The Diffusion of Innovation Communication and Technology (ICT ... ·...

6
234 การประชุมวิชาการ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ประจำาปี 2554 “การพัฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากที่มั่นคงเพื่อการพัฒนาประเทศอย่างยั่งยืน” 27-29 มกราคม 2554 การยอมรับนวัตกรรมเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการจัดการความรู้ในชุมชน The Diffusion of Innovation Communication and Technology (ICT) innovation for Knowledge Management in Community ธันยพร วณิชฤทธา 1 1 ภาควิชาเทคโนโลยีการศึกษา คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขตพระราชวังสนามจันทร์ อ.เมือง จ.นครปฐม 73000 โทรศัพท์ 081 5711745 E-mail: [email protected] บทคัดย่อ เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (ICT) เข้ามามี บทบาทและสนับสนุนการเรียนรู้ของคนในสังคมเป็นอย่างมาก ใน มิติของการจัดการความรู้เทคโนโลยีเข้ามามีส่วนช่วยให้การแลก เปลี่ยนเรียนรู้ การสื่อสารและการจัดเก็บความรู้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น การสำารวจโดยการวิจัยเชิงคุณภาพเรื่องการยอมรับนวัตกรรม เทคโนโลยีในชุมชนแบบศึกษาเฉพาะกรณีในพื้นที่ชุมชนบ้านคลองโยง ตำาบลคลองโยง อำาเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม จึงเป็นการศึกษา เพื่อศึกษาทัศนคติและการยอมรับนวัตกรรม ICT ของสมาชิกในชุมชน โดยนำาประโยชน์ที่ได้จากการศึกษาเพื่ออภิปรายแนวทางการจัดการ ความรู้ในชุมชนด้วยการใช้ ICT ทั้งนี้เพื่อนำาไปสู่การพัฒนารูปแบบ การจัดการความรู้ในชุมชนที่มีการผสมผสานเทคโนโลยี โดยใช้กรอบ แนวคิดการแพร่กระจายนวัตกรรม (Diffusion of Innovation) ของโรเจอร์ (Rogers) [1] การเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพใช้วิธีสัมภาษณ์เชิงลึก แบบ สัมภาษณ์เป็นแบบกึ่งโครงสร้าง ผู้ให้ข้อมูลได้มาโดยวิธีเลือกแบบ เจาะจงจำานวน 15 คน ลักษณะของคำาถามเป็นแบบคำาถามปลายเปิด ผลวิเคราะห์ข้อมูลพบว่า ภาพรวมการเผยแพร่นวัตกรรมเทคโนโลยี ในชุมชนนี้มีองค์ประกอบพร้อมทั้ง 4 องค์ประกอบตามแนวคิดของ โรเจอร์และประเภทผู้รับนวัตกรรมกลุ่มเด็กและเยาวชนอยู่ในกลุ่มของ ผู้ริเริ่ม (Innovators) กลุ่มผู้ใหญ่อยู่ในกลุ่มผู้ยอมรับนวัตกรรมในช่วง แรกๆ (Early Adopters) กลุ่มผู้รับนวัตกรรมในระดับปานกลางหรือ คนส่วนใหญ่กลุ่มแรก (Early Majority) อยู่ในทุกช่วงวัยหากมีการส่ง เสริมกลุ่มนี้จะสามารถตอบรับเทคโนโลยีได้อย่างรวดเร็ว ส่วนกลุ่มคน ล่าช้า (Laggards) มีอยู่จำานวนน้อยมาก ดังนั้นจึงเห็นประโยชน์หาก มีการศึกษาเพิ่มเติมเพื่อการส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีในการจัดการ ความรู้ในชุมชน คำาสำาคัญ : การยอมรับนวัตกรรม การเผยแพร่นวัตกรรม การจัดการ ความรู้ในชุมชน Abstract Information Communications and Technologies (ICT) have become important in our society. In dimension of Knowledge Management, ICT comes to support knowledge sharing, com- munication and knowledge asset process. This qualitative research methods to examine the Diffusion of ICT innovation in Community : case study of Khlong-yong Community (Yong canal), Tumbon Khlong-yong, Phutthamonthon District, Nakorn- pathom Province. There were two purposes of this study: one was to get an attitude and to determine the likelihood of people to adopt ICT in community. The second purpose was to discuss how to design Knowledge Management process in community by blending traditional knowledge with technology. The conceptual framework is developed from Rogers, E.M. [1]. The fifteen interviewees were purposively selected and interviewed with opened end semistructured questions. The study used qualitative methods to collect the data by in-depth interview. The findings showed that this community is completed with four elements that make up the process of diffusion [1]. The groups of Innovators were in adolescence and young adulthood, and groups of Early Adopters were in middle age. The results indicated that most interviewees hold positive attitudes towards ICT to enhance their learning and Knowledge Management. Keywords : Adoption, Diffusion of Innovation, Knowledge Man- agement in Community 1. บทนำา ปัจจุบันเทคโนโลยีเข้ามามีบทบาทและสร้างโอกาสใน การเรียนรู้ให้กับคนในสังคมเป็นอย่างมาก เทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสาร (Information Communications and Technolo- gies :ICT) ทำาให้การติดต่อสื่อสาร การแลกเปลี่ยนข้อมูล การแบ่ง ปันประสบการณ์เป็นเรื่องสะดวกและทำาได้โดยง่าย และมีส่วนช่วย สนับสนุนให้กระบวนการจัดการความรู้ (Knowledge Management :KM) มีประสิทธิภาพมากขึ้นในหลายมิติ ทั้งในด้านการสร้างความรู(Knowledge Creation) การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ (Knowledge Sharing) และการจัดเก็บความรู้ (Knowledge Assets) การเผยแพร่นวัตกรรมหรือสิ่งใหม่ๆ โดยเฉพาะเทคโนโลยี สารสนเทศเมื่อเข้าสู่ชุมชนจะประสบความสำาเร็จและได้รับการยอมรับ หรือไม่นั้น ขึ้นอยู่กับสมาชิกในชุมชนเป็นสำาคัญว่ามีความพร้อม มี พื้นฐาน ความรู้ ความเข้าใจต่อเทคโนโลยีนั้นๆ อย่างไร โดยส่วนใหญ่ การศึกษาเรื่องการยอมรับนวัตกรรมนั้นมีการเก็บข้อมูลจากกลุ่มครู และนักเรียน เรื่องการยอมรับนวัตกรรมในการเรียนการสอน [2] จาก กลุ่มผู้บริหาร ผู้ประกอบการ และนวัตกรรมทางการเกษตร [3] ยังไม่มี การศึกษาเรื่องนี้ในชุมชนเท่าไรนัก ซึ่งในอนาคตสมาชิกในชุมชนคงไมสามารถหลีกเลี่ยงการใช้เทคโนโลยีได้ แต่จะทำาอย่างไรจึงจะเข้าใจและ ใช้เทคโนโลยีได้อย่างมีประสิทธิภาพต่างหาก

Transcript of The Diffusion of Innovation Communication and Technology (ICT ... ·...

Page 1: The Diffusion of Innovation Communication and Technology (ICT ... · การยอมรับนวัตกรรมเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการจัดการความรู้ในชุมชน

234

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

การยอมรบนวตกรรมเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอการจดการความรในชมชน

The Diffusion of Innovation Communication and Technology (ICT) innovation for

Knowledge Management in Community

ธนยพร วณชฤทธา1

1ภาควชาเทคโนโลยการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร อ.เมอง จ.นครปฐม 73000 โทรศพท 081 5711745 E-mail: [email protected]

บทคดยอ เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ICT) เขามาม

บทบาทและสนบสนนการเรยนรของคนในสงคมเปนอยางมาก ใน

มตของการจดการความรเทคโนโลยเขามามสวนชวยใหการแลก

เปลยนเรยนร การสอสารและการจดเกบความรมประสทธภาพยงขน

การสำารวจโดยการวจยเชงคณภาพเรองการยอมรบนวตกรรม

เทคโนโลยในชมชนแบบศกษาเฉพาะกรณในพนทชมชนบานคลองโยง

ตำาบลคลองโยง อำาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม จงเปนการศกษา

เพอศกษาทศนคตและการยอมรบนวตกรรม ICT ของสมาชกในชมชน

โดยนำาประโยชนทไดจากการศกษาเพออภปรายแนวทางการจดการ

ความรในชมชนดวยการใช ICT ทงนเพอนำาไปสการพฒนารปแบบ

การจดการความรในชมชนทมการผสมผสานเทคโนโลย โดยใชกรอบ

แนวคดการแพรกระจายนวตกรรม (Diffusion of Innovation) ของโรเจอร

(Rogers) [1] การเกบขอมลเชงคณภาพใชวธสมภาษณเชงลก แบบ

สมภาษณเปนแบบกงโครงสราง ผใหขอมลไดมาโดยวธเลอกแบบ

เจาะจงจำานวน 15 คน ลกษณะของคำาถามเปนแบบคำาถามปลายเปด

ผลวเคราะหขอมลพบวา ภาพรวมการเผยแพรนวตกรรมเทคโนโลย

ในชมชนนมองคประกอบพรอมทง 4 องคประกอบตามแนวคดของ

โรเจอรและประเภทผรบนวตกรรมกลมเดกและเยาวชนอยในกลมของ

ผรเรม (Innovators) กลมผใหญอยในกลมผยอมรบนวตกรรมในชวง

แรกๆ (Early Adopters) กลมผรบนวตกรรมในระดบปานกลางหรอ

คนสวนใหญกลมแรก (Early Majority) อยในทกชวงวยหากมการสง

เสรมกลมนจะสามารถตอบรบเทคโนโลยไดอยางรวดเรว สวนกลมคน

ลาชา (Laggards) มอยจำานวนนอยมาก ดงนนจงเหนประโยชนหาก

มการศกษาเพมเตมเพอการสงเสรมการใชเทคโนโลยในการจดการ

ความรในชมชน

คำาสำาคญ : การยอมรบนวตกรรม การเผยแพรนวตกรรม การจดการ

ความรในชมชน

Abstract Information Communications and Technologies (ICT)

have become important in our society. In dimension of Knowledge

Management, ICT comes to support knowledge sharing, com-

munication and knowledge asset process. This qualitative

research methods to examine the Diffusion of ICT innovation

in Community : case study of Khlong-yong Community (Yong

canal), Tumbon Khlong-yong, Phutthamonthon District, Nakorn-

pathom Province. There were two purposes of this study: one

was to get an attitude and to determine the likelihood of people

to adopt ICT in community. The second purpose was to discuss

how to design Knowledge Management process in community by

blending traditional knowledge with technology. The conceptual

framework is developed from Rogers, E.M. [1]. The fifteen

interviewees were purposively selected and interviewed with

opened end semistructured questions. The study used qualitative

methods to collect the data by in-depth interview. The findings

showed that this community is completed with four elements that

make up the process of diffusion [1]. The groups of Innovators

were in adolescence and young adulthood, and groups of Early

Adopters were in middle age. The results indicated that most

interviewees hold positive attitudes towards ICT to enhance their

learning and Knowledge Management.

Keywords : Adoption, Diffusion of Innovation, Knowledge Man-

agement in Community

1. บทนำา ปจจบนเทคโนโลยเขามามบทบาทและสรางโอกาสใน

การเรยนรใหกบคนในสงคมเปนอยางมาก เทคโนโลยสารสนเทศ

และการสอสาร (Information Communications and Technolo-

gies :ICT) ทำาใหการตดตอสอสาร การแลกเปลยนขอมล การแบง

ปนประสบการณเปนเรองสะดวกและทำาไดโดยงาย และมสวนชวย

สนบสนนใหกระบวนการจดการความร (Knowledge Management

:KM) มประสทธภาพมากขนในหลายมต ทงในดานการสรางความร

(Knowledge Creation) การแลกเปลยนเรยนร (Knowledge Sharing)

และการจดเกบความร (Knowledge Assets)

การเผยแพรนวตกรรมหรอสงใหมๆ โดยเฉพาะเทคโนโลย

สารสนเทศเมอเขาสชมชนจะประสบความสำาเรจและไดรบการยอมรบ

หรอไมนน ขนอยกบสมาชกในชมชนเปนสำาคญวามความพรอม ม

พนฐาน ความร ความเขาใจตอเทคโนโลยนนๆ อยางไร โดยสวนใหญ

การศกษาเรองการยอมรบนวตกรรมนนมการเกบขอมลจากกลมคร

และนกเรยน เรองการยอมรบนวตกรรมในการเรยนการสอน [2] จาก

กลมผบรหาร ผประกอบการ และนวตกรรมทางการเกษตร [3] ยงไมม

การศกษาเรองนในชมชนเทาไรนก ซงในอนาคตสมาชกในชมชนคงไม

สามารถหลกเลยงการใชเทคโนโลยได แตจะทำาอยางไรจงจะเขาใจและ

ใชเทคโนโลยไดอยางมประสทธภาพตางหาก

Page 2: The Diffusion of Innovation Communication and Technology (ICT ... · การยอมรับนวัตกรรมเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการจัดการความรู้ในชุมชน

235

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

ในชมชนบานคลองโยง ตำาบลคลองโยง อำาเภอพทธมณฑล

จงหวดนครปฐม เปนชมชนทมลกษณะทางภมศาสตรกงเมองกง

ชนบท พนทในชมชนลอมรอบไปดวยทนาและทดนทำาเกษตรกรรม

มแมนำำำาและลำาคลองขนานตดกบททำากนและบานเรอน แตหางออก

ไปเพยงไมกกโลเมตรจากบานคลองโยงเปนชมชนเมองขนาดใหญ ม

ประชากรอาศยอยอยางหนาแนนเปนเขตตดตอกบมหาวทยาลยและ

โรงเรยนขนาดใหญทมชอเสยง ชมชนคลองโยงจงตองปรบตวเขากบ

วถชวตแบบชมชนเกษตรกรรมกบชวตของชมชนเมองทขยายตวเขา

มาอยางรวดเรวเพอใหเกดความความสมดลมากทสด

ชมชนบานคลองโยงเปนชมชนสขภาวะคอมความสมบรณ

พรอมทงกาย จต อารมณ ปญญา สงคมและสงแวดลอม มศกยภาพ

ทงดานประชากรและภมศาสตรเปนตำาแหนงยทธศาสตรในการพฒนา

และการอนรกษหลายรปแบบ มโครงการวจยหลายโครงการเขาไป

ศกษาในประเดนตางๆ มากมายดงนนจงเปนตวอยางชมชนแหงการ

พฒนาชมชนหนง

การสำารวจทศนคตและการยอมรบนวตกรรม ICT ในชมชน

โดยใชแนวคดของโรเจอร (Rogers) นน จงเปนการสำารวจความพรอม

ของชมชนวามการยอมรบและการใชนวตกรรมเทคโนโลยสารสนเทศ

และการสอสารอยางไร และกลมผใชอยในระดบใดบาง ทงนเพอนำาส

การพฒนากระบวนการจดการความรดวยการใชเทคโนโลยสารสนเทศ

รวมดวยวาควรมองคประกอบเชนใด หรอควรมสดสวนอยางไรระหวาง

การสอสารแบบปกตกบการสอสารดวยเทคโนโลย การศกษาครงน

เปนสวนหนงของการศกษาเกยวกบการจดการความรในชมชนโดย

การผสมผสานเทคโนโลยเขาสกระบวนการจดการความร ขอคนพบ

ทไดจะนำาไปสการพฒนารปแบบการจดการความรในชมชนทมความ

สอดคลองเหมาะสมกบความตองการและพฤตกรรมของชมชน

2. วตถประสงค วตถประสงคในการศกษา คอ เพอศกษาทศนคตและการ

ยอมรบนวตกรรม ICT ของสมาชกในชมชน

3. ขอบเขตการวจย การศกษาแบบเฉพาะกรณ (case study) นทำาการศกษาท

พนท ชมชนบานคลองโยง ตำาบลคลองโยง อำาเภอพทธมณฑล จงหวด

นครปฐม กลมผใหขอมลไดแกสมาชกในชมชนคลองโยงทมาจากการ

เลอกแบบเจาะจง (purposively selected) ซงมคณลกษณะเปนผเคย

ใชบรการศนย ICT ชมชน จำานวน 15 คน

4. แนวคดและทฤษฎ การวจยครงนใชทฤษฎการแพรกระจายนวตกรรม (Diffu-

sion of Innovation: DOI) ของโรเจอร (Rogers) เปนแนวคดในการ

วจย เพอศกษาทศนคตและการยอมรบนวตกรรมของสมาชกในชมชน

และอภปรายสแนวทางการจดการความรในชมชนดวยการผสมผสาน

เทคโนโลย

ทฤษฎการแพรกระจายนวตกรรม (Diffusion of

Innovation (DOI) Theory)

การแพรกระจาย (Diffusion) หมายถงกระบวนการทเผย

แพรนวตกรรมผานชองทางตางๆ ไปสสมาชกในสงคมในชวงเวลา

หนง [1] นวตกรรมหมายถงสงใหมๆ ทงความคด หรอแนวปฏบต

ซงความใหมของนวตกรรมนนขนอยกบเรองราวและการตความของ

แตละบคคลดวย [4] กระบวนการแพรกระจายนนประกอบไปดวยองค

ประกอบทสำาคญ 4 องคประกอบดวยกน คอ 1) นวตกรรม (innovation)

2) ชองทางการสอสาร (communication chanels) 3) ลกษณะของ

ระบบสงคม (social system) และ 4) ชวงเวลา (time)

นอกจากนน Roger ไดแบงกระบวนการแพรกระจาย

นวตกรรมออกเปน 5 ขนตอน 1) ขนความร (Knowledge Stage)

เปนขนตอนทรบรวามนวตกรรม รเกยวกบประโยชนของนวตกรรม

นนๆ อาจกลาวไดวาเปนความตระหนก (Awarenesss) ทสงผลตอ

ขนตอนตางๆ ตามมาขนตอนนจงมความสำาคญทสด 2) ขนโนมนาวใจ

(Persuasion Stage) เปนขนตอนทคนในสงคมเรมมความรสกตอ

นวตกรรมนน รสกวาดไมดอยางไร เปนเรองของทศนคตตอนวตกรรม

เกยวกบความสนใจอาจเปนรายบคคลหรอรายกลม การศกษาแนวคด

นมผลตอการออกแบบเนอหาใหสอดรบกบความตองการ และการ

ยอมรบนวตกรรมของชมชน ทสอดคลองกบจตวทยาและระบบ

ทางสงคมดวย 3) ขนตดสนใจ (Decision Stage) เมอไดรบขอมล

ขาวสารเกยวกบนวตกรรมแลวขนตอนนจะเปนการตดสนใจ ไตรตรอง

ประเมนคาและนำาไปสการตดสนใจทจะยอมรบหรอปฏเสธนวตกรรม

นนๆ 4) ขนดำาเนนการ (Implementation Stage) เปนการนำานวตกรรม

มาใช เปนการทดลอง ทตองคำานงถงเพศ วยและองคประกอบตางๆ

ของผรบนวตกรรม และขนสดทาย 5) ขนการยนยน (Confirmaiton

Stage) เปนขนตอนของการรบนวตกรรมนนไปใชอยางจรงจง ยอมรบ

ใหเปนสวนหนงของชวต มการใชอยางตอเนอง มการศกษาหาขอมล

และหากมนใจจะยงคงใชนวตกรรมนนตอไป แตหากมความไมนาเชอ

ถอเกดขนอาจทำาใหเลกใชนวตกรรมนนๆ กเปนได [3,5]

ประเภทของผรบนวตกรรม เมอนวตกรรมมการแพรกระจายและใชเปนทแพรหลายใน

สงคม โดยเฉพาะอยางยงในปจจบนทกคนลวนใหความสนใจและให

ความสำาคญกบการใชเทคโนโลย แตถงกระนนกตามคนในสงคมซงม

หลากหลาย อาจมการยอมรบและรบร ปฏบตตอนวตกรรมไมเหมอน

กน Rogers [1,5] แบงประเภทของผรบนวตกรรมไว 5 ประเภท คอ

1) กลมผรเรม (Innovators) 2) กลมผยอมรบนวตกรรมชวงแรกๆ

(Early Adoptors) 3) กลมคนสวนใหญกลมแรก (Early Majority)

4) กลมคนสวนใหญกลมหลง (Late Majority) และ 5) กลมคนลาชา

(Laggards) ซงมระดบการยอมรบนวตกรรมตางกนจากมากทสดไป

สนอยทสด

กลมผรเรม (Innovators) หรอกลมผทมระดบการยอมรบ

นวตกรรมมากทสด มพฤตกรรมในการรบนวตกรรมแบบชอบลอง

อะไรใหมๆ ชอบเสยงไมชอบความจำาเจ เมอมอะไรใหมๆ จะยอมรบ

ไดงายและรวดเรว คนกลมนคอผทสามารถใชงานเทคโนโลยไดอยาง

คลองแคลวเปนประจำาสมำำำาเสมอ มการฝกฝนและเคยเขารวมในการ

ฝกอบรมการใชเทคโนโลยมากอน เปนผททำาความเขาใจเทคโนโลย

Page 3: The Diffusion of Innovation Communication and Technology (ICT ... · การยอมรับนวัตกรรมเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการจัดการความรู้ในชุมชน

236

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

ไดอยางรวดเรวและไมรสกกงวลในการใชเทคโนโลยเลย คนกลมน

จะเปนกลมเดกและเยาวชน และกลมผใหญตอนตนทเปนแกนนำาใน

ชมชน ซงเปนผทสนใจและนำาเทคโนโลยมาใชในชวตประจำาวน ทงใช

เพอการเรยน ความบนเทงและเพอการตดตอสอสาร หรอทำางานท

ตองเกยวของกบเทคโนโลย กลมคนกลมนเปนแนวหนาในการนำา

นวตกรรมเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ICT) มาใชให

เกดประโยชนสงสดในชวตประจำาวน และมแนวคดทจะสรางสรรค

สงใหมๆ ใหเพมขนดวย

กลมผยอมรบนวตกรรมชวงแรกๆ (Early Adoptors) เปน

กลมทมระดบการยอมรบนวตกรรมในระดบมาก คนกลมนมพฤตกรรม

ชอบสงใหมๆ แตมการพจารณา กลนกรองขอมลขาวสาร จนมนใจ

กลมนเหนความจำาเปนในการนำาเทคโนโลยมาใชในชวตประจำาวน

ทงการเรยน การทำางาน ซงบางครงอาจไมพรอมหรอไมสะดวกทจะ

ใช แตหากมการสนบสนนและมเทคโนโลยใชอยางสมำำาเสมอกลมน

จะเปนกลมผนำาในการยอมรบนวตกรรมได หากมการอบรมหรอให

ความรเพมเตมกลมนจะมแนวโนมการใชเทคโนโลยไดดขนและจะ

กาวขนเปนผเผยแพรแนะนำาใหผอนในชมชนใชเทคโนโลยตอไปไดอก

กลมคนสวนใหญกลมแรก (Early Majority) มพฤตกรรม

ถาจะใชอะไรใหมๆ ไดกตอเมอคนอนใช แลวบอกวาด ดงนนจะตองม

การยนยนจากผอนกอนจงเหนขอดของนวตกรรม กลมนจงไมใชผนำา

แตจะรบฟงความคดเหนของผอน ดงนนระดบการยอมรบเทคโนโลย

จงจดอยในระดบปานกลาง คนกลมนความสามารถทางเทคโนโลย

ระดบพอใชงานได เคยใชอยบางแตไมสมำำาเสมอ มการใชเทคโนโลย

ทางการเกษตรในการประกอบอาชพบาง ไมไดเปนผตดตามขาวสาร

เทาไรนก แตถาไดรบการสงเสรมสนบสนนกจะยอมรบเทคโนโลยได

มากขน

กลมคนสวนใหญกลมหลง (Late Majority) เปนกลมท

มระดบการยอมรบเทคโนโลยนอย ไมคอยยอมรบอะไรใหมๆ ไม

มนใจ ตองรอใหคนสวนใหญยอมรบกอน ไมชอบเสยง ไมชอบความ

เปลยนแปลง ในชมชนกลมนอยในชวงวยผใหญตอนปลายและผสง

อาย แตกลมนซอนความสนใจไวภายในแตยงไมมนใจเทานน หาก

มการใหคำาแนะนำาทดหรอมโอกาสเขารวมฝกอบรมหรอใหทดลองใช

เทคโนโลยคนกลมนสามารถเปลยนเปนกลมทยอมรบเทคโนโลยใน

ระดบแรกๆได หากจะใหกลมนยอมรบเทคโนโลยจงตองมการสราง

กจกรรมใหมสวนรวมและใหไดรบทราบขอมลใหมากเพยงพอจนเกด

ความมนใจ

กลมคนลาชา (Laggards) หรอกลมผทมระดบการยอมรบ

เทคโนโลยนอยทสด กลมนไมยอมรบอะไรใหมเลย ยดตดกบความเชอ

เดม เพราะในชวตประจำาวนทำางานไมเกยวของกบเทคโนโลยเลยและ

อยรวมกบกลมทไมใชเทคโนโลยดวยกนจงไมเหนความจำาเปนเทาไร

นก แมคนกลมนจะเหนวาเทคโนโลยมประโยชนและนำาความสะดวก

สบายมาให แตไมสนใจเนองจากไมมความจำาเปนและเหนวาทเปน

อยอยางเดมนนดแลว ดงนนการกระตนใหกลมนเปนผใชเทคโนโลย

จงไมมความจำาเปนเทาไรนก จงควรใหคำาแนะนำาเกยวกบประโยชน

และศกยภาพของเทคโนโลย ใหขอมลททนสมยอยางตอเนองและสมำำา

เสมอ กลมนจะเปนผสนบสนนกลมอนๆทดทเดยว

5. วธดำาเนนงาน การศกษาครงนเปนการวจยเชงคณภาพแบบศกษาเฉพาะ

กรณ (case study design) [6] เปนการศกษาเฉพาะพนทเพออธบาย

ปรากฎการณ และเกบขอมลดวยการสมภาษณเชงคณภาพ (qualita-

tive interview) แบบกงโครงสราง (semistructured) วธการเกบขอมล

เปนการสมภาษณเชงลก (In depth interview) จากผใหขอมลกลม

เลก (smaller informats) จำานวน 15 คน ซงไดมาจากการเลอกแบบ

เจาะจง (purposively selected) และใชเทคนคการบอกตอโดยสมาชก

ในชมชน (snowballing technique) กลมผใหขอมลเปนผทอาศยอย

ในชมชน ตำาบลคลองโยง อำาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม และม

ประสบการณเคยใชบรการศนย ICT ชมชน

การดำาเนนการเรมจากการกำาหนดแนวคด (major

concept) เพอสรางแนวคำาถาม แนวคดของลกษณะคำาถามเพอการ

วจยแบบคนหาประเดน (exploratory research) จงไมคอยเครงครด

ในโครงสรางมากนก [7] แตใหความสำาคญในการสมภาษณทมงเนน

มตการหาขอมลเชงคณภาพทแสดงออกมาในคำาพดของผตอบเปน

หลก ลกษณะของคำาถามเปนคำาถามแบบปลายเปด (open ended

questions) ระหวางการสมภาษณมการบนทกขอมลดวยการจดบนทก

และการสงเกตรวมดวย

การวเคราะหขอมลใชวธเชงคณภาพ วเคราะหและตความ

เนอหาเชงพรรณนา (Contents Analysis)

6. ผลการศกษาสภาพทวไป

การศกษาการยอมรบนวตกรรมเทคโนโลยสารสนเทศและ

การสอสารเพอการจดการความรในชมชน เปนการศกษาเพอคนหา

ขอมลและทศนคตการยอมรบนวตกรรมของสมาชกในชมชนบาน

คลองโยง เนองจากเทคโนโลยสารสนเทศเปนสงทจำาเปนและเขามาม

บทบาทในชวตประจำาวนอยางมาก เทคโนโลยมสวนชวยใหการตดตอ

สอสารและแลกเปลยนความรทำาไดงายขน การจดเกบความรในชมชน

ไมวาจะเปนความรทางการเกษตร ความรดานการสงเสรมสขภาพ

ความรดานการทองเทยว ตลอดจนการเชอมโยงเครอขายชมชนตางๆ

ทำาไดสะดวกและมประสทธภาพมากยงขน ดงนจงหลกเลยงไมไดทจะ

ใชเทคโนโลยเปนเครองมอในการขบเคลอนกจกรรมในกระบวนการ

จดการความร เพราะความรรนปยาอาจตองสญหายไปกบกาลเวลา

แตเดกๆ เยาวชนและคนรนใหม สามารถเขาถงเทคโนโลยไดดกวาและ

เขาสามารถจะเปนผเชอมประสานและถายทอดความรจากบรรพบรษ

สคนรนตอไปไดดวยเทคโนโลยอยางไรขอบเขต

จากการเกบขอมล พบวาในสวนของรฐกระทรวงเทคโนโลย

สารสนเทศและการสอสาร (ICT) [8] ไดเหนความสำาคญและไดเปดให

บรการศนย “ICT ชมชน” ทหม 1 ตำาบลคลองโยง เปดใหบรการตงแต

เดอนกนยายน พ.ศ.2553 เปนตนมา (คาบรการชวโมงละ 10 บาท)

โดยความรบผดชอบของสำานกสงเสรมและพฒนาการใชเทคโนโลย

สารสนเทศและการสอสาร สำานกปลดกระทรวง ซงมนโยบายตงศนย

เรยนร ICT ชมชนขนทวประเทศ มแนวคดเพอใชเทคโนโลยสารสนเทศ

เปนกลไกในการลดชองวางดานดจทล และใชเปนสถานทพฒนาความ

รดาน ICT ใหแกประชาชนในชมชน จากโครงการดงกลาวแสดงใหเหน

Page 4: The Diffusion of Innovation Communication and Technology (ICT ... · การยอมรับนวัตกรรมเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการจัดการความรู้ในชุมชน

237

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

วารฐใหการสนบสนนและสงเสรมการเรยนรดวยเทคโนโลยใหกบ

ชมชน ขณะนจงตองมาดทชมชนวามความพรอมหรอมการยอมรบ

นวตกรรมการเรยนรนอยางไร

การยอมรบนวตกรรม ICT ในชมชน

จากลงพนทการเกบขอมลดวยการสมภาษณและการ

สงเกตพบวา ชาวชมชนคลองโยงทใหสมภาษณเปนผมความทนสมย

และสนใจในสงใหมๆ อยสมำำาเสมอ ผใหขอมลสวนใหญเปนเดกและ

เยาวชน จำานวน 10 คนและชวงวยผใหญ 5 คน ซงผใหขอมลเปนแกน

นำาเดกและเยาวชนและแกนนำาชมชนจงมประสบการณใชเทคโนโลย

ภาพรวมดานกายภาพในชมชนมศนย ICT ชมชนตดตงโดยกระทรวง

เทคโนโลยสอสารและสารสนเทศ ผใหขอมลชมชน 10 คนจาก 15 คน

มประสบการณการใชเทคโนโลยอยางสมำำาเสมอในชวตประจำาวน เคย

ใชบรการศนย ICT ชมชน และมอปกรณคอมพวเตอรในครอบครว

การใชงานอปกรณเทคโนโลยโดยสวนใหญเปนการใช

โทรศพทเคลอนทเพอการสนทนาเพยงอยางเดยว มการรบ-สง

ขอความสนทางโทรศพท (Short Message :SMS) และฟงเพลงจาก

โทรศพทบาง การใชงานคอมพวเตอรเปนการใชเพอประกอบการเรยน

พมพรายงาน และใชในการทำาสอภาพยนต ใชอนเทอรเนตเพอคนหา

ขอมลจากเวปคนขอมล (Search Engines) ใช Google เปนหลก เวปอนๆ

ทใชเปนประจำาคอ YouTube และ 4Share ใชเพอดวดโอคลปและโหลด

เพลงเพอความบนเทง ผใหขอมลสวนใหญยงไมมทอยจดหมายอเลค

ทรอนกส (e-mail address) เปนของตวเองเนองจากยงไมมการแลก

เปลยนหรอสงขอมลถงใคร มเพยง 2 คนเทานนทมอเมล ของตนเอง

มเพยง 1 คนทเปนสมาชกเฟสบค (Facebook) ในเครอขายสงคม

ออนไลน (Social Network)

ดานอปกรณเทคโนโลยอนๆ ทผใหสมภาษณใชงานไดแก

กลองถายภาพดจทล กลองวดโอและอปกรณเครองเสยงตางๆ ทเกยว

กบการทำาสอภาพยนต แกนนำาเยาวชนมประสบการณการใชกลอง

วดโอในการถายทำาและอปกรณคอมพวเตอรในการตดตอขาวพลเมอง

และผลตเปนสอของชมชนไวเผยแพรในเรองของสถานการณโฉนด

ชมชน

การสนทนาทำาใหทราบวาผใหสมภาษณมความสนใจใช

เทคโนโลยสารสนเทศเปนอยางมาก แตยงไมมเวลาและไมมอปกรณ

ใหใชอยางจรงจง มการเรยนรดวยตนเองอยางตอเนองสมำำาเสมอ และ

ไดรบการสนบสนนจากภาคสวนตางๆ อยางตอเนอง นอกจากนน

การตงศนยเรยนรในชมชนกเปนอกชองทางทจะชวยใหเขาถงและใช

เทคโนโลยไดสะดวกยงขน

ความเปนไปไดในการใชเทคโนโลยในชมชน

จากคำาถามเกยวกบความเปนไปไดในการใชเทคโนโลย

ชมชน จำานวน 3 ขอคำาถามพบวา เหตจงใจทสำาคญในการใช

เทคโนโลยในชมชนคอการใชในการเรยน คนหาขอมลและทำารายงาน

จงเปนเหตจำาเปน และการใชเพอฟงเพลงและดาวนโหลดเพลงใหมๆ

สวนเดกๆ นยมเลนเกม แตเปนเกมฝกทกษะคณตศาสตรและภาษา

องกฤษทเปนเกมแบบ stand alone เลนเฉพาะในเครอง เหตจงใจดาน

ความจำาเปนและความบนเทงเพอผอนคลายจงเปนประเดนหลกในการ

ตดสนใจใช ICT ของผใหสมภาษณ สำาหรบผทมประสบการณทำาขาว

พลเมองมความจงใจทจะนำาเสนอขอมลของชมชนใหสงคมรบทราบจง

มการผลตสอเพอนำาเสนอกเปนอกปจจยหนงในการใชเทคโนโลยดานการถายทำาภาพยนต ดานการเรยนรการใชเทคโนโลย โดยสวนใหญผใหสมภาษณเรยนรการใชเทคโนโลยจากสถาบนการศกษาและฝกฝนดวยตนเองเพมเตม ดานการใชเทคโนโลยในการทำาภาพยนตนนมสถานโทรทศนมาใหคำาแนะนำาและฝกอบรมใหความรเรองน ผใหสมภาษณใหความเหนตอการใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอการสอสารในชมชนวา ในทศนะของพวกเขาแลวปจจบนยงไมไดตดตอสอสารโดยใชอนเทอรเนตเทาไรนก เนนการไปมาหาสแบบตวตอตวทเหนหนากนมากกวาเพราะไมไดอยหางไกลกนมากบานเรอนกอยตดกน มการใชโทรศพทเพอตดตอสอสารกนกเพยงพอ แตเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารหรอ ICT นนมความจำาเปนตอชมชนในอนาคต สามารถใชเครองคอมพวเตอรในการจดเกบขอมล ไฟลภาพและคลงความรของชมชนได ชวยใหเกดประโยชนตอคนรนหลงซงพวกเขาสามารถเขาถงเทคโนโลยไดดกวามากและมแนวโนมทจะสนใจในสงเหลานมากยงขนดวย ในอนาคตอาจตองมการสอสารกบชมชนภายนอกเทคโนโลยจะชวยใหตดตอกนงายขนและประหยดเวลาไดอกดวย อกทงยงสามารถใชเปนชองทางการประชาสมพนธชมชนเพอกจกรรมตางๆ อาท การทองเทยว การสงเสรมสขภาพ ฯลฯ ไดอกดวยประเภทผรบนวตกรรม ICT ในชมชน แนวคำาถามเกยวกบประเภทผรบนวตกรรมในชมชนตามทฤษฎของโรเจอร (Rogers) ทง 3 ขอคำาถาม ผใหสมภาษณทกทานตอบตรงกนวาเทคโนโลยใหมๆ เปนสงดและมประโยชน แตบางทกยงไมคอยไดใชเทาไร ถามคอมพวเตอรในชมชนทกคนเหนดวยและอยากมาใชบรการอยางเชนศนย ICT ในชมชนนกนยมมาใชบรการ นอกจากนนผใหสมภาษณมความสนใจจะมเครองคอมพวเตอรเปนของตนเองเพอจะไดใชสะดวกขน วเคราะหจากแนวคดของการยอมรบนวตกรรมแลวพบวา ผใหขอมลทอยในวยเดกและเยาวชนสวนใหญเปนกลม กลมผรเรม (Innovators) กลาวคอ มความสนใจและยอมรบเทคโนโลยไดงายการใชเทคโนโลยนนใชเพอการเรยนและความบนเทงสวนใหญ แตกลมผรเรมกลมนมแนวโนมทจะพฒนาตนเองในดานการใชเทคโนโลยใหดขนเรอยๆ เนองจากเปนคนรนใหม สวนกลมผรเรมในวยกลางคนทใหความสนใจอนเทอรเนตเพอการสอสารในชมชนนนเหนถงความจำาเปนและประโยชนในการเชอมโยงขอมลขาวสารและเพอการแลกเปลยนเรยนรกบเครอขายดวยจงเปนผรเรมโดยสมครอเมลของตนเองและเปนสมาชกเครอขายทางสงคมออนไลนดวย ในภาพรวมผใหสมภาษณสะทอนถงภาพรวมของประเภทผรบนวตกรรมในชมชนสวนใหญอยในกลมผยอมรบนวตกรรมชวงแรกๆ (Early Adoptors) คอเปนกลมคนทสนใจแตตองมการกลนกรองดขอดขอเสย และมคนนำากอนจงจะตดสนใจตาม เหนขอดและสงเกตอยางใกลชด ชวงวยของผสนใจกลมนมทกชวงวยเนองจากขนอยกบพฤตกรรมการตดสนใจเปนหลก การยอมรบเทคโนโลยสารสนเทศฯ (ICT) ของกลมนจงไมไดมเฉพาะชวงวยใด หากมการสงเสรมและสนบสนนทงอปกรณและใหความรดานวธการใชงานจะทำาใหกลมน

กาวมาเปนผนำาไดอยางดดวย

Page 5: The Diffusion of Innovation Communication and Technology (ICT ... · การยอมรับนวัตกรรมเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการจัดการความรู้ในชุมชน

238

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

สำาหรบระดบผรบนวตกรรมในระดบปานกลางหรอคนสวน

ใหญกลมแรก (Early Majority) กสามารถสงเสรมควบคไปกบสองกลม

แรกไดเลยเพอใหเกดการเรยนรรวมกนและเปนพเลยงดแลกนเองได

จากการใหขอมลพบวาประเภทของผรบนวตกรรมในอก

2 กลมนนยงคงมอยบาง กลมคนสวนใหญกลมหลง (Late Majority)

และ กลมคนลาชา (Laggards) แตมอยจำานวนนอยมาก เพราะสมาชก

ในชมชนมความสนใจและตอบรบเทคโนโลยใหมๆ ไดรวดเรว ดงนน

ความเปนไปไดในการยอมรบเทคโนโลยในชมชนเพอการจดการความ

รจงมความเปนไปไดสงมาก

7. สรปและอภปราย จากองคประกอบของการแพรกระจายนวตกรรมตาม

ทฤษฎของโรเจอร (Rogers) ในชมชนบานคลองโยงนนพรอมไป

ดวยองคประกอบทง 4 คอเทคโนโลยสารสนเทศ ชองทางการสอสาร

และระบบสงคมทมความพรอมและเอออำานวยโอกาสการเรยนรแบบ

กระจายทกพนท ทสำาคญปจจบนอยในชวงเวลาทเหมาะสมในการสง

เสรมการใชเทคโนโลย

นอกจากนนองคประกอบทสำาคญทมในชมชนคอ ความ

รในชมชนทเปนคลงความรแบบรวมสมยทงจากกลมผสงวยในเรอง

การทำาการเกษตร การตอสเรองโฉนดชมชน การแกปญหาสงแวดลอม

และการพฒนาสชมชนสขภาวะ

ปจจบนการแพรกระจายของเทคโนโลยในชมชนบาน

คลองโยงอยในขนตดสนใจ (Decision Stage) ทจะนำาไปสขนการนำา

ไปใช เนองจากมการสงเสรมใหมและใชเทคโนโลยสารสนเทศและการ

สอสาร (ICT) ในชมชน ดงนนขนอยกบวาสมาชกจะสนใจใชหรอไม

และอยในระหวางขนยนยน (Confirmaiton Stage) การใชเทคโนโลย

โดยมกลมเดกและเยาวชนเปนผนำาการเปลยนแปลง สวนกลมผใหญ

และผสงอายยงตองใหเวลาแตมความเปนไปไดอยางมากทจะยอมรบ

เทคโนโลย

การมและใชเทคโนโลยในชมชนโดยสวนใหญมความถจาก

มากไปหานอยคอการใชโทรศพทเคลอนท กลองดจทล คอมพวเตอร

กลองวดโอ ตามลำาดบ ในชมชนนยมตดตอสอสารกนแบบตวตอตว

มากกวาเพราะไปหากนไดงายและใชโทรศพทเคลอนทเปนหลก การ

สอสารกบสมาชกในชมชนอนหรอเครอขายอนใชโทรศพทเคลอนท

เปนหลกเชนกน แตมแนวโนมทจะใชอนเทอรเนตเพมสงขนเพราะ

ตองมการสบคนขอมลและแลกเปลยนขอมลมากขนในอนาคต

จากการสำารวจประเภทผรบนวตกรรมในชมชนมกลมผรบ

นวตกรรมในระดบรเรมและกลมผยอมรบชวงแรกๆ ประเดนทนาสนใจ

นทำาใหเหนวาการจดการความรในชมชนโดยใชเทคโนโลยเขามาผสม

ผสานนนมความเปนไปไดและมแนวโนมจะเปนประโยชนยงขนดวย

หากแตตองมการสงเสรมสนบสนนใหขอมลและแนะนำาวธใชอปกรณ

เทคโนโลยเพมเตมเพอใหเกดความชำานาญและเกดประโยชนสงสด

เดกและเยาวชนจะเปนกลไกสำาคญในการเชอมโยงการเรยนรรวม

กนระหวางกลมเดกและกลมผใหญ ทำาใหเกดการรวมมอกนและสราง

ความสมพนธอนดทงทางตรงและทางออมไดอกดวย

8. ขอเสนอแนะ การยอมรบนวตกรรมเทคโนโลยสารสนเทศและการ

สอสารเพอการจดการความรในชมชนมความเปนไปไดสงในชมชน

บานคลองโยงเนองจากมกลมผยอมรบนวตกรรมในหลายระดบและ

มความพรอมทกองคประกอบ ทงนจงควรมการเพมเตมความรดาน

การใชเทคโนโลยในชมชนและมกระบวนการแลกเปลยนเรยนรดาน

การใชเทคโนโลยระหวางกลมเดกเยาวชนรวมกบผใหญ อาจมการ

สงเสรมการฝกอบรมการใชเทคโนโลย และมการศกษาเรองนเพมเตม

ทสำาคญควรสรางความเขาใจและความตระหนกในการใชเทคโนโลย

อยางเหมาะสมดวย

ถงกระนนกตามการจดการความรในชมชนควรเปนแบบ

ผสมผสานวธทงแบบดงเดมคอแบบตวตอตวและแบบใชเทคโนโลย

รวมดวย เนองจากความคนเคยและการถายทอดความรนนจะเกดพลง

เมออยในสภาพแวดลอมและบรรยากาศทเหมาะสม การใชเทคโนโลย

มสวนชวยในเรองของความสะดวกสบาย การสงขอมลทรวดเรว

สามารถเชอมโยงเครอขายกบชมชนอนในอนาคต และเปนทจดเกบ

และเผยแพรคลงความรของชมชนไดอกทางหนง

9. กตตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณสมาชกชมชนบานคลองโยง ตำาบลคลอง

โยง อำาเภอพทธมณฑล ผมสวนรวมใหสมภาษณและสมาชกทานอนๆ

ทใหขอมลและอำานวยความสะดวกในการลงพนทเพอการเรยนรในครง

น ขอบคณการสนบสนนจากมลนธนโยบายสขภาวะ(สสส.)

10. อางอง[1] Rogers, E.M., “Diffusion of innovations”, (4th ed.), NY:

The Free Press, 1995.

[2] Dooley, K. E., “Towards a Holistic Model for the Diffusion of

Educational Technologies: An Integrative Review of

Educational Innovation Studies”, Doctoral dissertation, Texas

A&M University, College Station: TX, 1999.

[3] Wasike, B.S., “The Diffusion of GIS in journalism”, Doctoral

dissertation, Louisiana State University and Agricultural and

Mechanical College: Louisiana, 1996.

[4] Rogers, E.M. & F. Floyd Shoemaker, “Communication of

diffusions: a cross cultural approach”, (2nd ed.), NY:

The Free Press, 1971.

[6] Stake, R. E., Case studies. In N. Denzin & Y. Lincoln (Eds.),

“Handbook of qualitative research”. (2nd ed.), Thousand

Oaks, CA: Sage, 2000.

[5] ดวงพร คำานณวฒน และคนอนๆ, “แนวคดและทฤษฎ สงคม

การสอสาร กบการเปลยนแปลงสงคม”, นครปฐม : สถาบนวจย

ภาษาและวฒนธรรมเพอพฒนาชนบท มหาวทยาลยมหดล,

2549.

[7] ชาย โพธสตา, “ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ”,

กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงฯ, 2550.

Page 6: The Diffusion of Innovation Communication and Technology (ICT ... · การยอมรับนวัตกรรมเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการจัดการความรู้ในชุมชน

239

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

[8] กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร, ศนยการเรยนร

ICT ชมชน [online]. Accessed 7 November 2011. Available

from http://www.thaitelecentre.org/main/index.php/2010-08-

30-10-08-19