« SOCIALE EN SOLIDAIRE ECONOMIE »
ACTIEONDERZOEK Stand van zaken
11 maart 2010
ATOL
Verloop van actieonderzoek
• 1. Exploratie • 2. Experimenteren en beschrijven • 3. Veralgemenen en methode formuleren• 4. Verspreiden • 5. Toepassen en toe-eigenen • 6. Evalueren, leren en aanpassen
ATOLBoîte de Boisot
Keuze van thema en partners
• Vanuit empowermentvisie : avoir, savoir, vouloir, pouvoir • « AVOIR »: economische versterking als hefboom voor
empowerment• Als bijdrage aan strijd tegen armoede• Met partners in Benin, Congo, Mali, Niger en Senegal• Dienstverlenende organisaties (ngo’s) en
ledenorganisaties (federaties)
ATOL
Verloop van ateliers IESS
• Eerste atelier : – verkennen van thema met input vanuit ervaringen van partners en ATOL– Aanreiken van een eerste referentiekader: componenten
• Volgende ateliers
– Delen van kennis vanuit praktijk van de participanten – Uitdiepen van één of meerdere componenten – Bezoek aan een IESS – Nieuwe engagementen / planning – Evaluatie
• Uitgangspunt : vertrekken van de kennis en ervaringen van deelne(e)m(st)ers – momenten van delen en creëren
ATOL
Schema van begeleiding
Résultats : une meilleure façon d’accompagner les groupes cibles
Résultats : une meilleure façon de produire, d’être organisé, d’augmentation de revenus, de disponibilité de services sociaux
ONGStructures
d’accompagnement
Femmes HommesPaysans Artisans
Producteurs
AtelierESS
ATOL
Referentiekader bij de start
ATOL
Evolutie van het referentiekader:L’ « Œuf »
Groep in Niger en Mali
Sociale en economische acties als één geheel en link met de context
ATOL
Evolutie van het referentiekader « La case de l’ESS »
Groep in Senegal : Evolutie van begeleidingVolgorde van componenten Transversale thema’s
ATOL
Rooster voor begeleiding in functie van de maturiteit van een IESS
• De aard van steun in functie van de graad van maturiteit
• Laat toe om prioriteiten te stellen wat betreft de domeinen van begeleiding
• Hoe zijn de verschillende componenten omschreven en welke vormen de fundamenten, de steunpunten (muren) en het dak (bescherming)?
• Schema om het engagement van elke organisatie op het einde van het atelier in te plaatsen
• Getest in Benin en SenegalATOL
Caractéristiques Difficultés Stratégies d’accompagnement f(composantes) et outils
1. EESS en naissanceExple : en formation, au tout départ,
groupe en train de se structurer
RisquesExple :
1. EESS en développementExple : EESS commence ses
activités économiques
Risques
1. EESS en croissanceExple : EESS déjà fonctionnelle mais
qui veut accroître par exemple son nombre de membres, qui veut développer une nouvelle activité économique, etc
Risques Exple : Risques de perdre sa culture démocratique, de s’éloigner de sa mission sociale
1. EESS en maturité dans un contexte changeant
Risques
ATOL
Rooster voor begeleiding in functie van de maturiteit van een IESS
Matrice Intégrée des capacités d’accompagnement « MICA »
• Opgesteld op basis van de presentaties van de ervaringen
• Voor elk van de componenten aangeven welke de aandachtspunten zijn, welke kennis en capaciteiten de begeleidende organisaties nodig hebben
• Draagt bij tot een globale aanpak, dwz werken op alle aspecten
• Belangrijk ! Link tussen de verschillende componenten voor een begeleiding van duurzame initiatieven van Sociale en Solidaire Economie
ATOL
Renforcement de l’accompagnement« MICA »
ATOL
VOORSTELLING 7 COMPONENTEN VAN
REFERENTIEKADER
1. Ketenaanpak : Lisette
2. Genderaanpak : Lisette
3. Bedrijfsmatige aanpak : Laure
4. Relaties met lokale overheden: Patrick
5. Economische alfabetisatie : Lisette
6. Democratische cultuur : Patrick
7. Organisatiebeheer : Laure
Verder vindt u per component reeds enkele elementen. Deze worden op dit moment nog verder bestudeerd/uitgetest.
ATOL
1.1 Ketenaanpak• ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE
– De productie-eenheden bekijken in een globaal kader van alle actoren die betrokken zijn bij het product
– Een analyse van elke activiteit in de “waardeketen”– De interessante waardeketens bepalen – De bottlenecks vinden en daarop werken– “Verticale integratie” bevorderen– De samenwerking tussen de verschillende
functies/actoren bevorderen
ATOL
1.2 Ketenaanpak ATOL
1.3 Ketenaanpak
• VOORBEELDEN VAN INSTRUMENTEN – Selectie van de subsector: de 3 zeven – Cartografie– Vereenvoudigde winstmarge– Analyse van de kansen en bedreigingen in de keten– Verbeteringsstrategieën:
• Verbetering van het proces• Productinnovatie• Functionele verbetering• Overgaan tot andere waardeketens
ATOL
DCV2008 17
1. Selectie van de subsector(en): de drie zeven
1 2 3 4 5 6
1 2 3 6
1 3
1
Economische critéria
Criteria mandaat
Strategische criteria
SS
1.4 Ketenaanpak
VOORBEELDEN – CRAS Mali : Begeleiding van artisans voor de verwerking van
katoen – bijvoorbeeld het bevorderen van samenwerking tussen spinsters en wevers
– ASDES : Cartografie van de keten “recyclage van afval van de associatie” en uit te voeren ideeën rond versterking/interventies
– SNV Niger : keten ajuin en nièbe: mobilisatie van financiële middelen – toegang tot productiemiddelen
– RESOPP (Netwerk van 5 coöperatieven) : Verbetering van de doorstroming van de voorraad door een “keteninterventiestrategie” (binnen en buiten het netwerk)
– GAAS Mali : toegang tot de markt verbeteren – diversificatie markt
ATOL
2.1 Genderaanpak
• ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE – Het concept “gender” verwijst naar de sociale
organisatie van de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen
Twee strategieën :– “gelijkheid en gelijkwaardigheid van gender”: de
verschillende behoeftes en kansen van M/V– “empowerment van vrouwen”: economische macht,
kennis, interne macht en sociaal en politieke macht
ATOL
2.2 Genderaanpak ATOL
2.3 Genderaanpak
• VOORBEELDEN VAN INSTRUMENTEN – Analysekader van Harvard : taakverdeling, toegang
en controle, beïnvloedende factoren– Analysekader van Moser : verscheidene elementen,
waaronder “praktische behoeftes” en “strategische belangen”
– GAM Gender Analysis Matrix : de impact van een actie analyseren
– Empowerment schema van Sarah Longwey– Genderboom
ATOL
Genderboom•
Rôles et tâches Accès à l’éducation BRANCHES = PRATIQUES•
Accès aux moyens de production (terre, crédit, temps,…).• Participation à la prise de décision (ménage, communauté, politique)•
Pouvoir (la possibilité de s’organiser et de faire valoir ses droits)•
Comportement Mobilité Violence
• • TRONC = LES INSTITUTIONS Église
État Famille• ONG Media • École Banques Marché
• Valeurs normes Perceptions Attitudes•
Stéréotypes Préjugés L’image de soi•
Les Peurs Tabous• RACINES = LES NORMES ET VALEURS
ATOL
2.4 Genderaanpak
VOORBEELDEN – SONGES Niger : Begeleiden van vrouwen
(seropositief) - productie van batik stoffen – CARE Mali : begeleiden van vrouwengroepen in de
versterking van hun AGR (inkomensgenererende activiteiten)
– ENDA : het uitwerken van een kader voor overleg om het gewicht dat vrouwen die vis en lokale granen transformeren in de schaal leggen, te vergroten om zo meer onderhandelingsmacht en betere prijzen te verkrijgen
ATOL
3.1 Bedrijfsmatige aanpak • ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE
– Delen van economische doelstellingen– Financiële en sociale rentabiliteit– Levensvatbaarheid van de onderneming – keuze van de
activiteit – Component markt – marktonderzoek en haalbaarheidsstudies – Beroep doen op microfinancieringsinstellingen is pertinent?– Technische, economische en sociale relevantie– HRM– Innovatie, diversificatie, flexibiliteit: productie en technologie– Kennis en informatie – Aandacht voor ecologische aspecten
ATOL
3.2 Bedrijfsmatige aanpak
ATOL
3.3 Bedrijfsmatige aanpak
• VOORBEELDEN VAN INSTRUMENTEN – Begeleiding bij oprichting van een onderneming/organisatie
gericht op economische activiteiten (uit de gids ADEPME Senegal / GTZ)
– Business plan– Matrix MIDE (Modèle Intégral de Développement
Entrepreneurial )• Voortgekomen uit een ervaring in Peru (IIPT), incl. elementen
van kennisbeheer en MVO• Kleurencodes voor een zelfdiagnose• Managementinstrument• Vereenvoudiging door partners• Opvolgingsinstrument voor ontwikkeling IESS ATOL
Matrix MIDE d’autodiagnostic entrepreneurial évolutif
II III IV VII VIII I GESTION DES
CLIENTS ET DES MARCHES
PLANIFICATION STRATEGIQUE ET
OPERATIVE
LEADERSHIP ET GESTION ORGANISATIONELLE
GESTION DU PROCESSUS PRODUCTIF
ECONOMIE ET FINANCES
APPRENTISSAGE ORGANISATIONNEL
II.1.E Information actualisée de l'offre et de la demande
III.1.E Analyse situationelle pertinente
IV.1.E Système de prise de décisions accepté
VII.1.E Conception de produits correspondant aux besoins du marché
VIII.1.E Information économique et financière opportune pour la prise de décisions
I.1.E cartographie des connaissances parmi les techniciens et administrateurs
II.2.E Information actualisée des prix et coûts
III.2.E Valeurs stratégiques incorporées dans la pratique entrepreneuriale
IV.2.E Système de contrôle interne assimilé par le personnel
VII.2.E Gestion efficace des intrants productifs
VIII.2.E Système comptable (informatisé) effectif
I.2.E plan de formation de renforcement des capacités
II.3.E Information actualisée des systèmes de commercialisation
III.3.E Vision et mission partagées et incorporées dans la pratiques entrepreneuriale
IV.3.E Normes et procédures de gestion documentées, diffusées et acceptées
VII.3.E Distribution efficace de l'atelier/usine et des circuits de productions
VIII.3.E Liquidité (Disponibilité de monnaie nationale et étrangère)
I.3.E système et sources de motivation à apprendre
II.4.E information actualisée et désagrégée des membres bénéficiant de EESS
VII.4.E Machines, outils et métodes de travail à un niveau technologique approprié
VIII.4.E Planification économique et financière
I.4.E connaître comment est la pratique actuelle
II.4.OC Stratégie Marketing avec personnel dédié
III.4.OC Planification à long terme: stratégie générale
IV.4.OC Autorité des dirigeants: réelle, reconnue et formatrice
I.1.OC culture d'apprentissage
II.5.OC Promotion des produits avec valeur ajoutée et différentiés
III.5.OC Planification à court terme: stratégies spécifiques
IV.5.OC Esprit entrepreneur et attitude proactive de la Direction
VII.5.OC Assurance et suivi de la qualité
VIII.5.OC Assignation et contrôle budgétaire
I.2.OC Technologies de l'information et de communication appliquées à la Gestion des Connaissances
II.6.OC Système effectif de ventes et gestion des inventaires
III.6.OC Elaboration opportune des programmes opérationnels
IV.6.OC Capacité de gestion des processus de changements organisationnels
VII.6.OC Contrôle de la production au niveau de : la main d'œuvre, du matériel et de l'énergie
VIII.6.OC Systèm effectif de recouvrement
I.3.OC systèmes de capitalisation
II.7.OC Services opportuns de postvente
III.7.OC Plans et programmes partagés
IV.7.OC Pratiques organisationnelles flexibles et participatives
VII.7.OC Système de contrôle des paramètres des opérations
VIII.7.OC Utilisation des cash flows en tant qu'outil de gestion
I.4.OC système et sources de motivation à apprendre est effective (ressources y sont affectées)
II.8.OC Usage croissant de l'internet
VII.8.OC Utilisation optimale de la capacité installée
VIII.8.OC Analyse des états économiques et financiers
I.5.OC système performant de acquisition (formation) et partage de connaissances
III.8.S Unités organisationelles concues de forme adécuate
IV.8.S Usage rationnel des ressources
I.1.R bonne description des proccessus opératoires et des bonnes pratiques
II.9.S Augmentation des ventes et expansion du portefeuille de clients
III.9.S Cadre de Direction(Gestion?) Intégral du plan à long terme
IV.9.S Climat organisationnel agréable
VII.9.S Produits avec la valeur ajoutée requise
VIII.9.S Respect des obligations tributaires financières
I.2.R performances améliorées
II.10.S Satisfaction et loyauté des clients
III.10.S Cadre de Direction(Gestion?) Intégral des unités organiques
IV.10.S Conditions institutionnelles pour évoluer vers un "engagement" fort
VII.10.S Fort investissement dans le processus productif
VIII.10.E Résultats satisfaisants de la gestion financière
Composants
situation de
départ
OPERATEURS DE
CHAGEMENT
EFFETS
RESULTATS
ATOL
3.4 Bedrijfsmatige aanpak
• VOORBEELDEN – TERRE NOUVELLE en ECO/PN (Senegal) : Uitwerking van een
“participatief” diagnose-instrument om de te versterken domeinen van de productie-eenheden in Pikine te identificeren.
– ENDA Ecopole (Senegal): De rentabiliteit van vrouwengroepen die zich richten op transformatie van producten verbeteren/verzekeren door realistische exploitatierekeningen op te stellen gebaseerd op marktstudies
– AMAPEF (Mali) : Begeleiden van Graanbanken in het beheer van het aspect “onderneming”: moment van aankoop en verkoop, berekenen van prijzen, afschrijvingen, …
ATOL
4.1 Samenwerking met lokale overheden
• ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE – De politieke/administratieve autoriteiten spelen een
belangrijke rol in de sociale en solidaire economie. Ze moeten gezien worden als partners met een complementaire rol bij de steun aan deze initiatieven
– De socio-economische verantwoordelijkheid is niet hét wondermiddel van ngo’s. Het openbaar belang van deze initiatieven begrijpen en hieraan bijdragen is een uitdaging voor een rechtvaardige lokale economische ontwikkeling
ATOL
4.2 Samenwerking met lokale overheden
ATOL
4.3 Samenwerking met lokale overheden
VOORBEELDEN VAN INSTRUMENTEN • Mindmap toegepast op 4 domeinen :
– Advocacy/lobbying om de overheid te betrekken– Sensibilisering opdat ze het belang ervan erkent– Communicatie opdat men de informatie en kansen valoriseert– Werken met de technici van de gemeenschap voor meer
efficiëntie• Beoordelingsfiches ivm subsidiëren van sociale economie (Canada) • Matrix voor de beoordeling van het maatschappelijk
nut/verankering: geeft argumenten om de overheid te overtuigen tot complementariteit.
ATOL
ATOL
4.4 Samenwerking met lokale overheden
VOORBEELDEN
• CEBEDES Benin: meer bereidheid tot informatie en betrekken van de overheid bij de IESS-interventies (mee opnemen in PDL, bezoeken van partners…)
• ENDA Senegal: verderzetten van advocacy om de steun van de lokale gemeenschap aan het vormingscentrum opnieuw te verlenen (na een politieke verandering))
• Inades Kananga Congo: samenwerken om zich te verzekeren van de landbouwgrond die de groepen bewerken
• ICD Mali : samenwerken met centraal Veterinair Labo voor een kwaliteitscontrole van de melk gebruikt voor transformatie
ATOL
5.1 Economische alfabetisatie
ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE• Inzicht in de socio-economische omgeving en de socio-
economische inzet– Inzicht in de context en de systemen– Inzicht in de rol van de staat– Inzicht in de socio-economische ongelijkheid op lokaal niveau
• Mondialisering als een van de uitdagingen• Inzicht in de ideologieën
• Belang van deze component: een kritische analyse van verschillende politieke benaderingen – risicoanalyse - invloed uitoefenen en deelnemen aan debatten – socio-economische netwerking
ATOL
5.2 Economische alfabetisatie
• SCHEMA : wordt op dit moment aan gewerkt
ATOL
5.3 Economische alfabetisatieINSTRUMENTEN
– Arbeidsverdeling• Binnen de familie• Binnen de primaire sector ( landbouw-veeteelt-tuindbouw-exploitatie van
natuurlijke hulpbronnen)• Binnen de handel• In de administratie
– Economische achtergrond van de regio• Eetgewoontes – huisvesting – gezondheidszorg – basisdiensten• Valorisatie van productieve taken door de samenleving• Plaats van sociaal kapitaal (onderlinge hulp en solidariteit)• Verdeling tussen de “economische” departementen• Etc.
– Wie waren vroegen en wie zijn vandaag economisch gezien de invloedrijke groepen/beslissers
ATOL
5.4 Economische alfabetisatie
VOORBEELDEN – SONGES (Niger): reflectie met de groep Bafouneye over de
prijzen van soortgelijke producten op de markt– Waarom kunnen we niet concurreren met Chinese producten ? – Waarom kosten onze producten veel? (grondstof, belastingen,
….) – Mogelijkheid om de prijzen van onze producten aanzienlijk te
verminderen en veel meer inkomsten te hebben als we ons op verschillende plaatsen in de keten bevinden
ATOL
6.1 Democratische cultuur
ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE
– Deelname in de besluitvorming– Keuze van toekenning van de winst bevoordeelt niet
iemand ten koste van één of enkele andere personen– Vertegenwoordiging (formeel of informeel) van de
verschillende componenten in de organen– Interne communicatie – transparantie – informatie– Leadership training om afwisseling te stimuleren– Mogelijkheid om de verantwoordelijken sancties op te
leggen– Effectieve controlemechanismen
ATOL
6.2 Democratische cultuurDeze component moet nog verder uitgewerkt worden
SCHEMA : verder uit te werken
ATOL
6.3 Democratische cultuur
INSTRUMENTEN
Deelnameladder• Aanwezig zijn is een voorwaarde • Zich uitdrukken: het eigen standpunt kunnen
verwoorden• Handelen: deelnemen aan activiteiten om
geloofwaardig te zijn• Beïnvloeden: de eigen belangen kunnen verdedigen• Deelnemen aan het beslissingsproces
SWOT en Kader om de participatie te versterken
ATOL
ATOL
6.4 Democratische cultuur
VOORBEELDEN
– ECO/PN (Senegal) : Aanpakken van een situatie die “afwijkt” van de “democratische cultuur” binnen een vrouwelijke productie-eenheid
– CARE (Mali) : Analyse van de deelname van de vrouwen aan het beheer van vrouwengroepen – formuleren van punten die empowerment vragen
ATOL
7.1 BEHEER VAN DE VERENIGING
ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE• Het verenigingsleven stimuleren• De leden: hun engagement, hun deelname aan de
activiteiten (associatief en economisch), betalen voor lidmaatschap
• De wettelijke erkenning voor de officiële vertegenwoordiging, verkrijgen van steun, conflictbeheer
• De teksten (intern reglement): beheer van goederen, het functioneren van de groep
• HRM: verdelen van taken en verantwoordelijkheden, valoriseren van leden (M/V), leiderschap
ATOL
7.2 BEHEER VAN DE VERENIGING
SCHEMA :
verder uit
te werken
Source: document
canadien
ATOLATOL
7.3 BEHEER VAN DE VERENIGING
VOORBEELDEN VAN INSTRUMENTEN • “Verenigingsleven – nieuwe formule”: toepassen van
“l’Approche Valorisante” (AI) op een vereniging die goed werkt
• Analyse van de cumul van functies: – Analyse van één of meerdere activiteiten– Via deze oefening: analyse van de rol gespeeld door
elkeen van de leden en zo zicht krijgen op de cumul van functies
• Factor C : Unie/solidariteit omgezet in economische macht, productie
ATOL
Facteur C – Luis RazetoEntreprise classique de type capitaliste
EESS
Débuts et finalité
Le capital: « entreprise de capital »
Groupe solidaire ayant une histoire antérieure, qui lutte pour une cause partagée, de vie communautaire ou associative, objectifs non spécifiquement économiques; confiance mutuelle déjà présente, désir de coopérer
Facteurs de production
Travail (W), Technologie , Gestion, Finances et moyens matériels (K)
Facteur C en plus des autres facteur; Facteur C étant central et caractéristiqueImportance de sa qualité (qualité de l’union)
Proportion et Contribution du Facteur C à la productivité
Faible facteur C (car différences d’intérêt), ainsi plus de coûts financiersAmélioration des relations internes: productivité peut augmenter de 30%
50%
ATOL
7.4 BEHEER VAN DE VERENIGING
VOORBEELDEN – ENDA Ecopole (Senegal) : Identificeren van knelpunten in
de motivatie, uitgaande van beheer van de vereniging (niet enkel via het verbeteren van de rentabiliteit)
– GAMA (Niger) : uitwerken van een vormingsmodule “Vie associative – nouvelle formule” - toegepast met de groep KAZAAM
– GRAIM Thiès (Senegal) : Hoe het beheer van de vereniging versterken om het probleem van leadership aan te pakken, meerbepaald via het uitwerken van een aangepaste procedure (handboek), op een participatieve manier
ATOL
BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT !
Top Related