absolute inspanning afname (gewenning aan die inspanning) voor relatieve inspanning gelijk of toename Man-vrouw

bij man grotere stijgingen Tekort

verminderde inspanning, minder glucose beschikbaar tijdens inspanning Stimulus

• inspanning/angst

• hitte

• hypoglycemie

DA1 (dopaminerge R) Nier vasodilatatie

Vaten vasoconstrictie

Hart pos inotroop

DA2 (dopaminerge R) Lokatie

• chromafiene cellen in bijniermerg Functie

neurotransmitter regulering:

• daling noradrenaline vrijzetting

• daling adrenaline vrijzetting

DHEA Productie bijniermerg

Functie

• precursor andere steroïden

• remt catecholamine secretie Leeftijd

flinke piek op 25-30 jaar, daarna daling, vandaar de gedachte dat men door suppletie jonger zou worden en de spiegel een marker voor ouderdom is

Doping zie Doping hormonaal

feochromocytoma Productie catecholamine

Plaats bijniermerg (chromaffine celle) of para-aortisch, kan MEN

Symptomen

HT (vasoconstrictie) + HR continue of in opstoten, zweten, bleek Diagnose

VMA (metanefrine, adrenaline metaboliet in de urine) nakijken, indien positief dan CT

vals positief bij -blokker gebruik Therapie

HK

Noradrenaline Definitie Zie catecholamines

Productie minimaal in bijniermerg , meer vanuit de zenuwuiteinden van de grensketen (sympatisch) in het plasma (is in de grensketen een neurotransmitter)

Effect

• zie catecholamines

• noradrenaline: vooral vasoconstrictie (behalve skeletspier en coronair) Inspanning

daling direct na inspanning Ortho effecten 1 2 1 2 3

Adrenaline (endocrien) Adrenaline Adrenaline Adrenaline

Noradrenaline (autonoom ZS) Noradrenaline Noradrenaline Noradrenaline

Lever Glycogenolyse Glycogenolyse Vasodilatatie

Spier Glycogenolyse Vasodilatatie Anabool

Warmte productie

Hart Pos. inotroop Pos. chronotroop Pos. inotroop

Vasodilatatie coron.

Nier/blaas Vasoconstrictie Blaas contractie Ureter contractie NBa+ reabsorptie

+ RAAS + RAAS Blaas relaxatie

Vet Afname lipolyse Lipolyse toename Lipolyse toename

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Doping%20hormonaal.htm


Insuline/glucagon Afname insuline Toename glucagon

huid Vasoconstrictie Kippevel Zweten

Slijmvlies neus Vasoconstrictie

GI Vasoconstrictie Speeksel toename

Sfincter contractie Speeksel afname Peristaltiek

afname

Sfincter contractie Speeksel afname

Sfincter contractie Peristaltiek afname

Long Bronchoconstrictie Bronchodilatatie

Oog Mydriase Afname oogdruk

Bloedplaatjes Aggregatie

Inflammatie Afname histamine

Hersenen Hypothalamus

Melatonine Productie supra-chiasmatische nucleus van de hypothalamus

Stimulus licht (via ogen)

Nut synchronisatie 24 uurs ritme/temperatuur/cortisol/slaap

Slaap zie Psychiatrie

Cyclus

• meeste mensen hebben een 24,5 uurs ritme

• ”ochtendmensen” hebben een korter ritme

• “avondmensen” hebben een langer ritme (>25 uur)

UCP-2 Defintie uncoupling protein 2

POMC neuronen Activatie

leptine → reactive oxygen species thalamus (ook in andere weefsels, mogelijk nadelig) → minder honger

Hypothal – hypofys – bijnier-as ACTH-RF → ACTH → cortisol

ACTH-RF adeno-corticotroop hormoon releasing factor

FSH-RF Follikel stimulerend hormoon releasing factor

GH-RF Groeihormoon releasing factor

LH-RF Luteiniserend hormoon releasing factor

Neuronaal secretie ADH (naar post hypof) Oxytocine (naar post hypof)

TSH-RF = TRH Thyroid stimulerend hormoon releasing factor Hypofyse (anterieur)

ACTH Definitie adeno-corticotroop hormoon = corticotropine

Stimulus ACTH-RF

Effect cortisol, aldosteron FFA mobilisatie prot catabolisme gluconeogenese

Sport training: verhoogde waarden (vetverbruik, glycogeen sparend)

Endogene opioiden Definitie

endogeen morfine: -endorfine, -lipotropine, dynorfine (krachtigste) Stimulus

stress, inspan Effect

pijn, euforie

GH + somatostatine (lever) + PRL

FSH + LH Sport

inspanning → toename

endorfine Zie endogene opioiden

FSH Zie Gynaecologie endocrinologie

GH Definitie groeihormoon = somatotropine

Stimulus

• GH-RF

• endorfine, testosteron

• vroege slaap (REM slaap)

• tijdens/na inspanning Inhibitie

somatostatin Piek

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Psychiatrie.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Gyn%20endocrino.htm


’s nachts (vroege slaap), meer als er overdag meer dan 4 uur is gesport Effect

• proteïne anabolisme = weefsel groei (herstel van inspanning)

• gluconeogenese + FFA mobilisatie (lipolyse, energie voor inspanning)

• lever → IGF1+2 (deze zijn verantwoordelijk voor de meeste effecten)

• vrouw: hogere rustwaarden

• groeischijf stimulatie

• toename bloedvolume (waarschijnlijk de oorzaak bij inspanning) Pathologie

Oud = acromegalie jong = gigantisme, beenopeningen gaan dicht groeiproblemen, GH behandeling: zie Pediatrie algemeen

Sport tijdens inspanning: toename (na 20 min, min 30% VO2max) training: GH toename neemt af (gewenning) inactief: afname


GH deficiëntie Diagnose IGF-1 zie Pediatrie algemeen

LH Zie Gynaecologie endocrinologie

POM-C Nut

Voorloper eiwit voor: melanine, ACTH, -endorfine

prolactine Zie Gynaecologie endocrinologie

Sheeham definitie ................... pan-hypofysaire insuff t.g.v ischemie, na ernstige bloeding bv post-partaal

Simmonds syndrome definitie ................... pan-hypofysaire insuff

TSH Definitie Thyroïd stimulerend hormoon = thyrotropine

Stimulus TSH-RF

Effect thyroxine (T3/4) afgifte door de schildklier

Sport inspanning: toename

Hypofyse (posterior)

neurohypofyse = posterior hypofyse

ADH (vasopressine) Definitie Anti-diuretisch hormoon = vasopressine

Stimulus

• osmo-R in hypothalamus (hoge osmolaliteit) → hypothalamus neuronen

• lage druk sinus caroticus lichaampjes

• lage druk in atrium

• hoge angiotensine conc Effect

toename permeabiliteit distale tubuli = Na+ en H2O retentie (zie Nefrologie) Sport

inspanning: toename training: afname stijging (gewenning)

oxytocine Zie gyn endocrino

Lever

Angiotensinogeen Functie

angiotensine → (via renine conversie) → angiotensine → (via ACE conversie) → Angiotensine II

IGF-1 Definitie insuline like growth factor

Stimulus GH

Inhibitor oestrogeen

Effect

• weefsel anabolisme

• spier hypertrofie

• collageen herstel (zie Training fysiologie) Klinisch

lage waarde → hoger risicio op cardiovasculair event

FBPase Defintie Fructose 1,6 bifosfatase

Stimulatie

• vet voedsel

• obesitas Functie

• zie metabolisme koolhydraten

• honger (honger stijgt bij een inhibitor) Mechanisme

stimuleert CCK + leptine

IGF-2 Definitie insuline like growth factor

Stimulus GH

Effect weefsel anabolisme

somatostatine Effect ....................... GH

Erytropoietine Productie de lever produceert 10% van de erytropoietine

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Pediatrie%20algemeen.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Doping%20hormonaal.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Pediatrie%20algemeen.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Gyn%20endocrino.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Gyn%20endocrino.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Nefrologie.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Training%20fysiologie.htm


Pancreas

insuline Afgifte

pancreas (eilandjes van Langerhans, cellen) Stimulus

glucose stijging Inhibitie

• catecholamines (dus bij inspanning daalt insuline)

• lipiden remmen het insuline effect

• reductie kcal inname Effect

• glycogeen aanmaak (plasmaglucose daalt)

• eiwit anabolisme

• lipolyse subcutaan vetweefsel geremd

• bij hoge insuline dosis bij inspanning glycogeen depletie (tgv reactie hypoglycemie), dit is echter niet in alle studies bevestigd

• afname honger (via hypothalamus, samen met leptine)

• stimulatie ortho-sympathisch zenuwstelstel → o.a. lipolyse (mede oorzaak hypertensie bij DM2) Tekort

er is altijd een minimale insuline hoeveelheid nodig voor glucose verbruik relatief insuline te kort: glucose spiegel te hoog, maar daalt nog bij inspanning absoluut insuline te kort: glucose spiegel daalt niet meer bij inspanning

Sport inspanning: snelle daling (1-2 min) tgv catecholamine en glucagon (tot 72 uur na training) training: daling (verhoogde gevoeligheid)


Glucagon Afgifte

pancreas(eilandjes van Langerhans, cellen) Stimulus

gluc daling Effect

• glucose + FFA + prot gemobiliseerd als energiebron (insuline antagonist)

• gluco-neogenese, glycogeno-lyse DM 1

• een glucagon knockout in DM 1 muizen houdt deze muizen in leven [1]

• -cellen vervangen -cellen bij DM 1

• hyperglucagonemie Sport

langzame toename bij inspanning (stress) → glucosespiegel stijgt

Gonaden

aromatase lokalisatie ................ vetweefsel

Functie .................... testosteron → E

E Zie gyn endocrinologie

P Zie gyn endocrinologie

Testosteron Afgifte testes + bijnierschors

Effect man

• spiertoename, vetafname

• mannelijke primaire en secundaire geslachtskenmerken Effect vrouw

(10x minder bij vrouw aanwezig)

• libido Stimulus

Inhibitie

kcal inname reductie Transport

SHBG (sex hormoon binding globuline) Inspanning

• toename 20 min na inspanning (minder afbraak in de lever, niet meer productie)

• daling na lange inspanning Training

duursport: onduidelijk (sommige studies toename, anders daling) Doping

zie Doping hormonaal

Gastro-intestinaal

Gastrine

Secretine

Chole-cysto-kinine (CCK) Productie darm

Mechanisme

eten → darm leeg → CCK stijgt → honger gevoel (via CZS)

ghrelin Productie maag

Mechanisme

eten → maag leeg → ghrelin stijgt → honger gevoel (via hypothalamus) UCP-2 komt er waarschijnlijk in tussen

GSHR Ghreline receptor

Incretine Definitie

groep van hormonen die insuline productie in de -cel van de pancreas stimuleren Productie

GI stelsel

Oxyntomoduline Effect

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/Documents/AppData/Roaming/Microsoft/Word/Doping%20hormonaal.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Doping%20hormonaal.htm


honger , energie metabolisme , spontane inspanning van 25% Therapie

gewichtsverlies Bijwerking

geen

Peptide YY Stimulatie maag-darm ziekten, bypass chirurgie

Effect

honger

veel → nausea + braken

GLP-1 Definitie glucogon like peptide-1, incretine

Productie GI stelsel: ilieum

Effect

• pancreas: insuline secretie

• endotheel: insuline resistentie endotheel

• maag: lediging

• lever: gluconeogenese

• spier: glucose uptake

• hersenen: honger

• hart: cardic output , protectief (oxidatieve stress , ischemie ) Inhibitie

door DDP-4: inactiveert GLP-1 → GLP-1 (9-36) daardoor halfwaarde tijd ±15 min echter misschien heeft het “inactieve” GLP-1 toch ook functies

Therapie GLP-1 agonisten als therapie in DM2 bv exendin-4 = exenatide = Byetta Exenatide Lixisenatide Albiglutide Liraglutide (Victoza) (bijwerking: nausea)

GIP Defintie

, incretine

Vetweefsel

Leptine Definitie = ob proteïne

Productie

• vetcel

• placenta Stimulus

vet toename → leptine spiegel stijgt → afvallen (alle effecten zijn thv CZS, thalamus) Inhibitie

afvallen / minder kcal inname Effect

• Inzetten puberteit

• Hongergevoel regeling (via ventromediale nucleus hypothalamus)

• Vetpercentage regeling (via ventromediale nucleus hypothalamus)

• houdt een set-point aan: lipostaat Obesitas

• soms tgv genetisch tekort aan leptine

• soms nl leptine niveau maar respons (waarschijnlijk receptor defect) “leptine resistance

• syndroom van Laurence-Moon-Biedl: probleem met leptine-R Inspanning

weinig effect op leptine Toekomst

subcutane leptine injecties doet obese en slanke mensen afvallen zie Voeding farmacologie

Adiopnectine Productie

• vetcel Stimulus

kcal inname reductie

Spier Myostatine Effect

remt spiergroei

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Voeding%20farmaco.htm


Hart

ANF Definitie atrial natriuretic factor

Stimulus overvulling/hoge druk in de atria

Effect afname reabsorptie in de tubuli van de nier

Sport

Tijdens sport Lage intensiteit

adrenaline toename, GH toename, insuline afname → vet oxidatie

Na sport

Cytokines Cytokines algemeen

cytokine Definitie = poly-peptide messenger = eiwit uitgescheiden door een cel om met andere cellen te communiceren

Indeling interleukines: communicatie van en naar (voornamelijk) leucocyten, voornamelijk immunologische functie groeifactoren: cytokines die celgroei en –deling moduleren (remmen of stimuleren)

Cytokines specifiek Definitie Productie Functie

IFN- Interferon MN, fibroblast Blokkeert virusgroei in lichaamseigen cellen

IFN-β Interferon MN, fibroblast Blokkeert virusgroei in lichaamseigen cellen

IFN- Interferon T-lymfocyten, NK-cellen Blokkeert virusgroei in lichaamseigen cellen

Throboxaan Functie vasoconstrictie stimulatie BP aggregatie

Indeling TXA2

Productie bloedplaatjes

Adipokine

Adiponectine Functie

• verhoogd insuline gevoeligheid - remt tri-glyceride vorming in de lever - toename FFA oxidatie in de spier

• dysfunctie bij DM

Adipokine Definitie cytokine geproduceerd door vetcellen (adipocyten)

Adipokines

TNF-, IL-6, MCP-1, RBP-4, adiponectine

RBP-4 Definitie Retinol binding protein 4

Functie

• werkzaam in de pathway naar insuline resistentie bij DM2

TNF- Receptoren voor TNF

• IL 6

• fosfolipase A2 Functie

• induceert inflammatie Sport

blijft constant tijdens/na inspanning

IL-6 Zie Interleukines

MCP-1 Definitie monocyt chemo-attractant protein 1

Functie

• induceert inflammatie

• werkzaam in de pathway naar insuline resistentie bij DM2 Myokine Definitie Productie Functie

Myokine

spiercellen

Endotheel Definitie Productie Functie Stimulus

NO stikstof oxide huid, skeletspier, myocard ontstaat uit L-arginine enzyme: NOS (NO-synthase) endothelial-NOS = eNOS neural-NOS = nNOS inducible/inflammatory-NOS = iNOS

krachtigstee vasodilatator (via guanylyl cyclase)

shear stress, vaatstretch



ET-1 Endotheline-1 Endotheel Vasoconstrictie

Thromboxane A2

Prostacycline I2 Functie vasodilatatie remming BP aggregatie

Indeling PGI2

Productie placenta

PG-I2

vasodilatatie

EDHF Edothelium derived hyperpolarizing factor

Prostaglandines

Prostaglandines Definitie ................... cytokine met vetzuur basis (voor het eerst gevonden in de prostaat, vandaar de naam)

Prostaglanine E2 Effect ....................... broncho-constrictie/dilatatie (afh. van R) GI musculatuur contractie/relaxatie (afh. van R) vasodilatatie hyperalgesie

PG-I2 Zie endotheel

Groeifactoren

VEGF Definitie Vascular endothelial growth factor

Effect angiogenese in spier

IGF-1 Zie Endocrino algemeen

IGF-2 Zie Endocrino algemeen

groeifactoren Definitie lokale hormonen

Halfwaardetijd voor alle groeifactoren kort

PDGF Definitie Platelet Derived Growth Factor

Interleukines

IL-2 Definitie Interleukine 2

Productie T-lymfocyten

Functie

• T/ B lymfocyt proliferatie

• actief tegen bepaalde kankers

IL-6 Sport stijgt met inspanning (tot 100x zoveel)

Functie

• induceert inflammatie

• stijgt bij DM2 Effect

• glycogenolyse uit de lever → hyperglycemie

• lipolyse → plasma FFA toename

IL-10 Definitie Interleukine 10

Functie anti-inflammatoir

DM 1 DM 1 klinisch DM1 en sport DM 1 behandeling

DM2 Epidemiologie DM 2 oorzaak Adipocyt dysfunctie Beta-cel disfunctie Ectopische vet depositie Diabetische myopathie DM 2 klinisch DM 2 behandeling DM2 en sport

DM 1 & 2 DM diagnose DM glycatie DM oxidatieve stress DM endotheel dysfunctie DM & voeding DM complicaties DM coma

Referenties

DM 1

Auto immuun DM 1 klinisch

DM 1 Definitie ................... insuline afh (5-10%)

Oorzaak ................... AI reactie op -cellen = afname insuline productie in de -cellen (eilandjes van Langerhans) Symptomen

veel dorst en veel plassen afvallen zonder dat daar een reden voor is

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/SkyDrive/Geneeskunde/Endocrino%20algemeen.htmfile:///C:/Users/Robert/SkyDrive/Geneeskunde/Endocrino%20algemeen.htm


ziek en beroerd voelen veel honger hebben, of juist helemaal niet wazig zien misselijk zijn of overgeven

Complictaies ............ vooral micro-angiopathie op de voorgrond: nefropathie en retinopathie DM1 en sport

Prestatie Glycemie ................. 4-5 mmol: 20-40% prestatie 7-8 mmol: optimaal voor prestatie, misschien zelfs iets hoger

12-15 mmol: 5% prestatie

Cognitieve prestatie Glycemie ................. optimaal bij 7-8 mmol

Dieet Optimaal 50-60% koolhydraten BCAA 1,8 eiwit/kg (zeker in de groei), 10 ml/kg.uur

Insuline & duursport Risico hypoglycemie

Insuline

bolus 25-75% , 25% voor 30min rustig, 75% voor 1 uur intensief Insulinepomp

50-90% , 60-90 min voor inspanning tot einde inspanning

insuline bolus na inspanning om glycogenogense (echter risico hypoglycemie)

20% gedurende de nacht (24:00 – 3:00)

Insuline & intervalsport Risico ....................... hypergelycemie Insuline .................... sterke wisselingen gedurende de sport, niet te voorkomen, beste: bolus extra na inspanning (hyperglycemie tijdens inspanning niet zo

erg)

Post inspanning Insuline gevoeligheid

gedurende 24-48 uur, dus vaak moet 1-2 dg de insuline therapie worden aangepast

Sprint Nut

5x10 sec sprint → sympaticus → hyperglycemie (beschermt tegen hypoglycemie, dus doe het aan het begin en eind van de inspanning, glucose kan ook)

[1]

[2]

Glucose Sport 1-1,5 gr/kg.uur (elke 15 min. 25% nemen), werkt goed als de insuline niet is verandert, echter veel kcal, beter om insuline te verminderen

Dosis


DM1 Levensexpantie neemt toe met sport, minder complicaties

Problemen Hypoglcyemie nachtelijke hypoglycemie (typische tussen 2-3 uur) na inspanning: wekker zetten ’s avonds mag de glucose wat hoger zijn ’s ochtends is het vaak weer goed door adrenaline/cortisols

Sportdrank 8-10% glucose

Sport tips Insuline ultrakortwerkend, dan beter te sturen in de bil spuiten

Dehydratatie meer drinken (verlies bij hoge glucose spiegels: osmotische diurese)

HbA1c geeft O2 moeilijker af dus goed ingestelde DM is belangrijk

HR tgv autonome neuropathie komt de HR soms niet meer zo hoog

Glucose meten bij steady state persoon voor en na meten, bij verandering van training ook tijdens inspanning meten 30 min na inspanning meten

DM 1 behandeling

Inspanning DM 1 Geen duidelijk nut wat betreft het verloop van de DM (buiten daling cardiovasculaire risico), voor DM 2 Zie Endocrino DM 2 pathofysio

DM 1 R/ Schema in principe 4x/dg (3x kort en 1x langwerkend)

Hoeveelheid meestal rond de 40E/dg nodig normaal: 16 lang voor nacht, 8 ’s ochtends, 6 ’s middags, 10 ’s avonds

Hypertensiva

• altijd ACE-i geven

Insuline Lispro/Humalog ....... Snel, piek 30-70min, tot 5 uur Aspart/Novolog ....... Snel, piek 40-60 min, tot 5 uur Glulisine/Apidra ...... Snel, piek 55 min, tot 5 uur Regular .................... Normaal/kort, piek 3 uur, tot 12 uur NPH ......................... Intermediair, piek 2-8 uur, tot 24 uur Lente ....................... Intermediair, piek 4-14 uur, tot 24 uur Lantus/levemir ........ Lang. 2-20 uur, tot 24 uur

Insuline pomp Type insuline ........... kortwerkend Indicatie .................. Inspanning ............... 50% reductie 1 uur voor 30 min matige inspanning onvoldoende [3]

kinderen 45min 60% VO2max inspanning met 50% reductie of 100% reductie geen verschil [4] 100% is onvoldoende om hyperglycemie te voorkomen [5]

100% reductie voldoende, 25% reductie tijdens herstel [6]

Behandeldoel Glucose....................

Insuline pomp Nadelen niet echt mogelijk bij contactsport veel zweten kan een probleem zijn

Continue glucose monitoringen de interstitiële glycemie loopt achter op het bloed tijdens sport (5-15 min) nog steeds 2x/dg calibratie nodig met vingerprk

Injectie plaats Inspanning ............... doorbloeding van injectieplaats neemt toe → sneller resorptie = risico op hypoglycemie resorptie snelheid: buik > arm > been

Dus .......................... in abdomen spuiten (daar is de temp stijging het grootst) niet in de bil

>15 min voor inspanning anders snelle resorptie vlak voor inspanning → hypo

DM2 Epidemiologie

DM 2 Prevalentie Nederland mannen: 4,24% (2007, RIVM) Nederland vrouwen: 3,96% (2007, RIVM)

Europa + VS: 2% (1981) → 2,68% (1987) → 7,8% (2007) Schatting

2007 6% = 246 miljoen 2025 WHO: 7,1% wereldwijd = 300 miljoen = 1,2 miljard (rekening houdend met ongediagnosticeerde gevallen)

Metabool syndroom Prevalentie 25% (Nederland)

DM2 complicaties Risico’s overlijden: 3-4x hoger coronair lijden: 2-4x hoger perifeer vaatlijden: 10x hoger

Prediabetes Jaarlijks 5-10% naar diabetes

Zwangerschapsdiabetes 20-60% kan op diabetes in de 10 jaar nadien DM 2 oorzaak

DM 2 Insuline resistentie

metabole stress = weinig beweging/veel eten → chronisch positieve energie balans →

metabole dysfunctie →

metabole inflexibiliteit (verminderde vet oxidatie capaciteit + verminderde overschakeling naar glucose oxidatie) → insuline resistentie

Oorzaak Vooral insuline resistentie:

• combinatie levensstijl (inactief, obees, hoge vet inname) en genetisch

• overgewicht (zie Voeding gewicht)

• meestal normale of zelfs verhoogde insuline secretie

• simpele suikers (hoge glycemische index) bevorderen in deze pt de omzetting naar vet

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Endocrino%20DM%202%20pathofysio.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Voeding%20gewicht.htm


• zwangerschap

• Isoniazine/rifampicine

• polycystische ovaria Genetisch pancreas defect

jonge personen met normale levensstijl, soort van type 1 diabetes

Chronisch positieve energie

balans

• veel suiker inname, weinig verbruik Chronologie chronologie

chronisch positieve energie balans → vetcel disfunctie → ectopische vetdepositie → IMCL+ lever vetstapeling → -cel dysfunctie

Oorzaak obesitas Zie Voeding gewicht

Zwangerschapsdiabetes Eidemiologisch effect

tot 60% toename in diabetes 2 risico voor het kind (zelfs toename bij pre-diabetes)

Gevaar: dochters hebben dan vaan diabetes als ze zelf kinderen krijgen

Genetische aanleg Obesitas zie Voeding obesitas algemeen

Verminderde insuline productie dus type 1 diabetes in lichte mate, wordt alleen een probleem bij insuline resistentie

Glycemische index Zie Voeding algemeen

GLUT Zie Voeding algemeen

Volkoren granen Epidemilogisch effect verminderd risico op DM2

Interventioneel effect insuline secretie daalt\

Slaap tekort Epidemiologisch effect

8,5 slaap → 1,5x

slaapproblemen → 1,7x Interventioneel effect


1-2 koppen koffie = 10% DM2 risico 3-4 koppen = 20% >5 koppen = 30% echter 20 jaar geleden werd ook veel koffie gedronken en was de DM2 incidentie laag

Interventioneel effect geen verandering van insuline gevoeligheid na 4 weken wel een lichte toename in adiponectine (beschermt tegen DM2)

Mechanisme het is dus niet zeker of er een causale relatie is

mogelijk is het chlorogeenzuur → adiponectine (het is niet caffeïne)

Glucose regeling Glucose toename .... • glucagon

• catecholamines

• cortisol

• groeihormoon

Glucose afname ...... • insuline

geboortegewicht Epidemiologisch effect

laag geboortegewicht → kans op DM2

laag geboortegewicht → vetverbranding (omdat het misschien niet goed kunnen stapelen)

hongerwinter (1945) kinderen → kans op DM2 + obesitas Mogelijk mechanisme

laag geboortegewicht = minder vetcellen, minder vetstapelingsmogelijk → sneller ectopisch vet

Macrofagen Rol

DM → MCP-1 → infiltratie in vetweefsel, pancreas, lever, spier → toename inflammatie

Risicofactoren Zie Vasculair risicofactoren Chloorthalidonzuur

Insuline resistentie Snelheid bij hoge vet inname treedt na 4 uur al insuline resistentie op

Adipocyt dysfunctie

Vetcel disfunctie Probleem

chronisch positieve energie balans → grote vetcellen → verstoring bloedvoorziening + vetweefsel hypoxie → vetcel dysfunctie + apoptose/necrose

Vetcel dysfunctie

• afname tri-glyceride opname → toename FFA + glycerol → insuline resistentie in spier en lever

• TNF-, IL-6, MCP-1 (zie Endocrino cytokines) → inflammatie → macrofagen infiltratie

• RBP-4 (zie Endocrino cytokines) → insuline resistentie

• adiponectine (zie Endocrino cytokines) daling → insuline resistentie

• ectopische vet depositie: IMCL

• afname lipolyse = verminderde capaciteit om vet te verbranden Gevolg

inflammatie apoptose/necrose adipokines

Immuun respons Visceraal vet met name hier onstekingsreactie en witte bloedcellen

Beta-cel disfunctie

-cel disfunctie Oorzaak

• hoge FFA spiegels → verminderde insuline vrijzetting in -cel

• hyperglycemie → glycatie → oxidatieve stress → -cel schade

• soms auto-immuun component: amyloid neerslag (Ig materiaal, zie Systeemziekten) → verstoort architetuur + oxidatieve stress

ER stress Defintie endoplasmatisch reticulum stress toename van verkeerd gevouwen eiwitten

Oorzaak verzadigde vetzuren + cytokines

Gevolg toename beta-cel inflammatie

Sympathische neuropathie Epidemiologie enkel in AI diabetes (dus type 1), niet in DM2

Oorzaak AI

Effect normaal innerveert de sympathicus de pancreas

DM1

aantal zenuwen thv eilandjes van Langerhans

Ectopische vet depositie

Ectopische vet depositie Oorzaak

vetcel disfunctie → overflow theorie → NEFA (non-esterified fatty acids) in het bloed

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/Documents/AppData/Roaming/Microsoft/Word/Vasculair%20risicofactoren.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/AppData/Roaming/Microsoft/Word/Endocrino%20cytokines.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/AppData/Roaming/Microsoft/Word/Endocrino%20cytokines.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/AppData/Roaming/Microsoft/Word/Endocrino%20cytokines.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/AppData/Roaming/Microsoft/Word/Systeemziekten%20en%20vasculitis.htm


Locaties

• IMCL: intra-myo-cellulaire lipiden, zie Fysiologie energie

• intra-hepatische lipiden

• pancreas: eilandjes van Langerhans Reversibiliteit

reversibel na bv bariatrische chirurgie

Spier: IMCL stapeling Definitie intra-myo-cellulaire lipiden, zie Fysiologie energie

Oorzaak

vetcel disfunctie → ectopisch vet depositie = IMCL stapeling Gevolg

IMCL wordt niet gebruikt → lipiden peroxidatie → metabolieten: DAG (di-acyl-glycerol) + lange keten vetzuur-acyl-CoA →

metabolieten interfereren met de insuline pathway → insuline resistentie in de spier

Hart Oorzaak

• obesitas → vetstapeling in het hart

• insuline resistentie → toename vetopname en – gebruik Effect

• intra- & extrapericardium vet opstapeling Gevolg

• PCr/ATP ratio

• rust hartslag

• vermindering in functie → hartfalen

• leverstapeling in de lever is gecorreleerd met hart diastolische dysfunctie

• intra-pericardial flow is gecorreleerd met coronaire flow reserve

Lever Definitie NAFLD: non-alcoholic fatty liver disease NASH: non-alcoholic steatohepatosis, ernstiger, risico op cirrose

Epidemiologie totale populatie: 20-40% DM2: 75% (50% NAFLD, 25% NASH)

Oorzaak

vetcel disfunctie → ectopisch vet depositie = interhepatische lipiden stapeling

NASH → risico op cirrose Gevolg

leververvetting → insuline resistentie → glucose (gluconeogenese) + TG/FFA output → vicieuze cirkel Diabetische myopathie

Myopathie Pathofysiologie

FFA stapelen zich op in de skeletspier (IMTG) → GLUT4 daling en inflammatie → vasculaire schade en metabole st mitochondria liggen om de vetdruppels heen

incomplete -oxidatie → acyl-carnitine opstapeling DM 2 klinisch

Pees blessures Risico toegenomen op:

• triggerfinger

• CTS

• Duyputren

Mortaliteit Levensverwachting geboorte ±10 jaar korter man


[9]

DM 2 Definitie insuline onafh (90-95%)

DM S/ nycturie / polyurie / polydipsie urinaire infecties moe complicaties (zie aldaar)

LDL geoxideerd dan eerder in vaatwand (schuimcellen) dan naar lever (afbraak) neemt toe bij roken en glycolysatie (DM) vit C = anti-oxidantia

syndroom X = metabool syndroom = Obesitas syndroom

Zie Vasculair risicofactoren

DM 2 behandeling

DM R/ acuut


n

DM 2 R/ Behandeling

• HbA1c


[12]

Inspanning DM 2 ACSM 40-60% VO2max 40-60% VO2 max if not neuropathy

• RPE 11-13 • 5-7days/week or daily at low to moderate intensity • 20-45 minutes/session (longer if low intensity) • Avoid exercise time with peak insulin Activity

8-10 reps initially building to max of 20 reps • 2-3 days/week • Low weight

DM2 en sport

Beweging en DM Nadeel

• doorbloeding van injectieplaats neemt toe→sneller resorptiem = risico op hypoglycemie

• stress → glucagon toename → glucose spiegel stijgt → risico op hypo

• cardiaal: stille ischemie mogelijk, BD toename tijdens inspanning

• musculoskeletaal: diabetische voet, arthrose

• sneller dehydratatie bij hoge glucose spiegel (osmotische diurese via glucosurie)

• sneller glycogeen depletie mogelijk (insuline tekort)

• insuline tekort → FFA toename → ketosis en hypoglycemie Voordeel

• psychologisch voordeel

• minder insuline nodig

• cardiovasculair risico (invloed op dyslipidemie, stolling)

• DM2 spieren gebruiken meeste gluc = insuline gevoeligheid in de spier (tgv verhoogde hoeveelheid GLUT4) insuline gevoeligheid lever toename

gewicht = glucose gevoeligheid toename

• VO2max neemt toe [10]

inspanning Effect beschermt tegen spierartrofie (ook bij DM1, slechte regulatie: atrofie, inspanning hersteld)

Voordelen inspanning Zie Beweeginterventie nut

Acute inspanning Effect op post-prandiale glucosespiegel >17 u na inspanning: minder hoge toename van postprandiale glucose (na een maaltijd) 25 mmol hyperglycemie gaat zeker door (insuline nodig)

Hoogte Hypoxie

hypoxie → insuline resistentie → glucose stijging

Injectieplaats Zie DM therapie

HbA1c Zie Beweeginterventie nut

Risico’s Zware krachttraining (>80% 1-RM) bij retinopathie risico op glasvochtbloeding en retina loslating

Compliance Langbestaande diabetes 5 maanden training, 3x per week, 11 mannelijke diabetes patiënten: 83% van de trainingssessies [11]

DM 1 & 2 DM diagnose

Autofluorescentie huid Definitie autofluorescentie van de huid neem toe met AGE (zie DM glycatie): glycogeen linking

CGMS Definitie Continous Glucose Monitoring System

Meting micro-dialyse in de peri-umbilicale regio elke 10 sec, slaat het op per 5 min plasma glucose

Diabetes type 1 Diagnose C-peptide nul = DM1 (kan echter ook na langdurig DM2)

Glucose challenge test Definitie = screening, nt nuchter, 50 gr suiker na 1 uur meten 7,8 mmol/L)

Glucose/insuline index Waarde

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Beweeginterventie%20nut.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Beweeginterventie%20nut.htm


8 uur) oraal = 1,75 gr/kg tot 100 gr, vaak 75 gr IV = 0,3 g/kg glucose

Standaard = na 2 uur meten

Meerpunts

• 5-punts = nuchter, ½, 1, 1½, 2 uur

• 9-punts = nuchter, ½, 1, 1½, 2, 3, 4, 5, 6 uur Waarden na 2 uur

11,1 mmol/L glucose nuchter (veneus volbloed) >6,1 mmol/L (= veneus plasma >7,0 mmol/L)

Impaired Glucose Tolerance (IGT)

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/Documents/AppData/Roaming/Microsoft/Word/Labo.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/AppData/Roaming/Microsoft/Word/Vasculair%20risicofactoren.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Lab.mhtfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Lab.mhtfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Lab.mhthttp://2.bp.blogspot.com/_sMQy4m8_pzw/SqOu_py-odI/AAAAAAAAAEM/6Lqd7mvxM8k/s1600-h/Glucose+tolerance.jpg


verhoogd nuchter glucose, maar hoognormaal OGTT glucose 7,8-11,1 mmol/L Impaired Fasting Glycaemia

hoognormaal nuchter glucose 6,1-7,0 mmol/L, maar geen OGTT bekend DM glycatie

AGE Definitie Advanced Glycation Endproducts

glucose bindt aan eiwitten → eiwit degeneratie + zuurstofradicaal vorming tijdens het proces Ontstaan

• hoge suikerspiegels

• oxidatieve stress (roken)

• vrije metaal ionen stimuleren het proces

• metabool syndroom

• polycystisch ovarieel syndroom Gevoelige aminozuren

• lysine

• hydroxy-lysine

• arginine Nut als meting

correleert met:

• HbA1c

• albuminurie

• diabetes duur

• nuchter glucose Normaalwaarde

AGE-waarde = 0,023*Leeftijd+0,83 [7]

Amadori product Definitie

intermediair naar AGE, eerste stap nog reversibel, AGE niet

HbA1c Zie DM diagnose

R-AGE Definitie = receptor die AGE kan binden

Polyol pathway Oorzaak Hyperglycemie

Reactie

Glucose → Sorbitol Probleem

veel organen hebben weinig of geen sorbitol dehydrogenase → sorbitol stapeling, bv lens → catarct

2M Definitie

AGE 2 microglobuline

AGE-alb Definitie glycaceerd albumine

DM oxidatieve stress

Oxidatieve stress Zie Metabolisme oxidatieve stress

DM Tekenen van verhoogde oxidatieve stress:

• urinair isoprostaan F2 8-epi-prostaglandine verhoogd

Anti-oxidant systemen Zie Metabolisme oxidatieve stress

Mechanisme Oorzaak

• insuline daling → verminderde NO productie in endotheel → ontkoppelde eNOS activiteit

• hyperglycemie → toename mitochondriale activiteit (zonder inspanning) → toename ontkoppelde verbranding

• hyperglycemie → activatie van UCP-1

• FFA stapeling → ontkoppelde verbranding

• hyperglycemie → oxidatieve stress in endotheel + gladde spier (bewezen)

• hyperglycemie → AGE → R-AGE → toename oxidatieve stress

• hyperglycemie → ontkoppelde eNOS (endotheel NO synthase)

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Metabolisme%20oxidatieve%20stress.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Metabolisme%20oxidatieve%20stress.htm


Productie endotheel is hoofdlocatie voor oxidatieve stress productie

Afname anti-oxidanten Oorzaak

• Hyperglycemie → afname gluthation regeneratie → afname anti-oxidant systeem DM endotheel dysfunctie

Endotheel (dys)functie Zie Vasculair fysiologie Oorzaak

hyperglycemie → insuline → activatie eNOS (endotheliaal NO synthase)

hyperglycemie → ontkoppelde eNOS → stikstof radicalen

hyperglycemie → AGE → eiwit schade

hyperglycemie → AGE → R-AGE → oxidatieve stress

DM & voeding

Post-prandiale glucose piek Oorzaak voeding

Insuline gevoeligheid parasympathicus stimuleert insulinegevoeligheid (neemt af met atropine)

DM complicaties

DM voet Diagnose lymfeklieren lies ? algeheel ziek

Behandeling

algeheel ziek → snel HK (amputatie / toilet)

complicaties macro-angiopathie

• atherosclerose micro-angiopathie

• nefropathie

• retinopathie neuropathie

voet: sens en mot

autonoom ZS = obstipatie, ongevoelig voor hypo Epidemiologie

cardiovasculair = 70% van de complicaties renaal = 10% van de complicaties

nefropathie Diagnose micro-albuminurie

neuropathie Oorzaak

vasculaire schade → ischemie

Kanker Toename colon, pancreas, lever kanker

DM coma

Coma Hyperosmolair Oorzaak glucose toename

Symptomen traag, droge huid

Diagnose gluc >500

Behandeling insuline (actrapid)

Coma Hypoglycemisch Oorzaak insuline stijgt

Symptomen snel, zweten (ortho stimulus), bleek komt voor bij strenge DM regeling

Behandeling glucose infuus

Coma Ketoacidotisch Oorzaak ketonen toename (vet afbraak, zie Biochemie) enkel bij DM 1

Symptomatisch traag, acetongeur, hyperventilatie

Diagnose

http://www.rozenbergsport.nl/file:///C:/Users/Robert/Documents/Geneeskunde/Vasculair%20fysiologie.htmfile:///C:/Users/Robert/Documents/AppData/Roaming/Microsoft/Word/Biochemie.htm


gluc hoog in principe , maar contra regulerende hormonen ook vaak inadequaat (glucagon etc) → bij al laag suiker en dan inspanning kan hypo optreden

BGW: pH

Referenties

1. ........................... Guelfi, K.J., T.W. Jones, and P.A. Fournier, The decline in blood glucose levels is less with intermittent high-intensity compared with moderate exercise in individuals with type 1 diabetes. Diabetes Care, 2005. 28(6): p. 1289-94.

2. ........................... Bussau, V.A., et al., A 10-s sprint performed prior to moderate-intensity exercise prevents early post-exercise fall in glycaemia in individuals with type 1 diabetes. Diabetologia, 2007. 50(9): p. 1815-8.

3. ........................... McAuley, S.A., et al., Insulin pump basal adjustment for exercise in type 1 diabetes: a randomised crossover study. Diabetologia, 2016. 59(8): p. 1636-44. 4. ........................... Admon, G., et al., Exercise with and without an insulin pump among children and adolescents with type 1 diabetes mellitus. Pediatrics, 2005. 116(3): p.

e348-55. 5. ........................... Delvecchio, M., et al., Effects of moderate-severe exercise on blood glucose in Type 1 diabetic adolescents treated with insulin pump or glargine insulin. J

Endocrinol Invest, 2009. 32(6): p. 519-24. 6. ........................... Sonnenberg, G.E., F.W. Kemmer, and M. Berger, Exercise in type 1 (insulin-dependent) diabetic patients treated with continuous subcutaneous insulin

infusion. Prevention of exercise induced hypoglycaemia. Diabetologia, 1990. 33(11): p. 696-703. 7. ........................... Koetsier, M., et al., Reference values of skin autofluorescence. Diabetes Technol Ther, 2010. 12(5): p. 399-403. 8. ........................... Franco, O.H., et al., Associations of diabetes mellitus with total life expectancy and life expectancy with and without cardiovascular disease. Arch Intern

Med, 2007. 167(11): p. 1145-51. 9. ........................... Ingelsson, E., et al., Prevalence and prognostic impact of subclinical cardiovascular disease in individuals with the metabolic syndrome and diabetes.

Diabetes, 2007. 56(6): p. 1718-26. 10. ......................... Boule, N.G., et al., Meta-analysis of the effect of structured exercise training on cardiorespiratory fitness in Type 2 diabetes mellitus. Diabetologia, 2003.

46(8): p. 1071-81. 11. ......................... De Feyter, H.M., et al., Exercise training improves glycemic control in long-standing insulin-treated type 2 diabetic patients. Diabetes Care, 2007. 30(10): p.

2511-3. 12. ......................... Buchwald, H., et al., Weight and type 2 diabetes after bariatric surgery: systematic review and meta-analysis. Am J Med, 2009. 122(3): p. 248-256 e5.

New Endocrinologie - RozenbergSport · 2019. 11. 19. · Endocrinologie Robert Rozenberg © 19...

Documents

Transcript of New Endocrinologie - RozenbergSport · 2019. 11. 19. · Endocrinologie Robert Rozenberg © 19...