Les petits ARN régulateurs -...
date post
04-Jun-2018Category
Documents
view
215download
0
Embed Size (px)
Transcript of Les petits ARN régulateurs -...
LespetitsARNrgulateurs
DanielGautheret
V.2008.0http://www.esil.univmrs.fr/~dgaut/Cours
Apportsdelagnomique
LesARNnonmessagersouARNnoncodants(ncRNA)
ARNt
ARNr
ARNsn(spliceosome)
AutresARNs 4.5S,10Sa,Spot42,DicF,MicF,OxyS,DsrA,6S(procaryotes)produitsdes
gnesXIST,H19,IPW,7H4,His1,NTT(mammifres),microARN(animauxetplantes),snoARN(partout)
ARNr18Set28S:promoteurspolI.
ARNtetARNr5S:promoteurspolIII
AutresARNnc:polI,IIouIII
2
LesARNrgulateurs
Procaryotes
Eucaryotes
3
ARNrgulateurseucaryotes
4
LinterfrenceARN
5
Commentamarche?
Dbutannes90:ARNantisens
Effetsmodestesetparfoisincohrents
6
ArticledeFire&Mello1998
Theunc22 geneencodesamyofilamentprotein.Decreaseinunc22 activityisknowntoproduceseveretwitchingmovements(convulsions).InjecteddoublestrandedRNA,butnotsinglestrandedRNA,inducedthetwitchingphenotypeintheprogeny.
Image:BertilDaneholt.http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2006/adv.html
7
Injectionofsinglestrandedordoublestrandedmex3 RNAintothegonadofC.elegans.Theextentofbrowncolourreflectstheamountofmex3mRNApresent.mex3mRNAisabundantinthegonadsandearlyembryos.ThemRNAwaslostafterinjectionofdoublestrandedRNA,whileinjectionofantisenseRNAonlyreducedthecontentofmRNAtosomeextent.
Image:BertilDaneholt.http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2006/adv.html
8
Observationsimportantes
LesilencingnefonctionnequavecunesquencedecetARNm
LasquencedoitprovenirdARNmature Posttranscription/cytoplasmique
LARNmciblsembletredgrad
QuelquesmolculesdADNdssuffisent Soitamplification,soitcatalyse
Leffetpeutsetransmettreentretissus,voireladescendance Transmission
9
Gnralisation
Animaux(mtazoaires) Mammifres:seulementavecARNde21nt
Plantes
Tousleseucaryotessaufleslevures
10
1999:lemcanisme
PrsencedepetitsARNde2025ntcontenantlesdeuxbrins:siRNA (smallinterfering)
CesARNsontproduitsparclivagedelARNds
CesontlespetitsARNquiinteragissentaveclARNm
11
2000:dcouvertedelamachinerie
RISC
RISC
Dicer
dsRNA
siRNA
mRNA
Dicer:uneRNAseIII
RISC:uncomplexecomprenantdesprotinesdelafamilleArgonaute/PIWI
12
Importancedeladcouverte
Protectioncontrelesvirus Silencingdeslmentsmobiles Maintientdeltatcondensdelachromatine Unnouveloutilpourrprimerspcifiquementlesgnes
Rpressiondelasynthseprotiqueetrgulationdudveloppement DessiRNAnaturels:lesmiRNAs
13
1993:dcouvertedupremiermicroRNA
4stadeslarvaires:L1L4 Ambrosisoleunmutantqui ritre lestadeL1 Cemutantprsenteunedltiondugnelin4 LorsquoninsredansunanimaltransgniqueunfragmentdADNcontenant
legnelin4,onretrouvelephnotypenormal Curieusementlin4necodepaspouruneprotinemaisunARNde22n
(Laboratoire de Victor Ambros)
Coenorhabditiselegans(www.wormatlas.org) 0,1mm
14
RpressionparreconnaissancedelUTR3
PlusieursfragmentsdelUTR3delin14sontcomplmentaireslin4
Enmutantlin4oulUTR,onestcapabledabolirourestaurerlarpressiondugnelin14
15
LabiognsedesmiRNA:lajonctionentremiRNAetsiRNA
DeuxRnaseIIIncessaires Drosha
Dicer
Lesdeuxenzymeslaissentunbout3librede2nt
(He&Hannon,Naturereviews,2004)
16
ActiondesmiRNA
(He&Hannon,Naturereviews,2004)
17
Lesmultiplesmodesdesilencing
18
LavoiedextinctiondesARN:I(RNAsilencingpathway)
ScienceMagazine2006
RISCcomplex
Cytoplasm
19
RISCloadingcomplex
LavoiedextinctiondesARN.IILecomplexeRISCviselARNm
Silencingauniveauchromatine.Moinsbiencompris
ScienceMagazine200620
LavoiedesmicroRNA
CleavagebyDicer
RISCloadingcomplex
RISCcomplex
Nucleus
ScienceMagazine2006 21
UnmiRNApeutrprimerdescentainesdetranscrits
InjectiondemiR1(coeur+muscle)etmiR124(cerveau)dansdescelluleshumaines
SuividelexpressionparpuceADN
~200gnesrprims
LemiRNAdecerveaurprimedesgnesquinedoiventpassexprimer danslecerveauentempsnormal.
IDEMpourmiRNAdecoeur.
22
Lesgnesrprimsontunmotifcommundansleur3UTR
Squencede78nt seed essentiellepourlareconnaissancedelacible
23
LesnouvellesfamillesdARNinterfrentsnaturels
piRNA PIWIassociatedRNA
Protgelegnomedestransposons
Comprend:rasiRNA(repeatassociatedRNAs)
UtilisentdiffrentesprotinesDiceretArgonaute(RISC).
24
MachineriemiRNAchezleseucaryotesGrimsonetal.Nature455.2008.
Dicer&argonauteproteins
25
ARNrgulateursbactriens
26
Dbutdesannes80: ChezEscherichiacoli,depetitsARN(~100nt)peuventselierdessquencescomplmentairesetinhiberlatraduction
Aujourdhui,environ25casconnusdARNantisensrgulateurschezE.coli
27
LessRNA:laprincipalefamilledARNrgulateurschezlesbactries
80100ntdelong
Pasdeprocessing/clivage
InteractionavecprotinechaperoneHfq
AppariementauxARNm
AffectentcapacitdetraductionoustabilitdelARNm
28
LessRNAchezColisontsouventimpliqusdanslarponseauStress
Dclencheur synthse sRNA
Les cibles sont souvent des rgulateurs de transcription29
PrsentateurCommentaires de prsentationSGRS: glucose-phosphate stress. Advient quad les cellules ne peuvent plus mtaboliser le Glucose-6P
LachaperoneHfqestncessairelactiondessRNA
IntragitavecrgionsrichesenAUsurlesRNAetsurlacible StabiliselesRNA
StimuleappariemententresRNAetcible
30
ReconnaissancesRNA/mRNA
Leplussouventen5 Occlusiondusitedefixationduribosome,ducodonStart,dudpartdetranscription
DgradationparRNAseE Estelleuneconsquencedelappariement?
Ouuneconsquencedelarrtdetraduction?
RNAseEdgradeaussilesRNA.
31
Ryhb etlasynthsedeprotinesliantlefer
Rpresseur:Fur(Ferricuptakeregulator).ReconnatlepromoteurdeRyhb. Enprsencedefer:FURactiv.RprimeRyhb
Ferlimitant:FURinactif.SynthsedeRyhb
RyhbselieaveclesmRNAde5opronsdeprotinesliantlefer
ConduitunerapidedgradationdesmRNA
>Diminutiondesbesoinscellulairesenfer>redirectiondesressourcesenferversprotinesessentielles
32
CaractrisationdeRyhb(2002)
Genomewidesearch(bioinformatique)
26sRNApotentiels
ComplementaritssRNA:mRNA PlusieursmRNAutilisantlefer
Vrif:NiveaudesdhinversementproportionnelRhyb
CaractrisationaumoyendesouchesRhyb;fur;avecousansfer(ironchelator+)
EricandGottesman(2002)Proc.Natl.Acad.Sci.USA99,46204625
sdhCDAB:opronsuccinatedehydrogenaseC,D,A,B
33
ActionconcertedeHfqetRnaseE
Moritaetal.Genes&Dev.2005 34
RgulationpositivedeRpoSparDsrA/RprA
RpoSestunfacteurSigmaalternatiftrsimportantpourlexpressiondenombreuxgnesenconditionsdestress.
Etatnormal:teint.Largion5estrepliesurellemme.
Ciblesitue~70ntenamontdudbutdetraduction
DsrAsefixesurlacibleetlibrelesitedentreduribosome(RBS)
LemodedactiondeRprAestencoreincertain
RgulationpositiveparARN:jamaisvuchezleseucaryotes
35
InhibitiondeRpoSparOxyS
Encasdestressoxydatiffort,labactrie teint RpoS InductiondurgulonOxyRcomprenantunautresRNA:OxyS
OxySinhibelatraductiondeRpoS,probablementpartitrationdelHfqdisponible
36
Conclusion:unevaritdemcanismes
(possible!)
37
Eucaryotesetprocaryotes:quelquessimilitudes
S.Gottesman 38
LesrgulationsparlesARNencis
ARNprsentsurlARNmluimme
Des capteurs (sensors)demtabolites
Uncasclassique,lattnuationparletryptophane:
39
Lesriboswitches
Danslargion5desgnes
Deuxconformations
SelientdirectementauxmtabolitesouparlintermdiairedeprotinesoudARN
Blocagetranscriptionoutraduction
40
Blocagetraduction
Blocagetranscription
SAM=Sadenosylmethionine.Undesligandsreconnusparlesriboswitches
41
Reconnaissancedirecteduligandparleriboswitch
CoenzymeB12 TPP(drivdeThiamine)
FMN(flavinmononucleotide)
SAM(Sadenosylmethionine)
Lysine
Guanine
Adenine
GlcN6P(glucosamine6phosphate)
Glycine
42
ExempledesriboswitchescapteursdeTPP
Aptamre:structuredARNcapabledereconnatreunligand
Aprsfixationduligand:changementdeconformation
(Icideuxmcanismesdiffrentsselonespces)
Winkler&Breaker.Ann.Rev.Microb.2005 43
44
RecherchedenouveauxARNnc
45
Lestranscritsdanslesgnomesbactrien
95%transcrit(~90%codant)
codingintergenic
95%dugnomeseretrouveunmomentdonnsousformedARN
46
LesGnomesvertbrs: 90%transcritaussi!
IntergenicDNA
Transposableelements
Introns,UTRs
SatelliteDNA
Codingregions:1.5%tRNA,rRNA
90%dugnomesetrouveraitunmomentdonnsousformedARN(cfAffymetrixresultsin Encodeproject) 47
Quelssontlestranscritsnoncodantsfonctionnels?
Uneaiguilledansunebottedefoin!
48
2.1Approchesexprimentales
49
Cloning Rnomics*
ExtraireARNtotal
IsolerpetitsRNAs
Marquageetreversetranscription
Clonage&Sequenage
200ncRNAchezlasouris
160ncRNAchezC.elegans
100ncRNAchezdiffrentesbactries
*Huttenhoferetal.,2001 50
Limitations
Sensibilit:ncRNArares,exprims