Utilisation des pesticidescours1.sofad.qc.ca/ressources/fichiers/pesttca_TDM_edition-1-2.pdf ·...

14
Utilisation des pesticides en milieu agricole TABLE DES MATIÈRES – 1 ÈRE ET 2 E ÉDITIONS Mise à jour pour les éditions parues avant décembre 2008

Transcript of Utilisation des pesticidescours1.sofad.qc.ca/ressources/fichiers/pesttca_TDM_edition-1-2.pdf ·...

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    TABLE DES MATIÈRES – 1ÈRE ET 2E éDITIonSMise à jour pour les éditions parues avant décembre 2008

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    2 © SOFAD

    Présentation du documentCette publication peut être reproduite sans autorisation particulière

    pourvu que la source soit clairement indiquée et qu’aucun changement n’y soit apporté.

    Ce document s’adresse aux utilisateurs du guide d’apprentissage Utilisation des pesticides en milieu agricole, produit par la SOFAD, édition octobre 2004.

    En vous référant à la table des matières suivante, vous pourrez faire le lien entre la mise à jour du guide (automne 2005) et la version que vous avez en main.

    Vous pourrez ainsi faire rapidement la distinction entre les sections obligatoires et facultatives, et vous concentrer davantage sur les connaissances obligatoires correspondant aux nouveaux objectifs pédago-giques et qui seront matière à examen. Pour de l’information additionnelle, consulter les sections facul-tatives.

    La pondération de l’examen a été modifiée en fonction des changements apportés aux connaissances obligatoires et facultatives que nous avons identifiées dans le guide. Vous trouverez ci-joint la nouvelle pondération pour l’examen de certification.

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    3 © SOFAD

    IntroductionVotre formation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.3Objectifs du guide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.4Matériel requis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.6Durée du module . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.6Exploration du matériel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.8

    Guide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.8DVD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.10Accès au site Internet de la SOFAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.10Corrigé des exercices . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.10Devoirs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.1

    Démarche d’apprentissage et pictogrammes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.11Gestion du temps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.13Examen de certification et attestation d’études . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.13

    Chapitre 1 – Généralités1.1 Utilisation sécuritaire et efficace des pesticides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.31.2 Effets néfastes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF1.3 Sources d’information . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    1.3.1 Étiquettes et fiches signalétiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF1.3.2 Publications gouvernementales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF1.3.3 Agences ou organismes gouvernementaux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF1.3.4 Tableaux de réglage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF1.3.5 Sites Internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    1.4 Agents nuisibles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.81.4.1 Désordres biotiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.91.4.2 Désordres abiotiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.11

    1.5 Caractéristiques des produits . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.111.5.1 Généralités . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.121.5.2 Formulations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.131.5.3 Catégories d’usage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.161.5.4 Familles chimiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Pesticides inorganiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Pesticides organiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    ◆ Origine naturelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Biologique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ De synthèse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    1.5.5 Adjuvants . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.26

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    4 © SOFAD

    1.5.6 Activités des pesticides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.28 Herbicides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.28 Fongicides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.31 Insecticides et acaricides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.33 Rodenticides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.34

    1.5.7 Compatibilité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.341.6 Utilisation des pesticides par secteur d’activité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Chapitre 2 – Réglementation2.1 Au Canada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4

    2.1.1 Loi sur les produits antiparasitaires (LPA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.42.1.2 Classification fédérale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF2.1.3 Autres lois fédérales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF2.1.4 Autres règlements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    2.2 Au Québec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.92.2.1 Loi sur les pesticides. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.10

    Objectifs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Produits et activités non assujettis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Qu’est-ce qu’un pesticide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF2.2.2 Permis et certificat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.13

    Classification . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIFTableau : Classification québécoise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Engrais et fertilisants . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Permis et certificats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.17

    ◆ Permis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.17Catégories et sous-catégories . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIFPériode de validité et coût . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIFObligations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    ◆ Certificat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.20 Modifications réglementaires . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    2.2.3 Code de gestion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.22 Règles du milieu agricole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.23

    ◆ Règles relatives à l’entreposage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.24 ◆ Règles relatives à la préparation et l’application . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.26 ◆ Distances d’éloignement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.28

    2.2.4 Loi sur la qualité de l’environnement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.31 Certificat d’autorisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.31

    2.2.5 Autres lois et règlements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF2.3 Règlements municipaux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.33

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    5 © SOFAD

    Chapitre 3 – Étiquettes et fiches signalétiques3.1 Pertinence des documents . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.33.2 Éléments sur les étiquettes des pesticides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5

    3.2.1 Section principale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.53.2.2 Section secondaire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.73.2.3 Renseignements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.9

    Intervalle de sécurité (ou délai de réentrée) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.9 Non-traitement avant récolte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.11 Énoncé d’arrière-effet/Rotation des cultures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.11 Nombre total d’applications . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.11 Zones tampons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.11 Symboles avertisseurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.12 Mise en garde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.14

    3.3 Notion de concentration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF3.4 Lecture de l’étiquette . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.163.5 Fiches signalétiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 .19

    3.5.1 Éléments de la fiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.20 Produit et entreprise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Ingrédients . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Dangers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Premiers secours . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Mesures de lutte contre l’incendie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Mesures en cas de déversement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.28 Manipulation et entreposage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.29 Mesures de protection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.29 Caractéristiques physico-chimiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Stabilité et réactivité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Informations toxicologiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Renseignements écologiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Élimination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Données sur le transport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Renseignements sur les règlements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Autres données . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Chapitre 4 – Santé et sécurité4.1 Risques pour la santé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3

    4.1.1 Intoxications par les pesticides : une réalité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.34.1.2 Facteurs qui influencent les risques d’intoxication . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    6 © SOFAD

    4.1.3 Degré du risque . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4Tableau 4.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    4.1.4 Nature du risque . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.64.1.5 Formes d’intoxication et effets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.8

    Intoxication aiguë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.8 Intoxication chronique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.10

    ◆ Symptômes et effets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.104.1.6 Cholinestérase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    4.2 Règles de sécurité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.174.2.1 Préparatifs du traitement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.17

    Choix du pesticide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.17 ◆ Produit homologué . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.17 ◆ Protection de l’environnement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.18 ◆ Persistance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.18

    Tableau 4.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Mobilité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.20 ◆ Toxicité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.20 ◆ Volatilisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.20 ◆ Sélectivité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.20

    Transport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.21 ◆ Règles concernant les contenants . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.21 ◆ Règles concernant le véhicule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.22

    Pulvérisateur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.22 ◆ Buses et filtres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.23 ◆ Réglage et précision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.24 ◆ Sécurité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.25 ◆ Entretien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.25

    Préparation de la bouillie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.26 Entreposage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.28

    ◆ Où les entreposer? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.28 ◆ Comment les entreposer? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.29

    4.3 Gestion des contenants et des pesticides après l’usage. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.314.3.1 Contenants vides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.32

    Précautions à prendre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.324.3.2 Surplus de bouillie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.344.3.3 Surplus de concentrés ou produits périmés . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.34

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    7 © SOFAD

    4.4 Voies d’exposition aux pesticides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.354.4.1 Voie cutanée . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.36

    Causes possibles d’irritation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.36 Autres causes possibles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.36 Mesures préventives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.37

    4.4.2 Voie digestive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.37 Causes possibles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.37 Autres causes possibles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.38 Mesures préventives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.38

    4.4.3 Voie respiratoire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.38 Causes possibles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.38 Autres causes possibles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.39 Mesures préventives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.39

    4.4.4 Exposition oculaire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.40 Causes possibles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.40 Autres causes possibles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.40 Mesures préventives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.41

    4.5 Mesures de protection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.414.5.1 Mesures de protection pour l’agriculteur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.41

    Travailleuse enceinte ou qui allaite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.434.5.2 Avant l’application . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.44

    Précautions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.44 Vêtements et équipement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.45 Masque respiratoire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.47

    4.5.3 Pendant l’application . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.48 Précautions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.48 Vêtements et équipement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.49

    4.5.4 Après l’application . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.49 Précautions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.49 Vêtements et équipement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.50

    4.5.5 Mesures de protection (famille et voisinage) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.52 Avant l’application . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.52 Pendant l’application . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.52 Après l’application . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.53

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    8 © SOFAD

    Chapitre 5 – Impact des pesticides sur l’environnement5.1 Pesticides dans l’environnement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3

    5.1.1 Adsorption et désorption . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.55.1.2 Lessivage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5

    Tableau 5.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF5.1.3 Ruissellement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.85.1.4 Volatilisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.115.1.5 Dérive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.12

    Conditions météorologiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.12Tableau 5.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIFFigure 5.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Méthodes de traitement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.155.1.6 Dégradation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF5.1.7 Bioaccumulation et bio-amplification . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    5.2 Milieu aquatique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.215.2.1 Contamination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.215.2.2 Protection de l’eau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.225.2.3 Organismes aquatiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.235.2.4 Prévention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.23

    5.3 Milieu terrestre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.265.3.1 Sol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.265.3.2 Animaux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.285.3.3 Végétaux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF5.3.4 Air . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.35

    Chapitre 6 – La lutte intégrée6.1 Lutte intégrée . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3

    6.1.1 Prévention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.46.1.2 Organismes nuisibles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5

    Recherche d’information . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5 Cycle biologique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5

    6.1.3 Dépistage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.76.1.4 Seuil d’intervention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.8

    Tableau 6.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    9 © SOFAD

    6.1.5 Méthodes de lutte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.11 Lutte culturale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.12

    ◆ Exclusion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.12 ◆ Espèces ou variétés résistantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.12 ◆ Hygiène . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.12 ◆ Pratiques culturales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.13

    Lutte mécanique ou physique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.15 Lutte biologique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.16 Lutte comportementale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.17 Lutte chimique (utilisation de pesticides) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.18 Lutte génétique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.19

    6.1.6 Résistance de la population visée par les pesticides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.206.1.7 Environnement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.226.1.8 Choix de l’intervention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.24

    Mise en œuvre d’un programme de lutte intégrée . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.246.1.9 Suivi et réévaluation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.24

    Consignation et évaluation des résultats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.25 Communications . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.25

    ◆ Sources d’information . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.256.2 Causes possibles des dommages aux plantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    6.2.1 Mauvaises herbes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Cycle de vie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Morphologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    ◆ Feuilles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Tiges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Fleurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Racines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Monocotylédones et dicotylédones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Stades de développement des dicotylédones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Stades de développement des monocotylédones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Lutte intégrée contre les mauvaises herbes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Techniques de prévention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Lutte biologique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Lutte physique ou mécanique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Lutte chimique (utilisation de pesticides) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Registre et suivi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    10 © SOFAD

    6.2.2 Ravageurs invertébrés des plantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Insectes et acariens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    ◆ Pièces buccales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Cycle de vie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Mollusques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Lutte intégrée contre les insectes, acariens et mollusques . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    ◆ Prévention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Identification des ravageurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Méthodes de dépistage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Méthodes de lutte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Registre et suivi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    6.2.3 Maladies et nématodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Maladies causées par des désordres abiotiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Maladies causées par des désordres biotiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    ◆ Champignons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Bactéries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Virus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Nématodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Lutte intégrée contre les maladies et les nématodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Techniques de prévention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Causes d’infestation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Dépistage et seuil d’intervention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Lutte chimique (utilisation de pesticides) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Registre et suivi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    6.2.4 Ravageurs vertébrés des plantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Biologie et comportement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Moyens de lutte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    ◆ L’utilisation de pesticides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Aspect légal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Chapitre 7 – Technologie d’application des pesticides7.1 Sélection des équipements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.37.2 Catégories . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.5

    7.2.1 Pulvérisation à jet projeté . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.57.2.2 Pulvérisation à jet porté . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.67.2.3 Fumigation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF7.2.4 Épandage de granules . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.8

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    11 © SOFAD

    7.2.5 Autres types d’application . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Pulvérisation centrifuge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Pulvérisation électrostatique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Pulvérisation électrodynamique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Pulvérisation aérienne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Humectation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Injection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Brumisateur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Atomiseur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Traitement atmosphérique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    7.2.6 Petits équipements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.117.3 Composantes d’un pulvérisateur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.157.4 Les buses et les formes de jets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.21

    7.4.1 Les buses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.21Tableau 7.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    7.4.2 Les formes de jets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF7.4.3 La hauteur de la rampe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.25

    7.5 Utilisation adéquate de l’équipement d’application . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.257.5.1 Le pulvérisateur à rampe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.26

    Uniformité d’application . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.27 Taux d’application du pulvérisateur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.27

    ◆ Premier facteur : l’espacement des buses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.28Tableau 7.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    ◆ Deuxième facteur : la vitesse d’avancement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.30 ◆ Troisième facteur : le débit des buses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.30

    7.5.2 Usure et remplacement des buses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.33Tableau 7.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Réglage du taux d’application du pulvérisateur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.34 ◆ Choix de nouvelles buses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.36 ◆ Calcul de la quantité de pesticides utilisée . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.37

    Considérations environnementales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.47 ◆ Dérive d’un nuage de pulvérisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.48 ◆ Ruissellement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.49 ◆ Qualité de l’eau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.51

    Entretien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.51 ◆ Importance de l’entretien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.52

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    12 © SOFAD

    7.5.3 Épandeur de granules . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Éléments de l’équipement d’épandage de granules . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Trémie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Dispositif de dosage. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Système de distribution. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Réglage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    ◆ Objectifs du réglage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Uniformité d’application . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Taux d’application de l’équipement d’épandage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Vitesse d’écoulement des granules . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Vitesse d’avancement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Largeur du traitement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Réglage de l’équipement d’épandage de granules . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Les calculs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Considérations environnementales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Conditions météorologiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Faune . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Entretien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    7.5.4 Équipement de fumigation des sols . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF Modes de fumigation des sols . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    ◆ Fumigation par injection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Fumigation par incorporation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Fumigation par recouvrement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Traitement des petites superficies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Considérations environnementales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Calendrier d’application . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Facteurs influant sur le rendement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Humidité du sol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Compaction du sol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Température du sol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Matières organiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Entretien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF ◆ Principes généraux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    Chapitre 8 – Interventions d’urgence8.1 Plan d’urgence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 .3

    8.1.1 Renseignements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.48.1.2 Plan d’urgence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    13 © SOFAD

    8.2 En cas de déversements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.58.2.1 Matériel nécessaire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.58.2.2 Nettoyage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.78.2.3 Déversement sur le sol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.88.2.4 Étiquettes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.88.2.5 Trousse de décontamination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.8

    8.3 En cas d’incendie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.108.3.1 Mesures préventives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.10

    Inventaire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.10 Avertir le service des incendies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.11 Panneau d’avertissement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.11 Numéros d’urgence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.11 Extincteur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.12 Précautions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.13

    8.3.2 Incendie impliquant des pesticides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.148.4 Vol de pesticides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.158.5 Premiers secours . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.16

    8.5.1 Mesures de prévention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.168.5.2 Quoi faire en cas de malaise ou d’intoxication? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.18

    Exposition cutanée . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.19 Brûlures chimiques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.19 Exposition orale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.20 Exposition oculaire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.20 Exposition respiratoire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.21 Centre antipoison du Québec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.23

    8.5.3 Trousse de premiers soins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.23

    Chapitre 9 – Éthique professionnelle9.1 Sens des responsabilités . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    9.1.1 Principes de base . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF9.1.2 Supervision d’une personne non certifiée . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

    9.2 Professionnalisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF9.2.1 Image professionnelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF9.2.2 Communication . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF9.2.3 Connaissances requises . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FACULTATIF

  • Utilisation des pesticides en milieu agricole

    14 © SOFAD

    Préévaluation

    Conclusion

    Liste des références utiles

    Bibliographie

    Lexique

    Aide-mémoire

    examen de certificationDurée maximale : 3 heures

    La pondération utilisée sera la suivante :

    Thèmes Points

    Généralités (chapitre 1) 5

    Réglementation (chapitre 2) 5

    Étiquettes et fiches signalétiques (chapitre 3) 10

    Santé et sécurité (chapitre 4 ) 20

    Impact des pesticides sur l’environnement (chapitre 5) 15

    Lutte intégrée (chapitre 6) 15

    Technologie d’application des pesticides (chapitre 7) 25

    Interventions d’urgence (chapitre 8) 5

    Total 100

    Pour réussir l’examen, une note minimale de 75 % est requise.