De circulaire economie:

down the rabbit hole

Socrates Schouten 10 februari 2016

@soc_sch

Onderzoek Bureau de Helling

1. Wat is de circulaire economie?

1. Grondstoffenprijzen?

2. Consuminderen?

7

(of degrowth)

Consumeren we teveel? I = P • A • T

IMPACT = POPULATION AFFLUENCE TECHNOLOGY

~ 1,5 3,0 ?? ???

• •

2. Consuminderen?

Consumeren we teveel? I = P • A • T

IMPACT = POPULATION AFFLUENCE TECHNOLOGY

~ 1,5 3,0 ?? ???

• •

2. Consuminderen?

De-growth vs. Green growth

AFFLUENCE TECHNOLOGY•

• Liberale democratie #faalt

• Geld maakt niet gelukkig d

• Koopdrift is onverzadigbaar en overconsumptie stompt af

• Technofix bestaat niet

• Soberheid is een deugd en geeft je andere rijkdom

• Liberale democratie: TINA

• Geld maakt niet gelukkig, maar toch ook weer wel

• Klopt, maar materiële welvaart blijft ‘neutrale’ streven

• The sky is the limit (hoop ik)

• Overvloed is inspirerend, we gaan voor groene groei

10

Is onze collectieve levensstijl veranderbaar? Of de technologie? Of de economie?

• Commercie en groeimodel vertekenen geluksspectrum

• Plus, je moet eerst een minimum aan welvaart/welzijn hebben

• Plus, de ‘economie van het geluk’ is lastig

• Tussen groen georiënteerden alsnog verschillen: van eco-asceten tot eco-hipsters

• Economisch model: buigen of barsten?

11

3. Vooruitgang?

Geosfeer

Biosfeer

Economie

Geschiedenis circulaire economie

Economie en systems science: van Schumpeter…

Geschiedenis circulaire economie

… naar Boulding, Daly en de Club van Rome

Geschiedenis circulaire economiePolitiek en beleid: kringlopen als antwoord op ‘verspillings-economie’

1971: Van Mierlo en Terlouw (D’66) 1975-85: Van Gorkum en Willems (PPR) 1985: Winsemius (VVD): goed idee voor heel lange termijn 1988: Nijpels (VVD): is het antwoord op milieuproblemen 1989: D66 komt met ‘maar’ 1990: retoriek zakt in, GroenLinks neemt het over 2000: alles is ‘klimaat en energie’ 2002: Cradle to Cradle 2010: circulair wordt hip; D66 wil grondstoffenrotonde 2016: iedereen wil circulaire economie

18

Geschiedenis circulaire economie

Ladder van Lansink (1979-1993)

Waar staan we nu?

?

Afvalbeheersing

Materiaalmarkt

“Peak everything”

4. ‘Van bezit naar gebruik?’

Van bezit naar gebruik

• Performance leasen

• Immateriële diensteneconomie

• Functie staat centraal, verbruik van hulpbronnen wordt verantwoordelijkheid bedrijfsleven

26

Leasen: bon ton?• Probleem 1: afwenteling van milieu-impact

• Probleem 2: off-shoring maakindustrie

• Probleem 3: consument-producentrelatie

• Probleem 4: burger-producentrelatie

• Probleem 5: ‘ik heb toegang’ - nieuw materialisme

27

Circulaire maatschappij• Stahel: “it’s the smallest loops where you get the

biggest financial and social benefit”

• Waardevermeerdering (upcycling?) met arbeid en creativiteit

• Idle assets losmaken met nieuwe transactiemiddelen

• Materiaal en nut moet circuleren in maatschappij, niet per se economie

29

?

Toekomstscenario ‘waarde in gebruik’

met de commonsnaar een échtcirculaireeconomie

Socrates Schouten, 10 februari 2016

Geosfeer

Biosfeer

Economie

Gemeenschap

Formele economie ‘Zachte’ economie Gelukseconomie

Geld is alles Breed welvaartsbegrip (Heertje) Echte waarde, altruïsme

Goed uit te drukken in geld (BNP)

Enigszins kwantificeerbaar (Welzijnsindexen) Niet te kwantificeren

Green growth Lease society

Beprijzing

Alternatieve valuta Distributed capitalism

Herverdeling werk/inkomen

Gift economy Commons (methode) Gematigd en bewust

De deeleconomie

• Spullen ruilen, doorgeven, delen

• ‘Prosumentisme’ / ‘distributed capitalism’

4. De meent / deeleconomie

• Economisch model: buigen of barsten

• Ander bezit- en beheersmodel

• Commons != global public goods

• Sociale, digitale en ecologische resources

10

Gift economy• Mensen leverden diensten aan elkaar

• Natuur leverde diensten aan de mens

• Gratis! (Wat nou monetariseren?)

• Kapitalisme: verhandelbaar maken, marge pakken, speculeren

• Winsten geprivatiseerd, verliezen vermaatschappelijkt

• De commons als nieuw ankerpunt voor geefeconomie?

11

Belastingen

BestaansgarantiesInstituties

Kredietlijnen Borging

Formele economie ‘Zachte’ economie Gelukseconomie

Geld is alles Breed welvaartsbegrip (Heertje) Echte waarde, altruïsme

Goed uit te drukken in geld (BNP)

Enigszins kwantificeerbaar (Welzijnsindexen) Niet te kwantificeren

Green growth Lease society

Beprijzing

Alternatieve valuta Distributed capitalism

Herverdeling werk/inkomen

Gift economy Commons (methode) Gematigd en bewust

Commons als waardeoriëntatie