Lûu yá khi mua tuã laånh cuäLûu yá khi mua SOÁ 177 2019 tuã laånh cuä vTuã laånh cuä...

Lûu yá khi mua

SOÁ 1772019

tuã laånh cuäv Tuã laånh cuä chûáa nhiïìu ruãi ro, ngûúâi duâng nïn cên nhùæc khi mua.

2

BAÃN TIN PHÖÍ BIÏËN KIÏËN THÛÁC

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

Chõu traách nhiïåm xuêët baãnTS Phan Tuâng Mêåu

Phoá Chuã tõch Liïn hiïåp caácHöåi Khoa hoåc & Kyä thuêåt

Viïåt Nam

Ban Biïn têåpNB. Àùång Vuä Caãnh Linh

Nguyïîn Höìng ThanhNguyïîn Minh ThuêånNB. Trêìn Maånh Huâng

Trònh baây:NGOÅC ANH - DUY ANH

Baãn tin xuêët baãn àõnh kyâ 1 söë/thaáng.

Moåi thöng tin phaãn höìi vïì nöåidung xin liïn hïå

Ban Truyïìn thöng vaâPhöí biïën kiïën thûác:

Àõa chó: 53 Nguyïîn Du, Haâ Nöåi Àiïån thoaåi: (024) 3.9432206

Email:[email protected]

SÛÁC KHOEÃ

Trong soá naøy

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïìvêën àïì xaä höåi .29+30

NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC

Baâo chïë thaânh cöng gelàiïìu trõ boãng tûâ nghïå, nha àam .11

Lûu yá khi àiïìu chónhaánh saáng trong tröìng troåt .16

Sai lêìm khi duâng quaåt àiïån muâa noáng .21GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

Nêng cao kyä nùng khaithaác thöng tin saáng chïëcho nhaâ khoa hoåc .3

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

3

Nêng cao kyä nùng khai thaácthöng tin saáng chïë cho nhaâ khoa hoåc

Viïån Haân lêm Khoa hoåc vaâ Cöngnghïå Viïåt Nam, Töí chûác Súã hûäu trñtuïå thïë giúái (WIPO) vaâ Cuåc Súã hûäu

trñ tuïå (SHTT) (Böå Khoa hoåc vaâ Cöngnghïå) vûâa töí chûác Höåi thaão quöëc gia “Tracûáu thöng tin saáng chïë daânh cho Maång lûúáicaác Trung têm höî trúå cöng nghïå vaâ àöíi múáisaáng taåo (TISC)” nhùçm nêng cao kyä nùngkhai thaác thöng tin saáng chïë cho caác caánböå cuãa viïån nghiïn cûáu, trûúâng àaåi hoåc. 35thaânh viïn cuãa maång lûúái TISC trïn caãnûúác àaä tham dûå höåi thaão.

Theo àoá, maång lûúái TISC àûúåc thaânhlêåp trïn cú súã dûå aán TISC do WIPO khúãixûúáng trïn phaåm vi toaân cêìu vaâo nùm2009. Àïën nay, 71 quöëc gia àaä kyá thoãathuêån vúái WIPO àïí phaát triïín maång lûúáiTISC quöëc gia. Viïåt Nam laâ nûúác tham giaDûå aán TISC nïu trïn. Hiïån Cuåc SHTT àaämúâi àûúåc 35 thaânh viïn tham gia maång lûúáiTISC cuãa Viïåt Nam göìm: Viïån Haân lêmKhoa hoåc vaâ Cöng nghïå (KH&CN) ViïåtNam, Àaåi hoåc Baách khoa Haâ Nöåi, Àaåi hoåcQuöëc gia Haâ Nöåi, Àaåi hoåc Quöëc giaTPHCM, möåt söë viïån nghiïn cûáu, trûúângàaåi hoåc khaác... Trong nùm 2019, CuåcSHTT xêy dûång chûúng trònh àaâo taåochuyïn sêu cho caác thaânh viïn maång lûúáiàïí trang bõ kyä nùng tra cûáu thöng tin, tûvêën thuã tuåc xaác lêåp quyïìn, thûúng maåi hoáavaâ chuyïín giao cöng nghïå cho caác nhaâsaáng chïë trong trûúâng àaåi hoåc, viïån nghiïncûáu hoùåc doanh nghiïåp. Qua àoá, giuáp tùngsöë lûúång saáng chïë, thuác àêíy caác hoaåt àöångchuyïín giao cöng nghïå, thûúng maåi hoáataâi saãn trñ tuïå.

Taåi höåi thaão, öng Phan Ngên Sún, PhoáCuåc trûúãng Cuåc SHTT cho rùçng, söë lûúångsaáng chïë cuãa ngûúâi Viïåt Namvaâ sûå giatùng söë lûúång chuyïín giao cöng nghïå laâ

nhûäng àoáng goáp tñch cûåc àïí caãi thiïån nùnglûåc àöíi múái saáng taåo theo chó àaåo cuãaChñnh phuã taåi Nghõ quyïët 01 vaâ 02/NQ-CPnùm 2019. Trong maång lûúái TISC ViïåtNam, Viïån Haân lêm KH&CN Viïåt Nam laâmöåt trong nhûäng àún võ nöíi bêåt. Nùm 2018,Viïån Haân lêm KH&CN Viïåt Nam coá vúái 50bùçng àöåc quyïìn saáng chïë, giaãi phaáp hûäuñch, chiïëm khoaãng 8% söë bùçng saáng chïëcuãa Viïåt Nam. Kïët quaã naây laâ nhúâ Viïån àaäthuác àêíy caác hoaåt àöång hûäu trñ tuïå trongmöåt thúâi gian daâi.

PGS.TS Phan Tiïën Duäng, Phoá Trûúãngban Ban ÛÁng duång vaâ Triïín khai cöngnghïå (Viïån Haân lêm KH&CN Viïåt Nam)cho rùçng, tra cûáu cú súã dûä liïåu cuãa WIPOlaâ cöng cuå àùæc lûåc phuåc vuå cho cöng taácnghiïn cûáu chuyïn mön bïn caånh kho taâiliïåu vïì cöng böë quöëc tïë. Viïåc duy trò àaâotaåo chuyïn sêu cho caán böå vïì SHTT laâmöåt trong nhûäng chuã trûúng cuãa Viïån Haânlêm KH&CN Viïåt Nam, goáp phêìn thuác àêíytùng söë lûúång bùçng SHTT cuãa Viïån thúâigian túái.

HAÂ LINH


Khoa hoåc lyá thuá

4

Chuã trang traåi sûãduång cöng nghïå 5G àïí coáthïí giaám saát àaân gia sûáccuãa mònh tûâ xa.

Theo àoá, viïåc triïín khaicöng nghïå 5G múái chó diïînra leã teã úã möåt vaâi quöëc gia,chùèng haån nhû Myä vaâ HaânQuöëc. Nhaâ maång taåi caácquöëc gia naây àïìu cöë gùængchaåy àua àïí trúã thaânh ngûúâiàêìu tiïn cung cêëp dõch vuå,trong khi phêìn cûáng cuãa caácthiïët bõ hiïån vêîn chûa àaápûáng àuã yïu cêìu àïí thu nhêåntñn hiïåu 5G.

Trong khi ngûúâi duângxûá cúâ hoa vêîn àang mongchúâ 5G tûâng ngaây thò úã bïnkia Àaåi Têy Dûúng, nhûängàaân boâ úã Anh àaä àûúåc traãinghiïåm kïët nöëi khöng dêytöëc àöå cao naây tûâ nhiïìuthaáng qua.

Theo Reuters, Ciscoàang thûã nghiïåm cú súã haåtêìng cho viïåc giúái thiïåu 5Gtoaân cêìu, phuåc vuå nhiïìungaânh khaác nhau.

Nöng nghiïåp cuäng laâmöåt trong nhûäng ngaânhnhû vêåy. Cuå thïí, Cisco àaäphuã soáng 5G úã ba nöngtrang bùçng caách cêëp quyïìntruy cêåp vaâo voâng cöí theodoäi sûác khoeã àaân boâ vaâ theãtai dûä liïåu sinh trùæc hoåc,àûúåc kïët nöëi bùçng 5G, chonöng dên trong vuâng àïíphuåc vuå viïåc theo doäi tûâ xa.

Möåt trong ba àõa àiïím laâTrung têm Àöíi múái Kyä thuêåtNöng nghiïåp do Chñnh phuãAnh taâi trúå, hay coân àûúåc goåivúái caái tïn Trung têm Agri-EPI, úã thõ trêën nhoã SheptonMallet vïì phña têy nam nûúácAnh. Trang traåi naây coá 180chuá boâ, möåt phêìn ba söë àoáhiïån àaä àûúåc trang bõ voângcöí vaâ theã àeo 5G.

Thûã nghiïåm naây cuãaCisco rêët húåp lyá khi caáctrang traåi súã hûäu khönggian daâi vaâ röång, àaân boâthûúâng bõ lêîn löån giûäa baäichùn thaã vaâ khu vûåc àïíkiïím tra - lêëy sûäa. Ciscocho biïët nöng dên coá thïítheo doäi caác con vêåt cuãamònh vaâo moåi thúâi àiïímtrong ngaây maâ khöng cêìnphaãi bûúác khoãi cûãa nhaâ.

Ngoaâi ra, cöng nghïå 5Gcoân giuáp tûå àöång hoaá quy

trònh vùæt sûäa bùçng caách kïëtnöëi vúái hïå thöëng, cho pheápnhûäng chuá boâ tiïëp cêån maáyvùæt möåt caách thoaãi maái. Saukhi kiïím tra ID, boâ seä ài quacöíng vaâ àûúåc tûå àöång nöëi vúáivoâi lêëy sûäa maâ khöng cêìn sûåcan thiïåp cuãa con ngûúâi.

“Chuáng töi coá thïí kïëtnöëi vúái moåi con boâ, moåi convêåt trong trang traåi naây”,ngûúâi phaát ngön cuãa Cisco,Nick Chrissos, noái vúáiReuters vïì àiïìu tûå haâo kyâlaå nhêët cuãa cöng ty suöëtnhiïìu nùm qua: “Àoá laânhûäng gò 5G coá thïí mangàïën cho nöng nghiïåp. Noáthûåc sûå giaãi phoáng sûácmaånh cuãa ngûúâi nöng dênúã trang traåi naây, khùæp núitrïn Vûúng quöëc Anh vaâmoåi núi trïn thïë giúái”.

HÛÄU CHIÏËN (Theo Reuters)

v Theã tai vúái söë laâ caách quaãn lyá gia suác thuã cöng àûúåc sûã duång tûâlêu AÃnh: Getty Images

Àaân boâ úã Anh àûúåc traãi nghiïåm 5G


5

Thiïët bõ thu nùng lûúång mùåttrúâi thöng minh gia nhiïåt nûúácnoáng àûúåc nhoám sinh viïn LïVùn Nhên Hiïëu, Phaåm VûúngChñ Àaåt, Trûúng Thõ Myä Duyïn,Phan Vùn Hoaâng Löåc, KhoaCöng nghïå Nhiïåt - Àiïån laånh, Àaåi hoåcBaách khoa (Àaåi hoåc Àaâ Nùéng) saáng chïë coáthïí têån duång töëi àa nùng lûúång mùåt trúâi dotûå àöång xoay theo sûå thay àöíi võ trñ cuãa mùåttrúâi trong ngaây.

Hïå thöëng àûúåc thiïët kïë göìm 4 phêìnchñnh laâ böå thu gia nhiïåt kñch thûúác 1m x1.6m x 1.7m, khung vaâ cú cêëu xoay cuãa böåthu gia nhiïåt (göìm maåch àiïìu khiïín quanghoåc vaâ xi lanh àiïån), bònh chûáa nûúác dungtñch 90 lñt vaâ khung àúä bònh chûáa.

Khaác vúái caác maáy nûúác noáng nùnglûúång mùåt trúâi taåi Viïåt Nam trûúác àêy chuã

yïëu coá böå thu tônh (cöë àõnh),caác baån sinh viïn àaä lùæp àùåtthïm möåt böå caãm biïën quanghoåc vaâ möåt xilanh dêîn àöång.Khi mùåt trúâi di chuyïín liïn tuåctrïn quyä àaåo tûâ Àöng sang

Têy, böå thu cuäng seä quay theo hûúáng tianùæng chiïëu àïën. Caách naây giuáp cho böå thuàoán nùæng luön àaåt 100% diïån tñch bïì mùåtvaâo caác thúâi àiïím trong ngaây.

Nhoám nghiïn cûáu cuäng thiïët kïë thïm 2vñt àiïìu chónh nhùçm thay àöíi goác nghiïngcuãa böå thu gia nhiïåt, àïí xoay thuã cöng theohûúáng di chuyïín chêåm cuãa mùåt trúâi tûâ Bùæcxuöëng Nam vaâ ngûúåc laåi theo muâa trongnùm. Caách naây giuáp cho bïì mùåt böå thu gianhiïåt luön vuöng goác vúái tia nùæng tûâ mùåttrúâi chiïëu àïën.

PHAN MINH

Chïë taåo thiïët bõ thu nùng lûúång mùåt trúâi thöng minh

Caán böå kyä thuêåt Xñ nghiïåpThi cöng cú giúái, Cöng tyTNHH MTV Thoaát nûúác HaâNöåi Vuä Àònh Nam cho biïët,robot àûúåc chïë taåo hònhdaång nhû chiïëc ö tö thunhoã, coá gùæn camera, chaåybùçng àiïån. Robot naây kiïímtra loâng cöëng chuã yïëu àûúåc sûãduång trong loâng cöëng D250 -D1.000 (àûúâng kñnh 25 - 100cm - PV).

Tûâ nhûäng hònh aãnh robot cung cêëp, caácàún võ thi cöng seä coá phûúng aán naåo veáthoùåc haân, gùæn öëng cöëng, àaãm baão khaãnùng tiïu thoaát nûúác. Vúái nhûäng àoaån cöëngnhoã bõ àoáng kïët nhiïìu raác thaãi, dêìu múä,cöng nhên seä sûã duång maáy búm cao aáp,búm suåc cho tan raä, sau àoá àûa maáy huátvaâo huát saåch.

Phoá Töíng Giaám àöëc Cöng tyTNHH MTV Thoaát nûúác Haâ Nöåi

Lï Vuä Quaãng Xûúng cho biïët:“Thúâi gian qua, àún võ àaä tñchcûåc tùng cûúâng cú giúái hoáa,hiïån àaåi hoáa caác cöng àoaånsaãn xuêët, thi cöng. Àùåc biïåt,

chuáng töi lêëy phûúng chêm tûå lûåclaâ chñnh. Rêët nhiïìu cöng nghïå, thiïët

bõ thi cöng tiïn tiïën àïìu do chuáng töi tûåhoåc hoãi, maây moâ nghiïn cûáu, chïë taåo”.

Àûúåc biïët, àïí chuêín bõ ûáng phoá vúái uángngêåp, Cöng ty TNHH MTV Thoaát nûúác HaâNöåi àaä yïu cêìu têët caã caác xñ nghiïåp thaânhviïn tùng cûúâng cöng taác duy tu, duy trò hïåthöëng, trang thiïët bõ; naåo veát cöëng raänh,khúi thöng doâng chaãy, sùén saâng khaã nùngtiïu thoaát nûúác cao nhêët khi coá mûa lúán.

NGOÅC HAÃI

Robot kiïím tra loâng cöëng thay con ngûúâi úã Haâ Nöåi

Mua tuã laånh cuä laâ giaãiphaáp giuáp tiïët kiïåm chiphñ. Tuy nhiïn, viïåc lûåachoån tuã laånh cuä cuäng khaánhiïìu ruãi ro vò rêët coá thïínhêìm loaåi keám chêëtlûúång. Àùåc biïåt, trongquaá trònh sûã duång tuã laånhcuäng cêìn nhêån biïët dêëuhiïåu caãnh baáo möëi nguy.

Möåt chiïëc tuã laånh hiïånàaåi seä giuáp tiïët kiïåm nhiïìuthúâi gian ài chúå hay siïu thõcho caác chõ em nöåi trúå.Nhûng àöëi vúái möåt gia àònhmaâ kinh tïë khöng quaá dû daãthò sùæm tuã laånh cuä giaá reãàûúåc xem laâ möåt giaãi phaáp“tiïån caã àöi àûúâng”. Thöngthûúâng, tuã laånh cuä seä giaãmgiaá khoaãng möåt nûãa, caácdoâng coá thûúng hiïåu töëthún seä giaãm khoaãng 1/3,tuây vaâo thúâi gian sûã duångvaâ dung tñch tuã. Tuy nhiïn,viïåc mua tuã laånh cuä giaá reãchûa chùæc àaä lyá tûúãng nhûnhiïìu ngûúâi nghô. Vò thûåc tïëcoá quaá nhiïìu ruãi ro maângûúâi duâng khöng thïílûúâng trûúác àûúåc, thêåm chñcoá nguy cú chaáy nöí.

Cên nhùæc ruãi ro Cöng nghïå löîi thúâi, tiïu

töën nùng lûúång: Vúái thúâigian sûã duång 24/24 liïn tuåcthò tuã laånh chñnh laâ möåt

trong nhûäng saãn phêímngöën àiïån nùng nhiïìu nhêët.So vúái tuã laånh múái thò tuãlaånh cuä tiïu töën àiïån nùnghún nhiïìu vò àöång cú àaäyïëu ài sau möåt thúâi gian daâisûã duång. Vò vêåy, àïí taåo ranhiïåt àöå baão quaãn thûåcphêím húåp lyá thò tuã laånh cêìnphaãi töën nhiïìu nùng lûúånghún àïí laâm laånh, nhêët laâcaác tuã laånh coá tuöíi thoå hún10 nùm. Khöng chó vêåy, tuãlaånh cuä thûúâng laâ nhûängdoâng tuã laånh àaä löîi thúâi nïnseä khöng àûúåc trang bõ caáccöng nghïå hiïån àaåi keâmtheo nhû maáy neán invertertiïët kiïåm àiïån, cöng nghïåcêëp àöng mïìm, ngùn rauquaã tùng vitamin C…

Töën chi phñ baão trò, sûãachûäa: Coá thïí noái tuã laånh cuä

tuy reã maâ khöng reã, chñnhlaâ vò ngûúâi duâng mua vïìvúái giaá reã hún, song laåi chinhiïìu hún cho cöng àoaånsûãa chûäa, baão trò. Traãi quathúâi gian daâi sûã duång thò têëtnhiïn laâ maáy seä bõ hû hoãngúã möåt söë böå phêån naâo àoá.Mùåt khaác, tuöíi thoå cuãa tuãlaånh cuä cuäng khöng coânlêu nûäa búãi vò coá thïí phuåtuâng cuãa mònh àaä bõ sûãachûäa, thay thïë… dêîn àïënmaáy moác hoaåt àöång khöngcoân töët.

Dïî gêy chêåp chaáy: Viïåcmua tuã laånh cuä nïëu khönglûåa choån kyä coá thïí choånnhêìm loaåi keám chêët lûúångseä dêîn àïën hêåu quaã khönlûúâng vò dïî gêy chaáy nöítrong quaá trònh sûã duång. Búãivúái tuã laånh cuä thûúâng seä


Lûu yá khi mua tuã laånh cuä

6

v Tuã laånh cuä chûáa nhiïìu ruãi ro, ngûúâi duâng nïn cên nhùæc khi mua

àûúåc thúå sûãa chûäa möng maá laåi bùçng caáclink kiïån khöng chñnh haäng. Do àoá, nïëu vêînquyïët àõnh mua tuã laånh cuä thò cêìn phaãitrang bõ nhiïìu kiïën thûác cú baãn.

Ngoaâi ra, mua tuã laånh cuä cêìn phaãi muaúã nhûäng cûãa haâng quen biïët hoùåc uy tñntrïn thõ trûúâng. Vaâ khöng nïn boã qua bûúáckiïím tra nhûäng thöng söë liïn quan àïën thúâigian àaä qua sûã duång cuãa saãn phêím. Tuyïåtàöëi khöng mua saãn phêím khöng coá nguöìngöëc xuêët xûá hoùåc mêët toaân böå caác thöng söëàïí traánh trûúâng húåp tiïìn mêët têåt mang.

Bïn caånh nhûäng àiïìu úã trïn, khi mua tuãlaånh cuä baån cuäng cêìn chuá yá àïën kñch thûúáccuãa tuã laånh. Nïn lûåa choån chiïëc tuã coá kñchthûúác phuâ húåp vúái khöng gian phoâng cuãagia àònh hún laâ lûåa choån theo súã thñch. Vònïëu phoâng nhoã maâ choån tuã lúán seä khöngvûâa vaâ laâm cho khöng gian phoâng trúã nïnchêåt heåp. Vò thïë, vúái cùn bïëp nhoã heåp, baånnïn choån chiïëc tuã laånh coá thiïët kïë goån nheå,coân vúái cùn bïëp röång raäi thò tuã laånh side byside seä laâ möåt gúåi yá khöng töìi.

Dêëu hiïåu caãnh baáo möëi nguyTheo caác chuyïn gia àiïån laånh, khi tuã

laånh coá vêën àïì vaâ coá nguy cú phaát nöí seäcoá nhûäng dêëu hiïåu göìm: Maáy neán chaåy liïntuåc khöng ngùæt; xuêët hiïån tiïëng laå phaát ratûâ maáy neán hoùåc maáy neán toaã húi rêët noáng;

hai bïn höng tuã thêëy noáng bêët thûúâng; phinloåc phònh to vaâ coá hiïån tûúång àoång sûúng;ngûãi thêëy muâi gas núi àùåt tuã laånh.

Nïëu thêëy möåt trong nhûäng dêëu hiïåutrïn, töët nhêët nïn ngùæt nguöìn àiïån tuã laånhvaâ goåi thúå sûãa chûäa àïën ngay àïí traánh bõchaáy nöí xaãy ra.

Ngoaâi ra, àïí traánh sûå cöë ngûúâi tiïuduâng cêìn phaãi lûu yá nïn àùåt tuã laånh núithoaáng, maát. Traánh àùåt tuã laånh núi êím ûúátvò dïî laâm voã bònh gas bõ gó seát, dêîn àïën roâró khñ gas. Khöng àùåt tuã úã gêìn bïëp hay thiïëtbõ toãa nhiïåt khaá

Hai bïn höng tuã cuäng nhû phña saucuãa tuã phaãi coá khoaãng caách vúái vêåt duångxung quanh, àïí coá àuã khoaãng tröëng chohúi noáng lûu thöng vaâ thoaát ra ngoaâi.Ngûúâi tiïu duâng khöng nïn àïí tuã laånh saátvaách tûúâng hay kï vêåt duång gò saát hai bïntuã laånh búãi tuã laånh cuäng cêìn coá khönggian àïí “thúã”.

Àùåc biïåt, khöng àïí treã em súâ vaâo khuvûåc bõ noáng nhû hai bïn höng tuã. Duâng tuãlaånh theo àuáng thúâi haån khuyïën caáo cuãanhaâ saãn xuêët, khöng duâng tuã laånh quaá cuä,tûâng hû hoãng, gó seát, naåp laåi gas nhiïìu lêìn.

Nïëu phaãi duâng tuã laånh cuä, khöng nïnchaåm vaâo caác thiïët bõ bïn trong, hay tûå yánaåp gas, khöng tûå vïå sinh daân ngûng… maâhaäy múâi thúå chuyïn mön vïì laâm nhûängviïåc àoá cho àuáng kyä thuêåt.

Khi tuã laånh khöng àöng àaá, hoùåc àaáàoáng traân caã ngoaâi khay, hoùåc tuã khöng coáhúi laånh, cêìn àûa àïën nhûäng cú súã sûãachûäa coá uy tñn.

Nïn baão haânh, baão trò àïí haâng thaángàïí kiïím tra àöå an toaân cuãa tuã laånh. Cêìnduâng caác thiïët bõ baão vïå tuã laånh nhû rúle tûångùæt àïí baão vïå khi coá sûå cöë chêåp àiïån.Nhêët laâ khi mua tuã laånh múái nïn choån saãnphêím coá thûúng hiïåu uy tñn, coá giêëy kiïímtra chêët lûúång vaâ giêëy baão haânh.

AN DÛÚNG


7

v Nïëu thêëy tuã laånh noáng ran cêìn kiïím tra kyäkeão... phaát nöí

8


Hoa loa keân àûúåc coinhû laâ nûä hoaâng hoa cuãathaáng 4. Vò thïë, möîi khivaâo muâa hoa loa keân núãthò gêìn nhû ai cuäng àïìu cöëgùæng mua cho mònh 1 vaâiböng àïí nhû muöën cuângchung nhõp thúã hay nñu giûälaåi nhûäng khoaãng khùæctuyïåt àeåp êëy trûúác khi ngaây heâ noáng bûác oiaã bùæt àêìu. Vaâ àïí giuáp baån coá thïí giûä àûúåcnhûäng caânh hoa loa keân êëy tûúi lêu hún,àeåp hún thò haäy tham khaão kinh nghiïåm cuãachõ Phaåm Hûúng Nhaâi (Haâ Nöåi) sau àêy. Cuåthïí, trûúác khi cùæm hoa, nghiïìn naát möåt vaâiviïn aspirin, hoâa tan vúái phêìn nûúác duâng àïícùæm hoa loa keân. Nöìng àöå axit trong nûúácseä tùng lïn, ngêëm dêìn lïn thên cêy vaâ giûähoa tûúi lêu hún. Ngoaâi ra, thaã 1 àöìng xu

vaâo trong bònh cuäng coáthïí giûä cho hoa tûúi lêu vòkim loaåi hoaåt àöång giöëngnhû chêët khaáng khuêín tûånhiïn, seä höî trúå àïí cuöënghoa lêu bõ thöëi. Hoùåc coáthïí hoâa vaâo nûúác cùæmhoa nûúác suác miïång, noácoá thïí loaåi boã caác maãng

baám vaâ muâi höi trong bònh hoa.Baån haäy thïm giêëm trùæng vaâo bònh hoa

khoaãng möåt phuát trûúác khi cùæm nïëu muöënhoa tûúi lêu. Giêëm trùæng vaâ nûúác seä hoaåtàöång nhû möåt chêët xuác taác àïí ngùn chùånnhûäng böng hoa bõ heáo uáa sau ngaây thûába. Ngoaâi ra, àïí hoa tûúi lêu, àeåp mùæt thòviïåc thay nûúác cho hoa thûúâng xuyïn cuänggoáp phêìn keáo daâi thúâi gian núã cuãa hoa.

TROÅNG LÏ

Giûä hoa loa keân tûúi lêu

Möåt nghiïn cûáu vïì thuyïët tiïën hoáa cho thêëy, nûúácmùæt coân coá chûác nùng nhû möåt cú chïë dûåa trïn sûå phaáttriïín àïí mang con ngûúâi túái gêìn vúái nhau hún. Dûúái caáinhòn cuãa caác nhaâ sinh vêåt hoåc tiïën hoáa, khoác laâ möåthaânh vi tiïën hoáa úã mûác àöå cao. Nûúác mùæt cung cêëpnhûäng manh möëi vaâ thöng tin àaáng tin cêåy vïì sûå phuåctuâng, nhu cêìu vaâ sûå gùæn boá xaä höåi giûäa con ngûúâi vúáinhau. Nûúác mùæt àûúåc duâng àïí gúåi lïn loâng khoan dungúã keã àöëi khaáng. Chuáng cuäng àûúåc sûã duång àïí tòm kiïëmsûå caãm thöng vaâ coá leä quan troång hún laâ sûå giuáp àúä coá muåc àñch cuãa nhûäng ngûúâi khöngthuöåc vïì nhoám àõch thuã. Nûúác mùæt caãm àöång cuäng biïíu hiïån sûå xoa dõu, nhu cêìu gùæn boátrong nhûäng lêìn àau khöí vaâ cöng nhêån nhûäng xuác caãm giûäa caác thaânh viïn trong giaàònh, baån beâ vaâ caác nhoám ngûúâi gùæn kïët...

Àùåc biïåt, nûúác mùæt cuäng coá lúåi ñch bêët ngúâ khiïën baån muöën khoác nhiïìu hún. Àún cûã,nhiïìu nghiïn cûáu àaä chûáng minh nûúác mùæt chûáa möåt lûúång lúán chêët coá haåi gêy bêët lúåicho sûác khoeã. Vò vêåy, nhûäng ngûúâi hay khoác àaä vö tònh thaãi àûúåc lûúång àöåc töë naây ra khoãicú thïí. Nhûäng ngûúâi ñt khoác coá thïí xem caác böå phim truyïìn hònh caãm àöång hoùåc thaáihaânh têy àïí cho tuyïën lïå “vêån àöång” ñt nhêët möåt lêìn möîi thaáng. Hoùåc nûúác mùæt coá thïí caãithiïån têìm nhòn, giaãm cùng thùèng vaâ diïåt caác vi khuêín gêy haåi... AN KHUÏ

Coá àuáng thïë khöng? Nûúác mùæt giuáp chuáng ta gêìn nhau hún

Chia seã kinh nghiïåm


9

Ý tûúãng saáng taåoÀêy laâ yá tûúãng cuãa em Phaåm

Lï Baão Chêu (Àöìng Thaáp).Theo àoá, maáy naây hoaåt àöångtheo hai bûúác. Cuå thïí, bûúác 1:Bêåt cöng tùæc maáy quaåt seä huátmuâi hûúng hoa Sen, àûa vaâobïn trong thöng qua têëm loåc ,muâi hûúng quyïån vúái nûúác cêëtcoá sùén trong maáy huát thu àûúåc nûúác coá muâihûúng hoa Sen. Taåi böìn chûáa nûúác hoa têëmloåc thûá 2 coá taác duång loåc chêët cùån baä àûaxuöëng böìn chûáa phña dûúái, thöng qua lúáp àaáphêìn nûúác naây seä àûúåc laâm saåch trûúác khiàûa ra möi trûúâng bïn ngoaâi taåo thïm nguöìndinh dûúäng giuáp cêy Sen phaát triïín töët hún.

Bûúác 2: Pin nùng lûúång mùåt trúâi àûúåcthiïët kïë úã phêìn trïn cuãa maáy coá nhiïåm vuåtaåo ra nguöìn àiïån giuáp maáy hoaåt àöång.Maáy coân coá khaã nùng tûå àiïìu khiïín tùng

hoùåc giaãm nhiïåt àöå àaãm baãocêy Sen coá möi trûúâng söëngphuâ húåp nhêët vaâ tùng muâihûúng àùåc trûng cuãa loaâi SenÀöìng Thaáp.

“Sen laâ àùåc trûng cuãa quïhûúng em - Àöìng Thaáp. Quabaâi hoåc vaâ quan saát tûâ thûåc tïë

em thêëy sen rêët coá ñch nhû laá sen duâng àïígoái àöì ùn, laá non àïí ùn, àïí laâm thuöëc, hoaàïí trang trñ hoùåc àïí ûúáp traâ, haåt àïí nêëucheâ hoùåc moán ùn, cuã sen àïí nêëu ùn, timsen coân laâm möåt võ thuöëc quyá nhûng emchûa nghe noái àïën nûúác hoa hûúng Senbao giúâ. Vaâ em àaä nghô ra möåt cöî maáy coáthïí huát hûúng sen àïí chïë taåo möåt loaåinûúác hoa laâ àùåc saãn cuãa quï hûúng ÀöìngThaáp”, em Phaåm Lï Baão Chêu chia seã.

MAÅNH HUÂNG

Maáy huát muâi hûúng sen

YÁ tûúãng naây thuöåc vïìcaác em àïën tûâ Haãi Dûúnggöìm Tùng Thõ Minh Ngoåc(nhoám trûúãng), Lï NguyïînDiïåu Thaão, Nguyïîn HöìngNgoåc Linh. Caác em chia seã:“Hùçng ngaây, qua chuyïnmuåc chuyïín àöång 24h cuãaVTV1, chuáng em àûúåc biïët,úã möåt söë núi trïn àêët nûúácta, con àûúâng àïën trûúângcuãa caác baån nhoã gùåp rêëtnhiïìu khoá khùn, phaãi vûúåtqua caác con söng lúán, nûúácchaãy xiïët vaâo muâa luä trïnnhûäng cêy cêìu göî, dêy àu,beâ maãng. Àoá laâ àiïìu vöcuâng nguy hiïím. Cho nïnchuáng em múái coá yá tûúãngtaåo ra möåt “Chiïëc cêìu vöìng

vûúåt luä thöng minh” giuápngûúâi dên cuäng nhû caácbaån hoåc sinh khi qua söngàaãm baão an toaân”. Cú chïëhoaåt àöång cuãa chiïëc cêìunaây nhû sau: Khi lûúångnûúác àaåt túái ngûúäng coá thïíxaãy ra luä, traåm caãnh baáophaát coâi baáo àöång vaâtruyïìn thöng tin vïì caáctrung têm theo doäi khñtûúång thuãy vùn thöng quamaång àiïån thoaåi, Internetcaãnh baáo ngûúâi dên kõp thúâicoá biïån phaáp ûáng phoá.Àöìng thúâi höåp àiïìu khiïínseä tûå àöång truyïìn tñn hiïåuàïën thanh cuöën. Thanhcuöën laâm cho caác xñch keáoquay, caác nan cêìu seä àûúåc

cuöån vaâo trong thanh cuöën,tûâ tûâ nêng cêìu lïn cao, caácmaái che seä tûå àöång xïëp,àoáng – múã linh hoaåt. Cêìucoá thïm möåt böå phêånphanh haäm giuáp cho cêìukhöng thïí rúi xuöëng. Khicêìu àûúåc nêng lïn túái àónhhoùåc xuöëng võ trñ thêëp nhêëtthò thanh cuöën coá cöng tùæcgiaám saát haânh trònh seä tûåàöång ngùæt àiïån àïí àöång cúkhöng thïí tiïëp tuåc quaynûäa. M.HUÂNG

Cêìu vöìng vûúåt luä thöng minh


10

Traái tim in 3D àêìu tiïn phaát triïín tûâ mö ngûúâiTri thûác múái

Nêëm möëc laâ hiïån tûúångvi khuêín sinh söi phaát triïíntrong ngöi nhaâ gêy ra muâihöi khoá chõu, khiïën khöngkhñ trúã nïn ngöåt ngaåt. Nêëmmöëc trong nhaâ coá nhiïìu loaåivúái hònh thûác vaâ kïët cêëu khaácnhau. Baån chó cêìn hñt thúãkhöng khñ trong cùn phoângcoá nêëm möëc cuäng coá thïíaãnh hûúãng túái sûác khoeã.

Khi söëng trong möåt ngöinhaâ êím ûúát, nêëm möëc,khöng khñ khöng àûúåc lûuthöng thoaáng àaäng thò nguycú mùæc caác bïånh vïì àûúânghö hêëp nhû viïm muäi dõûáng, viïm xoang laâ rêët cao.

Àùåc biïåt, vúái nhûäng ngûúâibõ hen hay nhûäng ngûúâi haybõ khoá thúã thò tònh traångbïånh seä trúã nïn nghiïmtroång hún nïëu söëng trongnhaâ êím möëc.

Bïn caånh àoá, nhiïìungûúâi söëng trong nhaâ êímmöëc coân coá thïí bõ dõ ûángvúái caác triïåu chûáng nhû àauhoång, ho, chaãy nûúác muäi,hùæt húi... Nhiïìu ngûúâi coânbõ viïm da khi tiïëp xuác vúáinêëm möëc trong nhaâ.

Viïåc tiïëp xuác vúái nêëmmöëc trong nhaâ coân coá thïígêy kñch ûáng mùæt, phöíi,muäi, da vaâ cöí hoång. Söëng

trong möåt ngöi nhaâ nhiïìu vikhuêín vaâ ñt oxy coân khiïënbaån khoá thúã, àêìu oác cuãaluön cùng thùèng, khoá chõu,nhûác àêìu.

Thêåm chñ, nhûäng ngûúâibõ röëi loaån maáu coá thïí gùåpbiïën chûáng gêy tûã vongnïëu hñt phaãi nêëm möëc khisöëng ngöi nhaâ êím möëc.

HAÂ NGUYÏÎN

Nguy haåi khi söëng trong nhaâ êím ûúát, nêëm möëc

Caác nhaâ khoa hoåc taåiÀaåi hoåc Tel Aviv, Israel vûâacöng böë phaát triïín thaânhcöng traái tim in 3D àêìu tiïntrïn thïë giúái bùçng caách sûãduång tïë baâo vaâ vêåt liïåu sinhhoåc cuãa con ngûúâi.

Theo àoá, nhoám nghiïncûáu àaä lêëy tïë baâo múä tûâbïånh nhên vaâ lêåp trònh laåithaânh caác tïë baâo göëc àanùng trûúác khi biïåt hoáachuáng thaânh tïë baâo tim vaânöåi mö. Caác nhaâ khoa hoåcsau àoá pha tröån caác tïë baâobiïåt hoáa naây àïí taåo thaânh"mûåc in sinh hoåc". Möåt maáyin 3D chuyïn duång seä sûãduång chuáng àïí saãn xuêëttraái tim nhên taåo.

Nhúâ àûúåc taåo ra tûâ tïëbaâo vaâ vêåt liïåu sinh hoåccuãa chñnh bïånh nhên, traáitim in 3D múái coá khaã nùngtûúng thñch sinh hoåc caohún, giuáp giaãm ruãi ro trongquaá trònh cêëy gheáp. Mùåc duânghiïn cûáu cho kïët quaã àêìyhûáa heån, caác nhaâ khoa hoåcnhêën maånh chûa sùén saângàïí cêëy gheáp trïn ngûúâi.

Àïí taåo ra möåt phiïn baãnlúán nhû tim ngûúâi cêìn túái

haâng tyã tïë baâo. Bïn caånh àoá,caác nhaâ khoa hoåc cuäng cêìnlêåp trònh töët hún àïí traái tim in3D khöng chó tröng giöëngmaâ coân phaãi hoaåt àöånggiöëng nhû tim ngûúâi. Möhònh mini hiïån taåi duâ coá coákhaã nùng co boáp nhûngchûa àûúåc àöìng böå hoáa vaâhoaân toaân hoaåt àöång nhûmöåt traái tim thûåc sûå.

Nhoám nghiïn cûáu àanglïn kïë hoaåch thûã nghiïåmtraái tim in 3D trïn àöång vêåtvaâo nùm sau. Àûúåc biïët,nghiïn cûáu àaä àûúåc cöngböë trïn Taåp chñ Khoa hoåcAdvanced Science.

ÀOAÂN DÛÚNG(Theo UPI/IFL Science)


11

Hùçng nùm, coá haâng trùm ngaân lûúåtngûúâi bõ boãng úã caác mûác àöå khaác nhauvaâ coá xu hûúáng gia tùng vïì söë lûúång vaâmûác àöå têìm troång. Cûá 100 bïånh nhênboãng thò coá khoaãng 3 - 5 ngûúâi tûã vongvaâ coá hún 30 ngûúâi mang di chûángthûúng têåt suöët àúâi.

Nhêån thûác àûúåc nhûäng aãnh hûúãng cuãatai naån boãng àïën sûác khoeã, thêím myä cuängnhû têm lyá ngûúâi bïånh, em Thaái HûúngNhi, hoåc sinh lúáp 9/6 trûúâng THCS PhuáBaâi, thõ xaä Hûúng Thuãy, Thûâa Thiïn - Huïëàaä nghiïn cûáu vaâ baâo chïë thaânh cöng gelàiïìu trõ boãng tûâ nghïå, nhaâ àam. Vúái giaáthaânh reã, nguyïn liïåu tûå nhiïn an toaân, loaåithuöëc trõ boãng tûå chïë naây coá tiïìm nùng thaythïë caác saãn phêím thuöëc nhêåp ngoaåi cuângchûác nùng hiïån nay.

Theo àoá, àïí baâo chïë gel trõ boãng, àêìutiïn laâ bûúác chuêín bõ nguyïn liïåu göìm:Tinh nghïå tûâ cuã nghïå, gel nha àam tûâ laánha àam tûúi vaâ tinh dêìu dûâa àûúåc chiïëtxuêët tûâ cúm dûâa. Sau àoá, tiïën haânh tñnhtoaán cöng thûác, chuêín bõ duång cuå hoáachêët, tiïën haânh cên tûâng loaåi nguyïn liïåutheo tûâng cöng thûác nghiïn cûáu. TheoHûúng Nhi, cöng thûác gel trõ boãng àûúåclaâm vúái vúái tyã lïå tinh nghïå 30%, gel nhaàam 10%, tinh dêìu dûâa 7%, PE9010 1%,nûúác cêët 50% vaâ carbomer 940 2%.

Caác bûúác tröån nguyïn liïåu nhû sau:Hoâa tan tinh nghïå trong tinh dêìu dûâa. Tiïëpàïën, hoâa tan höîn húåp tinh nghïå vaâ dêìu dûâavaâo nûúác cêët. Sau àoá lêìn lûúåt choCarbomer 940 vaâo dung dõch trïn vaâ duângàuäa thuãy tinh khuêëy àïìu, àïí khoaãng 30phuát cho trûúng núã hoaân toaân. Cuöëi cuânglaâ bûúác tröån àïìu gel nha àam vúái PE9010,àoáng goái caác mêîu gel nghïå nha àam, daánnhaän vaâ mang ài baão quaãn.

Gel àiïìu trõ boãng tûâ nghïå, nha àam àaäàûúåc kiïím nghiïåm dûúåc phêím vaâ tiïënhaânh thñ nghiïåm trïn thoã cho kïët quaã töët.Theo kïët quaã thûã nghiïåm àöëi vúái da thoãboãng àöå 3, böi 3 lêìn möîi ngaây thò sau 12ngaây cêëu truác da cuãa thoã àaä phuåc höìi.

Chia seã vïì dûå àõnh sùæp túái, Thaái HûúngNhi têm sûå: “Trïn cú súã caác kïët quaã àaåtàûúåc cuãa àïì taâi, em seä tiïëp tuåc nghiïn cûáuvaâ phaát triïín baâo chïë thuöëc àiïìu trõ caácdaång boãng khaác vúái caác cêëp àöå boãng khaácnhau boãng nhiïåt laånh, boãng hoáa chêët, boãngàöå 4, boãng àöå 5... thay thïë cho caác saãnphêím maâ hiïån nay vêîn phaãi nhêåp khêíu tûânûúác ngoaâi, giuáp haå giaá thaânh vaâ dïî daângàïën àûúåc vúái ngûúâi bïånh”.

Gel àiïìu trõ boãng tûâ nghïå, nha àamàûúåc taåo ra tûâ cuã nghïå tûúi, laá nha àam vaâtinh dêìu dûâa laâ möåt saãn phêím an toaân nhúânguyïn liïåu coá nguöìn göëc thiïn nhiïn, thênthiïån vúái möi trûúâng. Bïn caånh àoá, loaåithuöëc naây coá giaá thaânh phuâ húåp, coá tiïìnnùng lúán trong viïåc àiïìu chïë thaânh thuöëctrõ bïånh, àaãm baão chùm soác sûác khoeã cöångàöìng vaâ hûáa heån coá thïí thay thïë caác loaåithuöëc nhêåp ngoaåi trong tûúng lai.

TRÛÚNG KHAÁNH LINH

Baâo chïë thaânh cöng gel àiïìu trõ boãng tûâ nghïå, nha àam


12

Theo àùåc tñnh cuãa nêëm, nhiïåt àöå thñchhúåp àïí phaát triïín laâ tûâ 30 – 320C; àöå êímnguyïn liïåu 65 - 70%; àöå êím khöng khñ80%; pH = 7 vaâ trong àiïìu kiïån thoaáng khñ.

Chu kyâ sinh trûúãng vaâ phaát triïín cuãa nêëmrúm rêët ngùæn. Tûâ luác tröìng àïën khi thu hoaåchchó sau 10 - 12 ngaây. Vïì nguyïn liïåu, hêìu hïëtcaác phïë thaãi cuãa ngaânh nöng nghiïåp giaâu chêëtcellulose àïìu coá thïí laâ nguyïn liïåu tröìng nêëm.Thúâi gian tröìng nêëm thuêån lúåi úã miïìn Bùæc laâ tûâgiûäa thaáng 4 àïën giûäa thaáng 10 dûúng lõch,coân miïìn Nam hêìu nhû quanh nùm. Quy trònhcöng nghïå traãi qua 4 bûúác cú baãn sau àêy:

Bûúác 1 - Xûã lyá nguyïn liïåu: Rúm raå àûúåclaâm ûúát trong nûúác vöi (3,5kg vöi hoâa vúái1.000 lñt nûúác), vun àöëng, uã 2 - 3 ngaây àaão möåtlêìn. Thúâi gian uã keáo daâi 4 - 6 ngaây. Nguyïnliïåu quaá ûúát cêìn traãi röång ra phúi trûúác khi àemtröìng. Rúm raå àuã ûúát (khi vùæt coång rúm coánûúác chaãy thaânh gioåt) laâ töët nhêët. Nïëu khö quaácêìn böí sung thïm nûúác khi àaão àöëng uã.

Bûúác 2 - Àùåt mö cêëy giöëng, sao chothuêån lúåi khi ài laåi, chùm soác nêëm vaâ tiïëtkiïåm diïån tñch: Chiïìu ngang mùåt mö tûâ 0,3- 0,4m, chiïìu cao tûâ 0,35 – 0,4m. Traãi möåtlúáp rúm raå vaâo khuön daây 10 - 12cm. Cêëymöåt lúáp giöëng viïìn xung quanh caách meápkhuön 4 - 5cm. Tiïëp tuåc laâm nhû vêåy àuã 3lúáp. Lúáp trïn cuâng traãi röång àïìu khùæp trïnbïì mùåt (lúáp thûá 4). Lûúång giöëng cêëy cho1,2m mö khoaãng 200 - 250g. Möîi lúáp giöëngcêëy xong duâng tay êën chùåt, nhêët laâ xungquanh laâm thaânh mö. Trung bònh möåt têënrúm raå khö tröìng àûúåc 90 - 100m mö nêëm.

Bûúác 3 - Chùm soác mö nêëm àaä cêëy giöëng:Tuây thuöåc àõa àiïím tröìng trong nhaâ hay ngoaâitrúâi (sên baäi, dûúái taán cêy, àöìng ruöång…) maâcaách thûác chùm soác seä khaác nhau. Cuå thïí:

- Khi tröìng trong nhaâ, sau 3 - 5 ngaâyàêìu khöng cêìn tûúái nûúác, nhûäng ngaây tiïëp

theo nïëu bïì mùåt mö nêëm thêëy rúm raå khöthò cêìn phun nheå nûúác trûåc tiïëp xungquanh. Chuá yá, nïëu tûúái maånh (haåt nûúáclúán) dïî laâm súåi nêëm töín thûúng, aãnh hûúãngtúái nùng suêët vò luác naây súåi nêëm àaä phaáttriïín ra têån phña ngoaâi thaânh mö. Àïën ngaâythûá 7 - 8 bùæt àêìu xuêët hiïån nêëm con (giaiàoaån ra quaã), 3 - 4 ngaây sau nêëm lúánnhanh to bùçng quaã taáo, quaã trûáng, vaâi giúâsau nêëm coá thïí seä núã ö duâ. Nêëm ra mêåt àöådaây, kñch thûúác lúán cêìn tûúái 2 - 3 lûúåt nûúáccho möåt ngaây. Lûúång nûúác tûúái möåt lêìn rêëtñt (0,1 lñt cho 1,2m mö/ngaây). Nïëu tûúái quaánhiïìu nêëm dïî bõ thöëi chên vaâ chïët.

- Nïëu tröìng ngoaâi trúâi, cêìn che phuã thïmmöåt lúáp rúm raå khö trïn bïì mùåt mö nêëm. Lúáprúm raå naây àûúåc xïëp theo möåt chiïìu, phuãtheo kiïíu lúåp maái nhaâ. Chiïìu daây 4 - 5cm.Kiïím tra nïëu thêëy mö nêëm bõ khö coá thïí tûúáitrûåc tiïëp lïn lúáp aáo phuã nhiïìu lêìn trong ngaây.Hoùåc coá thïí cùæm caác coåc tre, hoùåc àan thaânhmaái caách mùåt mö nêëm 10 - 15cm, phña ngoaâiboåc möåt lúáp nilon, phña trïn cuâng phuã rúm raåkhö àïí tiïån chùm soác.Viïåc tûúái nûúác tûúng tûånhû vúái nêëm tröìng trong nhaâ.

Bûúác 4 - Thu haái nêëm: Àúåt 1 cêìn nhùåtsaåch têët caã caác “göëc nêëm” vaâ “cêy nêëm nhoã”coân soát laåi, duâng nilon phuã laåi cho àïën khinêëm ra thò gúä boã. Ngûâng 3 - 4 ngaây sau àoátûúái trúã laåi nhû ban àêìu, àïí tiïëp thu àúåt 2.Saãn lûúång nêëm thu haái têåp trung àïën 70 -80% trong àúåt àêìu, àúåt 2 coân laåi 15 - 25%.Kïí tûâ luác tröìng àïën khi haái hïët àúåt 1 khoaãng15 - 17 ngaây sau 7 - 8 ngaây ra tiïëp àúåt 2 vaâhaái thò kïët thuác möåt àúåt nuöi tröìng (töíng thúâigian 25 - 30 ngaây). Haái nêëm coân úã giai àoaånhònh trûáng (trûúác khi nêëm núã duâ) laâ töët nhêët,àaãm baão chêët lûúång vaâ nùng suêët cao.Trûúâng húåp nêëm moåc têåp trung thaânh cuåm,ta coá thïí taách nhûäng cêy lúán haái trûúác, nïëukhoá taách thò haái caã cuåm. KHAÁNH LINH

Cêím nang vaâ quy trònh tröìng nêëm rúm


13

AÁp duång cöng nghïå SemiBiofloc cuâng vúái choångiöëng chêët lûúång laâ bñquyïët cuãa anh NguyïînVùn Chñnh, möåt ngû dêntaåi Khaánh Hoâa trong quytrònh nuöi töm àaåt nùngsuêët cao vúái chi phñ thêëp.

Theo àoá, Semi Biofloc laâ cöngnghïå laâm saåch, öín àõnh möi trûúângbùçng vi taão. Baãn thên Biofloc laâ vi khuêín dõdûúäng, taão, muân giuáp laâm saåch nûúác, cungcêëp nguöìn thûác ùn giaâu dinh dûúäng choàöëi tûúång nuöi, ûác chïë sûå phaát triïín cuãacaác vi sinh vêåt gêy bïånh. Tûâ àoá, töm nuöimau lúán, kiïím soaát àûúåc dõch bïånh.

Cöng nghïå nuöi töm Semi Bifloc àûúåcanh Chñnh nghiïn cûáu taâi liïåu dõch “Thûåchaânh cöng nghïå Biofloc” cuãa PGS.TSHoaâng Tuâng vaâ nhoám nghiïn cûáu úã Àaåihoåc Quöëc gia TPHCM. Tûâ nùm 2014 àïënnay, anh vûâa aáp duång vûâa nghiïn cûáu chophuâ húåp vúái thûåc tïë tûâng vuå vaâ àaä dêìn öínàõnh. Vúái “bñ kñp” nuöi töm hiïåu quaã, àaä coáhaâng trùm ngûúâi nuöi töm àûúåc anh àaâotaåo vaâ chuyïín cao cöng nghïå vaâ nuöi rêëtthaânh cöng.

Àïí àûa cöng nghïå nuöi vaâo thûåc tiïînsaãn xuêët, anh Chñnh àêìu tû têët caã ao nuöiàïìu loát baåt, kïët húåp hïå thöëng xi phöng tûåàöång, hïå thöëng suåc khñ, maáy cho ùn tûåàöång, maáy phaát àiïån. Àùåc biïåt laâ viïåc àêìutû hïå thöëng thu gom chêët thaãi vaâ hïå thöëngxûã lyá nûúác cêëp buâ trong nuöi töm cuäng cêìnàaãm baão.

Ngoaâi hïå thöëng cöng trònh ao nuöi, anhChñnh coân àêìu tû caác khu nuöi cêy vi sinhduâng höîn húåp men vi sinh uã vúái mêåt róàûúâng, taåo Biofloc trong thuâng phuy àïí

àûa xuöëng ao nuöi theo àõnhkyâ. Nûúác cêëp vaâo ao nuöi rêët

quan troång, laâ möåt trongnhûäng yïëu töë quyïët àõnhthaânh cöng trong nuöi tömnïn phaãi xûã lyá khêu naâythêåt cêín thêån.

Vïì quy trònh xûã lyá, trûúáctiïn nûúác biïín àûúåc búm vaâo

bïí loåc, sau àoá àûa vaâo ao lùæng.Taåi àêy, nûúác àûúåc xûã lyá diïåt khuêín

bùçng Clorin nöìng àöå 20ppm tûâ20kg/1.000m3 nûúác. Sau 72 giúâ àöìng höìnûúác seä sûã duång àïí cêëp hoùåc buâ nûúác chocaác ao ûúng, ao nuöi. Vïì töm giöëng thaã nuöi,nïn choån nhaâ cung cêëp uy tñn, chêët lûúång.Bïn caånh àoá, thûác ùn cho töm cuâng cêìn xemxeát caác nhaän hiïåu uy tñn. Khi töm nuöi àûúåctrïn 20 ngaây seä cho ùn bùçng maáy tûå àöång.

Hiïån nay, mö hònh nuöi töm cuãa anhChñnh nuöi àûúåc 4 vuå/nùm, nghôa laâ kïí caãtrong muâa mûa. Tuy nhiïn, àïí nuöi “cuöënchiïëu” nhû vêåy, anh Chñnh aáp duång nuöi 3giai àoaån (hay 3 pha).Theo àoá, pha 1 nuöiûúng töm giöëng trïn bïí nöíi coá lûúái lan aápduång theo cöng nghïå Biofloc. Bïí naây hònhtroân loát baåt, coá àûúâng kñnh 12 - 15m, cao1,2m, chûáa khoaãng 150m3 nûúác vaâ coá thïíûúng túái 70 vaån - 1 triïåu giöëng. Tiïëp àïënpha 2, sau 20 ngaây seä chuyïín toaân böå tömûúng xuöëng ao nuöi ngoaâi trúâi, khöng cêìnlûúái lan aáp duång theo cöng nghïå SemiBiofloc. Taåi àêy seä nuöi 30 ngaây, àïën khitöm àaåt kñch cúä 200 con/kg, mêåt àöå 500con/m2 trûúác khi chuyïín sang pha 3. Cêìnchuá yá mêåt àöå nuöi töm pha 3 àûúåc giaãmxuöëng nûãa, tûác laâ möîi ao chó thaã tûâ 200 -250 con/m2 àïí nuöi töm àïën khi àaåt kñch cúämong muöën thò thu hoaåch.

K.LINH

Bñ quyïët nuöi töm theã chên trùæng lúåi nhuêån cao


Cêìn têy khöng chó àún thuêìn laâ möåtloaåi rau gia võ khiïën moán ùn thïm hêëpdêîn maâ coân chûáa rêët nhiïìu chêët dinhdûúäng coá lúåi cho cú thïí. Bïn caånh àoá,loaåi rau naây coân laâ möåt trong nhûäng loaåithaão dûúåc tûâ thiïn nhiïn, giuáp ngùnngûâa vaâ chûäa möåt söë bïånh nhû huyïëtaáp cao, bïånh tim maåch, giaãm beáo, lúåitiïíu, khaáng viïm…

Cuå thïí, cêìn têy rêët giaâu caáckhoaáng chêët nhû Mg, Mn, I,vitamin K… Bïn caånh àoá, caácnhaâ nghiïn cûáu tûâ Àaåi hoåcKhoa hoåc Y khoa Kurdistan vaâ

Àaåi hoåc Khoa hoåc Y khoa AhvazJundishapur (Iran) àaä chûáng minh cêìn cêycoá chûáa caác húåp chêët phenolic vaâ chêëtchöëng oxy hoáa nhû axit caffeic, axitpcoumaric, axit ferulic, apigenin, luteolin,tannin, saponin vaâ kaempferol, giuáp loaåi boãcaác göëc tûå do vaâ coá taác duång chûäa bïånhtrïn cú thïí.

Hiïån nay, nhiïìu ngûúâi muöën tûå tröìng cêìntêy taåi nhaâ àïí àaãm baão àöå tûúi vaâ saåch chomöîi bûäa ùn gia àònh. Tröìng cêìn têy taåi nhaârêët àún giaãn vaâ khöng töën thúâi gian nïn chócêìn nhûäng kiïën thûác cú baãn, ai cuäng coá thïílaâm àûúåc. Sau àêy laâ caác cöng àoaån chñnhàïí ûúm tröìng cêìn têy ngay taåi gia àònh.

Bûúác àêìu tiïn, tiïën haânh chuêín bõ cêygiöëng vaâ caác duång cuå. Khi choån cêìn têyàïí laâm giöëng, baån nïn choån caác cêytûúi, khoeã maånh, coá beå laá cuöënchùåt. Caác duång cuå cêìnthiïët bao göìm chêåu(ly, cöëc…) àïíngêm cêy, daosùæc, caác chêët

dinh dûúäng chuyïn duång cho cêy thuãy canhvaâ nûúác saåch.

Sau khi chuêín bõ duång cuå, baån rûãasaåch cêy giöëng vaâ cùæt hïët laá, chó àïí phêìngöëc daâi khoaãng 4cm laâ àûúåc. Sau àoá, duângnûúác rûãa saåch àêët coân soát laåi quanh phêìngöëc àaä àûúåc cùæt. Tiïëp àïën, pha chïë dungdõch dinh dûúäng thuãy canh theo tyã lïå húåplyá, àaãm baão pH cho cêìn têy laâ 6.5, àöí dungdõch àaä pha vaâo chêåu hoùåc cöëc ngêm.Cuöëi cuâng, cho göëc cêìn têy vaâo dung dõchvaâ àïí taåi núi coá aánh saáng töët.

Vïì cöng taác chùm soác cêy, àïí àaãm baãocêy cêìn têy phaát triïín nhanh, baån nïn àïí yáthay nûúác thûúâng xuyïn cho cêy. Trongtuêìn àêìu tiïn, baån nïn thay nûúác tûâ 2 – 3lêìn laâ phuâ húåp nhêët. Sau khi rau cêìn têy àaämoåc mêìm, baån coá thïí tiïëp tuåc tröìng rautrong möi trûúâng thuãy canh hoùåc di chuyïínsang möi trûúâng thöí canh àïìu àûúåc.

Mùåc duâ tröìng vaâ chùm soác cêìn têy taåinhaâ rêët àún giaãn, nhûng cêìn lûu yá möåt söëàiïìu àïí àaãm baão cho cêy phaát triïín bònhthûúâng vaâ àaåt hiïåu quaã töëi ûu. Thûá nhêët,nïn pha dung dõch thuãy canh theo àuángnöìng àöå vaâ tyã lïå nhêët àõnh theo hûúáng dêînghi trïn nhaän hoùåc tham khaão yá kiïën cuãacaác chuyïn gia vïì nöng nghiïåp. Nïëu dungdõch thuãy canh coá nöìng àöå quaá maånh, dû

lûúång chêët töìn taåi trongcêy seä aãnh hûúãng rêët lúán

àïën sûác khoeã cuãangûúâi sûã duång rau.Thûá hai, khi tröìngcêìn têy khöng nïn

àùåt úã nhûäng núi coámûa àöí xuöëng búãi nûúácseä laâm loaäng dung dõch

thuãy canh, khiïën cêy chêåm phaáttriïín. LINH KHAÁNH

Canh taác cêìn têy taåi nhaâ àaåt hiïåu quaã

14


Nhaän IDO laâ GiöëngNhaän Thaái Lan àûúåc dunhêåp vïì nûúác ta trong vaâinùm gêìn àêy.

Giöëng nhaän naây rêët phuâhúåp vúái vuâng àêët cuãa nhiïìuàõa phûúng nûúác ta, chotraái to, cúm dêìy, haåt nhoã,voã cûáng, dïî thu hoaåch vaâàûúåc thõ trûúâng ûa chuöång.Trong quaá trònh canh taác,baâ con cêìn lûu yá nùæm vûängkyä thuêåt sau àêy.

Cùæt tóa boã nhûäng caânhbõ sêu bïånh, öëm yïëu, bõ chekhuêët bïn trong taán cêynhùçm taåo cho taán cêythöng thoaáng, kñch thñchcêy ra nhiïìu chöìi múái.

Boán phên kñch thñch caáccúi àoåt ra têåp trung phaát triïíntöët: Boán phên chuyïn duângcho cêy ùn traái hoùåc NPK coáhaâm lûúång àaåm cao nhûNPK Àêìu Trêu 20-20-15+TE. Kïët húåp boán phênhûäu cú, vúái liïìu lûúång 2têën/ha seä giuáp cêy cho ra àoåtnon mêåp. Cêìn chuá yá phunthuöëc phoâng trûâ sêu bïånhgêy haåi khi ra àoåt non.

Trong giai àoaån xûã lyá rahoa cêìn chuá yá, khi cúi àoåt thûába chuyïín sang maâu xanhàoåt chuöëi (tûác tûâ 37 - 39 ngaâytuöíi) tiïëp tuåc phun MKP nöìngàöå 0,5% (40g/8 lñt nûúác), seägiuáp cêy cho laá giaâ àöìng loaåt.

Sau khi phun MKP àûúåctûâ 5 - 7 ngaây, luác naây laá

chuyïín tûâ maâu xanh àoåtchuöëi sang maâu xanh nhaåt thòcêìn doån saåch laá, coã xungquanh göëc, tûúái nûúác trûúáckhi xûã lyá 1 - 2 ngaây àïí taåo àöåêím cho göëc. Sau àoá, hoaâ tan300 – 400g kali clorat(KClO3) vaâo 35 - 40 lñt nûúác,tûúái àïìu xung quanh taán cêy,tûúái nûúác àaãm baão àöå êím àêëtgiuáp thuöëc ngêëm àïìu vaâovuâng rïî cêy.

Khi cêy ra hoa cêìn phunngûâa möåt söë sêu, bïånh nhûsêu ùn hoa, bïånh khö chaáyhoa. Chuá yá chó phun thuöëctrûúác khi ra hoa núã 5 - 7ngaây. Khöng nïn phunthuöëc trûâ sêu, bïånh khi hoaàang núã seä laâm ruång hoa.

Do sau khi xûã lyá thuöëc,àêìu rïî cuãa cêy bõ chïët nïnkhaã nùng huát chêët dinhdûúäng keám ài. Àïí traái àûúåccêy nuöi dûúäng töët cêìn phaãitaåo thuêån lúåi cho ra rïî múáibùçng caách duâng thuöëc chêëtkñch thñch ra rïî, caác loaåiphên hûäu cú khoaáng. Àïíkñch thñch cêy phên hoáa mêìmhoa vaâ ra hoa töët, baâ con cêìnboán phên göëc vúái tyã lïå lên vaâkali cao, àaåm thêëp vaâo thúâi

àiïím cúi àoåt 2 chuyïín giaâ.Àöìng thúâi cêìn xiïët nûúác àïíhaån chïë phaát àoåt múái vaâ phunböí sung phên boán laá coá haâmlûúång lên cao nhû 6-30-30+TE vaâ phên coá vi lûúång Bocao àïí kñch thñch phên hoáataåo mêìm hoa vaâ kñch thñchhaåt phêën phaát triïín.

Sau àêåu traái khoaãng 1tuêìn cêìn phun phên boán laá coáhaâm lûúång Bo cao àïí chöëngruång traái non. Sau àêåu traáikhoaãng 1 thaáng cêìn boán phênNPK Àêìu Trêu 16-16-16hoùåc Àêìu Trêu AT3 àïí dûúängtraái. Viïåc boán phên göëc cêìnàõnh kyâ 1,5 - 2 thaáng/lêìn choàïën trûúác thu hoaåch 1 thaáng.Trong thúâi kyâ cêy mang traáicêìn phun böí sung caác loaåiphên boá coá àaåm vaâ kali caonhû 10-5-45 vaâ caác loaåi phêncoá haâm lûúång canxi cao nhùçmgiuáp traái lúán àïìu, chöëng nûát,naám, thöëi traái.

Cêy nhaän IDO thûúângàêåu traái rêët sai, cêìn tiïën haânhtóa búát traái úã thúâi àiïím 1 thaángsau àêåu traái. Ngoaâi tóa boã caácchuâm traái úã võ trñ xêëu, coân tóaboã caác traái àeâo trïn chuâmhoùåc tóa búát traái trïn caácchuâm quaá sai àïí àaãm baão àöålúán vaâ àöìng àïìu cuãa traái àaåttiïu chuêín thõ trûúâng yïu cêìu.Àöìng thúâi, cuäng cêìn chùçngchöëng, nhêët laâ vaâo muâa mûaàïí traánh cêy bõ gaäy caânh,àaãm baão nùng suêët.

L.KHAÁNH

Kyä thuêåt tröìng nhaän IDO cho nùng suêët cao

15


Tröìng cêy coá thïí khöng cêìn àêët nhûngnhêët àõnh khöng thïí thiïëu aánh saáng.

Mùåc duâ aánh saáng mùåt trúâi laâ nguöìn saánglyá tûúãng nhêët cho sûå phaát triïín cuãa cêytröìng, chuáng ta vêîn coá thïí sûã duång aánhsaáng nhên taåo coá quang phöí maâu thñch húåpàïí thay thïë cho aánh saáng mùåt trúâi. Duâ laâtröìng cêy bùçng aánh saáng mùåt trúâi hay aánhsaáng nhên taåo thò chuáng ta vêîn cêìn phaãi biïëtmöåt söë kiïën thûác dûúái àêy àïí àaãm baão cêytröìng phaát triïín töët nhêët.

Cêy tröìng chó hêëp thuå hai daãi aánh saáng àïíquang húåp, àoá laâ daãi aánh saáng maâu xanhdûúng (bûúác soáng 425 - 475nm) vaâ daãi aánhsaáng àoã ( 620 - 730nm). Vò vêåy nïëu lûåa choånàeân led àïí thay thïë cho aánh saáng mùåt trúâi,chuáng ta nïn lûåa choån loaåi àeân coá bûúác soángtûâ 350 – 800nm. AÁnh saáng cêìn cho cêy quanghúåp ñt nhêët laâ 6 - 8 giúâ trong möåt ngaây. Tuynhiïn, nhu cêìu aánh saáng úã möîi loaåi cêy laâkhaác nhau, do àoá phaãi dûåa vaâo àùåc àiïím cuãatûâng loaåi cêy àïí àiïìu chónh nguöìn saáng chothñch húåp. Tuây theo quang kyâ daâi ngùæn, cêytröìng àûúåc chia ra thaânh 3 nhoám sau àêy.

Cêy quang kyâ daâi (cêy ngaây daâi): Chó rahoa luác ngaây daâi hún 12 giúâ. Chuáng cêìn àïën18 giúâ aánh saáng mùåt trúâi möîi ngaây, bao göìmcaác loaåi cêy nhû luáa mò, dêu têy , xaâ laách, caâröët, taáo, khoai têy, rau bina vaâ cuã caãi...

Cêy quang kyâ ngùæn (cêy ngaây ngùæn):Cêy cêìn möåt thúâi gian àïí nghó ngúi vaâ taåora hoa. Vò thïë, nïëu chuáng ta àïí cêy tiïëpxuác vúái aánh saáng hún 12 giúâ/ngaây, chuángseä khöng thïí ra hoa. Nhûäng cêy ngùæn ngaâygöìm coá cêy hoa cuác, àu àuã, caâ tñm, bùæp,dûâa, cao su, àêåu naânh, meâ, luáa muâa…

Cêy trung gian (cêy khöng coá quangkyâ): Laâ nhoám cêy coá thïí ra hoa bêët cûá luác

naâo. Àêy laâ loaåi linh hoaåt nhêët. Chuáng coáthïí ra hoa vaâ quaã khöng phuå thuöåc vaâolûúång aánh saáng hêëp thuå. Möåt söë vñ duå baogöìm hoa höìng, ngö, úát, caâ chua, dûa, bêìu,bñ, dûa hêëu, àêåu phöång, cam quñt,…

Cuå thïí, àöëi vúái cêy ûa boáng, nïn àïí cêytrong boáng rêm hoùåc che bùçng lûúái àentrong khoaãng thúâi gian tûâ 10 - 16h. Vúái cêyûa saáng thò ngûúåc laåi, phaãi àùåt cêy úã võ trñthoaáng àaäng, hûáng àûúåc töëi àa aánh saáng tûånhiïn. Trong möåt söë trûúâng húåp, coá thïíduâng hïå thöëng phaãn chiïëu àïí cêy thu àûúåcnhiïìu aánh saáng nhêët.

Trong trûúâng húåp hïå thöëng tröìng cêyàûúåc àùåt trong nhaâ vaâ gêìn nhû khöng tiïëpxuác vúái aánh saáng mùåt trúâi, chuáng ta nïn àùåtthúâi gian bêåt àeân tröìng cêy tûâ 14 – 16h/ngaây.Boáng töëi cuäng quan troång vò thûåc vêåt cuäng cêìncoá khoaãng thúâi gian àïí nghó ngúi, thû giaän vaâchuyïín hoáa. Vò thïë, haäy àïí thûåc vêåt trongboáng töëi tûâ 10 – 12h tuây loaåi cêy.

Nhû vêåy, aánh saáng tûå nhiïn hay aánhsaáng nhên taåo àïìu aãnh hûúãng quan troångàïën nùng suêët cêy tröìng. Vò thïë, viïåc sûãduång aánh saáng phuâ húåp vúái loaåi cêy àangcanh taác laâ àiïìu quan troång trong saãn xuêëtnöng saãn. TRÛÚNG LINH

16

Lûu yá khi àiïìu chónh aánh saáng trong tröìng troåt


17

Àïí nuöi thoã àaåt hiïåu quaã caothò khêu àêìu tiïn cêìn chuá yá laâkyä thuêåt xêy chuöìng traåi vaâchoån giöëng thoã.

Choån giöëngTheo ghi cheáp: Laâ caách

choån giöëng dûåa vaâo söí saách, lyálõch àûúåc ghi cheáp laåi cuãa caác thïëhïå trûúác (öng baâ, cuå kyå, cha meå…),caác thïë hïå cuâng thúâi (anh, chõ, em…), chuãyïëu cùn cûá khaã nùng sinh trûúãng, khaã nùngsinh saãn. Caách thûåc hiïån: Thöng qua söë liïåughi cheáp choån tûâ nhûäng àaân maâ thoã meå coá tyãlïå thuå thai trïn 70%, àeã 6 - 7 lûáa/nùm, möîilûáa bònh quên àaåt 6 - 7 con. Tyã lïå nuöi söëngthoã con (tûâ sú sinh àïën 30 ngaây tuöíi) àaåt80% trúã lïn, khaã nùng thñch nghi vúái àiïìukiïån möi trûúâng töët, khoeã maånh, khöng bïånhtêåt, tùng troång bònh quên 30g/con/ngaây. Chóchoån thoã giöëng tûâ nhûäng àaân con úã lûáa thûá 2- 3 trúã ài.

Theo àùåc àiïím caá thïí: Vïì ngoaåi hònh thòchoån nhûäng con giöëng coá àùåc àiïím ngoaåihònh phuâ húåp vúái àùåc àiïím giöëng; coá tñnh duåchùng haái, nhanh nheån, löng boáng vaâ daây, tocon, daâi àoân, ngûåc sêu vaâ núã, lûng röång,möng, àuâi núã nang.Tûá chi khoeã maånh vaâkhöng dõ têåt. Riïng àûåc giöëng àùåc àiïím àêìuto hún, tai daây, dûång àûáng chûä V, lûngphùèng, húi khum vïì phña möng, dõch hoaânroä, àïìu… Choån thoã caái giöëng phaãi coá lûngthùèng, böën chên khoeã, vûäng chùæc, möng núã,xûúng chêåu röång, coá 8 – 10 vuá cên àöëi.

Vïì khaã nùng sinh trûúãng thò choån nhûängcon coá troång lûúång sau cai sûäa (30 ngaây) àaåt500 – 600g; Thoã hêåu bõ (6 thaáng tuöíi) troånglûúång àaåt tûâ 2,6 – 2,8kg/ con (phuâ húåp vúái àùåcàiïím giöëng). Thoã àûåc vaâ thoã caái phaãi choån úãcaác àaân khaác nhau, nïëu phöëi cêån huyïët thöëngdïî sinh ra àaân con yïëu úát, dõ têåt.

Xêy chuöìngChuöìng nuöi thoã cêìn àùåt taåi

võ trñ thoaáng, maát vïì muâa heâvaâ êëm aáp vïì muâa àöng.

Cuäi löìng: Vêåt liïåu göìmbùçng tre, göî, sùæt hoùåc inox.Maái che thoaáng maát, chöëng

noáng töët khöng aãnh hûúãng àïënsûác khoeã thoã. Dïî queát doån vïå

sinh, saát truâng dïî chùm soác. Thoãkhöng chui lêîn àaân, ra ngoaâi vaâ traánh khöngcho chuöåt chui vaâo. Phaãi bïìn vûäng, chùæcchùæn, reã tiïìn vaâ thuêån tiïån khi sûãa chûäa.

Àaáy löìng chuöìng: Nhùén, phùèng, ïm, coákhe húã, löî thoaát phên, nûúác tiïíu dïî daâng.Laâm bùçng nan tre, göî röång 1,4 – 1,5cm kïëtthaânh phïn coá khe húã 1,25cm. Coá thïí laâmbùçng lûúái mùæt caáo, ö vuöng loaåi daây 3 –4mm, löî lûúái röång 1,25 x 1,25mm.

Maáng thûác ùn tinh: Laâm bùçng saânh, xûá,xi mùng, hònh troân, oval deåt. Bùçng göî, tön,sùæt... hònh khöëi höåp chûä nhêåt daâi 35 – 40cm,miïång röång 10 – 12cm, cao 5 – 7cm. Maángthûác ùn tinh tûå àöång bùçng kim loaåi, göî.

Giaá thûác ùn thö: Coá kïët cêëu hònh chûä V,caác nan nùçm theo chiïìu lïn xuöëng àïítraánh coã loåt ra ngoaâi. Khe húã giûäa caác nanröång 2,2 – 2,5cm àïí thoã coá thïí tûå ruát rau laácoã àïí ùn, khöng caâo búái ra ngoaâi hoùåc chuivaâo trong laâm bêín thûác ùn. Giaá thûác ùn thöphaãi gùæn vaâo thaânh löìng phña trûúác so levúái võ trñ àùåt maáng thûác ùn tinh úã phña trong.

Maáng uöëng: Bùçng saânh xûá, xi mùngcao 8 – 10cm, röång 10 – 15cm. Chai thuãytinh döëc ngûúåc chöëng bùçng caái que trïnbaát, khay saânh. Van nûúác tûå àöång bùçngöëng kim loaåi.

ÖÍ àeã: Daânh cho thoã caái, kñch thûúác khoaãngdaâi 50cm, röång 35cm coá nùæp àêåy, àaáy öí loát coãkhö, rúm, laâ núi thoã meå àeã vaâ nuöi con àïën ñtnhêët 20 ngaây tuöíi. T.LINH

Choån giöëng vaâ xêy chuöìng nuöi thoã


Chùn nuöi gia cêìm thõt cöng nghiïåpàaä vaâ àang trúã thaânh möåt trong nhûängngaânh mang laåi hiïåu quaã kinh tïë cao,nhûng bïn caånh àoá cuäng tiïím êín nhiïìuruãi ro. Vò vêåy, ngaânh nghïì naây àoâi hoãingûúâi nöng dên cêìn coá kiïën thûác khoahoåc, nguöìn taâi chñnh vûäng vaâng vaâ nùæmàûúåc nhûäng kyä thuêåt trong chùn nuöi.

Cöng àoaån àêìu tiïn khi bûúác vao chùnnuöi gaâ, cêìn chuá yá àïën vêën àïì vïå sinhchuöìng traåi vaâ duång cuå chùn nuöi. Àêìu tiïnsaát truâng cho toaân böå nïìn, vaách, noác,maáng, löìng, chuåp sûúãi vaâ caác duång cuåchùn nuöi bùçng thuöëc khûã truâng. Sau àoá,àïí tröëng chuöìng traåi ñt nhêët tûâ 7 – 10 ngaây.Khi bùæt àêìu nuöi, cêìn giûä vïå sinh saåch seächo chuöìng, trong 10 ngaây àêìu cêìn rûãasaåch maáng ùn uöëng 2 lêìn/ngaây àïí traánh vikhuêín phaát sinh. Bïn caånh àoá, tuây theoàiïìu kiïån thúâi tiïët àïí àiïíu chónh nhiïåt àöåcho phuâ húåp cho tûâng loaåi gaâ.

Khi uám gaâ, cêìn lûu yá vïå sinh vaâ khûãtruâng chuöìng traåi bùçng thuöëc saát truâng,sau àoá raãi 1 lúáp trêëu hoùåc phúi baâo coá àöådaây 5 - 10cm àïí loát êëm trûúác khi cho gaâvaâo uám. Caách laâm chuöìng uám cuå thïí nhûsau: Sûã duång coát eáp cao khoaãng 45cm,àûúâng kñnh tuây thuöåc vaâo söë lûúång gaâ. Möîiöí uám töëi àa laâ 500 con. Sau àoá, cêìn sûãduång thiïët bõ sûúãi êëm bùçng boáng àeân coáchao hoùåc boáng sûúãi chuyïn duång cöngsuêët 100W hay caác loaåi bïëp sûúãi khöngchûáa khñ àöåc haåi.

Viïåc cho gaâ ùn khoa hoåc trong mö hònhnuöi cöng nghiïåp rêët quan troång. Cuå thïí,àöëi vúái gaâ cöng nghiïåp, coá thïí cho ùn caácloaåi khöng cêìn pha tröån: Thûác ùn höîn húåpCon Coâ C28A daânh cho gaâ thõt tûâ 1-12ngaây tuöíi, Con Coâ C28B daânh cho gaâ thõt

tûâ 13 - 24 ngaây, Con Coâ C29 daânh cho gaâthõt tûâ 25 - 49 ngaây tuöíi. Bïn caånh àoá, coáthïí sûã duång thûác ùn àêåm àùåc con coâ C20ÀB tröån thïm caám ngö, caám gaåo sùén coá taåinhaâ àïí giaãm chi phñ chùn nuöi. Sûã duångmaáng troân cho gaâ ùn, thûác ùn thûâa cêìnsaâng laåi àïí loaåi boã raác vaâ phên lêîn vaâothûác ùn. Vïì nûúác uöëng, sûã duång bònh troântreo vûâa têìm gaâ uöëng. Khay uöëng nûúáccêìn giûä vïå sinh àïí àaãm baão cung cêëp àuãlûúång nûúác cho gaâ.

Vïì cöng taác thuá y, cêìn thûúâng xuyïnkiïím tra, nïëu thêëy hiïån tûúång gaâ keám ùncêìn caách ly ngay àïí phoâng bïånh. Nuöi gaâcêìn giûä cho chuöìng traåi luön thoaáng maát,saåch seä. Cûãa chuöìng cêìn coá höë saát truângbùçng crezin 3% hoùåc vöi böåt. Chi phñvùcxin khi chùn nuöi cuäng cêìn àûúåc chuátroång. Àöëi vúái gaâ thõt cöng nghiïåp (gaâtrùæng) àa söë caác traåi hiïån nay àang laâm 2lêìn vùcxin gumboro, 2 lêìn vùcxinnewcastle + IB vaâ 1 lêìn cuám gia cêìm (tuâytûâng traåi). T.K.LINH

Hûúáng dêîn kyä thuêåt nuöi gaâ thõt cöng nghiïåp

18

SÛÁC KHOEÃ

19

BS NGUYÏÎN VUÄ (Bïånh viïån Àaåi hoåc Y Haâ Nöåi)

Chaáu beá Cûá A Th. (26thaáng tuöíi úã Sún La)thûúâng xuyïn kïu àaubuång, cûá ùn uöëng vaâo laâàau, tuy nhiïn gia àònhkhöng àïí yá, nghô treã conhay ùn linh tinh nïn àaubuång. Àïën khi buång chaáutrûúáng to, gia àònh múái àûaàïën bïånh viïån, taåi àêy,siïu êm lêìn àêìu thêëy coá dõch trong öí buångvaâ phaãi theo doäi. Sau khi höåi chêín, siïu êmlêìn 2 baác sô cho biïët dõch trong öí buång xuêëthiïån nhiïìu vaâ coá biïíu hiïån nhiïîm àöåc, phaãimöí cêëp cûáu. Khi múã öí buång caác baác sô thêëyruöåt thûâa cuãa beá àaä bõ giun àuåc thuãng, laâmtraân dõch ra öí buång gêy tònh traång nhiïîmàöåc. Bïånh nhi àûúåc caác baác sô cùæt boã ruöåtthûâa, laâm vïå sinh öí buång.

Lúâi baân: Trûúâng húåpchaáu Th. coá gia caãnh khoákhùn, böë meå chaáu thûúângxuyïn phaãi ài laâm xa,chaáu úã nhaâ vúái öng baâ. Vònhaâ khöng coá àûúângnhûåa, nïn chaáu hay lï laàêët caát. Àêy chñnh laânguy cú khiïën treã em,àùåc biïåt laâ treã nhoã dûúái 2

tuöíi dïî bõ nhiïîm giun. Treã bõ nhiïîm giunthûúâng àau buång hay bõ röëi loaån tiïu hoáa.Khi bõ nhiïîm giun maâ khöng àûúåc têíy giun,treã seä bõ suy dinh dûúäng, thiïëu maáu, chêåmphaát triïín. Khi giun chui vaâo ruöåt coá thïígêy tùæc ruöåt, viïm ruöåt thûâa, viïm phuácmaåc do thuãng ruöåt hoùåc giun di chuyïínvaâo àûúâng gan mêåt viïm àûúâng mêåt, giunchui öëng mêåt, aápxe gan.

Khöng tûå yá chûäa rùæn cùænbùçng thuöëc Nam

Anh Àùång Vùn T. (27 tuöíiúã Haâ Giang) àûúåc ngûúâi nhaâàûa àïën Bïånh viïån Àa khoahuyïån Võ Xuyïn trong tònh traångmùæt nhòn múâ, suåp mi, haá miïångkhoá, xuêët tiïët àúâm raäi, khöng noái vaâkhöng nuöët àûúåc, tñm taái, da laånh, thúã yïëu.Qua thùm khaám, baác sô àûúåc biïët 6 tiïëng trûúáckhi vaâo viïån, anh T. bõ rùæn caåp nia cùæn vaâongoán troã cuãa baân tay traái. Sau khi bõ rùæn cùæn,anh àaä tûå huát maáu bùçng miïång röìi nhöí boã,nhûng khoaãng 30 phuát sau thò bùæt àêìu coánhûäng biïíu hiïån khaác thûúâng. Tuy nhiïn, thayvò àûa àïën bïånh viïån àïí xûã trñ thò ngûúâi nhaâ laåiài tòm thêìy lang lêëy thuöëc àïí àùæp vaâo chöî bõrùæn cùæn vaâ uöëng, chó àïën khi xuêët hiïån nhûängdêëu hiïåu nguy kõch nhû trïn ngûúâi nhaâ múái

àûa anh àïën bïånh viïån huyïån àïícêëp cûáu. Sau hún 20 ngaây àûúåccêëp cûáu vaâ àiïìu trõ tñch cûåc, anhT. àaä tûå thúã vaâ ài laåi àûúåc.

Lúâi baân: Khi phaát hiïånngûúâi bõ rùæn àöåc cùæn phaãi cêìn

phaãi tiïën haânh sú cûáu ngaybùçng caách buöåc garö trïn vïët

cùæn khoaãng tûâ 3 - 5cm, sau àoá têíynoåc àöåc bùçng caách rûãa saåch vïët rùæn cùæn,

raåch nheå vïët cùæn hònh chûä thêåp àïën khi maáuchaãy (khöng nïn raåch quaá sêu àïí traánh raåchvaâo dêy thêìn kinh, maåch maáu hay dêychùçng), nùån maáu àöåc ra ngoaâi cho túái khimaáu tûúi chaãy ra laâ àûúåc. Khöng àïí naånnhên tûå ài laåi, vò vêån àöång seä laâm tùng töëcàöå lan toãa cuãa noåc àöåc. Tuyïåt àöëi khöng tûåyá sûã duång thuöëc Nam àïí àùæp hoùåc uöëng, búãikhöng nhûäng khöng khoãi maâ bïånh coân nùångnïn, rêët coá thïí nguy hiïím àïën tñnh maångcuãa ngûúâi bõ rùæn cùæn.

Cuâng ruát kinh nghiïåm Nhiïîm giun, thuãng ruöåt thûâa

v Chaáu Th. àang àûúåc àiïìu trõ.

SÛÁC KHOEÃ

Chaão chöëng dñnh laâ àöì duâng khöngthïí thiïëu trong möîi gia àònh, tuy nhiïnnhiïìu ngûúâi thûúâng coá thoái quen rûãachaão chöëng dñnh ngay sau khi nêëu, àiïìunaây laâ vö cuâng tai haåi.

Cuå thïí, àöëi vúái nhûäng xoong chaãobònh thûúâng vaâ khöng chöëng dñnh, saukhi àun nêëu xong, coá thïí rûãa ngay khicoân noáng vaâ caãm thêëy viïåc rûãa dïî hún,saåch hún, thûác ùn bong troác nhanh hún.Tuy nhiïn, àêy laåi laâ àiïìu töëi kyå vúái xoongchaão chöëng dñnh.

Búãi khi chaão chöëng dñnh vêîn coân àangnoáng maâ bõ àöí nûúác laånh vaâo seä khiïën noádïî bõ cong vïnh. Ngoaâi ra, do àaáy chaãochöëng dñnh thûúâng göìm nhiïìu lúáp, viïåc àöínûúác laånh vaâo loâng chaão dïî khiïën caácphên tûã úã àaáy chaão co giaän khöng àïìu -lúáp chöëng dñnh tiïëp xuác vúái nhiïåt àöå laånhco laåi, trong khi caác lúáp kim loaåi bïn trïnvêîn àang úã nhiïåt àöå noáng, phên tûã àanggiaän ra. Chñnh sûå co giaän khöng àïìu naâykhiïën lúáp chöëng dñnh dïî bõ bong troác, biïëndaång, tûâ àoá phên phöëi nhiïåt khöng àöìngàïìu, nêëu ùn seä khöng ngon vaâ coá thïí gêyàöåc haåi. Vò thïë, haäy chúâ xoong chaão nguöåiröìi múái rûãa. Vêåy laâm sao àïí coá thïí baão vïålúáp chöëng dñnh cuãa bïì mùåt chaão chöëngdñnh àûúåc töët hún maâ laåi khöng haåi túái sûáckhoeã ngûúâi duâng?

Theo àoá, khi múái mua chaão chöëng dñnhvïì nhaâ ngûúâi duâng cêìn phaãi vïå sinh chaãochöëng dñnh bùçng vaãi mïìm vaâ nûúác rûãacheán. Haäy queát lúáp böåt caâ phï lïn mùåtchaão vaâ hêm noáng, taái baão dûúäng nhû thïësau 10 - 12 lêìn duâng.

Àa phêìn ngûúâi duâng thûúâng coá thoáiquen àun chaão chöëng dñnh noáng lïn röìi

múái cho dêìu hay bú thûåc vêåt vaâo àiïìu naâykhöng hïì töët búãi dïî khiïën chaão bõ söëc nhiïåtgêy bong lúáp chöëng dñnh.

Möåt àiïìu töëi kyå khi duâng chaão chöëngdñnh nûäa àoá laâ khöng nïm mùæm hay muöëitrûåc tiïëp vaâo mùåt chaão àang noáng seä laâmröî bïì mùåt chöëng dñnh.

Khöng duâng duång cuå nêëu ùn bùçngkim loaåi hay coá àöå sùæc nhoån trïn mùåtchaão chöëng dñnh. Luön vïå sinh bùçngmiïëng coå rûãa mïìm, khöng coá thaânhphêìn kim loaåi.

Cêìn traánh àïí caác duång cuå hay nöìi chaãokhaác trïn mùåt chaão chöëng dñnh vaâ sûãduång, baão quaãn àuáng caách seä giuáp chaãochöëng dñnh bïìn töët, an toaân. Cuäng cêìn lûuyá rùçng, duâ sûã duång chaão chöëng dñnh chêëtlûúång töët nhûng lúáp chöëng dñnh thûúângcuäng chó coá tuöíi thoå khoaãng 3 nùm (nïëuàûúåc baão quaãn töët). Vò vêåy, sau khoaãngthúâi gian naây ngûúâi duâng nïn thay múáichaão chöëng dñnh àïí àaãm baão an toaân khisûã duång. AN DÛÚNG

Khöng rûãa chaão chöëng dñnh ngay sau khi nêëu

v Khöng nïn rûãa chaão chöëng dñnh sau khi nêëunûúáng vò tiïìm êín nhiïìu ruãi ro gêy àöåc haåi cho

ngûúâi duâng

20

SÛÁC KHOEÃ

Muâa heâ quaåt àiïån laâ àöìduâng khöng thïí thiïëu àöëivúái caác gia àònh, nhûngcoá khöng ñt ngûúâithûúâng mùæc sai lêìmkhi sûã duång caâng gêyhaåi cho sûác khoeãnhiïìu hún.

Quaåt thöíi trûåc tiïëpvaâo ngûúâi vaâ àêìu: Khiluöìng gioá thöíi trûåc tiïëp vaâongûúâi vúái töëc àöå quaá lúán vaâkhoaãng caách gêìn thò möì höi böëc húinhanh, nhiïåt àöå ngoaâi da giaãm xuöëng roärïåt. Coân phêìn khöng coá gioá, möì höi böëc húichêåm, nhiïåt àöå ngoaâi da tûúng àöëi cao,maåch maáu da giaän röång. Luác naây sûå tuêìnhoaân maáu cuãa caã cú thïí bõ mêët cên bùçngnïn dïî bõ caãm cuám. Ngoaâi ra, khi àïí quaåtthöíi trûåc tiïëp phaãi àêìu, mùåt cuäng dïî khiïënbõ àau àêìu, choáng mùåt, gêy mïåt moãi cùngthùèng... Búãi vêåy, khi sûã duång quaåt nïn ngöìixa vaâ cho quaåt quay àïìu caác hûúáng àïítraánh bõ caãm laånh.

Duâng quaåt khi nguã: Khi nguã, hïå miïîndõch vaâ caác cú quan nöåi taång cuãa conngûúâi seä nghó ngúi. Tiïëp xuác vúái gioá quaåttrong thúâi gian daâi dïî gêy caãm cuám, söímuäi vaâ àau hoång. Baån nïn sûã duång quaåtúã mûác gioá trung bònh, caách ngûúâi khoaãng2 m, quay àïìu caác hûúáng vaâ heån giúâ tùætcho quaåt.

Duâng quaåt khi cú thïí nhiïìu möì höi:Nhiïìu ngûúâi coá thoái quen ài tûâ bïn ngoaâinùæng noáng bûúác vaâo nhaâ, hoùåc sau khichúi thïí thao möì höi ra nhû tùæm liïìn bêåtngay quaåt töëc thùèng vaâo ngûúâi àïí giaãinhiïåt, àêy laåi chñnh laâ sai lêìm rêët lúán. Khivêån àöång maånh, caác maåch maáu àanggiaän núã, möì höi tiïët ra nhiïìu. Gioá tûâ quaåt

seä laâm quaá trònh baâi tiïët möì höibõ ngûng trïå, maåch maáu co

àöåt ngöåt vö cuâng nguyhiïím. Do àoá, caách töëtnhêët nïn lêëy khùn khölau saåch möì höi röìi bêåtquaåt tûâ xa àïí laâm maáttûâ tûâ àïí àaãm baão antoaân cho sûác khoeã.

Chónh töëc àöå quaåtquaá cao: Vêån töëc gioá caâng

cao caâng laâm cho möì höitrïn da böëc húi nhanh, löî chên

löng bñt laåi khiïën cú thïí caãm thêëy noánghún, dêîn àïën mïåt moãi. Ngûúâi duâng nïnchónh quaåt úã töëc àöå vûâa phaãi taåo gioá nheå,àuã àïí cú thïí caãm thêëy dïî chõu. Ngoaâi ra,khi sûã duång quaåt thûúâng xuyïn thò baån phaãinhúá vïå sinh àõnh kyâ caánh quaåt, löìng quaåt,truåc quay mö tú baåc thau... àïí thiïët bõ hoaåtàöång hiïåu quaã. Möåt chiïëc quaåt baám àêìybuåi bêín seä khöng thïí mang àïën laân gioámaát saåch cho gia àònh, ngûúåc laåi coânnhanh giaãm tuöíi thoå sûã duång.

Sûã duång quaåt trong thúâi gian daâi:Quaåt àiïån coá chûác nùng àiïìu tiïët khöng khñtrong phoâng, giuáp phoâng thöng thoaánghún. Àïí quaåt thöíi lêu úã möåt võ trñ seä khöngtöët cho cú thïí àöìng thúâi khiïën mö tú noánglïn, trûúâng húåp xêëu nhêët coá thïí laâm chaáymö tú.

Àùåt quaåt sai võ trñ: Lùæp àùåt quaåt sai võtrñ coá thïí laâm giaãm hiïåu quaã laâm maát roä rïåt.Vúái caác loaåi quaåt baân, quaåt höåp, quaåt lûãngvaâ quaåt àûáng thò khöng nïn àùåt úã võ trñ àêìugioá khi trúâi àang nùæng noáng, vò quaåt seä thöíihúi noáng vaâo laâm nhaâ caâng noáng hún. Töëtnhêët nïn àùåt möåt chêåu nûúác (coá thïí thïmàaá laånh) phña trûúác quaåt àïí thöíi húi maátcho cùn phoâng.

AN DÛÚNG

Sai lêìm khi duâng quaåt àiïån muâa noáng

21

SÛÁC KHOEÃ

22

Caâ röët khöng chó coá taác duång töët vúáimùæt, phoâng chöëng bïånh ung thû maâcoân giuáp thaãi àöåc cho bïånh nhên thêëpkhúáp vaâ àùåc biïåt chûäa tiïu chaãy treã emrêët hiïåu quaã.

Caâ röët coá nhiïìu chêët àûúâng, vitamin vaâmuöëi khoaáng, àùåc biïåt laâ vitamin C vaâcaroten laâ chêët tiïìn vitamin A, khi vaâo cúthïí seä chuyïín thaânh vitamin A. Ngoaâi ra,chêët sùæt vaâ vitamin A trong caâ röët coá taácduång phoâng vaâ chûäa thiïëu maáu, tùngcûúâng khaã nùng sinh trûúãng àöëi vúái treã em.Àöëi vúái nhûäng bïånh nhên thêëp khúáp, caâ röëtcoá taác duång tùng cûúâng àaâo thaãi chêët àöåctrong cú thïí ngûúâi bïånh, laâ nguyïn nhênquan troång cuãa nhûäng cún àau khúáp...

Nhûäng nghiïn cûáu gêìn àêy coân chothêëy, ùn nhiïìu caâ röët coá thïí laâm giaãm àûúåctúái 40% nguy cú bõ ung thû úã nhûäng àöångvêåt thñ nghiïåm. Nïëu bûäa ùn hùçng ngaâygiaâu caroten thiïn nhiïn seä giuáp con ngûúâigiaãm mùæc ung thû phöíi.

Nûúác nêëu caâ röët laâ möåt võ thuöëc chûäatiïu chaãy treã em cöng hiïåu àaä àûúåc y hoåcxaác nhêån. Nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáu àaächo thêëy, àöëi vúái caác trûúâng húåp tiïu chaãynheå vaâ vûâa cuãa treã nhoã, duâng caâ röët coátaác duång:

- Hêëp phuå vi khuêín vaâ laâm chêåm nhuàöång ruöåt: Trong caâ röët coá caác chêët úãdaång keo àùåc biïåt coá tñnh chêët huát thêëmnhû pectin khi vaâo túái ruöåt phûác húåp vúáixenluloza núã to ra seä huát caác vi khuêíncoli vaâ chui vaâo caác nïëp nhùn úã ruöåt, àêíycaác öí vi khuêín, thûác ùn ûá àoång úã àêëy, doàoá laâm mêët caác nguyïn nhên gêy röëiloaån tiïu hoaá, laâm nhu àöång ruöåt trúã laåibònh thûúâng.

- Chöëng nhiïîm khuêín vaâ àaãm baãonùng lûúång cêìn thiïët: Trong caâ röët coánhiïìu caroten coá taác duång baão vïå niïmmaåc ruöåt, chöëng laåi vi khuêín. Caác vitamin,gluxit, protit trong caâ röët àaãm baão nhu cêìuvïì nùng lûúång cuãa treã trong nhûäng ngaây bõbïånh ùn uöëng giaãm suát.

- Caách nêëu xuáp caâ röët: Lêëy 0,5kg caâröët, rûãa thêåt saåch sau khi caåo voã, thaái nhoã,hêìm vúái möåt lñt nûúác. Khi caâ röët nhûâ àemnghiïìn thêåt nhuyïîn röìi cho thïm nûúác choàuã möåt lñt, thïm möåt ñt muöëi (khoaãng 3g),àun söi laåi cho treã uöëng. Cho treã uöëngngaây 5 - 6 lêìn, möîi lêìn 100 - 150ml. Nhûängngaây sau nïn pha thïm nûúác chaáo, sûäavaâo nûúác xuáp caâ röët cho treã ùn àïí àaãm baãonùng lûúång. Theo doäi 1 - 2 ngaây, nïëu treãbúát tiïu chaãy khöng cêìn duâng khaáng sinh.

Ngoài ra, khi mua caâ röët thì nïn choånnhûäng cuã coân non, maâu àoã da cam tûúi,rûãa saåch, caåo voã chûá khöng goåt voã sêu vòcaác vitamin vaâ muöëi khoaáng têåp trungnhiïìu úã lúáp voã ngoaâi.

BS HÛÚNG LIÏN

Caâ röët thaãi àöåc cho bïånh nhên khúáp

SÛÁC KHOEÃ

23

Dõ ûáng hoùåc chûáng mêîn caãm, laâphaãn ûáng cuãa cú thïí khi bõ aãnh hûúãngcuãa thúâi tiïët, hoùåc nhûäng chêët laå xêmnhêåp tûâ bïn ngoaâi.

Dõ ûáng laâ möåt röëi loaån quaá mêîn cuãa hïåmiïîn dõch. Phaãn ûáng dõ ûáng xaãy ra àïíchöëng laåi caác chêët vö haåi trong möi trûúângàûúåc goåi laâ chêët gêy dõ ûáng, caác phaãn ûángnaây xaãy ra nhanh choáng vaâ coá thïí dûå àoaánàûúåc. Caác hiïån tûúång nhû ngheåt muäi, söímuäi, mùæt bõ ngûáa vaâ chaãy nûúác mùæt, buöìngphöíi coá caãm giaác noáng ran, co thùæt... laânhûäng triïåu chûáng cuãa dõ ûáng.

Thûåc tïë, dõ ûáng laâ möåt trong böën hònhthûác cuãa chûáng quaá mêîn caãm vaâ àûúåc goåilaâ quaá mêîn loaåi I (xaãy ra tûác thò). Noá kñchhoaåt quaá mûác caác tïë baâo baåch cêìu lymphoB vaâ möåt loaåi khaáng thïí àûúåc goåi laâ IgE,dêîn àïën möåt phaãn ûáng viïm nùång thöngthûúâng bao göìm chaâm, phaát ban, söët, lïncún hen suyïîn, ngöå àöåc thûác ùn,dõ ûáng ximùng vaâ phaãn ûáng vúái noåc àöåc cuãa cöntruâng chñch nhû ong, muöîi, kiïën...

Coá nhiïìu nguyïn nhên, nhûng àa söëmoåi ngûúâi thûúâng bõ dõ ûáng do thûác ùn.Triïåu chûáng phaát hiïån bïn ngoaâi nhû laângûáa, sûng, nöíi mïì àay, lúã vêíy choác, hoùåcúã trong cú thïí nhû trong lûúäi, phöíi, cuöënghoång, ruöåt, biïíu hiïån nhû tiïu chaãy, suyïîn,aáp huyïët xuöëng thêëp, àau cuöìn cuöån coáthïí nguy hiïím àïën tñnh maång... Kïë àïën laâdo buåi bùåm trong khöng khñ nhiïìu nhêët:khöng khñ trong nhaâ thûúâng chûáa rêët nhiïìubuåi bùåm àuã loaåi vaâ loaåi dïî gêy dõ ûáng nhêëtlaâ nhûäng vi sinh vêåt nhoã li ti bay theo buåibùåm trong khöng khñ. Nhûäng vi sinh vêåtnaây chó coá thïí nhòn thêëy qua kñnh hiïín vi.Chuáng coá hònh thuâ tûúng tûå nhû con nhïån,hoùåc con boå cheát. Tûå chuáng khöng taåo ra

dõ ûáng, maâ chñnh do caác chêët baâi tiïët ra tûâcú thïí chuáng coân vûúáng laåi trïn baân ghïë,nïåm, thaãm... vaâ khi nhûäng sinh vêåt naâychïët ài, xaác chuáng tan thaânh buåi tiïëp tuåcbay trong khöng khñ. Nhûäng buåi naây múái laânguyïn nhên chñnh taåo nïn dõ ûáng.

Ngoaâi ra, nhûäng buåi bùåm bay trong nhaâcoá thïí coân chûáa phêën tûâ caác loaåi nêëm li tiúã nhûäng núi êím ûúát, buåi bùåm phaát ra tûâ da,löng choá, meâo nuöi trong nhaâ... Têët caãnhûäng chêët noái trïn, nïëu baån laâ ngûúâi mêîncaãm, seä rêët dïî bõ hùæt húi liïn tuåc khi hñtphaãi chuáng. Nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáugêìn àêy ngaây caâng chûáng minh saãn phêímprobiotic vúái caác vi sinh vêåt thên thiïån seägiuáp chuáng ta caãi thiïån tònh hònh nhúâ khaãnùng tùng cûúâng hïå thöëng miïîn dõch, giaãmvaâ ngùn chùån sûå xêm nhêåp caác vêåt thïí laåvaâo trong cú thïí vaâ do vêåy giaãm vaâ ngùnngûâa caác phaãn ûáng dõ ûáng laâ kïët quaã xaãyra sau àoá...

TS NGUYÏÎN TROÅNG HIÏÅP

Loaåi boã dõ ûáng

24

GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Hoãi: Töi ài àiïìu trõ muån taåi phoâng maåchtû da liïîu, kïët quaã laâ da mùåt hïët saåch muånnhûng toác caâng ngaây caâng ruång, möi,miïång thò khö nûát... Vêåy xin cho biïëtnguyïn nhên gêy ra tònh traång naây.

LÏ THANH TUÁ A. (TPHCM) BS Nguyïîn Troång Haâo, Bïånh viïån Da

liïîu TPHCM traã lúâi: Muån trûáng caá laâ möåtbïånh rêët thûúâng gùåp, nhêët laâ úã tuöíi thanhthiïëu niïn. Nguyïn nhên gêy bïånh göìm 3yïëu töë göìm: Röëi loaån sûâng hoáa tuyïën baä,tùng tiïët baä nhúân vaâ vi khuêín propionibac-terium acnes. Coá nhiïìu phûúng phaáp àiïìutrõ muån bùçng àûúâng böi vaâ uöëng, trong àoácoá caách duâng Acnotin 10, àùåc biïåt trongtrûúâng húåp bïånh nùång, duâng thuöëc trõ muånthöng thûúâng khaác khöng hiïåu quaã.Acnotin 10 (hoaåt chêët laâ Isotretinoin 10mg)coá taác duång laâm giaãm kñch thûúác caác tuyïënbaä vaâ giaãm tiïët baä nhúân rêët maånh, àûúåc chóàõnh trong caác trûúâng húåp muån nùång,khöng àaáp ûáng vúái caác àiïìu trõ khaác. Thuöëccuäng gêy möåt söë taác duång phuå nhû khö da,

khö möi, ruång toác, àau cú xûúng, tùng múätrong maáu nhû trûúâng húåp cuãa chõ Tuá A.Tuy nhiïn, biïën chûáng àaáng súå nhêët laâ sinhquaái thai, nïn khöng àûúåc duâng cho bïånhnhên nûä úã àöå tuöíi sinh àeã. Do vêåy, viïåctheo doäi àiïìu trõ laâ rêët nghiïm ngùåt, cêìnlaâm möåt söë xeát nghiïåm trûúác vaâ trong àiïìutrõ àïí phaát hiïån caác taác duång phuå cuãathuöëc, bïånh nhên nûä phaãi sûã duång biïånphaáp ngûâa thai (vaâ test thûã thai êm tñnh).

Baác sô cuãa chõ Tuá A khuyïn, caách 1 - 2ngaây uöëng möåt viïn Acnotin 10 laâ àïí duytrò kïët quaã àiïìu trõ bùçng caách ngùn tiïët baänhúân. Àiïìu naây àaä àûúåc nhiïìu nghiïn cûáuchûáng minh laâ coá hiïåu quaã. Tuy nhiïn,bïånh nhên cêìn hiïíu roä caác nguy cú vaâ tuênthuã töët caác nguyïn tùæc an toaân trong khi sûãduång loaåi thuöëc naây. Do àoá, khi coá vêën àïìvïì muån nïn àïën Khoa Khaám bïånh, Bïånhviïån Da liïîu, laâ núi chuyïn khoa vïì lônh vûåcnaây àïí àûúåc tû vêën vaâ àiïìu trõ.

BUÂI HÛÚNG (ghi)

Ruång toác vò tûå duâng thuöëc trõ muån

25


Hoãi: Nûúác tinh khiïët vaâ nûúác khoaáng,khaác nhau thïë naâo, loaåi naâo töët hún?

PHUÂNG LAN HOA (Cêìu Diïîn, Haâ Nöåi)TS Trêìn Hûäu Hoan, nguyïn Giaám àöëc

Trung têm Phên tñch & Möi trûúâng, ViïånHoáa hoåc & Cöng nghiïåp Viïåt Nam traã lúâi:Nûúác tinh khiïët laâ loaåi nûúác trú khöng coábêët kyâ möåt chêët gò kïí caã coá haåi vaâ lúåi chocú thïí vò àûúåc chûng cêët nhiïìu lêìn trûúáckhi àûa vaâo sûã duång. Àïí taåo ra nûúác tinhkhiïët, hïå thöëng loåc chuyïn duång taåi caácnhaâ maáy saãn xuêët nûúác uöëng tinh khiïëtàûúåc sûã duång nhùçm muåc àñch loaåi boã tûângvi sinh vêåt vaâ khoaáng chêët duy nhêët, àïínûúác saåch 100%. Luác naây cêu hoãi nûúáctinh khiïët laâ gò àûúåc traã lúâi bùçng caác chó söë

kyä thuêåt. Khi nûúác àaä àûúåc tinh chïë, noá coáthïí àûúåc sûã duång trong sinh hoaåt haângngaây cho nhiïìu cöng viïåc, chùèng haån nhûnêëu ùn, nhûng chuã yïëu laâ duâng àïí uöëng.Nûúác tinh khiïët khöng chó giuáp baån cungcêëp lûúång nûúác tûå nhiïn cho nhu cêìu cuãacú thïí maâ coân coá nhiïìu lúåi ñch khaác nûäa.

Nûúác khoaáng laâ nûúác chûáa möåt lûúångmuöëi khoaáng hoâa tan nhêët àõnh úã möåt tyã lïåcoá lúåi cho cú thïí. Nûúác khoaáng coá 2 loaåi laânûúác khoaáng giaãi khaát vaâ nûúác khoaáng trõbïånh. Nûúác khoaáng trõ bïånh khi duâng phaãicoá yá kiïën cuãa baác sô vò uöëng khöng àuángcaách coân coá thïí gêy bïånh. Vñ duå, ngûúâi bõsoãi thêån canxi khöng nïn uöëng nhiïìu nûúáckhoaáng coá canxi. HAÂ THU (ghi)

Phên biïåt nûúác tinh khiïët vaâ nûúác khoaáng


26

Nguy cú khi chat nhiïìu

Hoãi: Chat nhiïìu coá bõnghiïån vaâ aãnh hûúãng túáisûác khoeã khöng?

TRÊÌN NGOÅC HAÂ (TP Vinh, Nghïå An)

Theo TS Ngö ThanhHöìi, Giaám àöëc Bïånh viïånTêm thêìn Mai Hûúng, HaâNöåi: Chat (baân chuyïån, taángêîu trïn maång maáy tñnhhoùåc troâ chuyïån, thûúâng laâtroâ chuyïån trûåc tuyïën) laâhoaåt àöång laânh maånh giuápgiaãi trñ, trao àöíi thöng tin,giao lûu tònh caãm... Songviïåc chat nhiïìu seä dêîn túáinghiïån. Nghiïån chat gêy ramoãi mùæt, nhûác mùæt. Húnnûäa, nhûäng ngûúâi thûáckhuya àïí chat coân dêîn àïën

tònh traång thiïëu nguã gêymïåt moãi, cùng thùèng. Nïëuthiïëu nguã diïîn ra thûúângxuyïn coân coá thïí gêy raviïåc suy nhûúåc thêìn kinh,suy nhûúåc cú thïí laâ hoaântoaân coá thïí xaãy ra.

Àùåc biïåt, thïë hïå treãhiïån nay thûúâng chuã yïëugiao tiïëp vúái nhau thöngqua caác cöng cuå giao tiïëphiïån àaåi nhû "chat", viïëtblog qua internet… haynhùæn tin àiïån thoaåi.

Theo möåt cuöåc khaãosaát múái àêy, söë lûúång tûâvûång maâ möåt baån treã sûãduång hùçng ngaây chó chûaàïën 800 tûâ, trong àoá àaäbao göìm nhûäng tûâ nhû aâ,

ûâ, coá, khöng… Caác baåntreã coân coá xu hûúáng saángtaåo vaâ sûã duång ngön ngûäcuãa riïng mònh, àûúåc goåilaâ ngön ngûä “xò tin”. Caácthïí loaåi ngön ngûä múái naâyàûúåc sûã duång phöí biïëntrong caác tin nhùæn àiïånthoaåi hoùåc caác trangmaång xaä höåi nhûFacebook, MySpace haycaác phoâng chat internetnhû MSN…

Àiïìu naây khiïën chongön ngûä noái cuãa caác emngaây caâng hao moân vaâ coánguy cú bõ thêët nghiïåp caodo gùåp phaãi nhûäng vûúángmùæckhi traã lúâi phoãng vêën.

THU HAÂ (ghi)


27

Hoãi: Caác thiïët bõ nhaâ tùæm cuãa gia àònhtöi duâng lêu ngaây bõ xón maâu vaâ baám cùån vöi.Nhúâ Baãn tin Phöí biïën kiïën thûác chó caách laâmsaáng múái vaâ bïìn àeåp caác thiïët bõ naây.

VUÄ HAÂ TRANG (Hoaâng Mai, Haâ Nöåi)Theo KS Nguyïîn Thaânh Nam,

Cöng ty Thiïët bõ Vïå sinh Nam Anh, Haâ Nöåi:Thiïët bõ vïå sinh, nhêët laâ caác thiïët bõ liïnquan àïën nûúác úã Viïåt Nam hay bõ xón, baámcùån vöi laâ do nûúác chûa àûúåc xûã lyá saåch. Vòthïë, àïí thiïët bõ luön saáng múái vaâ bïìn àeåpbaån coá thïí aáp duång caách sau: Cuöëi möîingaây sûã duång caác thiïët bõ baån nïn traángqua thiïët bõ bùçng nûúác saåch àïí keáo theocaác cùån baám hoùåc vïët bêín coân baám dñnh.Trong möåt tuêìn sûã duång, baån nïn lau thiïëtbõ bùçng nûúác lau rûãa hoùåc nûúác vïå sinhnhaâ vïå sinh àïí xoaá hïët caác vïët cùån do vöi.Luác naây àöì duâng seä boáng laáng. Sau àoá,nïn duâng loaåi khùn böng (khùn mùåt cuä)hoùåc khùn tùæm (ngay sau khi tùæm) àïí lau.Viïåc lau khö naây nhùçm muåc àñch lau saåchnûúác trïn bïì mùåt, traánh àoáng cùån vöi loanglöí trïn saãn phêím.

Ngoaâi ra, coá thïí thûåc hiïån möåt vaâi caáchsau àêy àïí giûä gòn cho nhaâ tùæm luön khösaåch nhû múái:

- Khöng àïí bûâa baäi caác chai loå dêìu göåiàêìu, kem àaánh rùng… àaä sûã duång hïëttrong nhaâ tùæm. Haäy boã chuáng ài ngay saukhi sûã duång hïët. Àiïìu naây traánh taåo vikhuêín sinh söi, taåo muâi trong nhaâ tùæm.

- Nïëu voâi thoaát nûúác bêín trong phoângtùæm bõ tùæc, hoùåc bõ àoáng cùån, baån cêìn vïåsinh chuáng ngay. Àêy laâ nguöìn vi khuêín, laânúi chñnh gêy ra muâi khoá chõu.

- Nïëu phoâng tùæm nhaâ baån àûúåc thiïët kïëthïm cûãa söí, haäy múã röång noá ra vaâo möîisaáng àïí phoâng tùæm nhaâ baån nhên àûúåc aánhnùæng ban súám, vaâ khöng khñ trong laânh. Nïëu

phoâng tùæm khöng coá cûãa söí, baån haäy lùæp àùåtcho phoâng tùæm möåt chiïëc quaåt thöng gioá,hoùåc maáy loåc khöng khñ àïí laâm phoâng tùæmluác naâo cuäng thoaáng maát, dïî chõu.

- Trong phoâng tùæm cêìn phaãi coá möåt loånûúác hoa xõt phoâng, möåt loå nûúác têíy rûãa,àùåt ngay phña dûúái böìn vúái chöíi hoùåc têëmcoå rûãa. Hoùåc baån cuäng coá thïí thùæp nïënkhöng muâi hûúng àïí trung hoâa khöng khñvaâ muâi höi trong phoâng tùæm.

- Möåt nguyïn tùæc àïí phoâng tùæm luönsaåch seä vaâ thúm tho àoá laâ baån nïn thûúângxuyïn vïå sinh vaâ coå rûãa laåi cho phoâng tùæmthêåt saåch seä (khoaãng 3 lêìn/tuêìn), baån cuängàûâng quïn kiïím tra caác ngoä ngaách kyälûúäng nhùçm àaãm baão rùçng khöng coá vêåtchïët bõ mùæc keåt trong öëng nûúác hay thiïët bõnhaâ tùæm. Àiïìu naây seä giuáp baån traánh àûúåcsûå böëc muâi khoá chõu trong phoâng tùæm.

THU HIÏÌN (ghi)

Giuáp thiïët bõ phoâng tùæm luön saáng múái


28

Lyá do cêìn phaãi àaão löëp ö tö

Hoãi: Töi àûúåc biïët viïåc àaão löëp ö tö laâmöåt trong nhûäng hoaåt àöång baão dûúäng àúngiaãn goáp phêìn giaãm thiïíu moân khöng àïìukhi laái xe. Vêåy nïëu khöng biïët àiïìu naây thòcoá gêy nguy hiïím gò khöng?

TRÊÌN THANH HAÃI (Haâ Nöåi)Traã lúâi: Vïì mùåt lyá thuyïët xe coá thïí àöî

thùng bùçng vúái 3 baánh. Nhûng thûåc tïë dotaãi troång phên böë khöng àïìu giûäa caácbaánh, do caách chaåy hoùåc do àõa hònh nïnlöëp xe seä coá xu hûúáng moân khöng àïìu.

Ö tö ngaây nay thûúâng thiïët kïë cêìutrûúác dêîn hûúáng, lûåc caãn xuêët hiïån khiàaánh laái khiïën löëp trûúác moân nhanh húnlöëp sau. Bïn caånh àoá cuäng phaãi kïí àïënhiïån tûúång döìn taãi troång vïì baánh trûúác khiphanh xe vaâ vêën àïì sai goác àùåt baánh xe.Thay vò maâi moân àïìu trïn bïì mùåt löëp, noálaåi chó têåp trung vaâo möåt vaâi khu vûåc nhêëtàõnh, hoa löëp bõ baâo nhanh, tuöíi thoå giaãm.

Ngoaâi ra, khi löëp moân khaác nhau cuängcoá taåo ra lûåc baám khaác nhau khiïën xe chaåy

khöng thùèng, phanh khöng baám àûúâng rêëtcoá thïí seä gêy nguy hiïím cho ngûúâi laái. Luácnaây àaão löëp chñnh laâ biïån phaáp khùæc phuåctònh traång moân khöng àïìu bùçng caáchchuyïín löëp xe tûâ võ trñ naây sang möåt söë võtrñ khaác nhêët àõnh.

Theo khuyïën caáo tûâ nhaän haâng löëp xeBridgestone Viïåt Nam, nïn àõnh kyâ kiïímtra vaâ àaão löëp khi quaäng àûúâng ài àaåtkhoaãng 5.000km taåi caác trung têm uy tñn.Viïåc àaão löëp nïn kïët húåp vúái viïåc cên bùçnglöëp xe vaâ kiïím tra caác goác àùåt baánh.

Àaão löëp laâ möåt trong nhûäng hoaåt àöångbaão dûúäng àún giaãn nhûng laåi àoáng goápnhiïìu trong viïåc keáo daâi tuöíi thoå löëp vaânêng cao an toaân khi vêån haânh xe ö tö. Möåtböå löëp xe moân àïìu seä coá thúâi gian sûã duånglêu hún so vúái möåt böå löëp bõ moân "lïåch".

Tuy nhiïn, nïëu tònh traång löëp quaá moânthò nïn thay múái nhùçm àaãm baão an toaânkhi vêån haânh nïëu khöng seä vö cuâng nguyhiïím khi cöë tònh ài. AN DÛÚNG (ghi)

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

29

Hoãi: Töi múái laâm mêët söí baão hiïím xaähöåi. Vêåy nay töi coá thïí laâm laåi söí baãohiïím xaä höåi khöng? Thuã tuåc laâm laåi söínhû thïë naâo?

([email protected])Traã lúâi: Taåi Luêåt Baão hiïím xaä höåi nùm

2006 thò ngûúâi sûã duång lao àöång coá traáchnhiïåm baão quaãn söí baão hiïím xaä höåi(BHXH) cuãa ngûúâi lao àöång trong thúâigian ngûúâi lao àöång laâm viïåc. Tuy nhiïn,tûâ ngaây 01/01/2016 Luêåt baão hiïím xaä höåinùm 2014 coá hiïåu lûåc thò traách nhiïåm baãoquaãn söí baão hiïím xaä höåi thuöåc hoaân toaânvïì ngûúâi lao àöång.

Theo Khoaãn 2 Àiïìu 46 Quy trònh thubaão hiïím xaä höåi, baão hiïím y tïë, baão hiïímthêët nghiïåp, baão hiïím tai naån lao àöång,bïånh nghïì nghiïåp; quaãn lyá söí baão hiïímxaä höåi, theã baão hiïím y tïë, ban haânh keâmtheo quyïët àõnh 595/QÀ-BHXH, quy àõnhngûúâi lao àöång àûúåc cêëp laåi söí BHXHtrong trûúâng húåp bõ mêët, hoãng.

Höì sú cêëp laåi söí BHXH do mêët, hoãng:Àûúåc quy àõnh taåi Khoaãn 2 Àiïìu 97 LuêåtBaão hiïím xaä höåi 2014 vaâ khoaãn 1 Àiïìu27 Quy trònh thu baão hiïím xaä höåi, baãohiïím y tïë, baão hiïím thêët nghiïåp, baãohiïím tai naån lao àöång, bïånh nghïì nghiïåp;quaãn lyá söí baão hiïím xaä höåi, theã baão hiïímy tïë, ban haânh keâm theo quyïët àõnh595/QÀ-BHXH. Höì sú cêëp laåi söí BHXHdo mêët, hoãng bao göìm: Túâ khai tham gia,àiïìu chónh thöng tin BHXH, BHYT (MêîuTK1-TS). Àún àïì nghõ cêëp laåi söí baãohiïím xaä höåi cuãa ngûúâi lao àöång.

Thúâi haån cêëp laåi söí BHXH: Cêëp laåisöí BHXH do thay àöíi hoå, tïn, chûä àïåm;ngaây, thaáng, nùm sinh; giúái tñnh, dên töåc;

quöëc tõch; söí BHXH do mêët, hoãng; cöångnöëi thúâi gian nhûng khöng phaãi àoángBHXH hoùåc göåp söí BHXH: khöng quaá10 ngaây kïí tûâ ngaây nhêån àuã höì sú theoquy àõnh.

Trûúâng húåp cêìn phaãi xaác minh quaátrònh àoáng BHXH úã tónh khaác hoùåc nhiïìuàún võ núi ngûúâi lao àöång coá thúâi gianlaâm viïåc thò khöng quaá 45 ngaây nhûngphaãi coá vùn baãn thöng baáo cho ngûúâi laoàöång biïët.

(Cùn cûá theo Khoaãn 2 Àiïìu 29 Quytrònh thu baão hiïím xaä höåi, baão hiïím y tïë,baão hiïím thêët nghiïåp, baão hiïím tai naånlao àöång, bïånh nghïì nghiïåp; quaãn lyá söíbaão hiïím xaä höåi, theã baão hiïím y tïë, banhaânh keâm theo quyïët àõnh 595/QÀ-BHXH).

Nhû vêåy, ngûúâi lao àöång chó cêìn àïëncú quan BHXH nöåp àêìy àuã höì sú àïí àûúåccêëp laåi söí BHXH.

TUÁ ANH (ghi)

Laâm mêët söí baão hiïím xaä höåi coá àûúåc cêëp laåi?

v AÃnh minh hoåa (nguöìn: baophapluat.vn)

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

Hoãi: Hoåc sinh àaánhbaån seä bõ xûã phaåt vi phaåmhaânh chñnh, xûã lyá kyã luêåthoùåc chõu traách nhiïåm hònhsûå nhû naâo?

MAI LOAN (Phuá Thoå)Traã lúâi: Caác mûác xûã

phaåt hoåc sinh àaánh nhauàûúåc quy àõnh nhû sau àêy.

Xûã phaåt haânh chñnh:Khoaãn 1 Àiïìu 5 Luêåt xûã lyá viphaåm haânh chñnh 2012 quyàõnh vïì àöëi tûúång bõ xûã lyá viphaåm haânh chñnh: Ngûúâi tûâàuã 14 tuöíi àïën dûúái 16 tuöíibõ xûã phaåt vi phaåm haânhchñnh vïì vi phaåm haânhchñnh do cöë yá; ngûúâi tûâ àuã16 tuöíi trúã lïn bõ xûã phaåt viphaåm haânh chñnh vïì moåi viphaåm haânh chñnh. Do àoá,nïëu hoåc sinh úã àöå tuöíi quyàõnh trïn àaánh baån seä bõ xûãlyá vi phaåm haânh chñnh, phaåttiïìn tûâ 500.000 -1.000.000à àöëi vúái haânh viàaánh nhau hoùåc xuái giuåcngûúâi khaác àaánh nhau.(Khoaãn 2 Àiïìu 5 Nghõ àõnh167/2013/NÀ-CP Quy àõnhxûã phaåt vi phaåm haânh chñnhtrong lônh vûåc an ninh, trêåttûå,an toaân xaä höåi; phoâng,chöëng tïå naån xaä höåi; phoângchaáy vaâ chûäa chaáy;phoâng,chöëng baåo lûåc gia àònh).

Xûã lyá kyã luêåt: Viïåc caácem àaánh nhau, gêy röëi trêåttûå, an ninh trong nhaâtrûúâng thuöåc caác trûúâng

húåp hoåc sinh khöng àûúåclaâm theo quy àõnh taåi Àiïìu42 Thöng tû 12/2011/TT-BGDÀT Thöng tû Banhaânh Àiïìu lïå trûúâng trunghoåc cú súã, trûúâng trung hoåcphöí thöng vaâ trûúâng phöíthöng coá nhiïìu cêëp hoåc thòseä bõ xûã lyá theo möåt trongcaác hònh thûác sau: Phïbònh trûúác lúáp, trûúáctrûúâng. Khiïín traách vaâthöng baáo vúái gia àònh.Caãnh caáo ghi hoåc baå. Buöåcthöi hoåc coá thúâi haån.

Riïng àöëi vúái hoåc sinhtiïíu hoåc nïëu àaánh nhau thòseä bõ xûã lyá theo quy àõnh taåiThöng tû 41/2010/TT-BGDÀT Thöng tû Banhaânh Àiïìu lïå trûúâng tiïíuhoåc: Nhùæc nhúã, phï bònh.Thöng baáo vúái gia àònh.

Truy cûáu traách nhiïåmhònh sûå: Tuây vaâo tñnh chêët,mûác àöå töín thûúng cuãangûúâi bõ àaánh maâ hoåc sinh

àaánh baån coá thïí phaãi chõutraách nhiïåm hònh sûå vïì töåiCöë yá gêy thûúng tñch taåi Àiïìu134 Böå luêåt Hònh sûå 2015.

Àiïìu 12 Böå luêåt Hònh sûånùm 2015 sûãa àöíi, böí sungnùm 2017 quy àõnh vïì tuöíichõu traách nhiïåm hònh sûå:Ngûúâi tûâ àuã 16 tuöíi trúã lïn phaãichõu traách nhiïåm hònh sûå vïìmoåi töåi phaåm, trûâ nhûäng töåiphaåm maâ Böå luêåt naây coá quyàõnh khaác; Ngûúâi tûâ àuã 14 tuöíiàïën dûúái 16 tuöíi phaãi chõutraách nhiïåm hònh sûå vïì töåiphaåm rêët nghiïm troång, töåiphaåm àùåc biïåt nghiïm troångquy àõnh cuãa böå luêåt naây.

Nhû vêåy, nïëu hoåc sinhxaãy ra àaánh nhau thò tuây vaâoàöå tuöíi, mûác àöå, tñnh chêët,hêåu quaã cuãa haânh vi maâ hoåcsinh àaánh baån coá thïí bõ xûãphaåt vi phaåm haânh chñnh, xûãlyá kyã luêåt, thêåm chñ laâ phaãichõu traách nhiïåm hònh sûå.

TUÁ ANH (ghi)

Hoåc sinh àaánh nhau seä bõ xûã phaåt nhû thïë naâo?

30

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

v AÃnh minh hoåa (Nguöìn: nganhangphapluat.thukyluat.vn)

Lûu yá khi mua tuã laånh cuäLûu yá khi mua SOÁ 177 2019 tuã laånh cuä vTuã laånh cuä...

Documents

Transcript of Lûu yá khi mua tuã laånh cuäLûu yá khi mua SOÁ 177 2019 tuã laånh cuä vTuã laånh cuä...