Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen...

98

Transcript of Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen...

Page 1: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.
Page 2: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

Antoine de

Saint-Exupéry

Ageldun amecîuê

Tasuqilt nËabib-Allah MANÜURI

2004

Page 3: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

Cet ouvrage a été édité dans le cadrede la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de

la Promotion Culturelledu Haut Commissariat à l’Amazighité.

Page 4: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

Collection« Idlisen nne$ »

Ageldun Amecîuê / A. de Saint ExupéryInigan / Slimane ZAMOUCHELunoa d timucuha nniven / Lhadi BELLARecueil des prénoms berbères / M.A. HaddadouAmawal n tmazi$t tatrart / rev. et aug. par H.A. MansouriAgerruj n teqbaylit / Djamel HamriLaûel ittabalaûel / Hacid Sadi et Ferhouh KhaledTikli / Mourad ZimuTaqbaylit ass s wass / Youcef MERAHITamacahutt n Bas$ar / Nadia BenmouhoubTi$ri n umesdrar / Ahmed HamdoucheTe$zi n yiles / Kerrouche AbdelhafidhSophonisbe / Hocine ArbaouiMmis n igellil / Mouloud FeraounAmawal n tfekka n wemdan / M.A. HaddadouBu tiqulhatin / Omar DahmouneUvan n tegrest / Slimane ZamoucheAbane Remvan, ar tagara d netta i d bab n timunent / KhalfaMameri

Page 5: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

5

I

Asmi ûûawve$ seddis n yiseggasen deg tmeddurt-iw, wala$yiwet n tikkelt deg yiwen n udlis $ef Teégi Tameqqrant yiwet ntugna ack-itt. Azwel n udlis-nni « Tiqsivin ttwadrent ». Degtugna-nni sseknen-d yiwen n uzrem i iseblaen yiwen u$ilas.

Nnan-d deg udlis-nni : « Izerman n lbuwa seblaenlefrisa-nsen s lekmal-is mebla ma fféen-tt. Sin akin ur zmiren araad êerken, ad terren i yives seddis n wagguren i wakken ad terslefrisa-nni deg uebbuv-nsen.»

Bdi$ seg yimir ttxemmime$ aîas $ef tedyanin n teégi. Segtama-w ûûawve$ ad jerrve$ s u$anib n yini unu$-inu amenzu.Akka i iga unu$-inu uîîun 1 :

Page 6: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

6

Sekne$-d unu$-inu i yimeqqranen, steqsa$-ten mayessaged-iten.

Rran-iyi-d : « Ay$er ad a$-yessaggad urazal ? »Unu$-inu ur yettgensis ara arazal, maca d azrem i

iseblaen yiwen n yilu. Ihi sun$e$ imiren agensu n uzrem n lbuwai wakken ad fehmen imeqqranen. Ur éri$ ara ay$er, ùmacaimeqqranen êwajen lebda isegziyen. Ata amek i iga unu$-inuuîîun wis 2 :

Iùmeqqranen neddhen-iyi-d akken ad ooe$ unu$en nyizerman n lbuwa ama ldin ne$ $elqen, i wakken ad lethu$ slumur nniven abada s trakalt, amezruy, leêsab yakk d tjerrumt.Akkagi i êebse$, mazal seddis n yiseggasen deg tmeddurt-iw,lxedma n umekla.

Page 7: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

7

Seg wasmi ur yejib ara unu$-inu 1u yakk d wunu$-inuwis sin i yimdanen imeqqranen, fecle$ aîas. Imeqqranen weroinad fehmen weêd-sen, yerna acêal i yewer $ef yimecîaê aderven ad asen-fken lebda isegziyen.

Ihi deg taggara xtare$ axeddim nniven, lemde$ ad nehre$isufag. Zemre$ ad d-ini$ ufge$ $ef uêric ameqqran ntemnaîin n ddunit. Yerna d tidet tarakalt tenfe-iyi aîas. S tmu$litamezwarut zemre$ ad ére$ ma deg tmurt n ¨¨Üûin ne$ deg Larizunai lli$ : wagi yesa azal meqqren, ma ireq-a$ ubrid deg yiv.

D wagi iyi-yeooan ad isine$ aîas n yimdanen yelhan. Aîasi ace$ $ur yimeqqranen. Xulve$-ten mliê. Maca xas akkentamu$li-w ur tbeddel ara aîas.

Mi ara magre$ yiwen i yettbinen yeêdeq kra, xedme$ fell-as tarmit n unu$-inu uîîun 1 i jeme$ $ur-i ar tura. Beqqu$ adwali$ ma yella umdan-nni ifehhem-iyi. Maca tiririt-ines lebda dtagi : “ wagi d arazal.” Ihi, ur s-ttmeslaye$ la $ef yizerman nlbuwa, la $ef téegwin timeqqranin, la $ef yitran. Ttarra$ iman-iw ilmend n leqel-is. Ttmeslaye$-as $ef lbrio, lgulf, tasertit yakk dtikrabavin. Amdan-nni iferreê aîas mi d-yessen yiwen urgazuêdiq.

Page 8: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

8

IIAkka i ace$ weêdi, ulac win id wara meslaye$, armi d-

yeêbes umseddu-inu deg uneéruf n Üûeêra, seddis n yiseggasenaya. Ur éri$ ara acu i yeréen deg umseddu-inu. Ass-nni ulac winyellan yid-i, la amikaniki ula imessukal. Hegga$ iman-iw adxedme$ weêdi amseddu-inu. Tamsalt-agi tcudd $er tudert d lmut.Aman i d-wwi$ yid-i ad qqiden kan i îam n wussan.

Iv amenzu îîse$ $ef yijdi, bede$ agim n yikilumitren $eftmura iemren. Ufi$-d iman-iw ttwaezle$ kter n win i i$erqendeg tlemmast n ugaraw. Ihi tzemrem ad tessugnem acêal iwehme$, deg tefrara, mi d-tessuki yiwet n t$ect tamecîuêt. Tenna-d :- Ttxil-k… sune$-iyi-d ikerri!- Acu!- Sune$-iyi-d ikerri…

Neggze$ am ukured i tewwet ûûiqa. Ëukke$ mliê allen-iw.Wala$-t yessikid deg-i. Hatta tarudemt yelhan i ûûawve$ adxedme$ umbad fell-as. Maca unu$-inu ur yeûûawev ara ad yelhuam tilawt. Maca maççi s$ur-i i d-tekka. Win yenan aêric-agi n usune$ sfeclen-iyi imeqqranen asmi ûûawve$ seddis nyiseggasen deg tmeddurt-iw. Ulac acu i êefve$ nnig n usune$ nlbuwat $elqent ne$ lbuwat ldint.

Page 9: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

9

Wehme$ mliê mi wala$ axeîîer-agi. Ur tettut ara d akkenlli$ deg yiwen n umkan yebed agim n yikilumitren $ef tmuraiemren. Maca aqcic-agi n lali iban-iyi-d am yiwen iwumi uryeriq ara ubrid ne$ yiwen yemmuten seg eggu, ne$ seg laé ne$seg fad, ne$ seg wagad. Ulac deg ûûifa-ines lêaoa i $-d-immalenbelli d aqcic iwumi yereq ubrid deg uneéruf, agim n yikilumitren$ef tmura iemren. Deg taggara mi ûûawve$ ad neîqe$, nni$-as :- Maca… acu txeddmev dagi?Imir-n, yules-iyi-d s leqel, amzun yeb$a ad yi-d-yini lêaoa iyesan azal meqqren:- Ttxil-k … sune$-iyi-d ikerri…

Page 10: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

10

Mi ad yili uffir meqqer, ulac win i izemren ad yeûu. £asakken ayen i xedme$ yettban-d d awez$i agim n yikilumitren $eftmura iemren, yerna ur éri$ ara ma ad d-selke$, kkse$ seg loib-iw tawerqet d yimru. Maca imiren mekta$-d d akken aêricameqqran deg wayen $ri$ d tarakalt, amezruy, leêsab yakk dtjerrumt. Nni$-as i uqcic n lali (s u$uccu) belli ur ssine$ ara adsun$e$. Yerra-yi-d :- Xas. Sune$-iyi-d ikerri.

Imi weroin sun$e$ ikerri, awde$-as yiwen seg sin unu$eni wumi zemre$. Win n lbuwa i $elqen. Maca mi sli$ i tririt nuqcic n lali wehme$ :- Ala! Ala! Maççi d ilu deg yiwet n lbuwa i b$i$. Lbuwa d ayeniweren yerna lbuwa tettawi amkan. Yevyeq wanda zed$e$. Ayenri$ d ikerri. Sune$-iyi-d ikerri.

Page 11: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

11

Ihi bdi$ sunu$e$.

Iêekker mliê, syen akin :- Ala! Wagi yehlek yakan. Xdem-iyi-d wayev.

Sun$e$-d :Yecmmumeê wudem n umeddakel-inu :

- Muqel… maççi d ikerri, d ikerri afeêli. Yesa acciwen.iwde$ ihi i tikkelt nniven i wunu$-inu.Maca yugi-t am imezwura:

- Wagi d acaraf. Nekk ri$ ikerri ara yedren ugar.Imi yeffe$-iyi leqel, yerna êare$ melmi ad fsi$ amseddu-

inu, d$a sxerbubce$ unu$-agi :

Page 12: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

12

Nni$-as :- Wagi d asenduq. Ikerri i teb$iv atan daxel.

Maca wehme$ mliê mi wala$ udem n unezzarfu amecîuêinewwer :- Akkagi i t-b$i$! Ini-yi-d aîas n leêcic i s-ilaqen i yikerri-yagi?- Ay$er ?- Acku yevyeq wanda zed$e$…- Mebla ccek ad d-iqid. Fki$-ak-d ikerri d amecîuê.

Yesmal aqerruy-is $er wunu$ :- Ur mecîuê ara nezzeh… Muqel! Yewwi-t naddam…Akkagi i ssne$ ageldun amecîuê.

Page 13: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

13

IIIAîas i qqime$ i wakken ad ére$ seg wansi i d-yusa.

Ageldun amecîuê ur yeêbis ara seg tuttriwin, maca iban-d amzunur yessel ara i tidak-inu. D awalen i isusruy kan akka i isbeggnenkulci s leqel. Mi iwala i tikkelt tamenzut asafag-inu (ur sunu$e$ara asafag-inu, acku unu$-agi yewer nezzeê fell-i) yessuter-ddeg-i :- Dacu-tt t$awsa-yagi?

Maççi d ta$awsa, tettafeg. D asafag. D asafag-inu.Yerna ur skidibe$ ara, s zzux i bdi$ la s-sefhame$ d akken

ttafge$.D$a ieggev :- Amek! te$liv seg yigenni !- Ih ! i s-nni$ s wudem ukyis.- Ah! d ayen yessevûayen!…

Imiren kan, iserreê-as ugeldun amecîuê i yiwet n tavûaiyi-yeserfan aîas. Nekk ur êemmle$ ara win i d-yettavûan $eflemêayen-inu. D$a yerna-d deg wawal-is :- Ihi, ula d keçç tuûiv-d seg yigenni ! Anda i yezga umtiweg-inek ?

Page 14: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

14

Imiren kan wala$ afeîîiwej iyi-yekksen kra $ef wuffir iyezzin tikewt-ines, d$a steqsa$-t :- Tewûiv ihi seg umtiweg nniven?

Maca ur d-yerri yara awal. Ihuz kan aqerruy-is s leqel,allen-is mazal-itent ttêekkirent asafag-inu :- Mi ara wali$ ta$awsa-yagi, ittbin-d d akken maççi seg mebid id-tuûiv …

Alla$-is iôuê anda nniven, i$as. Targit-agi s ibeddi teîîelaîas. Syen akin, yessufe$-d seg loib-is ikerri-inu, yebda layettêekkir agerruj-agi-ines.

Ur éri$ ara ma tzemrem ad tessugnem acêal i wehme$ mid-yehder $ef “yimtiwgen nniven”. Ihi erve$ ad isine$ ugar $eftemsalt-agi :- Seg wansi i d-tusiv ay aqcic n lali? Anda d-yezga uxxam-ik?Sani i teb$iv ad tawiv ikerri-inu?

Imiren yessusem kan, maca kra kan akka yerra-yi-d :- Acu yelhan deg usenduq iyi-d-tefkiv, deg yiv ad as-d-yu$al daxxam.- Yella waya. Yerna ma teqqimev d abaêan, ad ak-d-ffke$ da$enamrar i wakken ad t-teqnev deg uzal. Ad ak-d-rnu$ da$en abudid.

Iban-d amzun asumer-inu yessewhem aîas ageldunamecîuê.- Ad t-qqne$? D acu-tt takti-yagi!- Maca, amer ur t-tetteqnev ara, yezmer ad iôuê anda i s-yehwa, ideg taggara ad ak-yerwel.

D$a ameddakel-inu yeîîerveq d tavsa :- Maca anda teb$iv ad iôuê!- Ur éri$ ara! Anda i s-yehwa. Srid zdat-s…

D$a ageldun amecîuê yenna-yi-d :- Ulac deg-s, yevyeq wanda zed$e$!

Ikemmel-d awal-is, maca tikkelt-agi s ciîuê n leêzen ahat:- Srid zdat ur nezmir ara ad nruê bid…

Page 15: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

15

IV

Akkagi i éri$ ta$awsa nniven yesan azal meqqren!Amtiweg anda i yezde$ mecîuê mavi, ur meqqer ara ugar nuxxam!

Deg tilawt, ulac acu i yeswehamen. Èèri$ belli nnig nyimtiwgen imeqqranen am Akal, Yebîer, Me$res, Wanes i wumifkan ismawen, tikwal, llan aîas n yimtiwgen mecîuêit armi urnessawev ara ad ten-nessikid s ugugéer. Asmi ara d-yaf umusnawn yimtiwgen yiwen deg-sen, ad as-yefk uîîun. Ad as-isemmiamedya : “tamtiwegt 325.”

Page 16: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

16

Ccuke$ belli amtiweg seg wansi i d-yusa ugeldun amecîuêd tamtiwegt B 612. Tamtiwegt-agi walan-tt kan yiwen ubrid sugugéer deg useggas 1909. D yiwen umusnaw n yimtiwgen aturkii tt-iwalan.

Yessudes-d yiwet n tmeskanit tameqqrant n tifin-ines degyiwen n uswir agra$lan n tusna n yimtiwgen. Maca ulac win i t-yumnen imi yelsa yiwet n tlaba temgared. Akka i gan yimdanenimeqqranen.

Page 17: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

17

Tamsalt n temtiwegt B 612 teqqim akka armi i d-ibanyiwen n usnaraf aturki i d-yessuf$en yiwen n uûavuf i yeggulen$ef u$ref-ines ad iles am Yirubaniyen. Amusnaw n yimtiwgeniiwed-d i tmeskanit-ines deg useggas n 1920 deg yiwet n tlabatreyyes. Tikkelt-agi umnen-t irkelli.

Page 18: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

18

Tura ma yella fki$-awen-d aîas n yisalen i icudden $ertemtiwegt B 612, yerna ùma yella fki$-awen-d da$en uîîun-ines,wagi irkelli i lmend n yimdanen imeqqranen. Imdanenimeqqranen êemmlen izwilen. Ma ad asen-temeslayev $ef yiwen numeddakel amaynut, ur k-steqsayen ara $ef wayen yesananamek. Weroin ad ak-d-inin : “Amek i tga ta$ect-is ? D acu-tentturarin i iêemmel? Ma yella ijemmeiferîeîîa ? » Ad ak-steqsin :”Acêal deg lemer-is? Acêal n watmaten yesa? Acêal iyewzen? Acêal i yetta$ baba-s ? » D$a s wannect-a ad $ilen bellisnen-t. Ma tenniv i yimdanen imeqqranen : « Wala$ yiwen nuxxam yecbeê aîas, ssulin-t s llajur awerdi, ijeooigen elqen $efîîwiqan, timilla $ef ssqef…” ur zemmren ara ad sugnen axxam-agi. Ilaq ad asen-tiniv : “ Wala$ yiwen n uxxam yeswa azal twinest n igimen n frankat.” Ihi imiren ad egven : “Acêal i yecbeê!”

Akka ma tenniv-asen : “Anza i $-d-yemmalen belliageldun amecîuê yella deg tilawt : d ucbiê i yella, iêemmel tavsayerna yeb$a ad yesu ikerri. Mi ara neb$u ad nesu ikerri d anzabelli nella”ad huzzen tuyat-nsen, yerna ad ak-inin mazal-ik d

Page 19: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

19

aqrur! Maca ma tenniv-asen : “Amtiweg seg wansi i d-yusa dtamtiwegt B 612”, imiren ad ttwaqenen, yerna ad ak-fken lehnas yiseqsiyen-nsen. Akkagi i gan. Ur ilaq ara ad ten-nlum. £efwaya yessefk i yimecîaê ad surfen i yimdanen imeqqranen.

Maca, iban, nukni i ifehmen ddunit, ur necliara degwuîîunen! Amer ufi$ ad bdu$ taqsiî-agi am tmacahut. Amer ufi$ad ini$ :

“Macahu, tellemcahu, ad tt-id-yevbeRebbi am usaru,yella zik yiwen n ugeldun amecîuê i ized$en deg yiwen n umtiwegi t-yugaren ciîuê kan deg lqedd, yettqellib ad yesuameddakel…” I widak i ifehmen ddunit, taqsiî-agi tezmer ad tbinamzun tevra d tidet.

Acku ur êemmle$ ara ad $ren adlis-inu s lem$awla. Artura mazal ttêulfu$ s ukuffir ma d-beddre$ ccfawat-agi. Seddis nyiseggasen aya mi iruê umeddakel-iw s yikerri-ines. Ma yellattarave$ dagi ad t-id-gelme$, i wakken ur t-tettu$ ara. Ulac ayenn diri $ef tatut n yimeddukal. Maççi yakk imdanen sanameddakel. U$ale$ am yimdanen imeqqranen widak itelhan syizwilen kan. £ef waya i d-u$e$ tasenduqt n yiniten d i$unab.Acêal i tewer tu$alin $er usune$ lad$a ma yella umdan meqqerdeg lemer, rnu-yas acu xedme$ irkelli d asune$ n lbuwa i$elqend lbuwa yeldin, asmi si$ seddis n yiseggasen deg tmeddurt-iw! Dayen ibanen, ad erve$ ad xedme$ akk ayen i wumi zemre$ iwakken ad d-ssuf$e$ tirudmin i yettaken cbiha $ur-s. Maca urccuke$ ara ad smurse$. Yiwen unu$ iruê, wayev ur yelhi yara.erqe$ ciîuê da$en deg lqedd. Dagi ageldun amecîuê d a$ezfan.Dagi meééey mavi. Ttujme$ da$en $ef yini n talaba-ines. Ihisderdfe$ ayen i wumi zemre$. Yezùmer lêal ad $elîe$ deg kra nyiferdisen i yesan azal meqqren. Maca dagi, ilaq ad iyi-tesurfem, acku ameddakel-inu weroin d-yefka isegziyen. I$il ahatam netta i gi$. Maca nekki ur ûûawve$ ara ad wali$ ikraren daxel

Page 20: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

20

isendyaq i$elqen. Ahat u$ale$ ciîuê am yimdanen imeqqranen.Yezmer lêal d acaraf i u$ale$.

V

Yal ass êeffve$ lêaoa tamaynut $ef umtiweg, $ef twada, $efusikel. Ayen éri$ irkelli, yusa-d weêd-s, s leqel mi ad nheddergar-ane$. Akkagi i éri$ deg wass wis krav abaxix yevran dibawbaten.

Tikkelt-agi da$en s lfevl n yikerri, acku ageldun amecîuêyeseqsa-yi-d la $ila, am wakken yekcem-it ccek :- Ini-yi-d, yaxi d tidet ikraren tetten ivewjan?- Ih. D tidet.- Ah! D ayen yeûefraêen!

Ur éri$ ara ay$er $ur-s ikraren i itetten ivewjan yesaazal meqqren. Maca ageldun amecîuê yerna-d deg wawal-is :- Ihi akka, zemren ad ççen da$en ibawbaten?

egne$-as i ugeldun amecîuê belli ibawbaten maççi divewjan, maca d isekla meqqrit annect ilaten, yerna xas mayewwi yid-s taqevit n yiluten, ur zemren ara ad kfun ula yiwenubawbab.

Takti-agi n tqevit n yiluten tessevs-d aîas ageldunamecîuê :- Ilaq ad ten-nsers wa nnig wa…

Maca yenna-yi-d s ûûwab :Ibawbaten, qbel ad im$uren, ttilin d imecîaê.

- D tidet! Maca sefhem-iyi-d ay$er teb$iv akraren-inek ad ççenibawbaten imecîaê?

Page 21: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

21

Yerra-yi-d : « Yaxi teériv ! », amzun akken d ayen ibanen.Yerna xemme$ mliê akken ad ûûawve$ ad fehme$ tamsalt-agi.

Deg umtiweg n ugeldun amecîuê yella, am deg yimtiwgenmerra, leêcic yelhan _ak d leêcic n diri. Ihi nezmer ad nini tellada$en zzerria yelhan n leêcic yelhan _ak d zzerria n diri nleêcic n diri. Maca zzerria ur tettbin ara. Teggan deg lbavnaseddaw n wakal armi ad as-yehwu I yiwet deg-sent ad taki, adtekker. Ihi ad tenejbad, ad tem$I qbel s leêya $er yiîij yiwet ntqeccaî tamecîuêt tahuskayt. Amer d taqeccaî n tfejla ne$ n lwerd,

Page 22: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

22

nezmer ad tt-neoo ad tem$I amek I s-yehwa. Maca lamer tikkelt-agi d im$i n diri, yessefk ad t-neqleseg zik, akken kann ad t-neqel. Deg umtiweg n ugeldun amecîuê tella zzerriayesewêacen... d zzerria n ibawbaten. Akal n umtiweg yeççur yis-sent. Ma yella yem$I-d ubawbab, ad d-iger aéar. Ihi dayen,weroin ad nezmir ad t-neqle. Ad irrukkem irkelli amtiweg. Ad t-yeflu s yiéuran-is. Yerna ma yella umtiweg d amecîuê mavi, aîasn yibawbawten, ad t-sîervqen.

“ D tamsalt n nnivam kan, I d-yenna kra n wussanumbad ugeldun amecîuê. Ma yella nekfa asired n ûûbeê, ilaq adnessizdeg mliê amtiweg. Yessefk fella-ane$ ad neqleyal assibawbaten akken kan ad ten-neqel ger lweôd. Ibawbaten, mi adilin mecîuêit, ttaken ccbih aîas I lwerd. D axeddim amessas,maca yeshel mavi.”

Yiwen wass isemter-iyi-d ad xedme$ akken ilaq $ef yiwenn wunu$ yelhan I wakken ad t-skecme$ deg yiqerra n warrac-nne$. “Ma yella ad inigen yiwen wass, I d-yenna, yezmer lêal adstenfen s yess. Tikwal ulac deg-s ma yella neooa axeddim nwass-nni I uzekka. Maca ma tella tamsalt terza ibawbaten, yaltikkelt d lmuûiba. Ssne$ yiwen umtiweg i t-ized$en yiwenumegazu.Yestehza ad yelthu kan s krav n yiwevjan…”

Veffre$ timula n ugeldun amecîuê I wakken ad sun$e$amtiweg-nni. Ur êemmle$ ara ad ili$ d anazzam, maca amihi nibawbaten ur yettwassen ara mliê, yerna uggade$ acu ara t-ya$enwin ara d-yafen iman-is weêd-s deg yiwet n temtiwegt. D wagi Id-yeooan, I tikkelt tamenzut, ad beddle$ rray-iw. Nni$-d : “ Ay arrac! Ëadret iman-nwen deg yibawbaten!” I wakken ad nebbhe$ imeddukal-iw $ef umihi izemren ad ten-ya$en seg zik, am nekkini,mebla ma éri$-t, iyi-yeooan ad xedme$ aîas $ef wunu$-agi.Tamsirt I d-fki$ tuklal ad tt-xedme$. Ahat tesseqsayem iman-nwen: Ay$er ulac deg udlis-agi unu$en nniven I imeqqren amyibawbaten ? Tiririt teshel mavi : erve$, maca ur ûûawve$ araad smurse$. Asmi sun$e$ ibawbaten, lli$ êare$.

Page 23: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

23

Page 24: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

24

VI

Ah ! tura kan i fehme$ amek i tettidirev deg umtiweg-inek.Tuddert n leêzen d lxiq. Aîas i teqqimev weêd-k, tesiv êalai$elluyen n yiîij d amwanes. Aferdis-agi amaynut éri$-t taûebêit nwass wis ukué, asmi i d-tenniv :- Ëemmle$ aîas i$elluyen n yiîij. Iyya-d ad nruê ad nwali a$elluyn yiîij…- Maca ilaq ad nerju.- Acu ad nerju?- Ad nerju ad ye$li yiîij.

Deg tazwara tbanev twahmev, maca syen akin tettasavdeg yiman-ik. Tenniv-iyi-d :- Ar tura mazal êesbe$ yiman-iw deg umtiweg-inu i lli$!

Mi ara izeggen wass deg tmura n Marikan yedduklen, iîij,wagi éran-t medden merra, ad ye$li deg Franûa. I wakken adneêver i u$elluy n yiîij deg tmurt-agi, ilaq ad nruê $er Franûadeg yiwet n ddqiqa. Llah $alb Franûa tebev mliê. Maca degumtiweg-inek amecîuê, ad tjebvev kan akursi-inek kra n tsurifin.Yerna tzemrev ad twaliv iéenéaren n yiîij uqbel a$elluy-inesmelmi i k-yehwa…- Yiwen wass, wala$ a$elluy n yiîij ukuéet n tmerwin n yiberdan!

Syen akin, tenniv-iyi-d :- Teériv… mi ad nili nxaq nêemmel i$elluyen n yiîij…- Ass-nni mi twalav a$elluy n yiîij ukuéet n tmerwin n tikwal,txaqev mliê?

Maca ageldun amecîuê ur d-yerri ara awal.

Page 25: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

25

VII

Deg wass wis semmus, lebda s lfevl n yikerri, uffir i d-yezzin $ef tmeddurt n ugeldun amecîuê yettwakes. Yessuter-d deg-i, la $ila, mebla tazwart, am wakken aîas i ixemmem $ef temsalt-agi deg tsusmi.- Ma yella ikerri itett ivewjan, ihi itett da$en ijeooigen?- Ikerri itett yakk acu ara yaf.- Ula ijeooigen yesan isennanen?- Ih. Ula d ijeooigen yesan isennanen.- Ihi tura mel-iyi-d iwumi laqen isennanen ?

Ur éri$ ara tiririt. Imiren ttwali$ kan amek ad fsi$ talulbiti iêerûen mliê deg umseddu-inu. Nezgame$ mliê acku ugur numseddu-inu yebda yettbin-d belli yewer mliê, rnu-yas da$enaman n tissit i ibdan tten$asen ssagden-iyi mliê.- Isennanen, iwumi laqen?

Ma ifat yefka-d ugeldun amecîuê asteqsi, weroin ad as-yeîîixer. Lli$ rfi$ s tlulbit-inu, d wagi i d-yeooan ad as-fke$ kanakka yiwet n tririt :- Isennanen, ur laqen i ucemma, d ijeooigen kan i ibe$ven !- Way!

Yessusem kra, syen akin inîeq-d $ur-i s ucuêen :- Ur k-ttamne$ ara! Ijeooigen d uvifen. D nniyat. Ttkelixen iyiman-nsen, $ilen werit aîas s yisennanen-nsen…

Ur s-rri$ ara. Imiren kan, nni$-d i yiman-iw : “Amer ur tfessi ara tlulbit-agi, ad tt-wte$ s tefviût.” Ageldun amecîuê itikkelt nniven icewwel tisnezgimin-inu :- I keççini tura t$ilev ijeooigen…- Xaîi ! Xaîi ! Ulac acu êesbe$ ! D tiririt i d-fki$ kan akka meblama xememme$-as. Nekkini, lethu$ kan s tlufa i yesan azalameqqran!

Page 26: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

26

Ibedd kan yettmuqul deg-i, yewhem.- Tilufa yesan azal ameqqran!

Yettmuqul deg-i, tafviût deg ufus, ivuvan berrikit s zzit numseddu, kni$ $er yiwet n t$awsa i s-yettbinen tecmet aîas.- Tettmeslayev am yimdanen imeqqranen!

Üetêa$ kra. Maca wala$ udem-is ibeddel, yenna-yi-d :- erqent-ak irkelli… tesexlavev kulci!

Iban-d yezef aîas. Itthuzzu acebbub-is awra$ i wavu :- Sne$ yiwen umtiweg anda yezde$ yiwen n Mass aqirmizi.Weroin yesraê yiwen n ujeooig. Weroin iwala itri. Weroin yeêmelyiwen. Ddunit-is irkelli yesedda-tt ixeddem timerna. Yerna ste$zi n wass yettales-d am keççini: “ Nekkini d amdan ur iêemmlen ara aqeûûer! Nekkini d amdan ur iêemmlen araaqeûûer!”, yerna ten$a-t ttnafxa. Maca maççi d amdan, dagersal!.- D acu?- D agersal!

Ageldun amecîuê yu$al tura d awra$ seg demmaô.- Imellyunen n yiseggasen aya ijeooigen ssufu$en-d isennanen.Xas akken, d imellyunen n yiseggasen aya, ikraren tettenijeooigen. Yerna mi ad nqelleb ad néer ay$er ijeooigen-agittruéun iqerra-nsen akken ad ssuf$en isennanen ur laqen iwacemmak, $ur-k maççi d tamsalt yesan azal meqqren? Ïîradger yikraren d yijeooigen ur tesi ara azal meqqren? Ihi wagiirkelli ur yesi ara azal meqqren $ef yimerna n Mass azuranazegga$? I ma yella sne$, nekkini, yiwet n tjeooigt d tayiwent degumaval, ur tt-nettaf ara anda nniven, anagar deg umtiweg-inu.Tajeooigt-agi tezmer ad tt-yeqleyikerri amecîuê $ef yiwen nubrid, tagi maççi d tamsalt yesan azal meqqren!

Yu$al d azegga$, syen akin ikemmel awal-is :- Ma yella yiwen iêemmel yiwet n tjeooigt d tayiwent, ur tt-nettafara deg yimellyunen d yimellyunen n yitran, ium-as akken adyennecraê wul-is mi ad tt-imuqel. Ihder weêd-s : « Tajeooigt-inu

Page 27: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

27

deg yiwen n umkan i tella…” Maca ma yeçça-tt yikerri, amwakken itran irkelli xsin la $ila $ef umdan-nni! Tagi maççi dtamsalt yesan azal meqqren!

Ulac acu i d-yerna. Iîerveq d imeîîawen. Ye$li-d yiv.Serêe$ i dduzan yellan ger yifassen-iw. Ur clie$ ara deg tefviût-inu, deg tlulbit-inu, deg fad yakk deg lmut. Yella $ef yiwen n yitri,$ef yiwen n umtiweg, amtiweg-inu, Akal, yiwen ugeldun amecîuê iilaq ad ûûebre$! Ïîfe$-t ger yi$allen-iw. Bdi$ la t-suzune$. Nni$-as : «Tajeooigt i têemmlev attan deg laman…Ad sun$e$ i yikerri-inek yiwen usegres… Ad ak-d-sun$e$ yiwen n ééerb n wuzzal itjeooigt-inek… Ad…” Ur éri$ araacu ara ak-d-rnu$. Ëulfa$iman-iw d abujad. Ur éri$ ara amek ad t-awve$, ne$ ad ili$ yid-s… Tamurt n yimeîîawen teççur d uffiren!

Page 28: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

28

VIII

Bdi$ la ttisine$ mliê tajeooigt-agi. Seg zik n zik, llanijeooigen deg umtiweg n ugeldun amecîuê d iêerfiyen, san kanyiwen n yidis n afriwen, yerna ur ttawin amkan, ur ttqelliqenyiwen. Meqqin-d taûebêit deg leêcic, tameddit-nni kan ad xsin.Maca tagi tem$i-d yiwen wass seg yiwet n zzeria ulac win yeéranansi i d-tusa. Ageldun amecîuê yebda la yettassa mliê taqeccaî-agi yemgaraden $ef tiyav. Yezùmer lêal ad tili d ûûenf amaynut nubawbab. Maca tavebbujt teêbes gemmu, tebda la tessewjadtajeooigt. Ageldun amecîuê i iêevren i tlalit n tkebbusttameqqraêant, iêus d akken d axeîîer weroin iwala ara yeff$en,maca tajeooigt-nni tugi ad teêbes aheggi-ines akken ad teffe$ dtuzyint. Tettextiri s leqel initen-ines. Tettlus da$en s leqel,tettqeid afriwen-ines yiwen yiwen. Tugi ad teffe$ tenekukecirkelli am yijeêbuven. Teb$a ad tesebgen yakk ccbaêa-ines. Akkai tga tjeooigt-agi ! Aheggi-agi-ines yeqqim aîas n wussan. Armi dyiwet n tûebêit, mi d-yenqer yiîij, tesebgen-d iman-is.

Page 29: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

29

Nettat i ixedmen s leqel-is, tenna-d s tufayin :- Ah! Tura kan i d-uki$… suref-iyi…mazal ur qide$ ara iman-iw…

Ageldun amecîuê yeqqim yettwali deg-s s wallenyebrarêent :- Acêal i tcebêev!- Wellah a d tidet, i s-terra tjeooigt s leqel. Yerna akken i d-lule$nekk yakk d yiîij…

Page 30: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

30

Ageldun amecîuê ifaq belli tajeooigt-agi ur tekyis ara,maca aîas i tecbeê!- Waqila d lawan n lqehwa n ûûbeê, i s-tenna, ttxil-k ur iyi-tettuara…

Ageldun amecîuê yenneêcam, iôuê iqelleb-d $ef wamaniûemmaven akken ad tt-issew.

Akka i tebda la tettqelliq deg-s s zzux-ines. Amedya, yiwenwass mi tettmeslay $ef ukué n yisennanen-ines, tenna-yas iugeldun amecîuê :- I$ilasen zemren ad asen s yiccaren-nsen !- Ulac i$ilasen deg umtiweg-inu, i s-d-yerra ugeldun amecîuê,yerna i$ilasen ur tetten ara leêcic.- S leqel terra-as-d tjeooigt : nekk maççi d taêcict.- Suref-iyi…- Ur ttaggade$ ara i$ilasen, maca ur êemmle$ ara abeêri. Urtesiv ara lêaoa mgal avu ?

«Ur têemmel ara abeêri…taêcict-agi ur tesi ara zzher, id-yenna ugeldun amecîuê. Tajeooigt-agi ur teshil ara… »- Tameddit $umm-iyi s tbellaôt. Iûemmev lêal $ur-k. Amkan-agidiri-t. S anda i d-usi$…

Maca tessusem. Asmi i d-tusa $er umtiweg-agi mazal-itt daeqqa. Ulac acu i tessen $ef yimevlan-nniven. Mi twala faqen-astessewjad deg uskideb, teskeêkeê sin ne$ krav n yiberdan akkenad tlum ageldun amecîuê :

Page 31: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

31

- I lêaoa-agi mgal avu?… - B$i$ ad ruêe$ ad tt-id-awi$, maca telliv tettmeslayev yid-i !

Ihi imiren kan terna deg uskeêkeê i wakken ad as- ternullum.

Akka, ccil nniya-s yeûfan, yebda ugeldun amecîuê layetcukku deg-s. Aîas n wawalen ur sin ara azal kecmen saqerruy-is, d wagi i t-yeooan yu$al d aùme$bun.

Page 32: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

32

“ Amer éri$ akka, tili ur s-selle$ ara, i d-yenna yiwenwass, ur ilaq ara ad nêessess irkelli i yijeooigen. Ilaq ad ten-nwali, ad ten-nesraê kan. Tinna-inu tefka tareêt yelhan iumtiweg-inu, maca weroin iyi-tessefreê. Taqûit-agi n waccaren,iyi-yeserfan mliê, tili imiren kan tessiêen ul-iw…”

Yenna-yi-d da$en :

« Imiren ulac acu b$i$ ad fehme$ ! A win yufan ad êekme$$ef lefayel-is, maççi $ef yimeslayen-is. Tesraê, terna tesouoegakk tameddurt-iw. Amer éri$ akka, ur rewwle$ ara ! Imiren kanilaq-iyi ad fiqe$ i leênana-ines yeffren deffir tiêerci-ines. Urtezmirev ara ad tfehmev ijeooigen. Maca imiren mazal-iyimecîuêe$ aîas akken ad isine$ ad êemle$.”

Page 33: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

33

IX

Waqila yufa tagnit akken ad yerwel seg umtiweg-ines slfevl n yinig n yigvav. Deg tûebêit n twada-ines, yeqed akkamtiweg-ines. Yesezdeg mliê ibulkanen-ines icelen. £ur-s sinyibulkanen mazal ccelen. Yesexdam-iten akken ad yeseêmulqehwa-ines n ûûbeê. £ur-s da$en yiwen ubulkan yexsin. Macaamek i d-yeqqar : “Anda teériv!”, d$a yesezdeg da$en abulkan-nni yexsin. Ma yella sizdge$-ten akken ilaq, ibulkanen ad uzagens leqel mebla ma îîervqen. Aîerveq n yibulkanen am tmes ntkuzint. D ayen ibanen $ef Wakal-nne$, nekni s yimdanenmecîuêit deg lqedd, ur neûawev ara ad nesizdeg ibulkanen-nne$.D wagi i $-ttakken aîas n txeûûarin.

Iqle-d ugeldun amecîuê da$en, s kra n lleêzen, isegmanineggura n yibawbaten. I$il ur d-yettual ara akk. Maca leqdic-agimerra i ixeddem yal ass iban-as-d, taûebêit-nni, d aéidan mliê.Mi iôuê ad issew i tikkelt taneggarut tajeooigt, mi yebdayessewjad amek ad tt-yesdari ddaw n u$ummu, iêus iman-is qribad yettru.- Ooi$-kem deg lehna, i d-yenna i tjeooigt.

Maca ulac acu i s-terra.- Ooi$-kem deg lehna, i s-d-yenna i tikkelt tis snat.

Teskeêkeê tjeooigt. Maca nnuba-agi maççi $ef demma nwavu i tt-yewwten.- D tungift i lli$, i s-tenna deg taggara. Suref-iyi deg lenaya-k.Bude$-ak ussan yelhan.

Yewhem imi ur yesli ara i tuzmiwin-is. Ibedd, erqent-asirkelli, a$ummu ger yifassen-is. Ur yefhim ara d acu-tt leênana-agi i d-ye$lin fell-as.

Page 34: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

34

- Ih, êemmle$-k, i s-tenna tjeooigt. Ulac acu i teériv, d l$elîa-inu.D ayen tura. Maca keççini da$en d ungif i telliv am nekkini.Bude$-ak ussan yelhan… Anef-as i u$ummu-agi. Ur t-êwaoe$ara.- Maca avu…- Ur hlike$ ara mliê mliê… abeêri n yiv yelha-yi. D tajeooigt illi$.- Maca i$ersiwen…

Page 35: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

35

- Ilaq ad lawi$ sin ne$ krav n yiburebbuten ma b$i$ ad isine$iferîeîîa. Qqaren belli d ayen icebêen. Ma ulac, anwa ara irezfen$ur-i ? Keççini ad tiliv tbedev. Win yenan i$ersiwenimeqqranen, ulac acu i ggade$. £ur-i accaren-iw.

Umbas tesken-iyi-d ukué n yisennanen-ines. Sin akinterna-d :- Ur tezzi ara kan dagi tura, tûeddev-iyi. Teb$iv ad truêev. Ruêihi.

Acku ur teb$i ara ad tt-iwali mi tettru. D tajeooigttamnafxit…

Page 36: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

36

X

Yella deg tama n temtiwgin 325, 326, 327, 328, 329 yakk330. Yebda la tent-ittêewis akken ad yaf cc$el yakk i wakken adyelmed.

Tamezwarut izde$-itt yiwen ugellid. Agellid yeqqim $efyiwen usgeld d aêerfi mavi maca yesa lhiba. D talaba tazegga$ti yelsa.- Ah! Ata yiwen ufdes, i ieggev ugellid mi iwala ageldunamecîuê.

Ageldun amecîuê yemcawar d yiman-is :- Amek i yezmer ad iyi-yeqel, netta weroin iyi-d-iwala !

Ur yeéri ara belli $er yigelliden d ayen isehlen mavi. £ur-sen, yakk imdanen d ifedsan.- Qerreb-d akken ad ak-wali$ mliê, i s-d-yenna ugellid i iferêenmi d-yufa iman-is yu$al d agellid $ef walbav.

Ageldun amecîuê imuqel $ef umkan anda ara yeqqiùm,maca talaba-nni tucbiêt n ugellid tu$ akk amtiweg. Yeqqim ihi sibeddi, yerna imi yella yeya, yettfa.- D lib ad nettfu zdat n ugellid, i s-d-yenna ugellid. Ad ak-t-gedle$.

Page 37: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

37

- Ur zmire$ ara ad îîfe$ iman-iw, i s-d-yerra ugeldun amecîuê sleêya. Inig i xedme$ d amecwaô, yerna ar tura mazal ur îîise$ara…- Ihi ma yella akka, i s-d-yenna ugellid, ad ak-nebve$ ad tettfuv.Acêal n yiseggasen aya ur wala$ ara yiwen yettfu. Tufayin $ur-i dayen iyi-yessewhamen. Aya! Fa. Wagi d lameô.- Aql-iyi deg yiwet n tegnit i yeseêcammen … ur zmire$ ara… i s-d-yenna ugeldun amecîuê i yu$alen d azegga$.

Page 38: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

38

- Hum! Hum! i s-d-yerra ugellid. Ihi ad … ad ak-nebve$ tikwalad tettfuv, tikwal …

Yeddewdew ciîuê yerna iban-d d akken yenêekk.Acku agellid yeb$a ad isebggen bessif belli awal-is ilaq ad

yettuqader. Ur iqebbel ara win ara t-yeûun. Agellid-agi segwidak iêekkmen weêd-sen. Maca, imi yelha mliê, tiûunviwin i d-yettak d tuûwibin.

“Ma yella nebve$, i d-yenna srid, ma yella nebve$ yiwenujiniôal ad ibeddel iman-is d agviv n yill, i ma yella ujiniôal-nniur iyi-yu$ ara awal, maççi d l$elîa-ines. D l$elîa-inu.”- Zemre$ ad qqime$ ? i d-iseqsa s leêya ugeldun amecîuê.- Ad ak-nebve$ ad teqqimev, i s-d-yerra ugellid, i ijebden s leqderijifeô n tlaba-ines.

Maca ageldun amecîuê yewhem kan. Amtiweg mecîuêmavi. £ef wacu i yezmer ad yeûelîen ugellid?- Mass, i s-d-yenna… suref-iyi ma seqsa$-k-id…- Ad ak-snebve$ akken ad iyi-teseqûiv, i s-d-yenna ugellid slem$awla.- Mass… $ef wacu i teselînev ?- £ef kulci, i s-d-yerra ugellid, s yiwet nniya tameqqrant.- £ef kulci ?

Agellid isken-d s yiwet n tigawt amtiweg-ines, imtiwgennniven yakk d yitran.- £ef wagi irkelli ? i d-yenna ugellid amecîuê.- £ef wagi irkelli… i s-d-yerra ugellid.

Acku agellid-agi maççi kan d agellid i iêekkmen weêd-s,maca da$en d agellid $ef uùùme$rad.- I yitran tta$en-ak awal?- D ayen ibanen, i s-d-yenna ugellid. Tta$en-iyi awal imiren kan.Ur êemmle$ ara wartugrint.

Adabu am wagi yessewhem ageldun amecîuê. Amer yesa-t ger yifassen-is, tili yezmer ad yeêver , maççi kan i ukuéet ntmerwin d ukué, maca i ûat n tmerwin d sin, ne$ i twinest, ne$ i

Page 39: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

39

snat n twinas n yi$elluyen n yiîij deg yiwen n wass, mebla maiêerrek akursi-ines! Imi iêuss iman-is yeêzen ciîuê $ef demma nusmekti n umtiweg-ines amecîuê i d-yeooa, yessuter-d seg ugellidyiwet n lêaoa :- B$i$ ad ére$ a$elluy n yiîij… Deg lenaya-k… Senbev iîij akken ad ye$li…- Ma yella snebve$ yiwen ujiniôal ad yafeg seg tjeooigt $er tayevam uferîeîu, ne$ ad yaru takesna, ne$ ad ibeddel iman-is d agvivn yill, i ma yella ujiniôal-nni ur iyi-yu$ ara awal, anwa deg-ne$ ii$elîen ?- D keççini, i d-yenna ugeldun amecîuê.- D tidet. Ilaq ad nessuter ayen kan iwumi yezmer yiwen adixdem, i d-yenna ugellid. Adabu ibedd uqbel kulci $ef lmequl.Ma tnebvev deg u$ref-inek ad iôuê ad iîegger iman-is deg yill, adisker tagrawla. Si$ azref ad iyi-a$en awal, acku tiûunviwin-inumequlit.- I u$elluy-inu n yiîij ihi? i t-yesmekta ugeldun amecîuê winweroin yettu aseqsi ma yella yefka-t-id yakan.- Ur ttaggad ara, a$elluy-inek n yiîij ad t-twaliv. Wagi d a$bel-inu. Maca ilaq ad rju$, deg tusna-inu n unabav, alammanejmaent tiwetlin iwulmen.- Melmi ad yevru waya? i yeûeqsa ugeldun amecîuê.- Hem! Hem! i s-d-yerra ugellid i iwalan deg tazwara yiwenusawas ameqraêan, hem! hem! ad yevru, $ef… $ef… ad yevru tameddit-agi $ef ssaa ûa d ukuéet n ddqyeq! Imiren ad twalivamek itta$en awal-iw.

Ageldun amecîuê yettfa. I$av-it u$elluy n yiîij i s-iôuêen.Yerna yebda yettxiqi kra :- Ur si$ acu ad xedme$ dagi, i s-yenna i ugellid. Tura ad u$ale$!- Ur ttruêu ara, i s-d-yerra ugellid i ifeôêen ugar mi d-yufa afdes.Ur ttruêu ara, ad ak-rre$ d ane$laf.- Ane$laf n wacu?- N …te$demt !

Page 40: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

40

- Maca ulac win ara zerfe$ !- Ur neéri ara, i s-d-yenna ugellid. Mazal ur êewwse$ aratagelda-inu. D am$ar i lli$ tura, ur si$ ara amkan i tkerruût,yerna tikli teseya-yi.- Way! Maca wala$ yakan, i d-yenna ugeldun amecîuê i yunezenakken ad imuqel acu yellan deg tama nniven n umtiweg. Ulac winyellan da$en deg tama-nni…- Ihi ad tzerfev iman-ik, i s-d-yerra ugellid. Yerna d ayen iiweren mliê. Azaraf n yiman-is yewer $ef uzaraf n umdannniven. Ma yella teûûawvev ad tzerfev iman-ik akken ilaq, ihi damusnaw n tidet i telliv.- Nekk, i d-yenna ugeldun amecîuê, ur clie$ ara ma szerfe$iman-iw. Ur êwaje$ ara ad zed$e$ dagi.- Hem! hem! i d-yenna ugellid, waqila yella yiwen u$erda acarafdagi kan deg yiwen n umkan deg umtiweg-inu. Selle$ i lêess iixeddem deg yiv. Tzemrev ad tzerfev a$erda-agi acaraf. Adtêekmev fell-as s lmut seg lweqt $er wayev. Akkagi tudert-is tcudd$er te$demt-inek. Maca ilaq ad as-tessurfev yal tikkelt, acku ad t-tiêwijev umbad, yiwen kan yellan deg umtiweg-agi.- Nekk, i s-d-yerra ugeldun amecîuê, ur êemmle$ ara ad êekùme$ slmut, yerna waqila ilaq ad ôuêe$.- Ala, i s-yenna ugellid.

Maca ageldun amecîuê mi yeéra iman-is dayen ilaq adiôuê, ur yeb$i ara ad yesgurez agellid am$ar :- Ma yeb$a ùùMass agellid ad as-tta$en lebda awal, yezmer ad iyi-yefk yiwet n tenbaî mequlet. Yezmer ad iyi-isenbev, amedya, adôuêe$ uqbel ddqiqa. Yettbin-iyi-d d akken tiwetlin iwulmennejmaent…

Mi iwala belli agellid ulac acu i s-d-yerra, ageldunamecîuê isgerfel deg tazwara, sin akin, yeîîef abrid-is s nnehta…- Ad ak-rre$ d amqeddem-inu, i s-yenna ugellid s leyav.

Imiren iban-d ugellid-nni am wakken yesa tissas n yizeùm.

Page 41: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

41

Yenna-d ugeldun amecîuê deg wul-is mi ikemmel inig-ines: weroin ad fehme$ imdanen imeqqranen.

Page 42: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

42

XI

Amtiweg wis sin izde$-it umzuxi :- Ah! Ah! Atta timerziwt n yiwen i yeb$an ad iyi-iwali! i d-ieggevumzuxi mi iwala ageldun amecîuê.

Acku, $ur umzuxi, yakk iùmdanen nniven llan kan i wakkenad t-walin.- Azul, i s-yenna ugeldun amecîuê. Arazal-inek yessewham.- Akken ad selme$ $ef medden, i s-d-yerra umzuxi. Akken adselme$ $ef widak ara iseffqen fell-i. Maca Llah $aleb, ulac winyetteddayen syagi.

Page 43: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

43

- Ah! i s-yenna ugeldun amecîuê ur yehfimen acemma.- Wwet ifassen-ik, yiwen mgal wayev, i t-iwelleh uùmzuxi.

Ageldun amecîuê yewwet ifassen-is wa mgal wayev.Amzuxi yekkes arazal-ines $ef uqerruy-is akken ad isellem fell-as.- Wagi d ayen yeûevûayen kter n tmerziwt $er ugellid, i d-yennaugeldun amecîuê deg wul-is. Yu$al iawed yekkat ifassen-is wamgal wayev. Amzuxi seg tama-s ireffed arazal-ines akken adisellem fell-as.

Page 44: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

44

Umbad semmus n ddqayeq yebda ugeldun amecîuêieggu seg turart-agi :- Acu i ilaq ad nexdem akken ad ye$li urazal ? i yesseqsa.

Maca amzuxi ur s-yesli ara. Imzuxiyen sellen êacatinemmirin.- In-yi-d, ejbe$-ak aîas?- D acu i d anamek n wawal jeb?- jeb yeb$a ad yini ad testaerfev belli ulac win iyi-yifen degthuski, ulac win yelsan axir-iw, ulac win iyi-yifen deg ssaya,ulac win iyi-yifen deg têerci deg umtiweg.- Maca weêd-k i telliv $ef umtiweg-agi !- Deg lenaya-k sefrreê-iyi. Xas, muqel-iyi-d kan !- Ad ak-in-muqle$, i s-yenna ugeldun amecîuê i ihuzzen ciîuêtuyat-is, maca d acu ara tesfidev deg waya?

Deg yinig-ines, ageldun amecîuê yenna-yas deg wul-isweroin ad fehme$ imdanen imeqqranen.

Page 45: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

45

XII

Amtiweg nniven izde$-it yiwen uûekran. Timerziwt urteîîel ara aîas maca teseêzen mliê ageldun amecîuê :- D acu i txeddmev dagi ? i s-yenna i uûekran i d-yufa yeqqim,zzin-as-d acêal n teqôetin ççuôent yakk d ucêal n teqôetintilmawent.

- D tissit i tesse$, i s-d-yerra uûekran s leêzen.- Ay$er i tettessev ? i t-iseqsa ugeldun amecîuê.- I wakken ad ttu$, i s-d-yerra uûekran.

Page 46: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

46

- Acu ad tettuv? i t-id-iseqsa ugeldun amecîuê i t-i$aven.- I wakken ad ttu$ belli ûevêa$, i s-iqerr uûekran i yesersenaqerruy-is.- Ad teûevêiv seg wacu? i d-iseqsa ugeldun amecîuê i yeb$an adt-yal.

- Üevêa$ seg tissit! i s-yenna uûekran i yeffer iman-is deg tsusmi.Ageldun amecîuê erqent-as irkelli.Wehme$ deg yimdanen imeqqranen, weroin ad ten-fehme$,

i d-yenna deg wul-is deg yinig-ines.

Page 47: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

47

XIII

Amtiweg wis ukué d win n ubusinessman*. Amdan-agi yu$-it lêal yettwaîîef s cc$el, ur yerfid ara ula d aqerruy-is mi d-yewwev ugeldun amecîuê.- Azul, i s-yenna. Igeôôu-inek yexsi.- Krav d sin xedmen semmus. Semmus d ûa mraw d sin, ad as-rnu$ krav ad u$alen mraw d semmus. Azul. Mraw d semmus adas-rnu$ ûa ad u$alen snat n tmerwin d sin. Snat n tmerwin d sinad as-rnu$ seddis ad u$alen snat n tmerwin d îam. Ur si$ akudakken ad t-si$e$. Snat n tmerwin d seddis ad as-rnu$ seùùmmus adu$alen kravet n tmerwin d yiwen. Uf! Nesa ihi semmuset ntwinas d yiwen n yimelyunen d seddiset n twinas d snat n tmerwinn yigiman d ûat n twinas d krav d yiwen.- Semmuset n twinas n yiùmelyunen n wacu?- Acu? Mazal-ik dagi? Semmuset n twinas d yiwen n yimelyunenn… ur éri$ ara, ttu$ kulci… Aîas n lec$al i si$ ! Nekkini d amdanur iêemmlen ara aqeûûer, kulci yesa azal $ur-i ! Sin d semmusxeddmen ûa …- Semmus n twinas d yiwen n yimelyunen n wacu, i d-yulesugeldun amecîuê. Deg tmeddurt-is weroin isellem deg yiwenuseqsi ma yella yefka-t-id.

Abusinessman irfed aqerruy-is :- £ur-i tura semmuset n tmerwin d ukué n yiseggasen mi zed$e$deg umtiweg-agi, sfunnegen-iyi krav n yiberdan kan. Abridamenzu $ur-s tura snat n tmerwin d sin n yiseggasen, d arzuz,êala Öebbi yeéran seg wansa i d-yusa, i d-iyi-snuffgen. Yessufu$-d yiwen n ûûut yesewêacen, ass-nni xedme$ ukué n yierriqen degyiwet n tmernit. Abrid wis sin $ur-s tura mraw d yiwen nyiseggasen, helke$ s zzelluùm. Ur xeddme$ ara addal. Ur si$ ara

* Abusinessman = Buisnessmann.

Page 48: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

48

akud akken ad sseênunve$. Nekkini ur êemle$ ara aqeûûer. Abridwis krav … d wagi! Anda i ûûawve$, semmuset n twinas d yiwen nyimelyunen…

- Imelyunen n wacu?Abusinessmann ifaq belli ulac asirem akken ad as-yefk

lehna :- Imelyunen n t$ewsiwin-agi timecîaê i nettwali tikwal degyigenni.- D izan?- Xaîi, ti$ewsiwin timecîaê yeîîiriqen.- D tizizwa?

Page 49: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

49

- Xaîi. Ti$ewsiwin n wure$ i ttaooan ifenyanen ttargun. Macanekkini ur êemmle$ ara aqeûûer ! Ur si$ ara akud akken adargu$.- Ah! d itran?- Tufiv-t. D itran.- Acu ad txedmev s semmuset n twinas n yimelyunen n yitran?- Semmuset n twinas d yiwen n yimelyunen d seddiset n twinas dsnat n tmerwin d sin n yigiman d ûat n twinas d kravet n tmerwind yiwen. Nekkini ur êemmle$ ara aqeûûer. Nekkini meqte$.- Acu i txedmev s yitran?- Acu ad xedme$ yess-sen?- Ih.- Acemma. Ad ten-su$.- Itran, d ayla-k?- Ih.- Maca, wala$ yakan yiwen ugellid i …- Igelliden ulac acu i kesben. “Tûelîinen” $ef. D ayen yemgaraden.- D acu lfayda ma tmelkev itran ?- Akken ad ili$ d amerkanti.- D acu lfayda i tesiv ma telliv d amerkanti ?- Akken ad a$e$ itran nniven, ma yufa-ten walbav nniven.

Wagini, i d-yenna ugeldun amecîuê deg wul-is,yettxemmim ciîuê am uûekran-inu.

Xas akken yefka-d iseqsa nniven :- Amek i nezmùer ad nekseb itran?- Anwa i ten-yesan? i s d-yerra s wudem uqbiê abusinessmann.- Ur éri$ ara. Ulac.- Ihi d ayla-w, acku d nekkini i ixemmemen $ur-s d amezwaru.- D aya kan?- Dayen ibanen. Ma tufiv lyaqut ur nesi bab-is, d ayla-k. Matufiv tigzirt ur nesi bab-is, d ayla-k. Ma tesiv takti d amezwaru,

Page 50: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

50

ad as-tesuf$ev agerdas : ad tu$al d ayla-k. Nekkini kesbe$ itran,imi ulac win i ixemmemen ad ten-ikseb uqbel-iw.- D tidet, i d-yenna ugeldun amecîuê. Ini-yi-d d acu ad txedmevyess-sen?- Ad ten-sferke$. ÊËessbe$-ten, ttawade$ êessbe$-ten, i d-yennaubusinessmann. D ayen iweôen. Maca nekkini d amdan urnêemmlen ara aqeûûer !

Maca ageldun amecîuê werad yelliz.- Nekkini, ma kesbe$ tafunaôt, zemre$ ad tt-rre$ $ef yiri-w, ad tt-awi$. Maca keççini ur tezmirev ara ad tmegrev itran !- Xaîi, maca zemre$ ad ten-rre$ deg lbanka.- D acu i d anamek n waya?- Anamek n waya, ad aru$ $ef yiwet n twerqet tamecîuêt amvan nyitran. Sin akin, ad $elqe$ $ef twerqet-nni deg yiwen leqjeô stsarut.- D aya kan?- D aya !

D ayen yessevsayen, i ixemmem ugeldun amecîuê. Ad as-tiniv d tamedyazt. Maca waya maççi d cc$el yebnan $ef ûûeê.

Taktiwin n ugeldun amecîuê $er t$ewsiwin yesan azalmeqqren mgaradent aîas $ef tid n yimdanen iùùmeqqranen.- Nekkini, i s-yenna da$en, kesbe$ tajeooigt i ssewaye$ yal ass.Kesbe$ krav n yibulkanen i sizdige$ yal dduôt. Acku sizdige$da$en win yexsin. Anwa yeéran. D ayen inefen yibulkanen-inu,d ayen inefen da$en tjeooigt-inu, imi ten-kesbe$. Maca keççiniur tenfiev ara i yitran …

Abusinessmann yeldi-d imi-s, maca ur yufi ara acu ad as-d-yerr.

Imdanen imeqqranen d ixlafen, i d-yenna deg wul-is, degyinig-ines.

Page 51: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

51

XIV

Amtiweg wis semmus yessewham aîas. D netta i damecîuê deg yimtiwgen nniven irkelli. Amkan yellan deg-s adiqid kan i yiwet n teftilt n ubrid yakk d win ara tt-isi$en. Ageldunamecîuê ur yeûûawev ara ad yefhem iwumi ilaq, deg yiwen numkan deg yigenni, $ef yiwen umtiweg mebla yixxamen ne$yiùmezda$, yiwet n teftilt n ubrid d win ara tt-isi$en. Xas akken,yenna-d deg wul-is :- Yezmer lêal amdan-agi yederwec. Maca xas akken ur yeûûawevara tiderwect n ugellid, n umzuxi, n ubusinessmann ne$ nuûekran. Netta meqqar axeddim-is yesa anamek. Ma isa$ taftilt-ines n ubrid, amzun d itri amaynut ne$ d tajeooigt tamaynut iyesnulfa. Ma yesexsi taftilt-ines n ubrid, ad teîîes tjeooigt ne$yitri. D axeddim yelhan. D ayen inefen imi d ayen yelhan.

Page 52: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

52

Mi yewwev $er umtiweg, isellem $ef win yettsi$in taftilt nubrid :- Azul. Ay$er i tesexsiv taftilt-inek n ubrid ?- D tagi i ttewûaya, i s-d-yerra win yettsi$in taftilt n ubrid. Azul.- D acu-tt ttewûaya?- Ad sexsi$ taftilt-inu n ubrid. Messelxir.

Imiren kan iawed isa$-itt.- Maca ini-yi-d ay$er i tt-tesi$ev i tikkelt tis snat?- D tagi i ttewûaya, i s-d-yerra win yettsi$in taftilt n ubrid.

Page 53: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

53

- Ulac acu i fehme$, i d-yenna ugeldun amecîuê.- Ulac acu ad tfehmev, i d-yenna win yettsi$in taftilt n ubrid.Ttewûiya d ttewûiya. Azul.

Imiren kan yesexsi taftilt-ines n ubrid.D$a yecrew anyir-is s umendil yesan imkuéen d

izegga$en.- Axeddim i xedme$ yewer aîas. Zik ayen xedùme$ d lmequl. Adsexsi$ taûebêit, ad si$e$ taùmeddit. Ayen i d-yegran deg wassstefaye$ deg-s, yakk ayen yegran deg yiv ggane$ deg-s…- Seg tallit-nni, ttewûaya tbeddel?- Ttewûaya ur tbeddel ara, i d-yenna win yettsi$in taftilt n ubrid.D tagi i d tawa$it ! Seg useggas $er wayev aéerbev n uùtiwegyebda la irennu deg tazla-ines, maca ttewûaya ur tbeddel ara.- Umbad? i d-yenna ugeldun amecîuê.- Ass-a imi tuzzya n umtiweg tetteîîef kan ddqiqa, ur si$ ara ulatasint akken ad stefu$. Deg yiwet n ddqiqa ilaq ad si$e$ u adsexsi$!- D ayen yesevûayen ! Ussan $ur-k ttdumun yiwet n ddqiqa !- Ulac acu i isevûayen deg waya, i d-yenna win ittsi$in taftilt nubrid. £ur-ne$ tura aggur imi nettmeslay lwaêid.- Aggur ?- Ih. Kravet n tmerwin n ddqayeq. Kravet n tmerwin n wussan !Messelxir.

Iawed yessa$ taftilt-ines n ubrid.Ageldun amecîuê yeqqim la yettmuqul deg-s, yerna yebda

iêemmel win yettsi$in taftilt n ubrid i yeqqimen d unûiê, weroinyettu ttewûaya. Yemekta-d i$elluyen n yiîij i$ef yettqellib zik nettas timad-is s wejbad n ukersi-ines. Yeb$a ad yall ameddakel-is :- Teériv … yella yiwen wallal akken ad testafuv melmi i k-yehwa…- Ini-d, i s-yenna win yettsi$in taftilt n ubrid.

Acku nezmer ad nili, deg yiwen lweqt, d unûiê yakk dafenyan.

Page 54: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

54

Ikemmel ugeldun amecîuê ameslay-ines :- Amtiweg-inek mecîuê mavi, tzemrev ad as-tezziv s krav nyisurifen kan. Yegra-yak-d ad telêuv s leqel i wakken adteqqimev deg yiîij. Asmi teb$uv ad testefuv, ad tekrev adtelêuv… akka ass ad yeqqim annect i k-yehwa.- Takti-inek ur tessufu$ ara, i s-d-yenna win yettsi$in taftilt nubrid. Ayen i êemmle$ nekkini deg ddunit d ives.- Ur tesiv ara zzheô, i d-yenna ugeldun amecîuê.- Ulac zzheô, i d-yenna win yettsi$in taftilt n ubrid. Azul.

Yekker yesexsi taftilt-ines n ubrid.Ageldun amecîuê yekker ad ikemmel inig-ines, deg ubrid

yenna-d : wagi ad t-êeqren yakk wiyav : agellid, amzuxi, aûekrand ubusinessmann. Maca êala netta yellan d uûwib. Yezmer lêalacku yeltha s wayen nniven, yettu iman-is.

Yessufe$-d nnehta n nndama, yenna-d da$en :- Ëala wagi i zemre$ ad rre$ d aùmeddakel. Maca amtiweg-inesmecîuê mavi.Ulac amkan i sin…

Ayen i s-yeqqimen deg wul-is ur yezmir ad iqeôô yessugeldun amecîuê, yebda la yesêissef amtiweg-agi yettulemken $efdemma, lad$a, n wagim d ukuéet n twinas d ukuéet n tmerwin nyi$elluyen n yiîij deg snat n tùùmerwin d ukuéet n sswaye!

XV

Page 55: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

55

Amtiweg wis seddis yufa-t yewsemraw n yiberdan $efyimtiwgen nniven. Izde$-it yiwen n Mass d awesran i yettarunidlisen imeqqraêanen :- Ata yiwen n unaôaùùm! i ieggev, mi iwala ageldun amecîuê.

Yeqqim ugeldun amecîuê $ef yiwet n tgida, yesnuffesciîuê. Aîas i yuneg!- Seg wansi i d-tusiv? i d-yenna Mass awesran.- D acu-t udlis-agi ameqqran? i d-yenna ugeldun amecîuê. D acui txedmev dagi?- Nekkini d amusnaw n trakalt, i d yenna Mass awesran.- D acu i d amusnaw n trakalt?- D amusnaw i yeéran anda zgan ilellen, isaffen, timdinin, iduraryakk d yineéraf.- D ayen imenen, i d-yenna ugeldun amecîuê. Wagi meqqar, daxeddim n ûûeê! Imuqqel seg yal tama n umtiweg n umusnaw ntrakalt. Weroin iwala amtiweg igerrez am wagi.- Ack-it umtiweg-inek. Llan deg-s igarawen?- Ur éri$ ara, i d-yenna umusnaw n trakalt.- Ah! (Ageldun amecîuê yenne$na$.) I yidurar ?- Ur éri$ ara, i d-yenna uùmusnaw n trakalt.- I win yenan temdinin, isaffen yakk d yineéraf?- Kif-kif, ur éri$ ara, i d-yenna umusnaw n trakalt.- Maca d amusnaw n trakalt i telliv!- D tidet, i d-yenna umusnaw n trakalt, maca ur lli$ ara danaôam. Xuûen-iyi mliê inaôamen. Maççi d amusnaw n trakaltara iêesben timdinin, isaffen, idurar, ilellen, igarawen yakk dyineéraf. Amusnaw n trakalt azal-is meqqer i wakken adyesseênunnev. Ur yetteffe$ ara seg tnarit-ines. Maca ad iveyyefinaôaùmen. Ad ten-yeseqsi, ad yaru iktayen-nsen. Ma banen-as-diktayen n yiwen gar-sen lhan, amusnaw n trakalt ad yessudesyiwet n tsestant $ef unaôam-nni.- Ay$er?

Page 56: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

56

- Acku anaôam ara yeskidben yezmer ad d-yeglu s twa$iyin degyidlisen n trakalt. Kif-kif win yenan anaôam i yetessen aîas.- Ay$er? i d-yenna ugeldun amecîuê.- Acku iûekranen ttemziligent wallen-nsen, ttwalin yal t$awsa $efsin. Ihi amusnaw n trakalt ad yaru belli llan sin n yidurar andayella yiwen n udrar kan.- Sne$ yiwen, i s-yenna ugeldun amecîuê, ur ixeddmen araanaôam yelhan.- Yezmer lêal. Ihi, ma yella unaôam-nni ur yeskidib ara, adnessudes yiwet n testant $ef tifin-ines.- Tura ad nwali?- Xaîi. D ayen yettemyecbaken mliê. Maca nessutur deg unaôaùmad d-yawi yid-s anzaten. Amedya, ma yella walbav yufa-d yiwenn udrar d aeeqqraêan, ad nessuter deg-s ad a$-d-yawi iéra dimeqqraêanen.

Amusnaw n trakalt yettuqelleq ddeqenzella.- Maca keççini, tusiv-d seg mebid! D anaôam i telliv! Tura adiyi-tgelmev amtiweg-inek!

Amusnaw n trakal, yeldi azmam-ines, yenjeô a$anib-ines.Ad naru qbel s u$anib tineqqisin n yinaôaùmen. I wakken ad ten-naru s smex, ad nerju alamma yewwi-d unaôam anzaten ilaqen.- Ihi? i t-yeseqsa umusnaw n trakalt.

Page 57: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

57

- Way! Anda i zed$e$, i s-yenna ugeldun amecîuê, mecîuê mavi.£ur-i krav n yibulkanen. Sin mazal ccelen, wayev yexsi. Macaulac win yeéran acu ara yevôun.- Ulac win yeéran acu ara yevôun, i d-yenna umusnaw n trakalt.- £ur-i da$en tajeooigt.- Ur nettjerrid ara ijeooigen, i d-yenna umusnaw n trakalt.- Ay$er? D ayen izaden deg thuski!- Acku ajeooig ur yettddummu ara, d lfani.- D acu i d anamek n : “lfani”?- Tirakalin, i s-yenna umusnaw n trakalt, d idlisen yifen akkidlisen nniven. Weroin ad ye$li uzal-nsen. Yuqan ad ibeddeludrar amkan. Yuqan ad yekkaw ugaraw. Nettaru ti$ewsiwintime$lalin.- Maca ibulkanen yexsin zemren ad akin, i s-yenna ugeldunamecîuê. D acu i d anamek n : “lfani”?

Page 58: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

58

- Nekni $ur-ne$ ulac aùmgared ger yibulkanen yexsin d widicelen, i d-yenna uùùmusnaw n trakalt. Ayen i yesan azal $ur-ne$,d adrar. Netta weroin ad ibeddel.- Maca d acu i d anamek n “lfani”? i d-yules ugeldun amecîuê.Weroin isellem deg yiwen useqsi, ma yella yefka-t-id.- Anamek-ines “d ayen izemren ad inegren.”- Tajeooigt-inu tezmer ad tenger ula d nettat da$en?- Dayen ibanen.

Tajeooigt-inu d lfaniya, i d-yenna ugeldun amecîuê degwul-is, yerna tesa êaca ukué n yisennanen i wakken ad têudd $efyiman-is mgal umaval irkelli ! Yerna ooi$-tt weêd-s deg umtiweg-inu!

D tagi i d nndama-ines tamenzut. Maca tu$al-as-d teb$est:- Tzemrev ad iyi-temlev kra n yimukan u$ur zemre$ ad rzu$, i t-yeseqsa.- Amtiweg n Wakal, i s-d-yerra umusnaw n trakalt. Ëala ayenyelhan ihedôen fell-as…

Alla$ n ugeldun amecîuê iôuê $er umtiweg-ines, yettêebbir$ef tjeooigt-ines.

Page 59: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

59

Page 60: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

60

XVI

Amtiweg wis ûa d Akal ihi.Akal maççi d amtiweg am wiyav! Deg-s tawinest d mraw

d yiwen n yigelliden (melum, mebla ma nettu igellideniberkanen), ûa n yigiman n yimusnawen n trakalt, téat n twinas nyigiman n yibusinessmann, ûa n yimelyunen d uzgen n yiûekranen,kravet n twinas d mraw d yiwen n yimelyunen n yimzuxiyen,meêsubik belêara sin n yimelyaôen n yimdanen imeqqranen.

I wakken ad tesum takti $ef lqedd n umtiweg n Wakal, adaken-d-ini$ belli uqbel asnulfu n tsafut, tlaq, $ef seddisimenéawen, taredsa n ukuéet n twinas d seddiset n tmerwin d sinyigiman d semmuset n twinas d mraw d yiwen n wid ara isi$entiftilin n yiberdan.

Seg mebid tugna-agi tettbin-d ack-itt. Ambiwel n tredsa-agi yettbin-d am win n lbali n lubira. Ad zwiren qbel wid yettsi$intiftilin n Zilanda Tamaynut yakk d tmurt n Ustralya. Mi ad ssi$enwigi tiftilin-nsen, ad ôuêen ad îîsen. Imiren ad kecmen widyettsi$in tiftilin n tmurt n Üûin yakk d Sibirya. D$a ula d nutni adttwa$bun deg yikulisen. D$a ad d-tas nnuba n wid yettsi$in tiftilindeg tmurt n Rusya yakk d tmurt n Lhend. D$a d nnuba n wid nTefriqt yakk d Yurub. D$a d nnuba n wid n Marikan n wanéul.D$a d nnuba n wid n Marikan n ugafa. Yerna weroin ad erqendeg umizzwer n unekcum $er usayes. D lejeb.

Ëala win yettsi$in taftilt tayiwent n usfaylu n ugafa, dumeddakel-is n teftilt tayiwent n usfaylu n wanéul mazal ttidirentudert tamsayeêt : xedmen sin yiberdan deg useggas.

Page 61: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

61

XVII

Mi ad neb$u ad nesken yiman-nne$ nessen ciîuê, nettafyiman-nne$ tikwal nettuêetem akken ad neskideb cwiî. Mi ken-d-meslaye$ $ef wid yettsi$in tiftilin ur lli$ ara d aêlayli. Lehvur-iwzemren ad fken yiwet n takti ur nûeêan ara $ef umtiweg-nne$ iwid ur t-ssinen ara. Imdanen ur îîifen ara aîas n umkan degumtiweg n Wakal. Ma yella sin n yimilyaren n yimezda$ i zed$enAkal ad qqiùùmen s ibeddi yerna ad êerûen yiman-nsen ciîuê, amwakken deg yiwet n temlilit yellan, zemren ad qqimen deg yiwet nteomat i yesan snat n tmerwin n yimilen deg te$zi $ef snat ntmerwin deg tehri. Nezmer ad nessemnaglet talsa deg yiwet ntegzirt tamecîuêt deg ugaraw urkid.

Melum, imdanen imeqqranen ur k-ttamnen ara. Degyiqerra-nsen aîas n umkan i îîfen. Ttwalin iman-nsen san azalmeqqren am ibawbaten. Ad ten-tesemtrev ihi ad xedmen leêsab.ËÊëemmlen imvanen : wagi ad asen-yejeb aîas. Maca ur îîeggiretara lweqt-nwen deg tarrut-agi. Fiêel. Tesaùm laman deg-i.

Page 62: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

62

Mi yewwev ugeldun amecîuê $er Wakal, yewhem mliê miur d-iwala ara ula d yiwen. Deg tazwara yeggad ad yili yereqdeg umtiweg, armi i d-iwala yiwen uzebg yesan ini n wagguryettembiwil deg yijdi.- Iv ameggaz, i d-yenna ugeldun amecîuê kan akka s ugacur.- Iv ameggaz, i s-d-yenna uzrem.- Anda i d-$li$ akka? i yessuter ugeldun amecîuê.- Aql-ik $ef umtiweg Akal, deg Tefriqt, i s-d-yerra uzrem.

Page 63: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

63

- Ah! … Ulac ihi anwa yellan $ef Wakal?- Dagi d aneéruf. Ulac win yellan deg yineéraf. Amtiweg Akalmeqqer mliê, i d-yenna uzrem.

Yeqqim ugeldun amecîuê $ef yiwen n uéru, yerfed allen-is$er yigenni:- Ur éri$ ara, i d-yenna, ma nnewôen yitran i wakken ad yaf yalyiwen deg-ne$ itri-ines. Muqel amtiweg-inu. Atan sufella nyiqerra-nne$ kan… Maca acêal i yebed!- Ack-it, i d-yenna uzrem. Acu i d-tusiv ad txedmev dagi?- £ur-i uguren d yiwet n tjeooigt, i d-yenna ugeldun amecîuê.- Ah! i d-yenna uzrem.

D$a ssusmen i sin.- Anda llan yimdanen? i d-yenna ugeldun amecîuê yerna i tikkeltnniven. Weêd-nne$ i nella deg uneéruf…- Nettili da$en weêd-nne$ ger yimdanen, i d-yenna uzrem.

Imuqel-it ugeldun amecîuê mliê :- Weroin wala$ a$ersiw am keççini, i s-yenna deg taggara, darqiqan am uvad…- Maca ife$ avad n ugellid deg tnezmart, i d-yenna uzreùm.

Yecmumeê wudem n ugeldun amecîuê :- Ur telliv d anezmar…ur tesiv ula ivarren… ula d inig ur s-tezmirev ara…- Zemre$ ad ak-awi$ anda ur yezmir ad ak-yawi u$errabu, i d-yenna uzrem.

Yennev $ef tkebubt n ugeldun amecîuê, amzun d ameqyasn wure$ :- Win ara nale$, ad t-rre$ $er wakal seg wansi d-yeffe$, i d-yennada$en. Maca keççini zeddigev yerna tusiv-d seg yitran…

Ulac acu i s-d-yerra ugedun amecîuê.- T$avev-iyi mliê, keççini i ivefen, $ef Wakal-agi n granit.Zemre$ ad ak-alle$ yiwen wass ma yella tecedhav mliê amùtiweg-inek. Zemre$….

Page 64: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

64

- Way! Fehme$ mliê, i d-yenna ugeldun amecîuê, maca ay$er itettmeslayev lebda s lemun?- Acku ferru$-ten irkelli, i d-yenna uzrem. D$a ssusùùmen i sin.

Page 65: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

65

XVIII

Yezger ugeldun amecîuê aneéruf, deg ubrid-is êala yiwetn tjeooigt i d-imuger. D tajeooigt yesan êala krav n yiferrawen,d tajeooigt ur yesin ara azal meqqren…- Azul, i d-yenna ugeldun aùmecîuê.- Azul, i d-tenna tjeooigt.- Anda llan yimdanen? i d-yessuter s leêdaqa ugeldun amecîuê.

Tajeooigt twala yiwen wass yiwet n terkeft tedda :- Imdanen? Llan, waqila, seddis ne$ ûa. Wala$-ten acêal nyiseggasen aya. Maca ulac win yeéran anda i nezmer ad ten-id-naf. D avu i ten-yettlawaêen. Ur sin ara iéuran, wagi d ayen iten-ihejjnen mliê.- Ooi$-kem deg lehna, i d-yenna ugeldun amecîuê.- Ruê d tayev, i d-tenna tjeooigt.

Page 66: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

66

XIX

Yuli ugeldun amecîuê $ef yiwen udrar d alayan. Idurar iiwala deg ddunit-is d krav n yibulkanen i s-yettawven $ertgecrirt-is. Yerna yesexdam abulkan yexsin am tkersiwt. “ Seg yiwen udrar layen am wa, i d-yenna i yiman-is, zemre$ ad wali$amtiweg akken ma yella d yimdanen akken ma llan …” Maca ulac acu i iwala êala ticwawin n yiéra mesdent mliê.- Azul, i d-yenna kan akka s ugacur.- Adrar yettara-dûûut : Azul … Azul … Azul… - D anwa-ken? i d-yenna ugeldun amecîuê.- D anwa-ken … d anwa-ken … d anwa-ken… i s-d-yerra ûûut nudrar.- Ili-ken d imeddukal-iw, d awêid i lli$, i d-yenna.- D awêid i lli$ … d awêid i lli$ … d awêid i lli$… i s-d-yerraûûut n udrar.

“Weroin wala$ amtiweg am wa, i ixemmem imiren! Yekkaw irkelli, yeççur s tecwawin imesden am tseggnatin yernu damer$an irkelli. Imdanen-ines xuûûen deg usugen. Ttalsen irkelliacu i sen-neqqar… £ur-i, si$ yiwet n tjeooigt : d nettat iyettmeslayen d tamezwarut…”

Page 67: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

67

XX

Maca mi yelêa ugeldun amecîuê ger yijdi, ger yiéra yakkdeg yideflawen yessufe$-d abrid. Yerna yakk iberdan ttawin $eryimdanen.- Azul, i d-yenna.

D tibêirt tejuooeg s tjeooigin.- Azul, i s-tent-d-nnan tjeooigin.

Imuqel-itent ugeldun amecîuê. Ttakent irkelli anza $ertjeooigt-ines.- D anwa-kent? i ten-yeseqsa, yewhem.- Nekenti d tijeooigin, i d-nnant tjeooigin.- Ah ! i d-yenna ugeldun amecîuê…

Iùmiren kan iêulfa yiman-is d ame$bun. Tenna-yas-dtjeooigt-ines belli êala nettat yellan deg ume$rad. Hatan yufasemmus n yigiman, ttemcabint irkelli, deg yiwet n tebêirt kan !

« Ad tt-nêekk, i d-yenna, ma twala waya… ad teskeêkeê ugar, yerna tezmer ad terr yiman-is temmut akken urtettwabehdel ara. Yerna ad afe$ iùùman-iw ttwaêetmme$ ad bedde$$ur-s, acku, tezmer, i wakken ad iyi-teseknu ula d nekk, ad tne$iman-is s tidet…”

Page 68: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

68

Yerna yenna-d i yiman-is : “£ile$ iman-iw d amerkanti syiwet n tjeooigt tayiwent, maca ur ksibe$ êala yiwet n tjeooigttamagnut. Tagi yak d krav n yibulkanen i yettawven $er ugecrir,yerna yiwen deg-sen, ahat, yexsi i lebda, ur jelen ara deg-iyiwen ugeldun ameqqran…” Yeééel $ef leêcic, iserreê-asen iyiùmeîîawen.

Page 69: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

69

XXI

Imiren kan iban-as-d ukaeb :- Azul, i d-yenna ukaeb.- Azul, i s-d-yerra ugeldun amecîuê s wudem ukyis, i d-yezzin $erdeffir, maca ulac acu i d-iwala.- Dagi i lli$, i d-tenna ta$ect, ddaw n tdeffaêt…- D anwa-k? i d-yenna ugeldun amecîuê. Ack-ik…- Nekk d akaab, i d-yenna ukaab.- Iya-d ad turarev yid-i, i s-yessuùmer ugeldun amecîuê. Aîas iêezne$…- Ur zmire$ ara ad urare$ yid-k, i d-yenna ukaeb. Ur lli$ ara dimôebbi.- Ah ! suref-iyi, i d-yenna ugeldun amecîuê.

Ixemmem ciîuê, d$a syen ikemmel awal :- D acu i d anemek n “imôebbi”?- Keçç maççi n da, i d-yenna ukaab, $ef wacu i tettqellibev?- Ttqellibe$ $ef yimdanen, i d-yenna ugeldun amecîuê. D acu i danamek n “imôebbi”?- Imdanen, i d-yenna ukaab, $ur-sen timekêal yerna ttûeggiden.Wagi icewwel-iyi! Maca ttrebbin tiyuzav. Ëala wagi i yeûefraêendeg-sen. Tettqellibev $ef tyuzav?- Ala, i d-yenna ugeldun amecîuê. Ttqellibe$ $ef yimedukkal. Dacu i d anamek n “imôebbi”?- D tagi d ta$ewsa yettwattun aîas aya, i d-yenna ukaab.Anamek-is “asnulfu n wassa$en …”- Asnulfu n wassa$en?- D ayen ibanen, i d-yenna ukaab. Ar tura ar $ur-i mazal-ik daqrur amecîuê am twinest n yigiman n warrac imecîaê. Yerna urk-êwaoe$ ara. Seg tama nniven ula d keçç ulac acu iwmi iyi-

Page 70: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

70

tuêwaoev. Deg wallen-ik d akaab kan am twinest n yigiùman nyikuab i lli$. Maca ma trebbav-iyi, ad nu$al nemyeêwao. Adtu$alev $ur-i d ayiwen deg umaval. Ad u$ale$ $ur-k d ayiwen degumaval…- Bdi$ fehhme$, i d-yenna ugeldun amecîuê. Tella yiwet ntjeooigt… waqila tôebba-iyi-d…- Yezmer lêal, i d-yenna ukaab. Nettwali $ef Wakal lejeb.- Way! Maççi $ef Wakal, i d-yenna ugeldun amecîuê.

Akaab iban-d d akken yewhem :- £ef uùmtiweg nniven?- Ih.- Llan iûeggaden $ef umtiweg-agi?- Ala.- Wagi d ayen imenen! I tyuzav ?

Page 71: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

71

- Ala.- Ulac acu ikemlen, i d-yenna ukaab s nnehta.

Maca akaab yu$al-d $er takti-ines :- Ussan n tmeddurt-iw kif-kif-iten, ttemcabin irkelli. Tseggive$tiyuéav, imdanen tseggiven-iyi. Yakk tiyuéad ttemcabint, imdanenda$en ttemcabin irkelli. Ihi xaqe$ ciîuê. Maca, ma trebbav-iyi,tameddurt-iw yezmer lêal ad tu$al tnewweô. Ad isine$ ûûut nyisurifen yemgaraden $ef wid i ssne$ yakan. Isurifen nnivensekcamen-iyi ddaw n wakal. Widak-inek ad iyi-siwlen akken adff$e$ seg usgen, amzun d lmuziga. Muqel d$a! Tettwaliv, akkin,iêerqan n yirden? Ur tette$ ara a$rum. Irden $ur-i ur yesi aralfayda. Mi ad wali$ iêerqan n yirden ulac acu i yetteddin degwalla$-iw. Wagi d ayen yeseêzanen! Maca acebbub-ik yesa ini nwure$. Ihi asmi ara iyi-trebbiv ass-nni weêd-s! Irden, yesan inin wure$, ad ak-id-mekti$ yes-sen. Yerna imiren ad u$ale$êemmle$ ûûut n wavu deg yiêerqan n yirden…

Yessusem ukaab, imuqqel mliê ageldun amecîuê :- Deg lenaya-k … ôebbi-iyi, i s-yenna !- Amer ufi$, ur d-qqare$ ara ala, i s-yerra ugeldun amecîuê,maca ur si$ ara aîas n lweqt. £ur-i imeddukal akk d waîas nt$ewsiwin i ilaq ad isine$.- Ëala ti$awsiwin i nôebba i nezmer ad nissin, i d-yenna ukaab.Imdanen ur sin ara lweqt akken ad isinen ti$ewsiwin nniven.Tta$en-d ti$ewsiwin heggant $ur yimzenza. Maca imi ulacimzenza n yimeddukal, imdanen ur sin ara imeddukal. Mi adteb$iv ad tesuv ameddakel, ôebbi-iyi!- Acu i ilaq ad xedme$? i d-yenna ugeldun amecîuê.- Ilaq ad tiliv d aûebri, i s-d-yerra ukaab. Deg tazwara adteqqimev deg yiwen n umkan ibeden fell-i ciîuê, am akka, $efleêcic. Ad ak-wali$ seg îîerf n tiî, keççini ur teqqarev acemma.Lehdur d sebba n umennu$. Maca, tzemrev yal ass ad d-tettaéev$ur-i ciîuê…

Page 72: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

72

Azekka-nni yu$al-d ugeldun amecîuê.- Lemmer d-tu$alev $ef yiwet n ssaa am tin n yivelli tili axir, i s-yenna ukaab. Amedya, ma yella tusiv-d $ef ôôeba n tmeddit,akken ad tawev kan tlata ad yebdu lferê ikeççem ul-iw. Simallweqt ileêêu, simal ttêulfu$ i yiman-iw nnecôaêe$. Mi ad tawevôôeba, ad bdu$ aqlaleê yerna ad bdu$ ad nezgame$ : imiren adisine$ azal n ssed d lferê! Maca ma tôuêev kan akka la $ila, uréerre$ ara $ef wacêal n ssaa ad sname$ ul-iw… Ilaq ad tili tanumi.- D acu i d anamek n lewayed? i d-yenna ugeldun amecîuê.- D tagi d ta$ewsa yettwattun aîas aya, i d-yenna ukaab. D ayenyettaooan ass yettemgirid $ef wussan nniven, yiwet n ssaatemxalaf $ef sswayenniven. Amedya, iûeggaden san yiwet nlada. Ass n amhad ceîîêen d tullas n taddart. Ihi ass n amhad dass asedi! Ad ôuêe$ ad êewse$ alamma wwve$ $er tfeôôant. Mayella iûeggaden ceîîêen melmi i sen-yehwa, ussan ad u$alentteùùmcabin irkelli, imir weroin ad su$ imuras.

Akka i iôebba ugeldun amecîuê akaab. Mi tqerreb ssaan twada :- Ah! i d-yenna ukaab…. Ad ttru$.- D l$elîa-inek, i d-yenna ugeldun amecîuê, weroin budde$-aktaxessart, maca teb$iv ad ak-ôebbi$…- D ayen ibanen, i s-yenna ukaab.- Maca ad tettruv! i d-yenna ugeldun amecîuê.- D ayen ibanen, i s-yenna ukaab.- Ihi ulac acu trebêev !- Ayen rebêe$, i s-yenna ukaab, d yini n yirden.

D$a yerna-d deg wawal-is :- Öuê ad twaliv tijeooigin. Ad tfehmev d akken tinna-inek dtayiwent deg umaval. Ad d-tu$alev ad iyi-teooev deg talwit,imiren ad ak-d-fke$ yiwen n uffir d asefk.

Page 73: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

73

Iôuê ugeldun amecîuê ad iwali tijeooigin :- Ulac acu i kent-icerken yakk d tjeooigt-inu, ar tura mazal urteûûawvemt ara ad tilimt lêaoa, i sent-id-yenna. Ulac win i kent-iôebban, kunemti da$en ulac win i tôebbamt. Mazal-ikent degtegnit anda yella deg-s ukaab-inu zik. Zik, yella kan d akaabyettakken ccbiha $er twinest n yigiman n wiyav. Maca rri$-t dameddakel-iw, d$a yu$al tura d ayiwen deg umaval.

Tijeooigin ttwaêenksent mliê.- Acki-kent, maca d tilmawent i tellamt, i sent-d-yenna da$en.Ulac win i izemren ad yemmten fell-akent. Melum, tajeooigt-inumi ad tt-iwali yiwen umsebrid, ad i$il belli am kunemti i tga.Maca nettat weêd-s tesa $ur-i azal meqqren, tugar-ikent kunemtiirkelli imi d nettat i ssewe$. Imi d nettat i tt$ummu$. Imi d nettat isdari$ mgal avu. Imi $ef demma-s i n$i$ iburbbuten (êala sin ne$krav-nni ara d-yu$alen d iferîeîîa). Imi d nettat i sli$ tectekay, ne$tettzuxu, ne$ kra n yiberdan tessusum. Imi d tajeooigt-inu.

Yu$al-d $er ukaab :- Ooi$-k deg lehna, i s-yenna …- Öuê d tayev, i d-yenna ukaab. Atan uffir-inu. D aêerfi mavi :êala s wul i nettwali. Ayen yesan azal meqqren ur t-ttwalint arawallen.- Ayen yesan azal meqqren ur t-ttwalint ara wallen, i d-yulesugeldun amecîuê, akken ad yecfu fell-as.- D lweqt i tvegrev $ef tjeooigt-inek i d-yerran tajeooigt-inektesa azal meqqren.- D lweqt i îeggre$ $ef tjeooigt-inu … i d-yenna ugeldun amecîuê,akken ad yecfu fell-as.- Imdanen ttun tidet-agi, i d-yenna ukaab. Maca keççini ur ilaqara ad tt-tettuv. Ad d-tu$alev d amasay $ef wayen tôebbav-t. Aql-ik d amasay $ef tjeooigt-inek…

Page 74: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

74

- Aql-iyi d amasay $ef tjeooigt-inu … i d-yules ugeldun amecîuê,akken ad yecfu fell-as.

Page 75: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

75

XXII

- Azul, i d-yenna ugeldun amecîuê.- Azul, i d-yenna umsegnay.- Acu txedmev dagi? i s-yenna ugeldun amecîuê.- Ferrne$ imessukal, tiwemmusin n agim, i d-yenna umsegnay.Ttwesiqe$ timacinin i ten-yettawin, tikwal $er tama tayeffust,tikwal $er tama taéelmaî.

Imiren tedda-d yiwet n tmacint ttemceal, teîîerdiq amôôedegga, thuz taxxamt n temsignit.- Ëaren mliê, i d-yenna ugeldun amecîuê. £ef wacu i ttnadin?- Argaz yeselêayen aqerru n tmacint s tiùùmmad-is ur yeéri ara, i d-yenna umsegnay.

Hatta tedda tmacint nniven ttemceal, tzehher, teîîefabrid imitti.- U$alen-d yakan? i d-yessuter ugeldun amecîuê…- Wigi d wiyav, i d-yenna umsegnay. D ambadel i yevran.- Ay$er, ur sen-yeoib lêal anda llan?

- Ulac win iwumi yejben lêal anda yella, i s-yennaumsegnay.Hatta tamacint tis kravet ttemcaal, teîîerdiq am

ôôedegga.- Ïîafaren imessukal imezwura? i d-yessuter ugeldun amecîuê.- Ulac acu iîîafaren, i d-yenna umsegnay. Ad ten-tafev ama îîsendaxel, ne$ ttfun. ÊËala imecîaê slefa$en inzaren-nsen $ef zooaj.- Ëala imecîaê i yeéran $ef wacu ttqelliben, i d-yenna ugeldunamecîuê. ÏÎîeggiren lweqt-nsen $ef yiwet n teslit n ubeênuq, d$aad tu$al tesa azal meqqren $ur-sen, u ma nekkes-asen-tt, adttrun…- Ay arezg-nsen, i d-yenna umsegnay.

Page 76: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

76

XXIII

- Azul, i d-yenna ugeldun aùùmecîuê.- Azul, i d-yenna umzenzi.

D amzenzi n teqqacin itteksen fad. Ad nsew yiwet degddurt, d$a ur nettiêwio ara aman i tissit.- Ay$er i teznuzut tieqqacin-agi? i d-yenna ugeldun amecîuê.- Ad nerbeê aîas n lweqt, i d-yenna umzenzi. Imazzayen sulinleêsab. Ad nesegfer semmuset n tmerwin d krav n ddqayeq iddurt.- Maca acu ad nexdem s semmuset n tmerwin d krav n ddqayeq-agi?- Ad nexdem yess-sent acu neb$a…“Nekk, i d-yenna ugeldun amecîuê deg wul-is, lemmer si$semmuset n tmerwin d krav n ddqayeq, ad lêu$ s leqel $ertala…”

Page 77: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

77

XXIV

Imir neûûawev $er wass wis îam seg wasmi yeêbesuùmseddu-inu deg uneéruf, yerna mi sli$ i teqûit n umzenzi, lli$swi$ tiqqit taneggarut n uwin-inu n waman :- Ah! i d-nni$ i ugeldun amecîuê, ack-itent tummektin-inek, macaar tura mazal ur xdime$ ara asafag-inu, yerna aman i tissit kfan.Ad ferêe$ ula d nekk ma yella ufi$ amek ara lêu$ s leqel $ertala!- Ameddakel-iw akaab yenna-yi-d…- Ay aqcic lali, tamsalt tura maççi d tamsalt n ukaab!- Ay$er?- Acku tura ad nemmet seg fad…

Ur yefhim ara aée$éen-inu, yerra-yi-d :- Yelha mi ad nesu ameddakel, xas akken qrib ad nemmet. Nekk,ferêe$ aîas mi si$ akaab d ameddakel…

Iban belli ur yewzin ara amihi, i d-nni$ i yiman-iw.Weroin yellué ne$ yeffud. Ciîuê n yiîij iumm-as…

Maca imuqel-iyi-d, syen akkin yerra-d $ef umyar-inu :- Ula nekk fude$ … iya-d ad nqelleb $ef wanu…

Sbegne$-d imiren eggu-inu : tamsalt-agi n uqelleb, kanakka, $ef wanu deg tlemmast n uneéruf d azulal. Maca $as akken,nebda tikli.

Mi nelêa acêal n sswaye, deg tsusmi, ye$li-d yiv, d$abdan itran la tteùmcaalen. Wala$-ten amzun deg targit, terkeb-iyitawla acku yeda-yi fad. Awalen n ugeldun amecîuê bdan cceîêendeg uqerruy-is :- Ihi, ula d keçç tefudev ? i t-seqsa$.

Page 78: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

78

Maca ur iyi-d-yerri ara $ef useqsi-inu. Yenna-yi-d kan :- Aman zemren da$en ad ilin lhan i wul…

Ur fhime$ ara tiririt-ines, maca ssusme$… èri$ belli ur ilaq ara ad t-seqsi$.

Yeya. Yeqqim. Qqime$ zdat-s. Umbad kra n lweqt ntsusmi, yerna-d deg wawal-is :- Itran cebêit aîas, $ef loal n yiwet n tjeooigt ur nettwali ara…

Rri$-as-d “d ayen ibanen”, d$a qqime$ la ttmuqule$, mebla ma nni$-d awal, ini n yijdi ddaw n tziri.- Ack-it uneéruf, i d-yerna deg wawal-is…

Yerna d tidet. Seg zik êÊemmle$ aneéruf. Ad neqqim $efyigidi n yijdi. Ur nettwali acemma. Ur nsell acemma. Maca tellayiwet n t$awsa yeîîiriqen deg tsusmi…- Ayen yetcebbiêen aneéruf, i d-yenna ugeldun amecîuê, d tuffra-ines i wanu deg yiwen n umkan ur nessin ara…

Wehme$ mi ufi$ iùùman-iw deqzalla fehme$ ini udrig n yijdiddaw n tziri. Asmi lli$ d amecîuê, zed$e$ deg yiwen n uxxamaqdim, tella yiwet n teqûit i d-iqqaren belli yella yiwen n ugerrujyeffren ddaw-as. Melum, ulac win i t-yufan, ne$, yezmer lêal,ulac win i iqelben fell-as. Maca waya yerna deg wazal n uxxam-agi. Axxam-iw yeffer uffir deg wul-is…- Ih, i d-nni$ i ugeldun amecîuê, win yenan axxam, itran ne$aneéruf, ayen i ten-yetcebbiêen d ayen ur nezmir ad t-nwali!- Ferêe$ mi twafqev akaab-inu, i d-yenna.

Mi yebda naddam i$elleb ageldun amecîuê, ddme$-t geryi$allen-iw, d$a kemmle$ tikli-inu. Iraq ul-iw. Amzun d agerrujahcican i ddme$. Yerna iban-iyi amzun ulac acu ihcicen $efWakal am netta. Ddaw n tziri, qqime$ la ttmuqule$ anyir-agiawra$, allen-agi iqemcen, ticeççuyin-agi n ucebbub i yettawiwavu, d$a nni$-d i yiman-iw : acu i ttwali$ dagi d iqcer. Ayenyesan azal ur yettbin ara…

Mi wala$ acmumeê $ef yimi-s, rni$ nni$-d deg wul-iw :“Acu yeswehmen mliê deg ugeldun-agi amecîuê, d takdit-ines i

Page 79: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

79

yiwet n tjeooigt, d tugna n yiwet n tjeooigt i icelen daxel-is amteftilt n umeûbaê, $as akken yeîîes…”. Imiren iban-iyi-d hcicmliê. Ilaq ad nêader mliê $ef yimeûbaêen : ciîuê n wavu yezmerad ten-yesexsi…

Imi leêêu$ akka, deg tafrara ufi$ anu.

Page 80: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

80

XXV

- Imdanen, i d-yenna ugeldun amecîuê, îîeggiren iman-nsen degyisaffen lqayit, maca ur érin ara $ef wacu i ttqlliben. D$a adttenkikizen deg umkan-nsen mebla iswi…

D$a yerna-d deg wawal-is :- Fiêel…

Anu i nufa ur yettemcabi ara $er wanuyen n ûûeêra.Anuyen n ûûeêra d imrujen kan yettwa$zen deg yijdi. Wagiyettemcabi $er wanu n taddart. Maca deg temnaî-agi irkelli ulaclater i yiwet n taddart, ad as-tiniv d targit i ttargu$.- D ayen yessewhamen, i d-nni$ i ugeldun amecîuê, kulci ihegga :tajeôôaôt, ûûîel d umrar…

Yevsa, inul amrar, iêerrek tajeôôaôt i yujaqqen.- Tsellev, i d-yenna ugeldun amecîuê, nessuki-d anu-agi, yernaicennu…

Ur b$i$ ara ad yeseyu iùman-is :- Ïîixer, i s-d-nni$, ééay fell-ak mliê.

Suli$ ûûîel s leqel armi d yiri n wanu. Sqede$-t mliê.Deg yimeééa$-iw mazal yettzenzun ijjiq n tjeôôaôt, deg wamanyettergigin, wala$ iîij yettergigi.- Fude$, b$i$ ad swe$ aman-agi, i d-yenna ugeldun amecîuê, efk-iyi-d ad swe$…

Imiren i éri$ $ef wacu yettqellib!Refde$ ûûîel armi d icenfiren-is. Yeswa, allen-is qemcent.

Tagnit-agi d taéidant am tme$ra. Aman-nni ur llin ara d lqut kan.Llulen-d seg tikli ddaw n yitran, seg ccna d ujjiq n tjeôôaôt, segletab n yi$allen-iw. Aman-nni lhan i wul, amzun d asefk. Asmilli$ d amecîuê, tafat n useklu n Nuwil, aééay n téallit n tnaûfa n

Page 81: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

81

yiv, tizeîî n lemcemmumêat, wigi irkelli ttaken ccbaêa i usefk nNuwil i d-fkan.- Imdanen-nwen, i d-yenna ugeldun amecîuê, tteééun semmus nyigiman n tjeooigin deg yiwet n tebêirt… yerna ur ttafen ara $ef wacu ttqelliben…

- Ur t-ttafen ara, i s-d-rri$…- Maca $ef wacu i ttqelliben irkelli, zemren ad t-afen deg yiwet ntjeooigt yakk d ciîuê n waman…- D ayen ibanen, i s-d-rri$.

Page 82: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

82

Yerna-d ugeldun amecîuê deg wawal-is :- Maca allen dder$lent. Ilaq ihi ad nqelleb s wul.

Swi$ aman. Tu$al-iyi-d teôwiêt. Ijdi yu$ ini n tament miyecreq yiîij. Necraêe$ da$en s yini-agi n tament. Ulac acu yeooenad nuzgame$…- Ilaq ad teîîfev deg wawal-ik, i d-yenna ugeldun amecîuê sleqel, i d-yu$alen yeqqim zdat-i.- Öegme$-ak kra ?- Yaxi teériv… tasegrest i yikerri-inu … aql-iyi d amasay $eftjeooigt-nni!

Ssuf$e$-d seg leoyub-iw unu$en-nni i erve$ ad xedme$tikkelt tamenzut. Iwala-ten ugeldun amecîuê, yenna-iyi-d s tavsa :- Ibawbaten-inek, ttaken cwiî ccbiha $er lekremb…- Way!

Nekk yettzuxun s yibawbaten!- Akaab-inek … imeééa$-is … ttaken ccbiha ciîuê $er wacciwen … meqqrit mliê!

D$a ikemmel tavsa.- Maççi d lêeq fell-ak, keçç d am$ullu, ay aqcic n lali, zik ulac issne$ ad ssun$e$ êala lbuwat i$elqen d lbuwat yeldin.- Way! Ulac deg-s, i d-yenna, imecîaê éran.

Jeôôve$ ihi tasegrest. Mi s-tt-fki$, êulfa$ i ukuîif deg wul-iw :- Tesiv isenfaren ur ssine$ ara …

Maca ulac acu i d-yerra. Yenna-yi-d :- Teériv, tuvra-inu $er Wakal … azekka ad yesu aseggas …

D$a, umbad kra n lweqt n tsusmi, yerna-d deg wawal-is :- £li$ deg yiwen n umkan ur yebids syagi.

D$a udem-is yu$al d azegga$.I tikkelt nniven, mebla ma éri$ ay$er, êulfa$ i yiwen n

leêzen weroin êusse$-as. Maca $as akken iôuê-d s alla$-iw yiwenuseqsi :

Page 83: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

83

- Ihi taûebêit anda i k-ssne$, îam n wussan aya, maççi kan akka itettêewiûûev deg yiwen n umkan yebed agim n yikilumitren $eftmura yettwazed$en! Tleêêuv ihi $er umkan n u$elluy-inek ?

Udem n ugeldun amecîuê yu$al da$en d azegga$.Rni$-d s ukukru :

- Yezmer lêal $ef useggas yezrin?…Udem n ugeldun amecîuê yu$al i tikkelt nniven d azegga$.

Weroin i d-yerri $ef yiseqsiyen, maca, mi ad yezwi$ wudem-nne$,anamek-is “ih”, ne$ ala?- Ah! i s-d-nni$, uggade$ …

Maca ulac acu i d-yerra :- Tura ilaq ad txedmev. Ilaq ad tu$alev $er tùmacint-inek. Ad ak-rou$ dagi. U$al-d azekka-nni tameddit…

Maca ul-iw ur yetthenni ara. Cfi$ $ef ukaab.Lemmer nemyuôôebba, tili nettru ciîuê…

Page 84: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

84

XXVI

£ef tama n wanu, yella yiwen n u$rab ye$li. Mi d-u$ale$,azekka-nni, seg uxeddim-inu, wala$ seg mebid ageldun-inuamecîuê yeqqim sufella-s, ivarren-is tteluluqen. Sli$-as layettmeslay :- Ur tecfiv ara ihi? i d-yenna. Maççi dagi!

Ta$ect nniven terra-yas-d mebla ccek, acku iwajeb-itt :- Ala! Ala! D ass-nni, maca maççi deg umkan-agi…

Kemmle$ tikli-inu $er u$rab. Maca ur ttwali$, ur selle$ iûûut n walbav. £as akken, ageldun amecîuê yerra-yas-d i tikkelt-nniven :- … D ayen ibanen. Ad twaliv anda tbeddu ljeôôa-inu deg yijdi.Rou-yi kan. Ad ili$ deg yiv-agi.

Lli$ bedde$ snat n tmerwin n lmitrat $ef u$arab, macaulac acu ttwali$.

Umbad kra n lweqt n tsusmi, yerna-d ugeldun amecîuêdeg wawal-is :- Aseççi-inek, d ayen yelhan? Yaxi ur iyi-tqerêev ara aîas?

Bedde$ deg umkan-iw, ul-iw qrib ad yeêbes, maca arimiren ulac acu i fehme$.- Öuê tura, i d-yenna… B$i$ ad ûubbe$!

Üubbe$-d allen-iw $er lsas n u$arab, d$a jelbe$-d $erdeffir! Wala$ yiwen n uzrem, seg yizerman iwra$en, i izemren adak-n$en deg kravet n tmerwin n tsinin, yeqqaccew $er ugeldunamecîuê. Mm$e$ $ef loib-iw ad ddme$ taùmeéyant-inu, yerna îîfe$abrid s tazla. Maca ûûut i xedme$, yesserwel azrem-nni i inesren sleqel deg yijdi, yerna mebla ma i$iwel tikli, yedderdeb ger yiéra.

Page 85: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

85

ÛÜûawve$ swaswa akken ad ccelqfe$ ageldun-inu amecîuêger yifassen-iw. Udem-is yu$al d awra$.- D acu-tt taqûiî-agi ? Tettmeslayev tura d izerman!

Kkse$-as tafunaôt-ines tawra$t i yettlus lebda. Ssbezge$-asanyir-is, fki$-as ad isew. I tura ur zmire$ ara ad s-rnu$ ula yiwenuseqsi. Imuqel-iyi-d mliê, iêemmeé-iyi s yi$allen-is. Sli$ i wul-isiêebbek am win n ugviv yettmettaten, mi qerrûen fell-as subeckiv. Yenna-yi-d :- Feôêe$ aîas mi tufiv acu i ixuûûen i tmacint-inek. Tura tzemrevad tkecmev s axxam-ik…- Amek i tezriv annect-a!

Page 86: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

86

Usi$-d ad as-ini$ belli mgal yakk acu yeggade$, ûûawve$ad kfu$ axeddim-iw!

Ur iyi-d-yerri ara $ef useqsi-inu, maca yerna-d degwawal-is :- Ula d nekk, ad kecme$, ass-a, s axxam-iw …

D$a, s t$ect n lxiq :- Yebed mliê … yewer mliê…

Ëulfa$ mliê d akken ayen iverrun d yiwet n lêaoa dtamxaleft. ÎÏîfe$-t mliê ger yi$allen-iw aùmzun d aqrur amecîuê,xas akken iban-iyi-d amzun yettanser srid $er yiwet n tanut meblama zemre$ ad xedme$ lêaoa i wakken ad t-îîfe$…

Tamu$li-ines qessiêet mliê :- Ikerri-inek, atan $ur-i. Asenduq n yikerri atan $ur-i. Asegresatan da$en $ur-i…

Yecmumê-d s leêzen.Rji$ aîas. Ëusse$ belli tafekka-ines têemmu s leqel :

- Ay aqcic n lali, teggadev…Yuggad, d ayen ibanen ! Maca yevsa s leqel :

- Ad aggade$ ugar tameddit-agi…Qqure$ deg umkan-iw i tikkelt nniven. Uggade$ ad tevru

lêaoa ur yezmir ad tt-yeqbel walla$-iw. Imiren fehme$ belli urzmire$ ara ad lawi$ takti anda weroin ad sle$ i tavsa-agi. Tavsa-agi $ur-i amzun d tala deg uneéruf.- Ay aqcic n lali, b$i$ ad ak-sle$ tettavûav…

Maca yenna-yi-d :- Iv-agi, ad ûûiwve$ aseggas. Itri-inu ad yili swaswa nnig umkananda $li$ ilindi…- Ay aqcic n lali, taqûit-agi n uzrem d usihar yakk d yitri, maççid yir targit…

Maca ur iyi-d-yerri ara $ef useqsi-inu. Yenna-yi-d :- Ayen yesan azal, ur nezmir ara ad ten-nwali…- Dayen ibanen…

Page 87: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

87

- Am tjeooigt-nni. Ma têemmlev tajeooigt yellan deg yiwen nyitri, acêal telha tamu$li n yigenni deg yiv. Yakk yitran ad ten-tafev oouoogen.- D ayen ibanen…- Am waman-nni. Wid iyi-d-tefkiv ad swe$ llan am uééay, i lmendn tjeôôaôt d umrar … tecfiv … acêal i lhan.- D ayen ibanen…- Deg yiv, ad tmuqlev itran. Anda zed$e$ mecîuê mliê akken adak-d-mle$ anda i-d-yezga. Yerna akka axir. Itri-inu, $ur-k, dyiwen seg yitran. D$a akka, ad têemlev ad twaliv yakk yitran… Ad u$alen irkelli d imeddukal-ik. Yerna ad ak-d-fke$ asefk …

Yeîîerveq da$en s tavsa.- Ah ! ay aqcic lali, ay aqcic lali, acêal êemmle$ ad sle$ itavsa-agi !- D$a d wagi i d asefk-inu … am waman-nni …- D acu i teb$iv ad d-tiniv?- £er medden, itran mgaraden. £ur kra yettinigen, itran dimezwaren. £ur kra nniven, d tiftilin timecîaê kan. £ur kra yelland imusnawen, d uguren. £ur ubusinessman-inu d ure$. Maca yakkyitran-agi tsusument. Keççini ad tesuv itran ulac win i ten-yesan…- D acu i teb$iv ad d-tiniv?- Asmi ara tmuqlev igenni, deg yiv, imi ad zed$e$ deg yiwen deg-sen, imi ad vse$ deg yiwen deg-sen, ihi $ur-k am akken vsen yakkyitran. Ad tesuv, keççini, itran yesnen ad vsen!

D$a yeîîerveq da$en s tavsa.- Asmi ara teûûawvev ad tûebrev iman-ik (netûebbir lebda iman-nne$) ad tferêev imi iyi-tesnev. Ad teqqimev lebda d ameddakel-iw. Ad ak-tas nnefêa ad tevset yid-i, d$a ad teldiv tikwal îîaq-inek, kan akka… D$a iùmeddukal-ik ad wehmen mliê mi ara k-walin tettwaliv igenni, tettavsav. Iùmiren ad asen-tiniv : “Ih, itran, sevsayen-iyi lebda!” D$a ad $ilen tedderwcev. Ad ili$ imirenkelxe$-ak…

Page 88: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

88

D$a yeîîerveq s tavsa.- Amzun fki$-ak-d , deg umkan n yitran, aîas n tççençunintimecîaê yesnen ad vsent…

D$a yeîîerveq s tavsa. Sin akin tbeddel ta$ect-is :- Iv-agi … teériv … ur ttas ara.- Ur k-ttaooa$ ara.- Ad iyi-yeqreê lêal … kra deg-i ara yemmten. Akka, fiêel…- Ur k-ttaooa$ ara.

Maca yenezgam.- Qqare$-ak aya … $ef loal n uzrem da$en. Ur ilaq ara ad ak-yeqqes … Izerman werit. Zemren ad ak-qqsen kan akka, meblasseba, s nnefêa…- Ur k-ttaooa$ ara.

Maca yiwet n t$awsa tebbet-it :- Maca ur seun ara aceççi i tuqqsa tis snat …

Ur t-wala$ ara yiv-nni mi yu$ abrid-is. Yerwel meblalêess. Mi ûûawve$ ad t-qeve$, ufi$-t yebges-as i tikli, ileêêu slem$awla. Yenna-yi-d kan :- Ah ! Dagi i telliv…

Yeîîef-iyi seg ufus. Maca yenezgam da$en :- Tvelmev. Ad têeznev. Ad bine$ aùmzun mmute$, yerna maççi dtidet…

Nekk ssusme$ kan.- Tfehmev. Yebed mliê. Ur zmire$ ara ad glu$ s tfekka-agi.Éèéayet mliê.

Nekk ssusme$ kan.- Maca ad tili am uclem aqbur iîîegren medden. Maççi d ayenyeseêzanen icelman iqburen …

Nekk ssusme$ kan.Yefcel ciîuê. Maca $as akken, yenka da$en :

Page 89: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

89

- D ayen yelhan, teériv. Nekk da$en ad wali$ itran. Itran irkelliad u$alen d anuyen s tjeôôaôt iûeddeden. Itran irkelli ad iyi-smiren ad swe$…

Nekk ssusme$ kan.- D ayen isevûayen ! Ad tesuv semmuset n twinas n yimelyunen ntçenççunin, nekk ad su$ semmus n twinas n yimelyunen ntliwa…

Ula d netta yessussem, acku itettru…

- Dagi. Eoo-iyi ad lêu$ ciîuê weêd-i.D$a yeqqim, acku tekcem-it tagdi. Yenna-d da$en :

Page 90: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

90

- Teériv … tajeooigt-inu … aql-iyi d amasay fell-as ! Yerna dtuvift mliê! Yerna d yiwet nniya deg-s. Tesa kan ukué nyisennanen akken ad têud $ef yiman-is mgal umaval irkelli…

Nekk qqime$ $ef tmurt, acku ur zmire$ ara ad îîfe$ $efyivarren-iw. Yenna-d :- Hata … D aya..

Yesgerfel da$en ciîuê, d$a ikker-d. Yelêa cwiî. Nekk,dayen ur zmire$ ad êerke$ seg umkan-iw.

Wala$ kan afeîîiwej d awra$ zdat n tkebubt-is. Yeqqimkra n lweqt d usbiv, ur iêerrek, ur isu$. Ye$li-d kan am wakkeni$elli useklu. Ur sli$ ara i ûûut n u$elluy $ef demma n yijdi.

Page 91: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

91

XXVII

eddan tura seddis n yiseggasen yakan… Weroin d-êki$taqûit-agi. Imeddukal iyi-d-walan ferêen mliê mi iyi-d-walan damuddur. Ëezne$ mliê, maca qqare$-asen : d eggu i yi$…

Tura, aql-iyi ûûebre$ cwiî iman-iw. Meêsub … maççi mliê. Maca éri$ belli yu$al $er umtiweg-ines, acku, mi d-yuli wass, urufi$ ara tafekka-ines. Ur ééayet ara mliê tfekka-ines … yerna deg yiv, êemmle$ ad sle$ i yitran. Amzun d semmuset n twinas nyimelyunen n tçenççunin …

Maca hata tevra yiwet n t$awsa d tamxaleft. Tasegrest issun$e$ i ugeldun amecîuê, ttu$ ur s-d-rni$ ara ta$eggaî! Weroinad yeûûawav ad tt-yeqqen i yikerri-ines. D$a ttseqsaye$ yiman-iw: Acu yevran deg umtiweg? Yezmer lêal ad yili ikerri yeççatajeooigt-nni…

Tikwal qqare$-as : “Mebla ccek ala! Ageldun amecîuê yettarra, yal yiv, tajeooigt-is ddaw n ubellaô n zzooaoo, yernayettassa mliê ikerri-ines…” D$a yennecraê wul-iw, yerna yakkyitran ttavûant s leqel.

Page 92: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

92

Tikwal qqare$-as : “Yezmer yiwen n wass ad ne$fel, d$a daya! Yettu, yiwen n yiv, abellaô n zzooaoo, ne$ yeffe$-d yikerri-nni deg yiv-nni mebla ma yesla-yas-d…” D$a tiçenççunin ad neqlabent irkelli d imeîîawen!…

Wagi d udrig ameqqran. £ur-wen, kunwi da$en iiêemmlen ageldun amecîuê, am $ur-i ula d nekk, ame$rad adyembeddal ma yella deg yiwen n umkan, ulac win yeéran anda,yiwen n yikerri, ur nessin ara, yeçça ne$ ur yeççi ara tajeooigt…

Muqelet igenni. Seqsit iman-nwen : ikerri yeçça ne$ uryeççi ara tajeooigt?D$a ad twalim amek kulci ad yembeddal…

Page 93: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

93

Yerna weroin ad tafev ula d yiwen n umdan ameqqran araifehmen belli wagi irkelli yesa azal meqqren!

Amkan-agi $ur-i, nekk, ulac win i t-ifen ama deg thuskine$ deg leêzen. Dagi i d-iban ugeldun amecîuê deg Wakal,umbad i$ab.

Muqlet mliê aùmkan-agi i wakken ad t-id-eqlem, ma yellatunagem yiwen n wass deg Tefriqt, deg uneéruf. Ma yewwi-ken-idubrid sya, deg lenayat-nwen, ur tettêirit ara, rout ciîuê ddaw nyitri ! Ma yusa-d ihi yiwen n uqcic $ur-wen, ma yevûa, ma yellaucebbub-is yesa ini n wure$, ma yella ur yettara ara $efyiseqsiyen-nwen, teéram ihi d anwa-t. Ihi ttxil-nwen, ur iyi-ttaooat ara êezne$ : arut-iyi-d s lem$awla, xebret-iyi-d belliyu$al-d…

* * * * * * * * * * * * * * * *

Page 94: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

95

A- Abawbaw (ibawbaten) :

baobab.- Abudid (ibudiden) : pieu.- Abulkan (ibulkanen) :

volcan.- Aceççi : poison.- Acku : parce que.- Adabu : autorité, pouvoir.- Adlis (idlisen) : livre.- Agafa : nord.- Agaraw ( igarawen) :

océan.- ( Agaraw urkid) :océan Pacifique.

- Ageldun : prince.- Agensu (igensa) : intérieur.- Agerdas : brevet.- Agim (igiman) : mille

(nombre).- Sin n yigiman :

deux mille.- Krav n yigiman :

trois mille- Aglam : description.- Agra$lan : international.- Agugéer : télescope.- Akal (amtiweg) : Terre

(planète).- Aktay (iktayen) : souvenir.- Ales : répéter.- All : aider.- Allal : moyen (le -).- Amedya : exemple.- Amekla (imeklawen) :

peintre.- Amseddu : moteur.- Amiki : danger.- Amaval : monde.- Amasay : responsable.- Ame$rad : univers.

- Amenéaw (imenéawen) :continent.

- Amqeddeùm : ambassadeur.- Amsegnay : aiguilleur.- Amessikel (imessukal) :

voyageur.- Amtiweg : planète.- Amusnaw : savant

- Amusnaw ntrakalt : géographe.

- Amusnaw nyiùùmtiwgen : astronome.

- Amyar : pensée.- Amzenzi ( imzenza) :

marchand.- Anagar : sauf- Anaôam (inaôamen) :

explorateur.- Anazzam (inazzamen) :

moraliste.- Ane$laf : ministre.- Aneéruf (ineéraf) : desert.- Anezzarfu ( inezzurfa) : juge.- Anezmar : puissant.- Anza (anzaten) : preuve.- Anu : puit.- Anéul : Sud.- Aqirmizi : cramoisi.- A$anib : crayon.

- A$anib n yini : crayonde couleur.

- A$errabu (i$erruba) :bateau.

- Arazal (irazalen) : chapeau.- Asafag : avion.- Asawas : calendrier.- Asayes (isuyas) : scène (de

théâtre).- Asefk (isefkan) : cadeau.- Asegzi (isegzayen) :

explication.- Aseklu (isekla) : arbre.

Page 95: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

96

- Asfaylu : pôle.- Asfaylu n ugafa :

pôle nord.- Asfaylu n wanéul :

pôle sud.- Asgeld : trône.- Asgen : terrier.- Asihar : rendez-vous.- Assa$ (assa$en) : lien.- Asnaraf (isnarafen) :

dictateur.- Asugen : imaginer.- Asumer : proposition.- Aswir : Congrès.- Aûavuf (iûuvaf) : loi.- Axeîîer : apparition.- Azaraf : jugement.- Azebg : anneau.- Azmam (izmamen) : registre- Azulal : absurde.- Azwel : titre.- Aée$éen : raisonnement.- Aééay : mélodie.

C- Ccil : malgré.

G- Gdel : interdire.

( Tagdelt) : interdiction.- Glem : décrire.

(Aglam) : description.

I- Ibawbaten : z. Abawbaw.- Igidi : dune.

- Ijdi : sable.- Ill (ilellen) : mer.- Ilu (iluten) : éléphant.- Imazzayen (amazzay) :

experts.- Imevlan : z. Amaval.- Imenéawen (amenéaw) :

continents.- Imessukal (amessikel) :

voyageurs- Imezwaren (amazwar) :

guides.- Imilen (amil) : mille (unité

de distance).- Imitti : inverse.

(abrid imitti) : sensinverse.

- Imkuéen (amkué) : carrés.- Imuras : vacances.- Ineéraf : z. Aneéruf.- Initen : z. Ini.- I$unab : z. A$anib.- Isallen (asali) : informations.- Isegziyen : z. Asegzi.- Isenfaren (asenfar) : projets.- Isufag : z. Asafag.- Iswi : but.- Izwilen (azwil) : nombres,

chiffres.

M- Maca : mais.- Me$res (amtiweg) : Mars

(planète)..- Mgal : contre.- Mqet : précis ( être - ).- Mraw : dix.

Page 96: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

97

N- Nbev : ordonner (donner un

ordre).

S- Seddis (seddiset) : six.- Sefrek : gérer.- Segfer : economizer.- Semmus (semmuset) : cinq.- Sfunneg : déranger.- Sgerfel : hésiter.- Smures : réussir.- Sune$ : dessiner.- Üa (ûat) : sept.

T

- Tab$est : courage.- Tafekka : corps.- Tagelda : royaume.- Tagida : table.- Tahuskayt : belle.- Tahuski : beauté.- Tajerrumt : grammaire.- Takdit : la fidélité.- Takesna (tikesniwin) :

tragédie.- Talsa : humanité.- Talulbit ( tilulbitin) : boulon.- Tamagnut : ordinaire.- Tameskanit : démonstration.- Tamsegit : Aiguillage.- Tamtiwegt : astéroïde.- Tanarit : bureau.

- Taneqqist : récit.- Tanezmart : puissance.- Tanut : le gouffre.- Ta$demt (ti$edmin) : justice.- Tarakalt : géographie.- Taredsa : armée.- Tarkeft (tirkaf) : caravane.- Tarmit (tirmitin) :

experience.- Tarrut (tarrutin) : punition.- Tarudemt ( tirudmin) :

portrait- Tasafut : électricité.- Tasint : seconde.- Tasertit : politique.- Tasestant : enquête.- Tawada ( tiwadiwin) :

départ.- Tawinest : cent.- Snat n twinas : deux cent.- kravet n twinas : trois cent…- Tayiwent : unique.- Timerna (timernit) :

addition.- Timerwin :

- snat n tmerwin :vingt.

- Kravet n tmerwin :trente.

- Ukuéet n tmerwin :quarante.

- Tiùme$lalin : éternelles.- Timtiwgin : z. Tamtiwegt.- Tinemmirin : éloges.- Tirakalin : z. tarakalt.- Tisnezgamin (tasnezgamit) :

reflexions.- Tiwetlin ( tawtilt) :

conditions.- Tugna : images.- Tummektin : les souvenirs.- Ïam (îamet) : huit.

Page 97: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.

98

U- Udrig (udrigen) :

mystérieux.- Uffir (uffiren) : mystère,

secret.- Unu$ : dessin.- Ure$ : or (métal).- Urkid (agaraw) : Pacifique

(Océan).- Uîîun : numéro.- Usbiv : immobile.

W- Wartugrint : indiscipline.- Wseq : expédier.

Page 98: Idlisen nne$ - archive.org · Cet ouvrage a été édité dans le cadre de la collection « Idlisen nne$ « de la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité.