Botumbi makala na ndenge elongobani

«Lolenge kani okoki kozwa makala ebele ?»

Projet Makala«Gérer durablement la ressource bois énergie»

Banso tozongisa zamba

Guide pratique

Buku ya projet Makala

Guide Pratique ya Projet Makala 1

BotumBi makala Boleki malamu

Mabongisi ya fulu esengeli ebanda sikoyo mpo ete nzete ekauka sanza moko to mibale

Makambo manene masengeli na botumbi makala mango maye :Ebongi kokausa nkoni sanza 1 liboso ya botumbi makala •(pages 2 à 3),Botosi malamu mibeko mia botongeli fulu ya botumbeli makala •(page 4 à 15),Bulandeli mokolo na mokolo etumbameli elamu ya makala o fulu •(page 16 à 21) .

Tina ya motumbi makala ezali bozui lifuta ebele kaka na mosala wana ya bozui makala kaka wana. Ntina ya batu banso ezali nde bokati nzete ya nkoni ezala mingi te nzinga nzinga ya ba mboka minene soki lolenge ya botumbeli makala elongo bani. Zambi zamba ekokatama moke moke po na bozui makala.

Ntina ya botumbi malamu ezali po bozui makala ebele na liboke ya nkoni kaka wana ezali kotumbama. Kolandela maye ma sengeli bosali mpe maye masalaka motumbi makala mapesaka mbano elamu.

Guide Pratique ya Projet Makala 2

Po te nzete ya sika ebima ebongi kokata nzete na bosanda

bwa 10 cm kobanda mabele

Bokati nzete

10 à 15 cmmax

Guide Pratique ya Projet Makala 3

Bokausi nkoni

Po na bozui makala ebele na fulu ebongi okausa nkoni sanza moko to

mi bale na moyi…

... biteni ya minene ebongi epasuka po motema ya nzete ekauka malamu

Guide Pratique ya Projet Makala 4

BoBongisi esika

Nazali kokombola esika mpo mosala esalama

na mpasi te

Esika ezala esembama pe ekomboma polele

Guide Pratique ya Projet Makala 5

Fulu diamu diFweti tala ku kutakwenda mupepi

Fulu na ngai ekotala epai mopepe ezali kokende

BOLAI

Mopepe mokoka

Guide Pratique ya Projet Makala 6

Botandi nkoni ya nzela ya engunduka

Soki mabele ezali makasi te, nakotia bipikamelona onse nzela ya engunduka po fulu

ekita te

Po mupepe mopanzana malamu na se ya fulu na kotiya nkoni

ya nzela ya engunduka* oyo ya yambo na ntaka ya 50 cm , ezala kosembama etandama malamu

*Nzela ya engunduka : nkoni esemwama ezali na bunene bwa 8 to 10 cm etandamaka na nse o bobandi bwa botongi fulu.

Guide Pratique ya Projet Makala 7

BoBangisi minoko mia Bokotisi mopepe

Monoko ya bokotisi mopepe ezala monene te, timola

yango na likwangola

Nazipi miango na nzete ike po été mable na bifelo bia fulu ezipa miango te.

Guide Pratique ya Projet Makala 8

BoFandisi Fulu o liBulu

Soki mabele ezali zelo mpe nazali na nkoni ebele,

nakoki kotimola libulu po ya kokitisa bosanda bwa fulu

40 à 50 cm de profondeur

Mopepe mokoka

Guide Pratique ya Projet Makala 9

BoBongisi minoko mia Bokotisi mopepe o Fulu ya liBulu

Nazali kotimola minoko ya bokotisi

mopepe na fulu

Nazali kotia bilembo bisika bia madusu ma mopepe po ya bofungoli yango na suka

ya botongi fulu (cf. page15)

Guide Pratique ya Projet Makala 10

BoBongisi etoko ya Fulu

Ebongi etoko evanda malamu pe ezanga madusu

Nkoni ezala ya kotengama te mpe bonene bwa 4 to 5 cm

Guide Pratique ya Projet Makala 11

Botongi Fulu na nkoni (eteni ya yamBo)

Nazali kobakisa nkoni na lolenge ya kotika ata lidusu te. Mbala inso tozali kobakisa nkoni, totondisa madusu na biteni bia nkoni, totondisa madusu na biteni bia nkoni mike pe mikuse

Mbala inso tozali kobakisa nkonimike pe mikuse*

* Biteni mike ya nzete esengeli na botondisi bisika bizangi nkoni tango ya botongi fulu.

Guide Pratique ya Projet Makala 12

Botongi Fulu (eteni ya BaBale)

Lolenge ya botongi fulu na ngai ezali malamu ezangi madusu

Biteni minene ya nkoni epaswami pe bitiami o kati kati

Guide Pratique ya Projet Makala 13

Bolatisi Fulu

Nalatisi fulu likolo na matiti pe nkasa

Nalatisi mpe pembeni pembeni ya fulu na

matiti etelema

Guide Pratique ya Projet Makala 14

Bozipi na maBele

Nazali kokunda fulu na mabele bisika binso bitiami matiti

mpe nkasaNazali kopanza mabele bisika binso na 40 cm likolo ya fulu po ekangema

malamu penza

Guide Pratique ya Projet Makala 15

BuFungoli maBulu ma mopepe

Pe nalongoli mabele na likwangola soki ekoki

Po na fulu ya libulu, nakotimola na botelemi mpo ya bofungoli

monoko mua mpepe

Nalongoli mwa banzete totiaki bisika binso bizali

madusu ya mopepe

Guide Pratique ya Projet Makala 16

Botiyi moto

Nalongoli mabele pe matiti esika ya botiyi moto

likolo ya fulu(moteur) na mokongo ya epai mopepe

mozali kokende

Nakozwa makala niapela na moto oyo ezali pembeni

ya fuluya fulu

Guide Pratique ya Projet Makala 17

kokengele Fulu 1kokengela Fulu o eBandeli ya mikolo ya liBoso

Milinga tango nionso ya pembe. Kozika ya malembe.kokengele mbala

moko to mibale na mokolo po na boziki malamu.

Milinga makasi, moto makasi kati ya fulu,

kanga moke madusu

Guide Pratique ya Projet Makala 18

Bokengeli Fulu 2kanga Bisika BitoBwami mimisa moto

Bisika bitoboki bikangama, noki makala ebeba

Po na komibatela, nakoniata likolo ya eteni ya nzete po na botamboli

likolo ya fulu

Guide Pratique ya Projet Makala 19

Bokongele Fulu 3BotamBwisi BotumBi makala

Botumbi makala esili, fulu ekiti kati ,kati nakangi madusu manso po

makala mabeba te. Nazali kokanga minoko mia mopepe na ngambo oyo

po été makala mabela te

Guide Pratique ya Projet Makala 20

Bokangi Fulu

Milinga ezali lisusu te, makala maziki, kanga madusu manso

Niata mabele malamu bisika

bitoboki

Guide Pratique ya Projet Makala 21

BoFungoli Fulu

Soki fulu ekomi pio ; sima ya makolo,

fungola fulu pe panza makala

Kosala ntongo ntongo to na pokwa po na kumona makala maye mazali nanu kopela, kotia yango mabele po ekufa pe esila moto. Soki mazali, nakozipa mango mabele kino makokufa moto

mpe makokoma pio

Guide Pratique ya Projet Makala 22

Botiyi na saki

Natali malamu makala manso masili moto mpe nakaboli mango mabele pe bitikali bikota o saki te

Guide Pratique ya Projet Makala 23

BoBongisi lolenge BotumBi makala, milekeli ya zamBa na motu oyo

atumBaka makala

Sikoya nazali kokawus nkoni pe kokengela fulu, lozui kwa ngai kwa

makala bomati

Na lolenge lona, bokati zamba ekokita !

Guide Pratique ya Projet Makala 24

François Pinta (1); Dieudonné Kalala (2); Emilien Dubiez (2); Adelaïde Larzillière (2); Jean-Noël Marien (3) :

(1) Cirad UR Biomasse énergie, 73 av. Jean-François Breton34398 Montpellier - France

francois.pinta@cirad.fr (2) Cirad dep ES, UR 36, c/o FHS Kinshasa Gombe – RDC

dieudokamu@yahoo.fr emilien.dubiez@cirad.fr adelaide.larzilliere@hotmail.fr

(3) Cirad dep ES, UR 36, Baillarguet - Montpellier – France marien@cirad.fr

Projet Makala :57 Av. des sénégalais – Gombe – Kinshasa – RDCSite web: http://makala.cirad.fr Publication janvier 2012

Misala ya « projet Makala » ezwi lisalisi ya mosolo epai ya « Union Européenne » engebene na mokanda ya bopesi mbongo DCI-ENV/2008/151-384 na molongo 21 04 01(EuropeAid/126201/C/ACT/Multi). Mama ya likambo ya likanisi liye « projet Makala » : na bota-laka mposa ya bai - mboka ya kolamba na koni to makala ezali kokola mpe banzete ezali kosila , esengeli kobongisa bowumeli ya bozwi ya banzete basalelaka nkoni to makala na mboka Congo mpe mosika na etando ya Africa oyo ezali na ngunda. Ntina mokonzi ya likanisi oyo « projet Makala » : kosala te bato bazanga banzete mpo na makala to nkoni te na bingumba ebale ya ekolo Congo Demokratiki mpe ya ekolo Congo ya ngambo awa bazamba elonami to oyo Nzambe akela bikokatama na lolonge ebongi mpe makala to nkoni ekosalema na ndenge te bomoi ya bai – mboka ebongo na bambula ebele.

Buku loye lobangisami na lisalisi ya mosolo ya Union Européenne. Maye makomami na kati awa matali bakomi ya buku oyo kasi bakambi ya misala ya

Union Européenne te.