Programma

27e Nationaal Symposium Bodem Breed

Het programma is samengesteld met:

Stands

Het symposium is mede mogelijk gemaakt door:

Naam Organisatie

Aa, Monique van der RIVM

Bartholomeus, Ruud KWR

Bötger, Eline Jong KNW

Cleen, Margot de RWS WVL

Dijcker, Rob Witteveen + Bos

Elswijk, Rene van Provincie Utrecht

Groof, Arthur de SIKB

Haas, Karin de COB

Heimovaara, Timo TU Delft

Keulen, Flip van Gemeente Rotterdam

Koot, Corinne Jong Strong

Lackin, Jasper Witteveen + Bos

Maring, Linda Deltares

Nap, Ron UP Bodemconvenant

Osinga, Juul Jong Leefomgeving

Rood, Peter Zelfstandig Professional

Rutgers, Michiel RIVM

Schijndel, Joost van Tauw

Sicco-Smit, Jaya Provincie Overijssel

Vergeer, Marco Bewust Bodemgebruik

Visser, Rik de MWH

Wensem, Joke van TCB

Westerhof, Roelof ORG-ID

GSN

Hèt netwerk event van de bodem en ondergrond

www.bodembreed.nlwww.bodembreed.nl

Zaal 6: Filmprogramma

Start 1e voorstelling: 10.30 uurStart 2e voorstelling: 12.45 uurStart 3e voorstelling: 15.00 uur

Pompen of verzuipen, of ... Klimaatadaptatie Ingenieursbureau Rotterdam, RCI en PBD(6:30 minuten)

Wat doet het Ingenieursbureau voor RotterdamGemeente Rotterdam(3:51 minuten)

3D-model onder ‘De Rotterdam’ Ingenieursbureau Rotterdam, TNO en Strategis(11:44 minuten)

Bodemsanering gasfabrieksterrein Feijenoord Ingenieursbureau Rotterdam en Provincie ZH(8:00 minuten)

Rotterdam van Onderen - archeologie Gemeente Rotterdam(14:54 minuten)

Rotterdam van Onderen - ondergronds transport Gemeente Rotterdam(17:37 minuten)

Rotterdam van Onderen - openbaar vervoer Gemeente Rotterdam(16:14 minuten)

Rotterdam van Onderen - verkeer Gemeente Rotterdam (16:59 minuten)

Rotterdam van Onderen - bescherming Gemeente Rotterdam(17:30 minuten)

Waterplein Benthemplein Rotterdam Climate Iinitiative (RCI) (4:02 minuten)

Waterberging onder parkeergarage Museumpark RTV Rijnmond(2:02 minuten)

Rotterdamse Regenradar Gemeente Rotterdam, TUD en PZH (2:54 minuten)

Ondergronds RotterdamIngenieursbureau Rotterdam (2:24 minuten)

Bodem4gebiedenIngenieursbureau Rotterdam, H2ruimte, Carthago en SKB (4:49 minuten)

1. VKB

2. SITA Remediation

3. RIVM

4. MWH Global

5. PSMT bvba

6. PJ Milieu

7. AL-West

8. Bodem Breed Forum

1 28

6

7

4

5

3

10.30 - 12.00

13.00 - 14.30

15.00 - 16.30

09.30 - 10.00 Leven in een verstedelijkte delta: het belang van kennis over de ondergrond door mevr. Prof. J.M. (Jacqueline) Cramer (Universiteit Utrecht/Utrecht Sustainability Institute)

10.00 - 10.30 Koffie- & theepauze

12.00 - 13.00 Lunchpauze

14.30 - 15.00 Koffie- en theepauze

16.30 - 17.30 Borrel

Zaal 1: Kennisagenda en netwerken van de toekomst

Zaal 2: Sturingsinstrumenten voor de ondergrondse ruimte

Zaal 3: De toekomstbestendige stad Zaal 4: Beheren en saneren binnen het nieuwe bodembeleid

Zaal 5: Toepassing van Big Data, biogeo-technologie en saneringstechnieken

08.30 - 09.15 Ontvangst en registratie

Kennis delen: niet lullen, maar poetsen!

Sessieleiders:- Corinne Koot (Witteveen+Bos en Jong STRONG)- Eline Botger (Twijnstra Gudde en Jong KNW)- Juul Osinga (TTE en Jong Leefomgeving)Het werkveld bodem en ondergrond verandert. De focus op de saneringsopgave maakt langzaam plaats voor een bredere kijk op de ondergrond. Om deze verandering vorm te geven is andere kennis en nieuwe innovatie nodig. Ook constateren wij dat er weinig nieuwe aanwas is in ons werkveld om daar voor te zorgen. Hier vragen wij in deze sessie aandacht voor en wil-len we met u over in debat. Daarbij wordt u geïnspireerd door onderstaande sprekers.• Kennisinfrastructuur bodem en ondergrond Jos van Wersch (RWS)• Resultaten verkenning Nationaal Bodemtraineeship Daan Henkens (RWS)

Ondergrond over de grens: over kennis en kansen voor samenwerking

Sessieleider: Linda Maring (Deltares)

• Ontwikkelingen Europa Linda Maring (Deltares)• Kennisagenda’s in Nederland en Europa Sandra Boekhold (RIVM)• Met de ondergrond Europa in Ignace van Campenhout (gemeente Rotterdam)

DiscussieWat willen we nu echt in Europa agenderen?Kunnen we nog beter aansluiten bij Europa?En hoe zijn gezamenlijke agenda’s en netwerken de oplossing? En wegen de baten tegen de kosten op?

2015: Jaar van de Bodem

Sessieleider: Marco Vergeer (Initiatief Bewust Bodemgebruik) met medewerking van Bas van de Griendt (BPD)

In 2015 (internationale jaar van de bodem) hebben lezingen, excursies, artikelen, grote en kleine evenementen en nieuwe initiatieven geleid tot veel aandacht voor de bodem. Verrassend waren de onverwachte invalshoeken & initiatiefnemers. Verrassend waren ook de onverwachte locaties & momenten. Het jaar wordt op 11 december 2015 afgesloten met het slote-vent TerrAgenda. Op één dag wordt een jaaroverzicht van acti-viteiten geschetst en wordt in workshops gewerkt aan nieuwe allianties waarin de verbinding wordt gemaakt tussen maat-schappelijke opgaven en de bodem.

Ruimte voor drinkwater in de Structuurvisie Ondergrond

Sessieleider: Joke van Wensem (TCB)

• Drinkwater bij afweging van belangen in de Structuurvisie Ondergrond

Juliaan Prast (ministerie IenM)• Voldoende grondwater voor de drinkwatervoorziening? Monique van der Aa (RIVM)

Dialoog aan de hand van twee praktijkvoorbeelden:• Provinciaal Milieu- en Waterplan van Noord-Brabant Sjoerd Sibbing (provincie Noord-Brabant)• Waterland Wierden: over de gedeeltelijke verplaatsing

van een bedreigde drinkwaterwinning Bert Groenhof (provincie Overijssel)

Duurzaam voorraadbeheer van onze belangrijkste grondstof: zoetwater

Sessieleider: Peter Rood (Zelfstandig adviseur) De pitches worden verzorgd door:• Ruud Bartholomeus (KWR): landbouw en natuur• Joost van Schijndel (Tauw): industrie • Bert Groenhof (provincie Overijssel): provincie en drinkwatersector Dialoog en discussie aan de hand van voorgestelde strategische sturingsinstrumenten op financieel, beleidsmatig en innovatief vlak.

Bijdrage van de ondergrond aan de energietransitie

Sessieleider: Jasper Lackin (Witteveen+Bos)

• The Energy Train in de ondergrond Wouter Engels (ECN)

• De rol van energietransitie binnen STRONG Mark in ’t Veld (Tauw)

• Zoektocht naar keuzevraagstukken en signaleren van barrières

Jaya Sicco Smit (provincie Overijssel)

De Vitale en Veerkrachtige StadHet ideale plaatje als droom

Sessieleiders:- Roelof Westerhof (ORG-ID)- Flip van Keulen (gemeente Rotterdam)

• Resilience, werken aan de veerkracht van de vitale stad Desiree Gotink-Barten (gemeente Rotterdam)• Slimme stad hoe doe je dat? Utrechtse onder- en

bovengrond klaar voor de toekomst! Albert de Vries (gemeente Utrecht)• Berging van hemelwater; waar moet je aan denken

en wat kun je met dat water Loes van der Linden (gemeente Rotterdam)• De Rotterdamse Groene en Blauwe zones Maarten de Boer (gemeente Rotterdam)

De Vitale en Veerkrachtige StadDe invulling, wanneer is het gelukt?

Sessieleiders:- Roelof Westerhof (ORG-ID)- Flip van Keulen (gemeente Rotterdam)

• Adaptieve strategie Gouda ‘Stevige stad op Slappe bodem’ Tommy Bolleboom (RWS Bodem+)• Bodem en de GGD-praktijk: van bedreiging naar kans Josine van den Bogaard (GGD Rotterdam-Rijnmond)

Met medewerking van: Fransje Hooimeijer (TU Delft), Joke van Wensem (TCB), Bert de Doelder (gemeente Rotterdam), Titus van Hille (gemeente Rotterdam), Kees de Vette (gemeente Rotterdam), Erna van Balen (GGD Rotterdam-Rijnmond), Arianne Fijan (gemeente Gouda), Jan Frank Mars (RWS Bodem+), Gemma van Eijsden (WVL) en Elmert de Boer (WVL)

Ondergronds assetmanagement

Sessieleider: Karin de Haas (COB)

De ondergrond vormt letterlijk het fundament van onze maatschappij. Bovendien herbergt de ondergrond veel voorzieningen met een grote maatschap-pelijke en economische waarde, zoals kabels, leidingen en installaties. Voor energie en drinkwater is de ondergrond essentieel. Hoe gaan we slim om met al deze assets? Hoe beïnvloeden de systemen elkaar? Waar liggen kansen voor optimalisaties?

• Strategisch assetmanagement als netbeheerder: bodembeheer is maar één aspect Zita van Aggelen-Veldkamp (Alliander)• Assetmanagement van de ondergrond: een integrale en

duurzame manier voor ondergrondbeheer Henk Kruse en Maaike Blauw (beiden Deltares)

Bodembeleid met de Omgevingswet en het nieuwe bodemconvenant

Sessieleider: Ron Nap (UP Bodemconvenant)

• Hoofdlijnen van de bodemregelgeving in de Omgevingswet

Martin van Gelderen (ministerie IenM)

• Beeld van de Nieuwe afspraken en doorwerking Gerd de Kruif (UP Bodemconvenant)

• Voorbeeld van (op weg) naar de nieuwe aanpak: Meerjarenprogramma Bodem en Ondergrond (MJBO) Gelderland als onderdeel van de Gelderse omgevingsvisie

Marja Gijsen (provincie Gelderland)

De nieuwe praktijk (deel 1: IBC-locaties)

Sessieleiders: Rob Dijcker (Witteveen+Bos) en Michiel Rutgers (RIVM)

We nemen onze erfenissen in de vorm van zogenoemde IBC- en nazorglocaties onder de loep. Heeft het arrangement van nazorgmaatregelen het juiste effect gesorteerd? Is de nazorg optimaal ingericht als we de maatlat van het bodembeleid van nu en het omgevingsbeleid van de toekomst hanteren?

• IBC-locaties en duurzaam stortbeheer, wat kunnen we er mee?

Dik Welkers (ministerie van IenM)• Quickscan IBC-locaties, wat, waar en hoeveel Arne Alphenaar (TTE)• Nazorg bij IBC-locaties, verkenning van mogelijkheden Jaap Tuinstra (TCB)

De nieuwe praktijk (deel 2: Stortplaatsen)

Sessieleiders: Rob Dijcker (Witteveen+Bos) en Michiel Rutgers (RIVM)

• Het programma Duurzaam Stortbeheer: wetenschap, beleid en uitvoering

Timo Heimovaara (TU Delft), Geert-Jan ten Napel (Provincie Flevoland) en Heijo Scharff (Afvalzorg)

• De visie van OVAM op de aanpak van stortplaatsen en de recente beleidsontwikkelingen rondom Enhanced Landfill Mining (ELFM)

Eddy Wille en Tom Behets (beiden OVAM)

Biogeotechnologie: Vitale Bodem als Machinekamer van de Stad

Sessieleider:Timo Heimovaara (TU Delft)

• De Machinekamer van de Stad: Relaties tussen ondergrond en bovengrond Fransje Hooimeijer (TU Delft)

• Beïnvloeding van de mechanische eigenschappen: samenwerken met de natuur

Leon van Paassen (TU Delft)

• Emissie potentieel reductie bij stortplaatsen: technische tools voor IBC locaties in de stad?

Timo Heimovaara (TU Delft)

Workshop Big Data

Sessieleider: Rik de Visser (MWH)

We dromen en discussiëren over toepassingsmogelijkheden en dilemma’s van Big Data op het gebied van bodemkwaliteit.

• ‘Meer voor minder’: In welke mate stelt de analyse van de Big Data ons in staat om betrouwbaarheid en kwa-liteit van de uitkomsten te verbeteren en het aantal (kostbare) bodemonderzoeken te verminderen?

• In hoeverre past de analyse van Big Data in het huidige stelsel van regelgeving, protocollen en richtlijnen?

Sprekers zijn:• Jan Klein Kranenburg (RWS Bodem+)• Jan Smit (Geodan van den Berg)

Nieuwe toepassingen van bestaande technieken

Sessieleider: Arthur de Groof (SIKB)

• Een essay over de ontwikkeling van nieuwe technieken Sytze Keuning (Bioclear)• Forensisch bodemonderzoek stelt de veroorzaker vast Robert-Jan Stuut (MWH)• Non-destructieve methoden voor afperking

waterbodemverontreiniging Jochem Bloemendaal (Tauw)• Fytoremediatie als alternatief voor beheersing van

grondwaterverontreinigingen Frank Volkering (Tauw)• Extra stimulatie van afbraak verontreinigingen bij WKO Johan Valstar (Deltares)

Thema’s

09.15 - 09.30 Welkomstwoord door mevr. drs. P. (Paula) Verhoeven (Algemeen directeur Stadsontwikkeling Rotterdam)

Programmaoverzicht