Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 ·...

49
MEMOIRE DE L’ÉCOLE FRANÇAISE DE ROME Année 2013- section Moyen Âge Clémence REVEST Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de Padoue (c. 1400- 1435) Volume 2. Catalogue

Transcript of Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 ·...

Page 1: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

– MEMOIRE DE L’ÉCOLE FRANÇAISE DE ROME – Année 2013- section Moyen Âge

Clémence REVEST

Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de Padoue (c. 1400- 1435)

Volume 2. Catalogue

Page 2: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

Clémence REVEST

CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE PADOUE (C. 1400- 1435)

Volume 2. CATALOGUE

Rome, École française de Rome, 2013 Mémoire n°161 Iluustration de couverture Benozzo Gozzoli, Saint Augustin enseignant la rhétorique à Rome, Chiesa di Sant’Agostino, San Gimignano, c. 1463-1465.

Page 3: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  2  

AVERTISSEMENT

Le catalogue présenté ici est identique, à quelques corrections et ajouts près, à celui qui a été

déposé sous forme imprimée auprès de la bibliothèque de l’École française de Rome. Il ne prétend pas à l’exhaustivité mais présente un premier état des lieux du corpus conservé.

Il a été établi à la fois à partir de nos propres recherches dans une partie des fonds manuscrits et à l’aide de divers travaux et instruments de travail, dont les catalogues électroniques et imprimés des différentes bibliothèques où ces fonds sont conservés (voir la bibliographie complète à la fin du premier volume). Nous nous limitons à évoquer quelques inventaires fondamentaux, qui nous ont fourni une importante base de départ :

- L. BERTALOT, Initia Humanistica Latina, vol. II/1 et II/2, Prosa, Tübingen, Niemeyer, 1990-2004. - P. O. KRISTELLER, Iter Italicum. A Finding List of Uncatalogued or Incompletely Catalogued Humanistic Manuscripts of the Renaissance in Italian and Other Libraries, 6 vol., Londres-Leiden, Brill, 1963-1992. - J. MC MANAMON, An Incipitarium of Funeral Orations and a Smattering of Other Panegyrical Literature from the Italian Renaissance (ca. 1350-1550), Loyola University Chicago, mis en ligne le 16 septembre 2011, URL www.luc.edu/media/lucedu/history/pdfs/Incipit_Catalogue.pdf - R. SABBADINI, « Lettere e orazioni edite e inedite di Gasparino Barzizza », Archivio storico lombardo, III, 1886, p. 363-378, 563-583, 825-836 (en particulier p. 825-831).

 

       

Page 4: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  3  

LISTE DES SIGLES ET ABRÉVIATIONS

Bibliothèques BA = Biblioteca Ambrosiana BAV = Biblioteca Apostolica Vaticana BNC = Biblioteca Nazionale Centrale BCAM = Biblioteca Civica Angelo Mai Bibl. Cors. = Biblioteca Corsiniana BL = British Library BMN = Biblioteka Muzeum Narodowego w Krakowie Oddzia Zbiory Czartoryskich BNF = Bibliothèque nationale de France FFH = Fürstlich Fürstenbergische Hofbibliothek

FM = Fondo Manin GSS = Gräflich Schönbornsche Bibliothek Marc. = Biblioteca Marciana ÖNB = Österreichische Nationalbibliothek Ricc. = Biblioteca Riccardiana SB = Stiftsbibliothek SPK = Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz SSK = Stiftsarchiv und Stiftsbibliothek des Katholischen Pfarramtes Sankt Victor WL = Württembergische Landesbibliothek

Éditions et bibliographie1

Agrimi-Crisciani 1988 = J. Agrimi et C. Crisciani, Edocere medicos : medicina scolastica nei secoli XIII-XV, Milan, Guerrini, 1988.

Belloni 1986 = A. Belloni, Professori giuristi a Padova nel secolo XV. Profili bio-bibliografici e cattedre, Francfort, Klostermann, 1986.

Bertalot 1975 = L. Bertalot, « Eine Sammlung Paduaner Reden des XV. Jahrhunderts », dans Id., Studien zum italienischen und deutschen Humanismus, vol. I, éd. P. O. Kristeller, Rome, Ed. di Storia e Letterature, 1975, p. 209-235 [art. 1932-1933].

Bertalot 1990-2004 = L. Bertalot, Initia Humanistica Latina, vol. II/1 et II/2, Prosa, Tübingen, Niemeyer, 1990-2004.

Di Trocchio 1979 = F. di Trocchio, « Cermisone, Antonio », Dizionario Biografico degli Italiani, t. 23, Rome, Istituto della Enciclopedia italiana, 1979, p. 773-774.

Duellius 1723 = R. Duelli, Miscellaneorum quae ex codicibus mss. collegit liber, vol. I, Vienne, 1723. Frova-Nigri, 1998 = C. Frova et R. Nigri, « Un’orazione universitaria di Paolo Veneto », Annali di

Storia delle Università italiane, 2, 1998, p. 191-197. Furietti 1723 = Gasparino Barzizza, Gasparini Barzizii Bergomatis et Guiniforti filii opera, vol. I, éd.

G. A. Furietti, Rome, 1723. Gallo 1987 = D. Gallo, « Lauree inedite in diritto civile e canonico presso lo studio di Padova (1419-

1422, 1423, 1424, 1428) », QSUP, 20, 1987, p. 1-50.                                                                                                                1 Il ne s’agit là que des références citées au cours du catalogue. Se reporter d’une manière générale à la bibliographie complète présentée à la fin du premier volume (infra, vol. 1, p. 115-130).

Page 5: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  4  

Gallo 1988 = D. Gallo, « Un’orazione universitaria di Pietro Marcello (Padova 1417) », QSUP, 21, 1988, p. 55-65.

Garin 1952 = E. Garin, Prosatori latini del Quattrocento, Milan, Ricciardi, 1952. Girgensohn 2001 = D. Girgensohn, « Studenti e tradizione delle opere di Francesco Zabarella

nell’Europa centrale », dans F. Piovan et L. Sitran Rea (dir.), Studenti, università, città nella storia padovana : atti del Convegno, Padova 6-8 febbraio 1998, Trieste, LINT, 2001, p. 126-176.

Gothein 1932 = P. Gothein, Francesco Barbaro. Früh-Humanismus und Staatskunst in Venedig, Berlin, Die Rune, 1932.

Gothein 1937 = P. Gothein, « Zaccaria Trevisan », Archivio Veneto, 21, 1937, p. 1-59. Griggio 1999 = Francesco Barbaro, Epistolario di Francesco Barbaro, éd. C. Griggio, vol. II, La

raccolta canonica delle « Epistole », Florence, Olschki, 1999. Joachimsen 1891 = P. Joachimsen, Gregor Heimburg, Bamberg, C.C. Buchner, 1891. Kohl 1983 = B. J. Kohl, « Conti, Prosdocimo », Dizionario Biografico degli italiani, t. 28, Rome,

Istituto della Enciclopedia italiana, 1983, p. 463-465. Mittarelli 1779 = G. B. Mittarelli, Bibliotheca codicum manuscriptorum monasterii S. Michaelis

Venetiarum prope Murianum, Venise, 1779. Momigliano 1905-1906 = F. Momigliano, « Paolo Veneto e le correnti del pensiero religioso e

filosofico nel suo tempo », Atti della Accademia di Udine, ser. 3, 13, 1905-1906, p. 61-204. Müllner 1899 = Reden und Briefen italienischer Humanisten, éd. K. Müllner, Vienne, A. Hölder, 1899. Narducci 1893 = E. Narducci, Catalogus Codicum manuscriptorum praeter graecos et orientales in

Bibliotheca Angelica, vol. I, Rome, Cecchini, 1893. Pigman 1981 = G. W. Pigman, « Barzizza’s Studies of Cicero », Rinascimento, s. 2, 21, 1981, p. 123-

163. Rundle 1997 = D. Rundle, Of Republics and Tyrants : aspects of Quattrocento humanist writings and

their reception in England, c. 1400 – c. 1460, 2 vol., unpublished DPhil thesis, University of Oxford, 1997, URL http://bonaelitterae.files.wordpress.com/2013/01/dgrrtcont.pdf

Segarizzi 1899 = A. Segarizzi, La Catinia, le orazioni e le epistole di Sicco Polentone, umanista trentino del secolo XV, Bergame, Istituto Italiano d’Arti grafiche, 1899.

Siraisi 2004 = N. Siraisi, « Oratory and Rhetoric in Renaissance Medicine », Journal of the History of Ideas, 65/2, 2004, p. 191-211.

Sottili 1967-1972 = A. Sottili, « I codici di Petrarca nella Germania occidentale », Italia Medievale e Umanistica, 10, 1967, p. 411-491 (I) ; 11, 1968, p. 345-448 (II) ; 12, 1969, p. 335-476 (III) ; 13, 1970, p. 281-467 (IV) ; 14, 1971, p. 313-402 (V) ; 15, 1972, p. 361-423 (VI).

Sottili 1971 = A. Sottili, Studenti tedeschi ed umanesimo italiano nell'università di Padova durante il Quattrocento, Pietro del Monte nella società accademica padovana (1430-1433), Padoue, Antenore, 1971.

Tommasi 1985 = O. Tommasi, « I beni e la biblioteca di Bartolomeo Gozadori da Mantova, physice dottor (1360 c.-1405) », Quaderni per la Storia dell’Università di Padova, 38, 2005, p. 3-32.

Uginet 1983 = F.-C. Uginet, « Correr, Antonio », Dizionario Biografico degli Italiani, t. 29, Rome, Istituto della Enciclopedia italiana, 1983, p. 486-488.

Zonta-Brotto 1970 = Zonta-Brotto 1970 = Acta graduum academicorum gymnasii patavini ab anno 1406 ad annum 1450, 3 vol., éd. G. Zonta et G. Brotto, Padoue, Antenore, 1970 [1922].

Page 6: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  5  

INCIPITAIRE Amplissimi patres et viri egregii, n°100 Animadverti sepius generosi ac iustissimi presides, n°121 Antequam ea que hodierno die, n°28 Arbitrabar hac die gravissimi patres doctoresque, n°124 Bonorum honorabilium notitiam opinantes. Philosophie naturalis prodigia relaturus, n°138 Bonorum honorabilium notitiam opinantes. Tanta spectandi patres doctoresque, n°141 Clara et decora redditur hec nostra medicina sacratissima, n°1 Clari tui nominis principium serenissime sola fama, n°27 Cogitavi sepe antea priusquam in dicendo, n°40 Consuevere reverendissime praesul magnifici praesides vosque patres amplissimi, n°2 Creata queque patres optimi fore, n°157 Cum de natura rerum et de ratione, n°125 Cum externo die patres clarissimi, n°3 Cum fere omnes qui ante me, n°41 Cum is ego sum qui quod in me benefactum cognovi, n°21 Cum maiores nostri patres lectissimi primam immortalibus superis, n°42 Cum mecum ipse viri eruditissimi summo studio maxima cura vehementique diligentia considero, n°43 Cum mecum loci huius amplissimi dignitatem atque magestatem <sic> animo volverem, n°122 Cum multa sepe mecum de rebus maximis et ad bene, n°44 Cum multa sepe mecum optimis multis maximisque rebus, n°26 Cum omnium artium quae ad humanitatem studia attinent, n°45 Cum omnium ordinum tantam hic adesse frequentiam, n°46 Cum saepe ac multum de iis rebus cogitarem, n°47 Cum saepe mecum repeterem, n°48 Cum varietatem etatum nostrarum que mihi plurima semper visa est, n°96 De viro qui est eruditus in lege Dei, n°152 Dicturum me hodierno die de laudibus ornamentis atque preconiis, n°4 Doctor gentium cum esset […] et veritate. Luctum gravissimum patres optimi, n°144 Dudum, quod tibi pater praestantissime maximas gratias, n°49 Dum apparuerunt […]. Sacrarum codices scripturarum, n°145 Dum veterum codices mentisque arcana revolvo, n°126 Ecce Simon vir consilii […]. Virum consilii domini sermonem presentatum, n°146 Esset urbanum ne infitior conscripti patres honestum sermonem pro viris gravibus, n°98 Est verendum mihi, n°120 Etsi ex omnibus unus minime sim, n°95 Etsi frequens conspectus vester, n°50 Etsi maxime oportebat pretor optime, n°51 Etsi mihi grave ac laboriosum extiterit, n°123 Etsi minime conveniat clarissimi patres, n°52 Etsi sepe alias maximis de rebus, n°87 Etsi superiori tempore vestro consilio vestraque auctoritate hoc disputandi gloriosum certamen, n°22 Etsi unus ex omnibus minime sim, n°95 (variante) Etsi vetus modus et consuetudo maiorum, n°53 Fecissem quod ex officio dignum erat, n°127 Gloriemur felices cives omnes, n°148

Page 7: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  6  

Gloriemur in laude tua […]. Gloriemur felices cives omnes, n°148 Gloriosum hunc tironem nostrum, n°128 Gratias habeo referre, n°115 Hactenus viri egregii, n°97 Hec sunt preceptor clarissime vosque patres ornatissimi, n°54 Hec sunt preceptor gratissime, n°72 (variante) Hoc in loco magnifici presides doctores excellentissimi, n°104 Huius ingeniosi viri spectandi patres doctoresque egregii, n°129 Humanarum divinarumque cognitio rerum quam philosophiam, n°133 Hunc nostrum tempore adolescentem, n°130 Iesus vocavit Iacobum […]. Vocatio quam redemptor, n°149 Illos felices spectandi patres priscorum describit memoranda senectus, n°131 Illud semper a maioribus nostris acceptum intellexi, n°5 Illustrissime stirpis Vicecomitum Mediolani laudes, n°150 Iucundissimam faustam ac felicem, n°55 Iuris consultorum sublimitatem patres optimi non tantum extollimus, n°151 Lex domini immaculata […]. De viro qui est eruditus in lege Dei, n°152 Licet enim nostris temporibus, n°132 Luctum gravissimum patres optimi, n°144 Magnas habeo huic tempori, n°56 (variante) Magnum hodierno die allatum pondus video, n°83 Maiores nostri presul amplissime pretores magnifici, n°23 Maximas habeo huic tempori, n°56 Maxime vellem magnifici presides, n°110 Maxime vellem patres eruditissimi, n°57 Maxime vererer patres optimi, n°58 Meorum laborum digna premia, n°134 Michi quidem viri clarissimi satis umquam videtur, n°59 Multi forte mirantur viri insignes et patres clarissimi qui me in hanc sedem, n°6 Naturalem philosophiam ipsam esse illam preclaram, n°135 Neminem vestrum in his astare sedibus atque subselliis video, n°60 Nemo vestrum patres clarissimi miretur quod ego, n°82 Nisi amplissima auctoritas vestra, n°61 Nisi apud philosophos legissem colendissimi patres nullum deterius fore, n°30 Nisi apud vos dignissime pontifex magnifici pretores ac ceteri viri clarissimi, n°31 Nisi horum hominum dignitas ac frequentia, n°84 Nisi maior cura patres amplissimi erudiendi ingenii, n°62 Nisi perspectam cognitamque haberem vestram solitam in me humanitatem, n°107 Nisi satis animo persuasum mihi esset patres amplissimi, n°7 Nisi vestra expectatio magnifici patres et doctores egregii maiorem apud me auctoritatem, n°63 Nisi vestra singularis et egregia sapientia patres amplissimi, n°64 Nobilitatem et excellentiam peritiae litterarum, n°153 Non ignoro magnifici patres ac doctores egregii, n°94 Non mediocri voluptate afficior, n°65 Non possum non vereri patres clarissimi quid de me sitis judicaturi, n°66 Non sum nescius magnifici presides, n°90 Novissime repetens dumc hunc ornatissimum locum ascenderem, n°136 Nulla res commodior oratori accidere potest patres illustrissimi et colendissimi, n°29

Page 8: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  7  

Nullos aut paucos fore existimo prestantissime pater, n°8 Nullus vestrum est quem ignorare existimem, n°9 Omnes qui aliquid elocuturi sunt monet apostolus Petrus ut loquantur, n°154 Omnes qui ante me simili officio, n°111 Omnes qui in esse, n°155 Optarem admodum patres doctissimi hoc in loco, n°67 Optarem ego magnifici presides ceterique viri clarissimi, n°10 Optarem maxime reverendissime pater magnifici presides preclarissimi doctores, n°11 Patres clarissimi, multo amplior oratio uberiorque haberetur, n°68 Pergrata michi esset hec provintia magnifici pretores ac ceteri viri ornatissimi, n°32 Permaxime optarem reverendissimi patres magni presides ceterique viri ornatissimi, n°12 Pervetusta consuetudo haec est ab omnibus, n°24 Petrus surgens cucurrit […]. Ut in honorem nobilis et egregii viri domini Petro de Alvarottis, n°156 Philosophie naturalis prodigia relaturus, n°138 Philosophie nomen ait veterum concordia patrum, n°139 Post illam singularem insignemque mundi productionem, n°137 Posteaquam expectationibus vestris gratum esse intelligo, n°119 Postquam decreto patrum conscriptorum astrictus ornatissimum istum locum ascendi, n°33 Precepta mea pacem apponent tibi […]. Omnes qui aliquid elocuturi sunt monet apostolus, n°154 Preclare illud a maioribus nostris institutum video reverendissimi patres, n°101 Premia dona et honorem multum accepistis […]. Creata queque patres optimi fore, n°157 Primum hominem Adam legimus adeo formatum plenum virtutibus, n°158 Propter hanc sapientiam habeo claritatem et honorem, n°159 Pulcre a maioribus nostris in <sic> institutum est, n°25 Quam vellem patres et doctores amplissimi, n°71 Quamquam alias sepe hoc exercitationis laudata genere, n°117 Quamquam ex plurimis causis patres celeberrimi, n°99 Quamquam homines hii qui de re aliqua dicturi sunt vel florentissime oratores, n°34 (variante) Quamquam in perorando hic cathedralis locus, n°93 Quamquam in similibus causis patres celeberrimi multos disertissimos viros, n°13 Quamquam in superiori disputatione patres clarissimi ita fuerit, n°70 Quamquam multos hic adesse intelligam illustrissimi ac magnifici domini, n°69 (variante) Quamquam multos hic esse intelligam illustrissimi ac magnifici domini, n°69 Quamquam omnes hii qui de re aliqua dicturi sunt vel florentissime oratores, n°34 Quamquam satis tibi persuasum, n°86 Quamquam sepius sepissimeque censuerim, n°19 Quamquam vellem patres et doctores amplissimi, n°71 (variante) Quamvis vestrum metuendi patres fratresque diligendi posset, n°14 (variante) Quantum prefecte illustris hodierno die ad me honoris delatum fuerit, n°143 Que sunt preceptor gratissime, n°72 Quisque vestrum metuendi patres fratresque diligendi posset non sine causa admirari, n°14 Quociens mihi ante oculos pono, n°113 Quod ego iunior inter hos gravissimos patres, n°35 Quoniam quidem intellegere et scire contingit. Naturalem philosophiam ipsam esse, n°135 Recte a nostris philosophis sancitum est colendissimi patres ut accepta beneficia, n°36 Sacrarum codices scripturarum, n°145 Sapientia et scientia data sunt tibi […]. Divinarum scripturarum eloquentissimus reserator, n°160 Securus honoris et glorie celsa conscendit qui se bonis moribus tantisque studiosis actibus, n°142

Page 9: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  8  

Sentio magnifici patres et doctores amplissimi, n°73 Sepe animadverti patres clarissimi, n°74 Sepe michi atque sepius insignes viri doctoresque egregrii dum creaturam sempiterno, n°140 Sepenumero prestantissimi patres et domini preclare laudatam, n°15 Si hoc amplissimum dicendi et perorandi munus mihi defferri, n°102 Si laudatissimi huius preclarique facti, n°92 Si natura mihi preclarissimi patres vim Demosthenis effinxisset, n°16 Si nostrorum veterum instituta, n°91 Si novum aliquid et eruditissimis auribus, n°118 Si per statuta amplissimi ordinis medicorum licuisset, n°112 Si pluris meam sententiam fecissem quam et amicorum, n°116 Si pro gravi merore vestro, n°37 Si pro huius loci dignitate ac eorum hominum prestantia, n°109 Si qua ingenii prestantia in eruditissimo quovis homine, n°89 Si quid ammodo mihi verendum putem, n°88 Si quid est patres doctissimi quod apud vos ullo tempore maxime optaverim, n°75 Si quid umquam patres optimi maximo desiderio expetivi, n°161 Si quidem pretor amplissime admiratione quadam considerares, n°114 Si quis forte vestrum miratur, n°76 Si quis fructus est patres amplissimi quem ego iudicem, n°77 Si quis vestrum est patres peritissimi qui vel attenta etatis mee ratione, n°78 Si quis vestrum fortasse miretur amplissimi patres quid sit quod ego, n°108 Solent nonnulli magnifici presides reverendissimi patres, n°103 Solitus sum ante actis annis hos ingenuos adolescentes, n°38 Tandem pater beatissime quod superos, n°79 Tanta est excellentia scientie atque ipsius ampla perfectio, n°17 Tanta spectandi patres doctoresque egregii litterarum scientias, n°141 Tu es vir dei qui venisti […]. Clari tui nominis principium serenissime sola fama, n°27 Ut in honorem nobilis et egregii viri domini Petro de Alvarottis, n°156 Vellem hoc die colendissimi patres ea michi esset ingenii exorandi facultas, n°20 Vellem ut pro magnitudine ac gloria earum artium de quibus hodiernus sermo habendum est, n°39 Vereor patres ne sub silentio admiremini quod ego qui numquam publice peroraverim, n°18 Vererer magnifice praesides, n°85 Vetustum dicendi morem pater ac presul reverendissime si attingere temptavero, n°162 Video hic neminem vestrum, n°80 Video patres lectissimi adesse hoc loco neminem, n°81 Virum consilii domini sermonem presentatum, n°146 Vocatio quam redemptor, n°149

Page 10: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  9  

Rhétorique céremonielle et culture humaniste a l’université de Padoue (c. 1400-1435) CATALOGUE DU CORPUS DE DISCOURS

n° Auteur

(grade et/ou discipline)

Titre et Incipit Datation2 Type et occasion Copies manuscrites Édition

1 Anonyme (médecine)

Oratio de laudibus medicinae Inc. Clara et decora redditur hec nostra medicina sacratissima

c. 1400-1430

Discours d’éloge de la médecine

- Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 168, f. IIIv - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 265, f. 192r Inédit

2 Anonyme (droit canonique)

Ad conferenda insignia arenga Inc. Consuevere reverendissime praesul magnifici praesides vosque patres amplissimi

6 fév. 1436 [AG

n°1090]

Discours de remise insignes doctoraux en droit canonique à Maffeo Bon

- Stuttgart,WL, HB.VIII.26, ff. 45-49 Inédit

3 Anonyme (philosophie)

Sequens sermo fuit prolatus seu cathedra seu ponendo infulam Inc. Cum externo die patres clarissimi

c. 1400-1450

Discours de remise des insignes doctoraux en philosophie3

- Venise, Marc., Marc. Lat. XI 123 (4086), ff. 12r-12v Inédit

4 Anonyme (droit canonique)

Arenga qua impertitur licentia ad accipiendum doctoratus insignia Inc. Dicturum me hodierno die de laudibus ornamentis atque preconiis

6 fév. 1436 [AG

n°1090]

Discours de recommandation aux insignes doctoraux en droit canonique pour Maffeo Bon

- Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 30-34 Inédit

5 Anonyme (deux droits)

Oratio pro actione gratiarum Inc. Illud semper a maioribus nostris acceptum intellexi

c. 14184

Discours de remerciement pour la remise des insignes doctoraux dans les deux droits

- Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 504, ff. 325v-326r

- Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, f. 81r-81v - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 69v-70r

Inédit

6 Anonyme (droit civil)

Iuris expolitio Inc. Multi forte mirantur viri insignes et patres clarissimi, qui me in hanc sedem atque ornatissimam ascendisse, pro ea de qua acturus sum re intuentur

c. 1400-1435

Discours pour le principium d’un maître en droit civil, suivi d’une gratiarum actio

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, ff. 27v-29r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 31v-33r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 3021, ff. 7r-9v - Wroclaw, Zakl. Narod. im Ossol. 601/I, ff. 251r-255r

Inédit

                                                                                                               2 NB : [n°AG] = datation établie à partir d’un acte de graduation édité dans Zonta-Brotto 1970. Pour le reste la datation est soit établie à partir des indications fournies dans le discours, soit estimée à partir de l’environnement manuscrit ou de la carrière de l’auteur. 3 L’oratio va de pair avec le discours anonyme d’entrée en charge d’un nouveau recteur, Inc. Non ignoro magnifici patres. 4 Voir les noms des recteurs cités.

Page 11: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  10  

7 Anonyme Oratio pulcra in principio studii5 Inc. Nisi satis animo persuasum mihi esset patres amplissimi

c. 1400-1450

Discours d’inauguration de l’année universitaire

- Cracovie, Bibl. Jagiellonska, 519, f. 106r - Londres, BL, Harley 2268, f. 53r-53v - Melk, SB, 780, f. 180r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 504, ff. 273v-

274r - Semur-en-Auxois, Bibl. Municipale, 39, f. 86r

Inédit

8 Anonyme (droit)

Inc. Nullos aut paucos fore existimo prestantissime pater

automne 1433

Discours pour célébrer la venue du cardinal Antonio Correr auprès du studium des juristes lors de son voyage vers Bâle6

- Cité du Vatican, BAV, Vat. Lat. 5119, ff. 34r-36v Inédit

9 Anonyme (droit)

[Orazione rettorale] Inc. Nullus vestrum est quem ignorare existimem

1er juin 1433

Discours d’investiture de Johannes von Eych comme recteur du studium des juristes7

- Cité du Vatican, BAV, Vat. Lat. 5119, ff. 32v-34r Sottili 1971,

p. 64-65

10 Anonyme (droit canonique)

Oratio ad conferendum insignia in iure canonico Inc. Optarem ego, magnifici presides ceterique viri clarissimi

1433 ?

Discours de remise des insignes doctoraux en droit canonique à un étudiant8

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, ff. 45r-46r - Fribourg-en-B., Universitätsbibl., 159, ff. 34r-36v - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 265, ff. 171r-172v - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 52-61 - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, f. 76v-78v - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 51r-52r

Bertalot 1975,

p. 230-232

11 Anonyme (arts- philosophie)

Inc. Optarem maxime reverendissime pater magnifici presides preclarissimi doctores vosque alii viri lectissimi quod vel ingenio

c. 1410-1430

Discours d’inauguration d’un cours sur le Traité de l’âme d’Aristote

- Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 67v-69v Inédit

                                                                                                               5 Le titre est donné par le manuscrit de Munich. 6 L’explicit : Edita pro adventu Reverendissimi in Christo P. et D. D. Antonii Corrario Sancte Romane Ecclesie Dignissimi Cardinalis M°CCCC°XXX°III°. Voir également à propos d’Antonio Correr, ancien étudiant du studium padouan : Uginet 1983. 7 Le colophon qui suit la copie indique que Johannes von Eych n’est pas l’auteur de l’oratio (cf. Sottili 1971, p. 65, n.4). 8 Selon Ludwig Bertalot (Bertalot 1975, p. 232) cette oratio est le fruit du mélange de deux discours, l’un pour Pietro de Monte (docteur le 15 juillet 1433), l’autre pour étudiant en droit allemand, Johannes. Selon Agostino Sottili (Sottili 1971, p. 47) rien n’indique qu’il s’agirait de Johannes von Eych.

Page 12: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  11  

12 Anonyme (droit civil)

Oratio ad petendum insignia doctoratus iuris civilis Inc. Permaxime optarem, reverendissimi patres, magni presides ceterique viri ornatissimi, eam vim ingenii

c. 1400-1440

Discours de pétition des insignes doctoraux en droit civil

- Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 504, ff. 319v-320r Inédit

13 Anonyme (droit canonique)

Arenga ad petendum insignia in iure canonico Inc. Quamquam in similibus causis patres celeberrimi multos disertissimos viros

c. 1430-14409

Discours de pétition des insignes doctoraux en droit canonique

- Sankt Paul im Lavanttal, Stiftsbibliothek, 79/4, f. 47v - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 19-21 Inédit

14 Anonyme

In recessu a conventi arenga, Inc. Quisque [var. Quamvis] vestrum metuendi patres fratresque diligendi posset non sine causa admirari

c. 1400-1430

Discours pour un conventus (remerciement pour la remise des insignes doctoraux ?)

- Stuttgart, WL, HB.VIII.26, f. 1-3 - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, f. 76r-76v Inédit

15 Anonyme

Sermo pro doctorante Inc. Sepenumero prestantissimi patres et domini preclare laudatam vobis in hoc amplissimo litteratissimorum

c. 1400-1450

Discours de pétition des insignes doctoraux

- Londres, BL, Harley 2268, ff. 49v-50v - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 6721, ff. 82v-83r Inédit

16 Anonyme (arts- philosophie)

Principium orationis cuiusdam magistrandi in philosophia Inc. Si natura mihi preclarissimi patres vim demosthenis effinxisset

c. 1400-1430

Exorde d’un discours pour l’inauguration d’un cours de philosophie

- Venise, Marc., Marc. Lat. XI 80 (3057), f. 333v Infra, vol. 1, texte A

17 Anonyme (arts - philosophie)

Arenga pro gradu lectorie, Inc. Tanta est excellentia scientie atque ipsius ampla perfectio

c. 1415-142910

Discours de pétition des insignes doctoraux en arts

- Stuttgart, WL, HB.VIII.26, f. 8-10 Inédit

                                                                                                               9 Il s’agit d’un étudiant transalpin, qui mentionne que Prosdocimo Conti, Enrico da Alano et Giacomo Zocchi ont été ses professeurs (Sottili 1967-1972, vol. V, p. 346). Voir Belloni 1986, ad indicem. 10 L’étudiant se présente comme l’élève de Paolo Veneto et de l’Augustinien Giovanni da Milano (Sottili 1967-1972, vol. V, p. 346). Cf. Zonta-Brotto 1970, vol. 3, ad indicem.

Page 13: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  12  

18 Anonyme (droit civil)

Commendatio pro licentia doctorandi Inc. Vereor patres ne sub silentio admiremini quod ego qui numquam publice peroraverim

27 sept. 1410? 11

Discours de recommandation de Cristoforo de Campo à la licentia en droit civil

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, ff. 46v-47r - Cracovie, Bibl. Jagiellonska, 126, f. 6r-6v - Donaueschingen, FFH, 30, ff. 16r-17v - Fribourg-en-B., Universitätsbibl., 159, ff. 36v-37v - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm 265, ff. 172v-173r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm 5354, ff. 324r-325r - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 34-38. - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff.52v-53r - Wroclaw, Zakl. Narod. im Ossol. 601/I, ff. 262r-263r

Inédit

19 Anonyme (arts- rhétorique)

In librum de oratore Inc. Quamquam sepius sepissimeque censuerim P. librum hunc de oratore clarissimis laudibus extolli convenire

c. 1400-1440

Discours d’inauguration d’un cours sur le De oratore de Cicéron

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, f. 47r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm 265, ff. 174v-175r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 53v-54r

Inédit

20 Anonyme (médecine)

Oratio de laudibus medicine in primum Tegni Galieni Inc. Vellem hoc die, colendissimi patres, ea michi esset ingenii exorandi facultas

c. 1400-1440

Discours d’inauguration d’un cours sur Galien - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm 265, f. 176r-176v Inédit

21 Anonyme de l’Ambrosiana (arts)

Sequitur alia quam feci dicendam pro gratiarum actione a me agendam in fine lectionis, dum incepissem legere exercitii causa et incepissem plautum Inc. Cum is ego sum qui quod in me benefactum cognovi

c. 1400-1450

Discours de remerciement pour la conclusion d’un cours sur Plaute [version partielle]12

- Milan, BA, O 124 sup., f. 83v[-84v] Inédit

22 Anonyme de l’Ambrosiana (droit civil)

Alia oratio facta pro repetitione eiusdem post disputationem precedentem, quam sibi composui Inc. Etsi superiori tempore vestro consilio vestraque auctoritate hoc disputandi gloriosum certamen

c. 1400-1450

Discours de conclusion pour une dispute en droit civil, composé pour un Padouan13

- Milan, BA, O 124 sup., ff. 82v-83r Inédit

                                                                                                               11 Zonta-Brotto 1970 n°121 : un Christoforus anonyme passe l’examen de la licence en droit civil le 27 septembre 1410 : les promoteurs sont Francesco Zabarella, Rafaelle Fulgosio et un autre Rafaelle anonyme, vraisemblablement Raffaele Raimondi. 12 Le folio 83v présente le début du discours mais à partir du folio 84r il s’agit de la fin d’un discours de Gasparino Barzizza (n°76). 13 Le titre du discours semble renvoyer à une oratio précédente dans le manuscrit, ici n°24.

Page 14: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  13  

23 Anonyme de l’Ambrosiana (droit civil)

Oratio quam composui et dedi cuidam domino georgio alemano 14 qui disputavit et oraverat vix ut sibi componerem <et a me> orationem dicendam ante disputationem ut fit pro more vetusto Inc. Maiores nostri presul amplissime pretores magnifici

c. 1420-1435?

Discours d’introduction pour une dispute en droit civil, composé pour Georg Werdenow

- Milan, BA, O 124 sup., ff. 81r-82r Inédit

24 Anonyme de l’Ambrosiana

Oratio aliam dicenda ante disputationem pro uno cive paduano d. etc. videlicet domino p. quam sibi composui ad eius in me partes Inc. Pervetusta consuetudo haec est ab omnibus

c. 1400-1450

Discours d’introduction à une dispute en droit civil, pour un Padouan

- Milan, BA, O 124 sup., f. 82r-82v Inédit

25 Anonyme de l’Ambrosiana

Oratio pro eodem petendis insigniis doctoratus in publico conventu quam itidem sibi composui Inc. Pulcre a maioribus nostris in <sic> institutum est

c. 1400-1450

Discours de pétition des insignes doctoraux en droit civil, pour le même Padouan

- Milan, BA, O 124 sup., f. 83r-83v Inédit

26

ALBERTO, Giovanni (licencié en arts)

Oratio domini magistri Johannis Alberto de Venetiis in suo principio artium Inc. Cum multa sepe mecum optimis multis maximisque rebus15

8-9 sept.1425

[AG n°640]

Discours d’inauguration d’un cours en arts, pour le principium de Giovanni Alberto

- Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 65v-67r Inédit

                                                                                                               14 Un signe d’exponctuation renvoie en marge du manuscrit à : qui ad presens est rector studii nostri paduani. Il s’agit vraisemblablement de Georg Werdenow, étudiant en droit canonique originaire d’Augsburg, qui fut recteur du studium des juristes en 1437 (Zonta-Brotto 1970, vol. 2, n°1207 et vol. 3, ad indicem). On trouve dans Gallo 1987 (n°71, p. 40) la mention d’un paiement pour une licence en droit canonique d’un certain Georgius de Alemania, le 2 juillet 1420. 15 L’incipit est très proche de celui d’un discours de Gasparino Barzizza, n°44.

Page 15: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  14  

27

ALVAROTTI, Pietro (docteur en droit civil)

Oratio ad Rupertum regem nomine universitatis paduane habita 20 nov. 1401 Padue in palatio Francisci de Carraria Inc. Tu es vir dei qui venisti … Clari tui nominis principium serenissime sola fama

20 novembre

1401

Discours de célébration de la venue du roi des Romains Ruprecht, au nom de l’université de Padoue

- Bergame, BCAM, Delta I 20, ff. 45v-47r - Berlin, SPK, lat. F° 613, ff. 26v-27r - Bologne, Bibl. Univ., 2948, vol. XV, ff. 3r-5r - Cambridge, Univ., Hh I 7 n. 60 - Londres, BL, Arundel 70, ff. 3r-5r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 504, ff. 291r-293r - Munich, Universitätsbibliothek, F° 607, ff. 1r-3r - Naples, BNC, Vindob. 3160 (Già Vennesi 57), ff. 152v-

155r - Naples, BNC, XXII.39, ff. 48v-52r - Pommersfelden, GSS, 168, ff. 168r-169r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 29r-30r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 3021, ff. 55r-57r - Cité du Vatican, BAV, Vat. Lat. 5223, ff. 72v-74r - Venise, Marc., Marc. lat. XIV 127 (4332), ff. 197-203 - Vienne, ÖNB, 3330, ff. 1r-3r

Duellius 1723, p. 131-137

28

BARBARO, Francesco (licencié en arts et en médecine)

C. v. Francisci Barbari laudatio in c. v. Albertum Guidalotum, cum eum ad suscipienda iurisconsultorum insignia dignum declaravit, acta Patavii 1416 Inc. Antequam ea que hodierno die

25 oct. 1416

[AG n°394 et 395]

Discours de remise des insignes doctoraux dans les deux droits à Alberto Guidalotti

- Berlin, SPK, lat. F° 613, f. 24r - Cracovie, Bibl. Jagiellonska, 126, ff. 15v-16r - Dresde, Sächsische Landesbibl., App. 228216, ff. 132r-

135r - Londres, BL, Harley 2268, f. 34r-35v - Londres, BL, Arundel 70, ff. 60r-61r - Melk, SB, 780, ff. 167r-169r - Milan, BA, D 93 sup., ff. 106v-107r - Munich, Universitätsbibliothek, F° 607, ff. 79v-81 - Paris, BNF, Lat. 7868, ff. 53v-58r - Rome, Bibl. Casanatense, 868, f. 148r-149r - Sienne, Bibl. Com. degli Intronati, H.VI.26, ff. 45v-47v - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 22r-23r - Cité du Vatican, BAV, Chigi. J.VII.266, ff. 49r-51r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 3021, ff. 33r-34v - Cité du Vatican, BAV, Pal. lat. 1364, ff. 56v-61v - Venise, Marc., Marc. lat. XI.127 (4722), ff. 138r-143r - Venise, Marc., Marc. lat. XIII.71, 20- - Venise, Marc., XIII.72, 8- - Venise, Museo Civico Correr, Correr 1036 - Wroclaw, Zakl. Narod. im Ossol., 601, ff. 243r-245r

Griggio 1999, n°4, p. 31-34

                                                                                                               16 Olim Chemnitz, Stadtbücherei, 2411a, olim Karl-Marx-Stadt, Bezirksbibliothek, 57.

Page 16: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  15  

29

BARZIZZA, Cristoforo (docteur en arts et en médecine)

De liberalibus oratio quarta eiusdem Inc. Nulla res commodior oratori accidere potest patres illustrissimi et colendissimi, quam ut ipse

24 octobre 1433 Discours d’éloge des arts

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, ff. 60r-61r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 265, ff. 181v-182v - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 63r-64v - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 9v-10r

Inédit

30 Barzizza, Cristoforo

Congratulatoria seu gratiarum actio Inc. Nisi apud philosophos legissem colendissimi patres nullum deterius fore

25 octobre 1430 ?17

Discours de remerciement

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, f. 56r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 5350, f. 132v - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 265, ff. 176v-177v - Salzburg, Stiftsbibl. Sankt Peter, b.IX.8, f. 364r - Wroclaw, Zakl. Narod. im Ossol. 601/I, f. 256v - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, f. 4v

Inédit

31 Barzizza, Cristoforo

Caputium rectoris Inc. Nisi apud vos, dignissime pontifex, magnifici pretores ac ceteri viri clarissimi

1er juin 1432

Discours pour la promotion du nouveau recteur du studium des artistes, Lutovino Zucharede de Trévise

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, ff. 52v-53r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 182, ff. 15r-16r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm 265, f. 186r-186v - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 71-75 - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, f. 1r

Inédit

32 Barzizza, Cristoforo

Oratio cohortatoria pronuntiata in universitate Patavina IV idus nov. 1435 ad studia artium liberalium18 Inc. Pergrata michi esset hec provintia, magnifici pretores ac ceteri viri ornatissimi

10 novembre

1435

Discours d’exhortation à l’étude des arts

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, f. 53v-55r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 182, ff. 11r-13r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 265, ff. 183r-184v - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 64v-67r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, f. 2r-3r

Bertalot 1975,

p. 215-216

33 Barzizza, Cristoforo

De liberalium laudibus oratio secunda Inc. Postquam decreto patrum conscriptorum astrictus ornatissimum istum locum ascendi, colendissime antistes

21 octobre 1431

Discours d’exhortation à l’étude des arts

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, ff. 58r-60r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 265, ff. 177v-179r - Pérouse, Bibl. comunale, J 114, ff. 106r-111r - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 59v-61r - Wroclaw, Zakl. Narod. im Ossol. 601/I, ff. 258r-260r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff.8r-9r

Inédit

34 Barzizza, Cristoforo

De laudibus liberalium oratio sequitur tertia Inc. Quamquam omnes [var. homines] hii qui de re aliqua dicturi sunt vel florentissime oratores

22 octobre 1432

Discours d’exhortation à l’étude des arts

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, ff. 56v-58r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 265, ff. 179v-181v - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 61r-63r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 6v-8r

Inédit

                                                                                                               17 Cf. Bertalot 1975, p. 217 18 Le titre est donné par : Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 265, f. 183r.

Page 17: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  16  

35 Barzizza, Cristoforo

Pro doctore laureando Inc. Quod ego iunior inter hos gravissimos patres

31 juillet 1435 [AG n°1061]

Discours pour la promotion du nouveau recteur du studium des artistes, Jacopo Singritico de Chypre

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, f. 53r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 265, ff. 186v-187r - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 27-29 - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, f. 1v

Bertalot 1975,

p. 214-215

36 Barzizza, Cristoforo

Congratulatio seu gratiarum actio Inc. Recte a nostris philosophis sancitum est colendissimi patres ut accepta beneficia

22 octobre 1432

Discours de remerciement

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, f. 58r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 265, f. 181r - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, f. 3-5 - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, f. 7v - Vienne, ÖNB, 3136, f. 178r

Inédit

37 Barzizza, Cristoforo

Pro funere Pauli religiosi viri philosophi summi Inc. Si pro gravi merore vestro

Eté 1429

Oraison funèbre pour les funérailles du maître Paolo Veneto, décédé le 15 juin 1429

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, ff. 108r-109r - Cracovie, Bibl. Jagiellonska, 42, ff. 6r-7v - Cracovie, Bibl. Jagiellonska, 126, ff. 4v-5v - Cracovie, Bibl. Jagiellonska, 173, ff. 201v-202v (400-

2) - Cracovie, BMN, 1242, pp. 350-353 - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 11r-13r - Sankt Paul im Lavanttal, Stiftsbibl., 79/4, ff. 24r-25r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 5r-6r - Venise, Marc., Marc. lat. XIV 256 (4634), ff. 141r-

142v - Wroclaw, Zakl. Narod. im Ossol. 601/I, ff. 260r-261r - Würzburg, Universitätsbibliothek, M.ch.q.1, ff. 26v-

27v - Xanten, SSK, Hs. 11, ff. 92-93v.

Momi-gliano 1905-1906,

p. 199-204

38 Barzizza, Cristoforo

De laudibus liberalium quinta oratio Inc. Solitus sum ante actis annis hos ingenuos adolescentes

10 novembre

1435

Discours d’exhortation à l’étude des arts

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, ff. 61r-62r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 265, ff. 184v-186r - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 67r-68v - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 11r-12r

Bertalot 1975, p. 219

[exorde]

39 Barzizza, Cristoforo

Oratio cohortatoria ad studia liberalium artium Inc. Vellem ut pro magnitudine ac gloria earum artium de quibus hodiernus sermo habendum est

25 octobre 1429

Discours d’exhortation à l’étude des arts

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, ff. 55r-56r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 265, ff. 176v-177v - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 57v-59v - Vienne, ÖNB, 3136, ff. 172r-173r - Wroclaw, Zakl. Narod. im Ossol. 601/I, ff. 257r-258r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 3v-4r

Inédit

Page 18: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  17  

40

BARZIZZA, Gasparino (docteur en arts19)

In principio artium Aleardi Veronensis20 Inc. Cogitavi sepe antea priusquam in dicendo

c. 1407-1421

Discours d’inauguration d’un cours arts, pour le principium d’un Aleardi?

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 111r-112r - Cité du Vatican, BAV, Pal. Lat. 1592, ff. 67v-68r Inédit

41 Barzizza, Gasparino

Oratio de laudibus medicine habita Patavii, Inc. Cum fere omnes qui ante me

c. 1407-1421

Discours d’inauguration d’un cours sur Hippocrate (pour un principium ?)

- Berlin, SPK, lat. F° 613, f. 21r - Florence, Ricc., 779, f. 85r - Leipzig, Universitätsbibl., Rep. II. 130, f. 140r-140v - Milan, BA, L 69 sup., ff. 252v-253v - Milan, BA, O 57 sup., ff. 22r-23r - Milan, BA, P 4 sup., ff. 128v-134r - Paris, BNF, Lat. 5919B, f. 71r-71v - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 2293, f. 56v-57v

Furietti 1723, p. 72-73

42 Barzizza, Gasparino ?21

In prima lectione quam legi [ethi]corum loco patris qui adversa [va]letudine denitebatur Inc. Cum maiores nostri, patres lectissimi, primam immortalibus superis

c. 1407-1421

Discours d’inauguration d’un cours sur l’Éthique d’Aristote (le locuteur remplace son père malade)

- Florence, Ricc., 779, f. 417v - Milan, BA, P 4 sup., ff. 125r-125v - Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 107r-107v

Inédit

43 Barzizza, Gasparino

Oratio initialis iuris canonici vel civilis lectionis Inc. Cum mecum ipse viri eruditissimi summo studio maxima cura vehementique diligentia considero

c. 1407-1421

Discours d’inauguration d’un cours en droit (pour un principium ?)

- Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 6-8 - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc.70, f. 74r-74v Inédit

                                                                                                               19 Docteur en grammaire et en rhétorique de l’université de Pavie (1392), Gasparino Barzizza est reçu au doctorat en arts à l’université de Padoue le 16 septembre 1413. 20 Le manuscrit du Vatican donne : Oratio Gasparini pergamensis p. 21 E. Narducci indique cependant dans le catalogue de l’Angelica, Forte Guiniforti Barzizae, Gasparini filii, sans étayer davantage l’hypothèse (Narducci 1893, p. 479).

Page 19: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  18  

44 Barzizza, Gasparino

Oratio pro petente insignia in iure canonico habita Patavii Inc. Cum multa sepe mecum de rebus maximis et ad bene

17 août 1410 [AG

n°107]

Discours de pétition des insignes doctoraux en droit canonique, du candidat Andrea Visconti, maître général de l’ordre des Humiliés

- Berlin, , SPK, Lat. F° 613, f. 20r - Bologne, Bibl. Univ., 1577, n. 6 - Bologne, Bibl. Univ., 1754, no. 2. - Cracovie, Bibl. Jagiellonska, 519, ff. 74r, 108r - Eichstätt, Universitätsbibliothek, st. 218,ff. 354r-355r - Einsieldeln, Stiftsbibliothek, 399 (308), f. 53r - Florence, BNC, II.VIII.129, ff. 102r-103r - Londres, BL, Arundel 138, f. 179r-179v - Londres, BL, Harley 2268, ff. 21v-22r - Londres, BL, Harley 2492, f. 410r - Milan, BA, L 69 sup., ff. 247v-250r - Milan, BA, O 124 sup., ff. 98v-99v - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm 404, ff. 309v-311r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm 504, ff. 324v-325v - Padoue, Bibl. Univ., 541, f. 41v - Paris, BNF, Lat. 5919B, ff. 74r-75r - Paris, BNF, Lat. 7867, ff. 14v-15v - Prague, Státní knihovna, I.F.8, f. 128v - Prague, Státní knihovna, III.G.18, ff. 50v-51r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 116v-117v - Sienne, Bibl. Com. degli Intronati, G.VII.44, ff. 17r-18r - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 42-45 - Tolède, Archivo y Bibl. Capitolares, 101,3, ff. 36v-37r - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, f. 53r-53v - Trévise, Bibl. Capitolare, I.177, ff. 98v-99r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. lat. 2293, ff. 53r-54r - Cité du Vatican, BAV, Pal. lat. 607, ff. 132v-133r - Cité du Vatican, BAV, Pal. lat. 1592, ff. 68v-69r - Venise, Marc., Marc. lat. XI 101 (3939), ff. 46v-47r

Furietti 1723, p. 64-66

45 Barzizza, Gasparino

In conventu medicine pro quodam brevissima oratio Inc. Cum omnium artium quae ad humanitatem studia attinent

c. 1411-1421

Discours de pétition des insignes doctoraux en médecine, auprès du maître Antonio Cermisone22

- Pérouse, Bibl. comunale, J. 114, ff. 52r-54r Inédit

                                                                                                               22 Sur Antonio Cermisone, qui enseigna à Padoue de 1411 à 1421, cf. Di Trocchio 1979.

Page 20: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  19  

46 Barzizza, Gasparino

In collatione insignium doctoratus domino Episcopo Cretensi Inc. Cum omnium ordinum tantam hic adesse frequentiam

19 octobre 1418 [AG

n°490]

Discours de collation des insignes doctoraux en arts à Pietro Donato

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 25v-27v Infra, vol. I, Texte C

47 Barzizza, Gasparino

Oratio pro Annibale [Daniele Furietti] Birago in petitione insignium utriusque Juris Inc. Cum saepe ac multum de iis rebus cogitarem

16 novembre

1412 [AG

n°263]

Discours de pétition des insignes doctoraux dans les deux droits par le candidat Annibale Birago

- Berlin, SPK, lat. F° 613, ff. 93r-94r - Bologne, Bibl. Univ., 467 n.7 - Florence, BNC, II I 64, ff. 31v-32r - Londres, BL, Arundel 138, f. 190r-190v - Londres, BL, Harley 2268, f. 63r - Milan, BA, L 69 sup., ff. 247v-249r [Daniele] - Melk, SB, 780, ff. 163r-167r - Oxford, Bodleian Lib., Canon., misc. 217, f. 57v - Prague, Státní knihovna, I F 8, ff. 134v-135r - Prague, Státní knihovna, III G 18, ff. 60r-61r - Rome, Biblioteca Angelica, 1139, f. 115v - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 80 (3057), ff. 332r-332v - Würzburg, Universitätsbibliothek, M ch 60, ff. 126v-

127r

Furietti 1723, p. 66-69

48 Barzizza, Gasparino

In principio quodam artium [var. Sermo editus per eundem in contemplatione magistri Baptistae de Viterbio in suo principio artium] Inc. Cum saepe mecum repeterem

1410-141123

Discours d’inauguration d’un cours sur le Traité de l’âme d’Aristote, pour le principium de Battista da Viterbo

- Florence, BNC, II VIII 129, ff. 103v-104v - Londres, BL, Arundel 138, f. 184r-184v - Milan, BA, O 124 sup., ff. 85r-86v - Paris, BNF, Lat. 5919B, ff. 70r-71r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 107v-108r - Tolède, Cabildo, 101.3, ff. 37r-38r - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 53v-54r - Trévise, Bibl. Capit., I 177, f. 99r - Cité du Vatican, BAV, Pal. lat. 1592, ff. 63v-64r

Müllner 1899, p. 56-58 / Garin 1952, p. 306-309

49 Barzizza, Gasparino

Ad gratias agendum et alicui officio remittendum Inc. Dudum, quod tibi pater praestantissime maximas gratias

c. 1407-1421

Discours de remerciements pour une entrée en charge ?

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 91v-92r Inédit

                                                                                                               23 Zonta-Brotto 1970, vol. 1, n°116 : 4 sept. 1410, licence en arts de Batista de Viterbio ; ibid., n°144 : doctorat en arts le 5 février 1411 de Batiste Iacobi Naugeli de Viterbio rect. univ. artistarum.

Page 21: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  20  

50 Barzizza, Gasparino

Oratio elegantissima in principio Rhetoricorum Tullii Inc. Etsi frequens conspectus vester

c. 1407-1421

Discours d’inauguration d’un cours sur la rhétorique de Cicéron

- Londres, BL, Arundel 138, f. 176r-176v - Pérouse, Bibl. comunale J 114, ff. 35v-36r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 112r - Tolède, Cabildo, 101.3, ff. 32v-33r - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, f. 55r-55v

Müllner1899, p. 58-59

51 Barzizza, Gasparino

Oratio Ad Fantinum Dandulum Praetorem Patavii Pro Gymnasio Patavino Inc. Etsi maxime oportebat, pretor optime

1412

Discours de célébration pour l’entrée en fonction du nouveau podestat de Padoue, Fantino Dandolo, au nom de l’université

- Berlin, SPK, lat. F° 613, ff. 208v-209r - Bologne, Bibl. Univ., 467 n. 4 - Florence, BNC, II I 64, f. 28r - Florence, Ricc., 779, ff. 95v-96r - Londres, BL, Arundel 70, f. 82r - Londres, BL, Arundel 138, f. 191r-191v - Londres, BL, Harley 2268, ff. 58r - Milan, BA, D 93 sup., ff. 46r-52r - Milan, BA, L 69 sup., ff. 243r-244v - Munich, Universitätsbibl. F° 607, ff. 117v-118r - Paris, BNF, Lat. 5919B, f. 68r-68v - Parme, Bibl. Palatina, 262, ff. 5r-6r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 92v - Tolède, Archivo y Bibl. Capitolares, 101,3, f. 32r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 5r-6r - Vienne, ÔNB, 3330, f. 112r - Vienne, Zeitz Domherrenbibl., LXXVIII (51), ff. 39r-

40r

Furietti 1723, p. 18-19

52 Barzizza, Gasparino

Oratio in conventu suo Inc. Etsi minime conveniat clarissimi patres

16 septembre

1413 [AG

n°302]

Discours de pétition - pour lui-même - des insignes doctoraux en arts

- Berlin, SPK, lat. F° 613, ff. 92v-93r - Londres, BL, Arundel 138, ff. 189r-190r - Oxford, Bodleian Lib., Canon., misc. 217, f. 57r - Oxford, Bodleian Lib., Canon., misc. 484, ff. 83r-84r - Milan, BA, O 124 sup., ff. 86v-87v - Prague, Státní knihovna, I F 8, ff. 134r - Prague, Státní knihovna, III G 18, ff. 59r-60r - Rome, Biblioteca Angelica, 1139, f. 33v-34r - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 80 (3057), f. 333r - Würzburg, Universitätsbibl., M ch 60, ff. 119v-120r

Inédit

53 Barzizza, Gasparino ?

Inc. Etsi vetus modus et consuetudo maiorum

(c. 1407-1421,

Padoue ?)

Discours d’introduction pour une dispute quodlibétique en philosophie

- Milan, BA, O 57 sup., f. 26r-26v - Cité du Vatican, BAV, Ottob. lat. 2293, ff. 59v-60r Inédit

Page 22: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  21  

54 Barzizza, Gasparino

Padue in prima disputatione generali in philosophia Inc. Hec sunt preceptor clarissime vosque patres ornatissimi

c. 1407-1421

Discours d’introduction pour une dispute générale en philosophie

- Milan, O 57 sup., f. 25v - Milan, BA, P 4 sup., f. 43v - Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 119r - Cité du Vatican, Ottob. Lat. 2293, f. 59r-59v

Inédit

55 Barzizza, Gasparino ?

Oratio in collatione insignium doctoratus Philosophiae et Medicinae in Gimnasio Patavino Inc. Iucundissimam faustam ac felicem

c. 1407-1421 ?

Discours de remise des insignes doctoraux en philosophie et médecine à un disciple

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 135r-135v Inédit

56 Barzizza, Gasparino

Oratio pro novo Rectore creando Patavinae universitatis, Inc. Maximas [var. Magnas] habeo huic tempori

3 juin 1412

Discours du recteur sortant pour l’élection du nouveau recteur de l’université des artistes de Padoue, Niccolò da Lucca

- Dresde, Sächsische Landesbibliothek, App. 2282, f. 160r

- Florence, Ricc., 779, f. 95r - Londres, BL, Arundel 138, ff. 175v-176r - Milan, BA, L 69 sup. ff. 244v-246r - Semur-en-Auxois, Bibl. Municipale, 39, f. 93r - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 78-81 - Tolède, Cabildo, 101.3, ff. 35v-36r - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 101 (3939), ff. 50r-51r

Furietti 1723, p. 20-23

Page 23: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  22  

57 Barzizza, Gasparino

Oratio de laudibus philosophiae Inc. Maxime vellem patres eruditissimi

9-10 nov. 1409 [AG

n°57-58]

Discours d’inauguration d’un cours sur le Traité de l’âme d’Aristote, pour le principium en arts de Lauro Bragadin24

- Bergame, BCAM, MM.674 (olim Γ V 20), p. 14 - Florence, BNC, ff. II I 64, f. 33r - Florence, BNC, II VIII 129, f. 106r-106v - Fribourg-en-B., Universitätsbibl., 159, f. 46v - Londres, BL, Arundel 138, ff. 180v-181r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm 265, f. 174v - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm 5354, ff. 334v-

335r - Pérouse, Bibl. comunale, J 114, ff. 46v-47r - Prague, Státní knihovna, I F 8, f. 129r - Prague, Státní knihovna, III G 18, f. 52r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 109v - Rome, Bibl. Cors., Nic. Rossi 229 (33 E 27), f. 35r-36r - Tolède, Archivo y Bibl. Capitolares, 101,3, f. 35r - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 56v-57r - Troyes, Bibl. Mun., 1531, ff. 427r-438r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, f. 53v - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), f. 5r - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 123 (4086), f. 8va-8rb - Wroclaw, Zakl. Narod. im Ossol., 601, ff. 251r

Inédit

58 Barzizza, Gasparino ?

In repeticione preceptoris de Francia Inc. Maxime vererer, patres optimi

c. 1407-1421

Discours pour un maître français ?

- Casale Monferrato, Seminario vescovile, b 20, f. 131v - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 120v-121r Inédit

59 Barzizza, Gasparino ?

Collatio pro domino Baptista de Bentivogli Inc. Michi quidem, viri clarissimi satis umquam videtur

c. 1407-1421 ?

Discours de remise des insignes doctoraux à Baptista de Bentivogli (?)

- Gotha, Forschungsbibl., Ch. B. 239, ff. 120r-122r - Oxford, Bodleian Library, 55, f. 36v - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 128v-129v

Inédit

                                                                                                               24 Le manuscrit de Pérouse, Bibl. Comunale, J 114, donne le titre suivant (f. 46v) : Gasparini Pergamensis pro domino Lauro Bragadino in principio artium oratio.

Page 24: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  23  

60 Barzizza, Gasparino

Oratio in principio lecturae de officiis Ciceronis Inc. Neminem vestrum in his astare sedibus atque subselliis video

c. 1407-141525

Discours d’inauguration d’un cours sur le De officiis de Cicéron

- Bergame, BCAM, MM.674 (olim Γ V 20), p. 16 - Florence, Ricc., 779, ff. 418v-419r - Milan, BA, H 49 sup., ff. 13r-14r - Paris, BNF, Lat. 5919B, ff. 71v-72v - Paris, BNF, Lat. 7867, ff. 6v-7r - Parme, Bibl. Palatina, 262, ff. 6r-7r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 112v-113r

Furietti 1723, p. 73-75

61 Barzizza, Gasparino

Oratio pro accipiente insignia doctoratus Inc. Nisi amplissima auctoritas vestra

c. 1407-1421

Discours de pétition des insignes doctoraux en droit (le nom du candidat n’est pas précisé)

- Dresde, Sächsische Landesbibliothek, App. 2282, f. 161r

- Florence, Ricc., 779, f. 85r - Londres, BL, Arundel 138, f. 179v - Lucques, Bibl. Governativa, 341, ff. 88v-89r - Milan, BA, P 4 sup., f. 124r-124v - Paris, BNF, Lat. 5919B, f. 86r-87r - Paris, BNF, Lat. 7867, f. 6r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 117v - Rome, Bibl. Cors., Nic. Rossi 229 (33 E 27), f. 35r - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, f. 26-27 - Troyes, Bibl. Municipale, 1531, ff. 432v-433r - Cité du Vatican, BAV, Pal. lat. 1592, f. 121v - Venise, Marc., Marc. lat. XI 102 (3940), f. 9r

Furietti 1723, p. 22

62 Barzizza, Gasparino ?

In quadam disputacione iuris civilis Inc. Nisi maior cura, patres amplissimi erudiendi ingenii

c. 1407-1421

Discours d’introduction à une dispute en droit civil

- Casale Monferrato, Semin. vescovile, b 20, ff. 131v-132r

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 120r-120v - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, f. 71r-71v

Inédit

                                                                                                               25 G. Furietti indique dans le titre de son édition que le discours aurait été tenu à Milan, mais cette indication - qui ne repose sur aucune preuve – a été contestée par R. Pigman, qui a fait valoir que Barzizza s’appuie dans ce texte sur la traduction de la Vie de Cicéron de Plutarque par Jacopo Angeli (c. 1400) et non sur le Cicero novus de Leonardo Bruni (1415), cf. Pigman 1981, p. 138-140.

Page 25: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  24  

63 Barzizza, Gasparino

Sermo in principio Medicinae Inc. Nisi vestra expectatio magnifici patres et doctores egregii maiorem apud me auctoritatem

c. 1407-1421

Discours d’inauguration d’un cours sur Avicenne, pour un principium en médecine

- Berlin, SPK, lat. F° 613, ff. 36r-37r - Einsieldn, Stiftsbibliothek, 399 (308), pp. 11-13 - Florence, BNC,, ff. II I 164, ff. 22r-23r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 249, ff. 215r-216r - Munich, Bayerische Staatsbibl. , clm. 418, ff. 151v-

153r - Munich, Universitätsbibl., F° 671, f. 33r - Paris, BNF, Lat. 7867, ff. 15v-17r - Prague, Státní knihovna, I F 8, ff. 131v-133r - Prague, Státní knihovna, III G 18, ff. 55v-57r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 109v-111r - Tolède, Archivo y Bibl. Capitolares, 101,3, ff. 14r-15r - Troyes, Bibl. Mun., 1531, ff. 433r-435r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, f. 40v-40ar - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 3021, ff. 5r-6r - Cité du Vatican, BAV, Pal. Lat. 1592, ff. 66r-67r - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 7r-8r

Infra, vol. I, texte E

64 Barzizza, Gasparino

Oratio habita in quodam principio artium Inc. Nisi vestra singularis et egregia sapientia patres amplissimi

c. 1407-1421

Discours d’inauguration d’un cours sur le Traité de l’âme d’Aristote

- Berlin, SPK, lat. F° 613, ff. 34v-35r - Fribourg-en-B., Universitätsbibl., 159, ff. 45r-46v - Londres, BL, Arundel 138, ff. 184v-185r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm 265, ff. 173v-174v - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm 5354, ff. 333r-

334r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 106r-107r - Tolède, Archivo y Bibl. Capitolares, 101,3, ff. 38r-39r - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 72r-73r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, f. 39r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 3021, ff. 3r-4v - Cité du Vatican, BAV, Pal. Lat. 607, f. 137v - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 101 (3939), ff. 44v-46v - Vienne, ÖNB, 4139, ff. 10v-11r - Wroclaw, Zakl. Narod. im Ossol., 601, ff. 246r-248r

Inédit

Page 26: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  25  

65 Barzizza, Gasparino

Oratio pro accipiente insignia doctoratus medicine habita Patavii Inc. Non mediocri voluptate afficior

1407-1414

Discours de pétition des insignes doctoraux en médecine, adressé à Jacopo da Forlì (le nom du candidat n’est pas précisé)

- Berlin, SPK, lat. F° 613, f. 34r - Bologne, Bibl. Univ., 467 n. 6 - Florence, BNC, II I 64, ff. 21r-22r - Florence, BNC, Magl. VI 134, f. 40r - Londres, BL, Arundel 138, ff. 174v-175r - Londres, BL, Harley 2268, ff. 62r-63r - Milan, BA, L 69 sup., ff. 254r-255v - Milan, BA, O 57 sup., ff. 19r-20r - Prague, Státní knihovna, I F 8, ff. 130r-131r - Prague, Státní knihovna, III G 18, ff. 53v-54r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 115r - Rome, Bibl. Cors., Nic. Rossi 229 (33 E 27), ff. 37r-38r - Tolède, Archivo y Bibl. Capitolares, 101,3, ff. 5r-6r - Troyes, Bibl. Mun. 1531, ff. 435v-437r - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 49-52 - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, f. 38r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 2293, ff. 54r-55r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 3021, ff. 32r-33r,

37v-38r - Venise, Marc., Marc. lat. XI 102 (3940), ff. 6v-7r - Wroclaw, Zakl. Narod. im Ossol., 601, ff. 242r-243r

Furietti 1723, p. 50-52

66 Barzizza, Gasparino

Oratio de laudibus philosophiae Inc. Non possum non vereri patres clarissimi quid de me sitis judicaturi

c. 1407-1421

Discours d’inauguration d’un cours sur le Traité de l’Âme d’Aristote, à l’occasion d’un principium (voir n°81)

- Florence, Ricc., 779, ff. 49v-52r - Milan, BA, L 69 sup., ff. 232r-236r - Milan, BA, O 57 sup., f. 26v - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 30v-33r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 2293, ff. 60r-63r

Furietti 1723, p. 40-44

67 Barzizza, Gasparino ?

Inc. Optarem admodum, patres doctissimi, hoc in loco

(c. 1407-1421,

Padoue ?) ? - Londres, BL, Arundel 138, ff. 186v-188v Inédit

68 Barzizza, Gasparino ?

Collatio in insignium <sic> Inc. Patres clarissimi, multo amplior oratio uberiorque haberetur

c. 1407-1421 ?

Discours de remise d’insignes doctoraux - Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 90v Inédit

Page 27: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  26  

69 Barzizza, Gasparino

Laudatio iurisprudentie habita Padue Inc. Quamquam multos hic esse [var. adesse] intelligam, illustrissimi ac magnifici d. p.que et doctores clarissimi, quorum tanta est eloquentia ac vis dicendi ut nulla res tam difficilis

18 octobre 1416

Discours d’inauguration de l’année académique du studium des juristes

- Bergame, BCAM, MM.674 (olim Γ V 20), p. ? - Berlin, SPK, lat. F° 613, ff. 37v-38r - Fribourg-en-B., Universitätsbibl., 159, ff. 37v-39r - Londres, BL, Arundel 70, ff. 23v-26r - Londres, BL, Arundel 138, ff. 149r-151r - Londres, BL, Harley 2268, ff. 50v-53r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm 5354, ff. 325r-

327r - Munich, Universitätsbibliothek, F° 607, ff. 24v-27v - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 62-70 - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 78v-80v - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 40av-42r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 3021, ff. 1r-2v - Cité du Vatican, BAV, Pal. Lat. 607, f.? - Vienne, ÖNB, 3330, ff. 25r-27v - Wroclaw, Zakl. Narod. im Ossol., 601, ff. 248r-251r

Infra, vol. I, texte D

70 Barzizza, Gasparino

Ad disputationem quandam Gasparini Pergamensis oratio Inc. Quamquam in superiori disputatione patres clarissimi ita fuerit

c. 1407-1421

Discours d’introduction pour une dispute entre Francesco Barbaro et Giovanni Conversini26, sur le thème de la hiérarchie entre le droit et la rhétorique

- Florence, BNC, Magl. VI 134, f. 46r - Cracovie, Bibl. Jagiellonska, 519, f. 98r - Paris, BNF, Lat. 7867, ff. 1r-2r - Pérouse, Bibl. comunale J 114, ff. 42r-44r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 118v-119r - Tolède, Archivo y Bibl. Capitolares, 101,3, ff. 17v-18r - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 55v-56r - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 123 (4086), ff. 9r-10r

Inédit

                                                                                                               26 Venise, Marc., Marc. Lat. XI 123 (4086), f. 9r : Sermo M. G. compositus in disputatione francisci barbaro. Cf. Gothein 1932, p. 30-32 et p. 351, n. 11.

Page 28: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  27  

71 Barzizza, Gasparino

Oratio pro assumente insignia rectoratus in gymnasio Patavino Inc. Quam [var. Quamquam] vellem patres et doctores amplissimi

fin 1412- début 1413

Discours d’investiture du nouveau recteur de l’université

- Einsieldn, Stiftsbibliothek, 399 (308), p. 53 - Florence, BNC,, ff. II I 64, f. 34r - Florence, BNC, II VIII 129, ff. 109r-110r - Florence, BNC, Magl. VI 134, ff. 40v-41r - Florence, Ricc., 779, f. 87r - Londres, BL, Arundel 138, f. 175r-175v - Londres, BL, Harley 2268, ff. 22v-23r - Milan, BA, L 69 sup., ff. 246r-247r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 14134, f. 214r - Paris, BNF, Lat. 5919B, f. 75r-75v - Prague, Státní knihovna, I F 8, f. 131r - Prague, Státní knihovna, III G 18, ff. 54v-55r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 90v-91v - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 75-78 - Venise, Marc., Marc. Lat. XIV 219 (4631), f. 118r-119r

Furietti 1723, p. 62-64

72 Barzizza, Gasparino

Padue in prima disputatione generali in logica Inc. Que [var. Hec] sunt preceptor gratissime

c. 1407-1421

Discours d’introduction pour une dispute générale en logique

- Milan, BA, O 57 sup., ff. 25r-25v - Milan, BA, P 4 sup., f. 43v (copie partielle et raturée) - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 119r-119v - Cité du Vatican, BAV, Ottob. lat. 2293, f. 59r

Inédit

Page 29: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  28  

73 Barzizza, Gasparino

Oratio de laudibus philosophiae habita Patavii Inc. Sentio magnifici patres et doctores amplissimi

16-20 août 1413 [AG n°291

et 296]

Discours d’inauguration d’un cours sur le Traité de l’âme d’Aristote, pour le principium de Niccolò Savonarola27

- Berlin, SPK, lat. F° 613, f. 34v - Cracovie, Bibl. Jagiellonska, 2038, pp. 37-39 - Florence, BNC, II I 64, f. 30r - Fribourg-en-B., Universitätsbibl., 159, ff. 43v-44r - Londres, BL, Arundel 138, ff. 188v-189r - Lucques, Bibl. Governativa, 341, f. 88r - Milan, BA, L 69 sup., ff. 256v-258r - Milan, BA, O 57 sup., ff. 20v-22r - Milan, BA, S 21 sup., ff. 94v-95r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm 265, f. 173r-173v - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm 5354, f. 332r-333r - Oxford, Bodl. Lib., Canon. misc. 360, ff. 120v-121r - Padoue, Bibl. Univ., 541, f. 42r - Palerme, Bibl. Comunale, 2.Qq.E.23, ff. 6v-7r - Prague, Státní knihovna, I F 8, f. 138r - Prague, Státní knihovna, III G 18, ff. 438r-439r - Rome, Bibl. Cors., Nic. Rossi 229 (33 E 27),, f. 36r-37r - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 73v-74r - Troyes, Bibl. Municipale, 1531, ff. 438r-439r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 38v-39r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 2293, ff. 55v-56r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 3021, ff. 2v-3r - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 5v-6r - Wroclaw, Zakl. Narod. im Ossol., 601, ff. 245r-246r

Furietti 1723, p. 55-56

                                                                                                               27 Le manuscrit de la Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 2293 porte le titre : Sermo quem habuit Nicholaus de Savonarala in suo principio in artium. Il s’agit du fils du célèbre médecin Giovanni Michele Savonarola, et du père du non moins célèbre prédicateur Girolamo Savonarola.

Page 30: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  29  

74 Barzizza, Gasparino

Oratio de laudibus philosophiae habita Patavii Inc. Sepe animadverti patres clarissimi

c. 1407-1421

Discours d’inauguration d’un cours sur Aristote

- Berlin, SPK, lat. F° 613, f. 20v - Cracovie, Bibl. Jagiellonska, 519, f. 115r - Florence, BNC, II I 64, ff. 32v-33r - Florence, Ricc., 779, ff. 417v-418r - Gotha, Forschungsbibl., Ch.B.239, ff. 180v-181r - Londres, BL, Arundel 138, f. 181r-181v - Milan, BA, L 69 sup., ff. 255v-256v - Milan, BA, O 57 sup., ff. 23v-25r - Prague, Státní knihovna, I F 8, ff. 128v-129r - Prague, Státní knihovna, III G 18, ff. 51v-52r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 108v-109r - Tolède, Archivo y Bibl. Capitolares, 101,3, f. 34r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 2293, ff. 57v-59r - Cité du Vatican, BAV, Pal. Lat. 607, f. 136 - Würzburg, Universitätsbibl., M ch f 60, ff. 127v-128r

Furietti 1723, p. 53-54

75 Barzizza, Gasparino

Oratio in principio disputationis Inc. Si quid est patres doctissimi quod apud vos ullo tempore maxime optaverim

c. 1407-1421

Discours d’introduction pour une dispute sur le thème de la hiérarchie entre les disciplines, (pour Francesco Barbaro ?)28

- Berlin, SPK, lat. F° 613, f. 21r - Londres, BL, Arundel 138, f. 176v - Milan, BA, D 93 sup., f. 163r - Milan, BA, E 124 sup., ff. 230v(-252v?) - Pérouse, Bibl. comunale J 114, ff. 34v-35r - Prague, Státní Knihova, I.F.8, f. 137r - Prague, Státní Knihova, II.G.18, f. 64r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 117v-118r - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 151r-153r - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, f. 56r-56v - Trévise, Bibl. Capit., I 177, ff. 101v-103r - Venise, Marc., Marc. lat. XI 123 (4086), ff. 10r-10v

Infra, vol. I, texte F

                                                                                                               28 Venise, Marc., Marc. lat. XI 123 (4086), f. 10r : Sermo Francisci Barbaro in dicta disputatione compositus per dominum Francischinum.

Page 31: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  30  

76 Barzizza, Gasparino

G. B. oratio in tradendis insignibus iuris civilis Lucae Bondelmonti Florentino habita Patavii Inc. Si quis forte vestrum miratur

c. 1409-141029

Discours de remise des insignes doctoraux en droit civil à Luca Bondelmonte

- Bologne, Bibl. Univ., 1577, n. 5 - Florence, BNC, II VIII 129, ff. 100v-102r - Florence, BNC, Magl. VI 134, f. 45r - Londres, BL, Arundel 138, ff. 179v-180v - Londres, BL, Harley 2268, ff. 20v-21r - Lucques, Bibl. Governativa, 341, ff. 174v-175r - Milan, BA, L 69 sup., ff. 250v-252v - Milan, BA, O 124 sup., ff. 84r-85r (incomplet) - Milan, BA, P 4 sup., ff. 143r-145r - Padoue, Bibl. Univ., 541, f. 41r - Paris, BNF, Lat. 5919B, ff. 81r-82r - Paris, BNF, Lat. 7867, ff. 12v-14r - Prague, Státní Knihova, I.F.8, f. 127v - Prague, Státní Knihova, II.G.18, ff. 49r-50r - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 38r-42r - Tolède, Archivo y Bibl. Capitolares, 101,3, ff. 16r-17r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 2293, ff. 51r-53r - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 13 (4086), ff. 7r-8ra

Furietti 1723, p. 69-71

77 Barzizza, Gasparino

Oratio de laudibus philosophiae Inc. Si quis fructus est patres amplissimi quem ego iudicem

c. 1407-1421

Discours de remerciement pour la remise des insignes doctoraux en philosophie

- Bergame, BCAM, MM.674 (olim Γ V 20), p. 12 - Cambridge, Univ., Hh I 7 n. 55 - Florence, BNC, II I 64, ff. 33v-34r - Londres, BL, Arundel 70, f. 68r - Londres, BL, Arundel 138, f. 185v - Milan, BA, D 93 sup., ff. 161v-162r - Munich, Bayerische Staatsbibl., clm. 466, f. 254r - Munich, Universitätsbibl., F° 607, ff. 93v-94v - Palerme, Bibl. Comunale, 2.Qq.E.23, ff. 3r - Paris, BNF, Lat. 5919B, f. 82r-82v - Pérouse, Bibl. comunale, J 114, ff. 48r-49r - Prague, Státní Knihova, I.F.8, ff. 129v-130r - Prague, Státní Knihova, II.G.18, ff. 52v-53r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 114r - Trévise, Bibl. Capit., I 177, f. 101r - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 56v-57r - Cité du Vatican, BAV, Ross. 409, f. 2r - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 123 (4086), f. 8rb-9r - Vienne, ÖNB, 3330, f. 90r

Inédit

                                                                                                               29 Cf. Zonta-Brotto 1970, vol. 1, n°66, 67, 81 : Luca Bondelmonte est présent comme témoin des actes de graduation des années 1409-1410 (son grade n’est pas précisé).

Page 32: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  31  

78 Barzizza, Gasparino ?

De laudibus philosophie Inc. Si quis vestrum est patres peritissimi qui vel attenta etatis mee ratione

c. 1407-1421

Discours d’inauguration d’un cours de philosophie

- Berlin, SPK, lat. F° 613, f. 35v-36r - Londres, BL, Arundel 138, ff. 185v-186r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 39v-40r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 3021, ff. 4v-5r

Inédit

79 Barzizza, Gasparino

G. B. Martino V nomine universitatis Patavine Inc. Tandem pater beatissime quod superos

1er mars 1418

Discours de réception du pape Martin V, au nom de l’université de Padoue

- Belluno, Biblioteca Lolliana Gregoriana, 49, ff. 35r-37v - Berlin, SPK, lat. F° 667, f. 83r - Eichstätt, Universitätsbibliothek, st. 218, ff. 357r-359r - Milan, BA, C 145 inf., ff. 184r-186r - Milan, BA, Sussidio H 52, ff. 52r-56r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm 78, f. 135r - Prague, Státní knihovna, III G 18, ff. 157v-159r - Cité du Vatican, BAV, Vat. Lat. 1541, ff. 182v-183r - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 21 (3814), ff. 14r-15v - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 101 (3939), ff. 16v-17r

Furietti 1723, p. 82-85

Page 33: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  32  

80 Barzizza, Gasparino

Oratio habita in funere Jacobi de Turre Foroliviensis ad doctores utriusque universitatis Inc. Video hic neminem vestrum

fév.-mars 1414

(après le 12 février)

Oraison funèbre pour les funérailles de Jacopo da Forlì, docteur en médecine et en arts, décédé le 12 février 1414

- Bergame, BCAM, MM.674 (olim Γ V 20), p. 54 - Berlin, SPK, lat. F° 613, f. 98r-99r, 130v-131r - Bologne, Bibl. Univ., 1414 n. 4 - Brescia, Bibl. Civica Queriniana, A VII 3, ff. 147r-148r - Dresde, Sächsische Landesbibl., App. 2282, ff. 123r-125r - Einsieldn, Stiftsbibliothek, 399 (308), p. 21 - Florence, BNC, II I 64, ff. 28v-30r - Florence, BNC, II VIII 129, ff. 106v-109r - Londres, BL, Arundel 138, ff. 148r-149r - Londres, BL, Harley 2492, ff. 405v-407r - Lucques, Bibl. Governativa, 341, ff. 86v-87r - Lucques, Bibl. Governativa, 1462, ff. 3r-5v - Milan, BA, L 69 sup., ff. 210v-213v - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 504, ff. 120v-121r30 - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 522, ff. 186r-188r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 5350, ff. 125r-126r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 14634, ff. 233r-234r - Munich, Universitätsbibl., 4° 768, ff. 109r-110r - Munich, Ottobeuren, 61, ff. 16v-18r - Oxford, Bodleian Lib., Canon. misc. 217, f. 58r - Padoue, Bibl. del Seminario, 92, ff. 140r-142r - Padoue, Bibl. Univ., 201, ff. 21r-25r - Padoue, Bibl. Univ., 541, ff. 39v-40r - Paris, BNF, Lat. 5919B, ff. 75v-77v - Palerme, Bibl. Comunale, 2.Qq.E.23, ff. 4-5r - Pérouse, Bibl. comunale, J 114, ff. 37r-41v - Prague, Státní Knihova, I.F.8, ff. 135v-137r - Prague, Státní Knihova, II.G.18, ff. 61v-64r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 13r-15r - Salzburg, Stiftsbibl. Sankt Peter, b.IX.8, ff. 358r-359r - San Daniele del Friuli, Bibl. Civica Guarneriana, 112, f. 23r-v(fragm.) - Sankt Paul im Lavanttal, Stiftsbibliothek, 79/4, ff. 79v-80 - Sienne, Bibl. Comunale, H.VI.26, ff. 44r-45v - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 153r-157r - Tolède, Archivo y Bibl. Capitolares, 101,3, ff. 1r-2r - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 43v-44v - Trieste, Bibl. Civica, I.24, ff. 128-29v - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 20v-21r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. lat. 2293, ff. 48v-51r - Cité du Vatican, BAV, Ottob lat. 3021, ff. 24r-25v - Cité du Vatican, BAV, Palat. lat. 607, ff. 142-43v - Cité du Vatican, BAV, Palat. lat. 1592, ff. 37-41 - Venise, Marc., Marc. lat. XI.80 (3057), ff. 215r-216r. - Venise, Marc., Marc. lat. XI.100 (3938), ff. 198v- - Venise, Marc., Marc. lat. XI.101 (3939), ff. 28r-29r. - Venise, Marc., Marc. lat. XIV.264 (4296), ff. 118r-119r (fragm.). - Vérone, Bibl. Capitolare, CCXLI (202), ff. 47v-50v - Würzburg, Universitätsbibl., M.ch.fol.60, ff. 140v-142r

Furietti 1723, p. 23-26

                                                                                                               30 Version mutilée et contaminée à la fin avec le discours de Francesco Zabarella pour le doctorat de Fantino Dandolo (n°161).

Page 34: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  33  

81 Barzizza, Gasparino

Gratiarum actio in eodem principio Inc. Video patres lectissimi adesse hoc loco neminem31

c. 1407-1421

Discours de remerciement, pour un principium en philosophie

- Eichstätt, Universitätsbibliothek, st. 218, f. 368r - Milan, BA, L 69 sup., ff. 236r-237r - Milan, BA, P. 4 sup., ff. 120v-121r - Pérouse, Bibl. comunale J 114, ff. 45v-46r - Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 33r-33v - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 2293, f. 63r-64r

Inédit

82

BERGAMO, Antonio da32 (gradué en arts)

Oratio Antonii pergamensis de laudibus eloquentie Ciceronis habita in principio rhetorice Inc. Nemo vestrum patres clarissimi miretur quod ego

?

Discours d’inauguration d’un cours sur la rhétorique de Cicéron, pour son principium en arts

- Londres, BL, Harley 2268, ff. 58v-60r - Melk, SB, 780, ff. 161r-163r Inédit

83

BONIZI, Gasparo (docteur en droit civil)

Oratio domini Gasparis de Perusio legum doctoris pro Rectore universitatis magistratum assumente Inc. Magnum hodierno die allatum pondus video

(Padoue ?) Discours d’investiture du nouveau recteur du studium des juristes

- Londres, BL, Harley 2268, ff. 39v-41r - Würzburg, Universitätsbibl., M. ch. f 20, ff. 65v-66r Inédit

84

CALDIERA, Giovanni (docteur en médecine et en arts)

Oratio habita a Johanne Calderia pro comendatione universitatis artistarum et medicorum ad legatum de Ursinis Inc. Nisi horum hominum dignitas ac frequentia

c. 1423-1425

Discours de recommandation du studium des artistes et médecins auprès du légat pontifical Giordano Orsini

- Londres, BL, Add. 15336, f. 95r-95v - Udine, Bibl. Com., FM, 1335 (176), ff. 527-528 - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 44r-45r

Infra, vol. 1, texte G

85 Caldiera, Giovanni

Oratio Johannis Calderie habita in principio studii pro universitate artistarum et medicorum. 1423 Inc. Vererer magnifice praesides

18 octobre 1423

Discours d’inauguration de l’année académique du studium des artistes et des médecins

- Eischtätt, Universitätsbibliothek, st. 218, ff. 309r-314r - Udine, Bibl. Com., FM, 1335 (176), ff. 529-536 - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 45r-49v

Inédit

86 Caldiera, Giovanni

Oratio congratulatoria ad Georgium Cornario potestatem Padue pro universitate artistarum et medicorum habita per Johannem Calderia venetum Inc. Quamquam satis tibi persuasum

1423-1425 ?

Discours d’éloge du podestat de Padoue, Giorgio Corner, au nom du studium des artistes et des médecins

- Udine, Bibl. Com., FM, 1335 (176), ff. 536-538 - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 49v-51r Inédit

                                                                                                               31 Dans plusieurs manuscrits, la gratiarum actio est directement associée au discours n°66. 32 Pour l’identification de l’auteur, cf. Rundle 1997 (description du manuscrit Harley 2268), p. 401 : il peut d’agir d’un élève de Gasparino Barzizza, à qui ce dernier a écrit une lettre en 1407.

Page 35: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  34  

87 Caldiera, Giovanni

Oratio Johannis Calderie veneti habita in licentia conventus artium doctissimi viri Jacobi de Tirmo Inc. Etsi sepe alias maximis de rebus

15 juin 1424 [AG

n°601]

Discours pour le doctorat en arts de Jacobus de Turino

- Udine, Bibl. Com., FM, 1335 (176), ff. 538-540 - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 51r-52r Inédit

88 Caldiera, Giovanni

Oratio Johannis Calderie veneti in conventu artium et medicine Antonii de Rodigio Inc. Si quid ammodo mihi verendum putem

15-16 juin 1426

[AG n°655 et 656]

Discours pour le doctorat en arts et médecine par Antonio de Rodigio

- Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 71r-72r Inédit

89 Caldiera, Giovanni

Oratio habita a Johanne Calderia veneto in conventu legum Albani Maureceni unite universitatis legistarum Rectoris et Michaelis Maureceni eius fratris Inc. Si qua ingenii prestantia in eruditissimo quovis homine

(1424 ?)

Discours pour le doctorat dans les deux droits d’Albano Morosini, recteur du studium, et de son frère Michele Morosini

- Camaldoli, Archivio del Sacro Eremo, 1201, ff. 73v-75r - Udine, Bibl. Com., FM, 1335 (176), ff. 540-543 - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 73v-75r

Inédit

90 Caldiera, Giovanni

Oratio in principio studii 1424 Inc. Non sum nescius, Magnifici presides

18 octobre 1424

Discours d’inauguration de l’année académique du studium des artistes et des médecins

- Udine, Bibl. Com., FM, 1335 (176), ff. 543-549 - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 75r-79r

Infra, vol. 1, texte H

91 Caldiera, Giovanni

Oratio Johannis Calderie in acceptatione officii rectoratus Inc. Si nostrorum veterum instituta

1425

Discours d’investiture comme nouveau recteur du studium des artistes et médecins

- Udine, Bibl. Com., FM, 1335 (176), ff. 549-551 - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 79r-80r Inédit

92 Caldiera, Giovanni

Oratio habita a Johanne Calderia in licentia Bartolomei Sophilici super aula episcopali Inc. Si laudatissimi huius preclarique facti

1423-1425 ?

Discours pour la licentia de Bartolomeus Sophilici (en arts et/ou en médecine)

- Udine, Bibl. Com., FM, 1335 (176), ff. 552-558 - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 80r-81r Inédit

93 Caldiera, Giovanni

Cum rectoratus insignia eidem Albano conferrentur, oratio habita in cathedrali ecclesia Padua Inc. Quamquam in perorando hic cathedralis locus

1423-1425 ?

Discours pour l’investiture d’Albano Morosini à la charge de recteur du studium des juristes

- Camaldoli, Arch. del Sacro Eremo, 1201, ff. 207r-208r - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 81v-84v Inédit

Page 36: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  35  

94

CAVAZOLLI, Niccolò ? (docteur en arts)

Pro conventu doctoris novelli sermo Inc. Non ignoro magnifici patres ac doctores egregii

mai-juin 1416

Discours d’investiture de Niccolò Cavazolli comme recteur des artistes33

- Venise, Marc., Marc. Lat. XI 123 (4086), ff. 11r-11v Inédit

                                                                                                               33 Le discours indique que le nouveau recteur succède à Thomas Pedemontensis, un individu qui apparaît avec ce titre sous le nom de Thomas Masellus Saccens de Pedemonte dans Brotto-Zonta 1970, entre août 1415 et mars 1416 (vol. 1, n°348, 369) : c’est Nicolaus de Cavazollis de Vincentia qui est présenté comme le nouveau recteur dans un acte de graduation du 13 mai 1416, plus précisément lors de la licence de Thomas de Pedemonte (ibid., vol. 1, n°372), suivie de son doctorat le 8 juin (ibid., vol. 1, n°376). Il est possible que le discours ait été prononcé à l’occasion du doctorat de son prédécesseur (ce qu’indiquerait le titre du discours).

Page 37: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  36  

95

DONATO, Pietro (licencié puis docteur en arts et en droit canonique)

Oratio in exequiis domini Francisci Zabarellae Inc. Etsi ex omnibus unus minime sim [var. Etsi unus ex omnibus minime sim]

18 octobre 1418

Oraison funèbre pour les funérailles du cardinal Francesco Zabarella, docteur dans les deux droits, décédé le 26 septembre 1417

- Berlin, SPK, Lat. F° 557, ff. 154v-159v - Berlin, SPK, Lat. F° 613, ff. 100r-102r - Berlin, SPK, Lat. F° 667, ff. 79r-82v - Bruxelles, Bibl. Royale Albert Ier, II.1443, ff. 194r-

196v - Camaldoli, Archiv. del Sacro Eremo, 1201, ff. 85v-92v - Catane, Bibl. Riunite Civica e A. Ursino-Recupero,

Civico A.38 - Dresde, Sächsische Landesbibl., App. 2282, ff. 110r-

116r - Florence, BNC, Magl. VII.1095, ff. 58v-62r - Florence, BNC, Rossi-Cassigoli 372, 1, ff. 10r-17r - Florence, Ricc., 976, ff. 3r-5v. - Fribourg-en-B., Universitätsbibl., 159, ff. 23r-26r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm 5354, ff. 309r-

312r - Oxford, Bodleian Lib., Bywater 38, ff. 92r-99r - Pise, Bibl. Cateriniana, 37, ff. 71v-76r - Reggio Emilia, Archivio di Stato, Bibl. M.b.4, ff. 32v-

34r? (Inc.: Etsi unus ex omnibus sim) - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 121r-125r - Sankt Paul im Lavanttal, Stiftsbibliothek, 79/4, ff. 82v-

84v (Inc: Quod si unus ex omnibus) - Sienne, Bibl. Comunale, H.VI.26, ff. 71r-75v. - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 171-180 - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, ff. 50v-53r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, ff. 23v-25r - Udine, Bibl. Comunale, FM, 1076, fasc. 31 - Udine, Bibl. Comunale, FM, 1334, ff. 116r-121r - Cité du Vatican, BAV, Ottob. lat. 3021, ff. 46r-49v - Cité du Vatican, BAV, Vat. lat. 3923, ff. 16v-34v - Cité du Vatican, BAV, Vat. lat. 5622, ff. 175r-182v - Cité du Vatican, BAV, Vat. lat. 6176 - Venise, Marc., Marc. lat. XI.101 (3939), ff. 51r-55r

Mitta-relli 1779, col. 1231-1237

Page 38: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  37  

96

FORLÌ, Jacopo da [della Torre, Giacomo] (docteur en médecine et en arts)

Oratio Jacobi de Forlivio pro domino Lauro Bragadino in conventu eius Inc. Cum varietatem etatum nostrarum que mihi plurima semper visa est

c. 1400-1414

Discours de remise des insignes doctoraux en médecine à Lorenzo Bragadin

- Cité du Vatican, BAV, Vat. lat. 5223, f. 163r-163v Inédit

97 Forlì, Jacopo da

Medicina artium preclarissima Inc. Hactenus, viri egregii c.140934 Discours d’inauguration

d’un cours de médecine - Cité du Vatican, BAV, Vat. lat. 5223, ff. 163v-165v

Agrimi - Criscia-ni 1988, p. 263-273

98

GOZADORI, Bartolomeo (docteur en médecine)

Oratio ad dandum insignia Inc. Esset urbanum ne infitior conscripti patres honestum sermonem pro viris gravibus

c. 1392-140535

Discours de remise des insignes doctoraux en médecine

- Florence, Ricc., 784, ff. 167v-168r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 5350, f. 123v-124r - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 17-19

Inédit

99

HEIMBURG, Gregor (docteur en droit canonique)

Oratio pro petendis insigniis doctoratus canonici Inc. Quamquam ex plurimis causis, patres celeberrimi

c. 1430 Discours de pétition des insignes doctoraux en droit canonique

- Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 504, ff. 313v-314r

Joachi-msen 1891, p. 302-303

100

MARCELLO, Pietro, évêque de Padoue (docteur dans les deux droits)

Oratio domini Petri Marcelli episcopi Patavii in domini Johannis de Montesbarocio rectoratu habita Inc. Amplissimi patres et viri egregii

1417

Discours pour l’investiture du nouveau recteur du studium des juristes, Giovanni da Mombaroccio

- Berlin, SPK, Lat. F° 667, ff. 95v-96v Gallo 1988, p. 55-65

101

MARIN, Giovanni (licencié en arts, docteur dans les deux droits)

Inc. Preclare illud a maioribus nostris institutum video Reverendissimi patres

2 avril 1432 [AG

n°878]

Discours de remise des insignes doctoraux en droit au Vicentin Montorio Mascarelli

- Cité du Vatican, BAV, Vat. Lat. 5119, ff. 30r-32v Infra, vol. 1, texte I

                                                                                                               34 Cf. Siraisi 2004. 35 Sur Bartolomeo Gozadori da Mantova cf. Tommasi 1985.

Page 39: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  38  

102

Marin, Giovanni

Inc. Si hoc amplissimum dicendi et perorandi munus mihi defferri

7 mars 1436 [AG

n°1091]

Discours pour l’obtention de la licentia en droit canonique par Ermolao Barbaro36

- Cité du Vatican, BAV, Vat. Lat. 5119, ff. 20r-29r Inédit

103

Marin, Giovanni

Oratio pro danda licentia ascendendi cathedram doctoralem Inc. Solent nonnulli, magnifici presides reverendissimi patres ceterique viri insignes et ornatissimi qui officii huius rationem

8 novembre

1434 [AG

n°1023]

Discours pour l’obtention de la licentia en arts par Zaccaria Trevisan le Jeune

- Rome, Bibl. Angelica, 627, f. 164r-166r Inédit

104

MICHIEL, Agostino (docteur en arts et en droit canonique)

Augustini Michaelis oratio pro universitate Iuristarum in principio studii anno domini 1424. Padue Inc. Hoc in loco magnifici presides doctores excellentissimi

18 octobre

1424

Discours d’inauguration de l’année académique du studium des juristes

- Eichstätt, Universitätsbibliothek, st. 218, ff. 375-380 - Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 51r-52r Inédit

105

MONTE, Pietro del (docteur en arts et dans les deux droits)

? 29 mai 1430

Discours pour l’obtention de la licence en droit civil de Dietrich Forst, recteur du studium

- Padoue, Bibl. Universitaria, 541, f. 55r-55v - Cité du Vatican, BAV, Vat. Lat. 1694, ff. 35rb-36rb

(version révisée) Inédit37

106

Monte, Pietro del ? Fin 1430-

début 1431

Discours pour l’obtention de la licence en droit civil de Marco da Treviso38

- Padoue, Bibl. Universitaria, 541, f. ? Inédit

                                                                                                               36 Explicit : Edita AB. D. I. Marino Veneto et per eum recitata in licentia reverendissimi viri D. Hermolai Barbaro Romane Ecclesie dignissimi prothonotarii Padue presidibus iustissimis viris D. M. Dandulo et D. Natali Donato M.° CCCC°XXXVI° Marcii. 37 Extraits dans Sottili 1971, p. 48 et 50. 38 Sottili 1971, p. 48.

Page 40: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  39  

107

Monte, Pietro del ?39

Arenga ad dandum licentiam petendi insignia Inc. Nisi perspectam cognitamque haberem vestram solitam in me humanitatem

c. 1430-1440

Discours pour l’obtention d’une licentia en droit civil

- Padoue, Bibl. Universitaria, 541, f. 56r - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 11-16 Inédit

108

Del Monte, Pietro

Oratio in principio publicae disputationis quam fecit Paduae Inc. Si quis vestrum fortasse miretur amplissimi patres quid sit quod ego

c. 1432 Discours d’introduction à un dispute en droit civil

- Cité du Vatican, BAV, Vat. Lat. 2694, f. 33r Inédit

109

MOROSINI, Albano (docteur en droit civil)

Oratio habita ab albano Maureceno in suo conventu legum et in assumptione officii rectoratus Inc. Si pro huius loci dignitate ac eorum hominum prestantia

c. 1420-1430 ?

Discours de pétition des insignes doctoraux en droit civil et d’investiture comme recteur du studium des juristes

- Udine, Bibl. Com., Fondo Manin, 1336 (177), ff. 39v-40r

- Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), ff. 72v-73v Inédit

110

MOROSINI, Michele (docteur en droit civil)

Oratio habita a michaele Maureceno veneto in suo conventu iuris civilis Inc. Maxime vellem magnifici presides

c. 1420-1430 ?

Discours de pétition des insignes doctoraux en droit civil

- Udine, Bibl. Com., Fondo Manin, 1336 (177), f. 39r-39v

- Venise, Marc., Marc. Lat. XI 102 (3940), f. 72r-72v Inédit

111

NEVO, Battista del (docteur en médecine et en arts)

Oratio in laudem medicine Inc. Omnes qui ante me simili officio

c. 1417-1418 ?40

Discours d’inauguration d’un cours de médecine (pour son principium ?)

- Berlin, SPK, Lat. F° 613, f. 37r - Troyes, Bibl. Mun., 1531, ff. 445r-447r - Udine, Bibl. Arcivescovile, 70, f. 40a - Cité du Vatican, BAV, Ottob. Lat. 3021, ff. 6r-7r - Venise, Marc., Marc. lat. XI.102 (3940), ff. 51r-55r

Infra, vol. I, texte B

112

Nevo, Battista del

Baptiste Nevii vincentini oratio Inc. Si per statuta amplissimi ordinis medicorum licuisset

c. 1410-1420 ?

Préambule à un discours pour une dispute en médecine

- Cité du Vatican, BAV, Ross. 409, f. 36v Inédit

                                                                                                               39 Ludwig Bertalot (Bertalot 1990-2004, n°13199) attribue le discours à Pietro del Monte, mais selon Agostino Sottili (Sottili 1967-1972, vol. V, p. 346) l’auteur s’appellerait Michele et serait né d’un père toscan. 40 Zonta-Brotto 1970, vol. 1, n°422 : doctorat en médecine du vicentin Battista del Nevo, le 10 juillet 1417.

Page 41: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  40  

113

NIETHART, Matthäus (docteur en droit canonique)

Alia oracio ad petendum insignia doctoratus iuris canonici Inc. Quociens mihi ante oculos pono

20 août 1430 [AG

n°790]

Discours de pétition des insignes doctoraux en droit canonique

- Eichstätt, Staatsbibliothek, 186, ff. 212v-213r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 504, ff. 314r-315r - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 21-23

Sottili 1971, p. 61-63

114

PALMIERI, Francesco (licencié dans les deux droits)

Oratio pro universitate studii Paduani ad dominum Leonardum Cornelium Padue capitaneum Inc. Si quidem, pretor amplissime, admiratione quadam considerares

1434 [AG

n°1003]

Discours de célébration pour l’accession au capitanat de Padoue de Leonardo Caravello, au nom du studium des jurisites

- Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 265, ff. 187r-188v Inédit

115

POLENTONE, Sicco

Oratio ad collegium doctorum Juristarum civitatis Padue, Inc. Gratias habeo referre

18 juin 1435 [AG

n°1052]

Discours de remerciements pour l’obtention de la licentia en droit civil par son fils Modesto

- Naples, BNC, Vindob. 3160 (Già Vennesi 57), f. 1r-1v

Segar- izzi 1899, p. 72-73 /Müllner1899, p.163-164

116

RESTA, Giona (licencié en arts)

Oratio Jone de Restis Mediolanensis pro quadam sua exercitatio et disputatione in artibus Inc. Si pluris meam sententiam fecissem quam et amicorum

c. 1400-1418

Discours d’introduction pour une dispute en arts (excusatio)

- Venise, Marc., Marc. lat. XI.101 (3940), f. 58r-58v Inédit

117 Resta, Giona

Oratio eiusdem pro quadam alia sua disputatione Inc. Quamquam alias sepe hoc exercitationis laudata genere

c. 1400-1418

Discours d’introduction pour une dispute en arts (excusatio)

- Rome, Bibl. Cors., Nic. Rossi 229 (33 E 27), f. 26r-26v - Venise, Marc., Marc. lat. XI.102 (3940), f. 58v Inédit

118 Resta, Giona

Oratio eiusdem de laudibus philosophie in suo principio in artibus, Inc. Si novum aliquid et eruditissimis auribus

1er sept.1418 ?

[AG n°484]

Discours d’inauguration d’un cours sur le Traité de l’âme d’Aristote, pour son principium

- Rome, Bibl. Cors., Nic. Rossi 229 (33 E 27), ff. 26v-30r - Venise, Marc., Marc. lat. XI.101 (3939), ff. 55v-58r - Venise, Marc., Marc. lat. XI.102 (3940), ff. 58v-63r

Infra, vol. 1, texte J

Page 42: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  41  

119 Resta, Giona ?

Oratio eiusdem pro actione gratiarum Inc. Posteaquam expectationibus vestris gratum esse intelligo

été 1418

Discours de remerciement pour l’obtention d’une licence en droit civil

- Eichstätt, Universitätsbibliothek, st. 218, ff. 359-360 - Rome, Bibl. Cors., Nic. Rossi 229 (33 E 27), f. 30v41 - Venise, Marc., Marc. lat. XI.102 (3940), ff. 62r-63r

Inédit

120

TREVISAN, Zaccaria l’Ancien (docteur dans les deux droits)

Oratio Zacharie Trivisani nobilis veneti in doctorali et publico conventu Petri Marcelo episcopi Paduani Inc. Est verendum mihi

18 octobre 1413 [AG

n°304]

Discours de remise des insignes doctoraux dans les deux droits à Pietro Marcello, évêque de Padoue

- Naples, BNC, Vindob. 3160 (Già Vennesi 57), ff. 19v-21r

- Naples, BNC, XXII.39, ff. 22r-23v

Gothein 1937, VIII, p. 47-49

121

TREVISAN, Zaccaria le Jeune (docteur en arts puis dans les deux droits)

Oratio artium doctoris d. Zacharie Trivisani veneti patricii pro data licentia d. Johanni Marino in utroque iure principium, Inc. Animadverti sepius generosi ac iustissimi presides

18 décembre 1435 [AG n°1083]

Discours pour la remise des insignes doctoraux dans les deux droits à Giovanni Marin

- Cité du Vatican, BAV, Vat. Lat. 5119, ff. 40r-45r Inédit

122

Trevisan, Zaccaria le Jeune ?

Oratio de laudibus philosophiae Inc. Cum mecum loci huius amplissimi dignitatem atque magestatem <sic> animo volverem

8 novembre

1434 ? [AG

n°1023]

Discours d’inauguration d’un cours sur le Traité de l’âme d’Aristote, pour son principium en arts

- Rome, Bibl. Angelica, 627, ff. 162v-164r Inédit

123

Trevisan, Zaccaria le Jeune ?

Oratio pro gratiarum actione Inc. Etsi mihi grave ac laboriosum extiterit

8 novembre

1434 ?

Discours de remerciement pour son principium en arts

- Rome, Bibl. Angelica, 627, f. 164r Inédit

124

VENETO, Paolo (docteur en arts)

Oratio magistri Pauli de Nicolettis in lectoracione d. f. a[ntonio] Inc. Arbitrabar hac die gravissimi patres doctoresque

c. 1408-1429 ? - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 45v-46v Inédit

                                                                                                               41 La liste finale des remerciements individuels est manquante.

Page 43: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  42  

125 Veneto, Paolo

Principium magistri Pauli de Nicolettis super libros philosophorum Inc. Cum de natura rerum et de ratione

c. 1408-1429

Discours d’inauguration d’un cours de philosophie

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 38r-39r Inédit

126 Veneto, Paolo

Oratio magistri Pauli de Nicolettis in conventu magistri Christophori de Feltro Inc. Dum veterum codices mentisque arcana revolvo

26 octobre 1410 [AG

n°133]

Discours de remise des insignes doctoraux en arts à Cristoforo da Feltre

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 42v-43r Inédit

127 Veneto, Paolo

Oratio magistri Pauli de Nicolettis in licentia magistrorum Johanni de Mediolano et Pauli de Pisis Inc. Fecissem quod ex officio dignum erat

c. 1413-141542

Discours pour la licentia en théologie de Giovanni da Milano et Paolo da Pisa, tous deux frères Augustiniens

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 53v-54v Inédit

128 Veneto, Paolo

Oratio M. P. in conventu domini Io. Michael de Venetiis Inc. Gloriosum hunc tironem nostrum

18 déc. 1410 [AG

n°138]

Discours de remise des insignes doctoraux en arts à Giovanni Michiel

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 43v-44r

Frova-Nigri, 1998, p. 191-197

129 Veneto, Paolo Oratiuncula de studiorum ratione, Inc. Huius ingeniosi viri spectandi patres doctoresque egregii

c. 1408-1429

Discours d’exhortation aux études ? - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 46v-47r Inédit

130 Veneto, Paolo

Oratio magistri Pauli de Nicolettis in conventu domini Nicolai Contareni Inc. Hunc nostrum tempore adolescentem

11 juin 1410

[AG n°90]

Discours de remise des insignes doctoraux en arts à Nicola Contareno

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 36r-36v Inédit

                                                                                                               42 Zonta-Brotto 1970, vol. 1, n°271, 22 déc. 1412 : Paolo da Pisa est indiqué parmi les témoins, il n’est alors que bachelier en théologie ; ibid., n°358, 24 octobre 1415 : Giovanni da Milano est institué maître en lectures bibliques par Pietro Marcello.

Page 44: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  43  

131 Veneto, Paolo

Oratio magistri Pauli de Nicolettis quando fratrem Joannem de Fano fecit <l>ectorem conventus Padue Inc. Illos felices spectandi patres priscorum describit memoranda senectus

22 déc.1412

[AG n°272]

Discours pour l’accession de Johannes de Fano au grade de lecteur sententiaire (théologie)

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 42r-42v Inédit

132 Veneto, Paolo

Oratio magistri Pauli de Nicolettis in presentatione M. ab … de Fla Inc. Licet enim nostris temporibus

c. 1408-1429

Discours pour une collation de grade ? - Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 35r-35v Inédit

133 Veneto, Paolo

Oratio magistri Pauli de Nicolettis super libro de Anima, Inc. Humanarum divinarumque cognitio rerum quam philosophiam

c. 1408-1429

Discours d’inauguration d’un cours sur le Traité de l’âme d’Aristote

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 37r-38v Inédit

134 Veneto, Paolo

Oratio magistri Pauli de Nicolettis quam dedit fr. Aug.o ut postquam in eius gratiam lector Inc. Meorum laborum digna premia

c. 1408-1429

Discours pour l’accession d’un étudiant au grade de lecteur sententiaire (théologie)

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, f. 45r-45v Inédit

135 Veneto, Paolo

Oratio magistri Pauli de Nicolettis super libris philosophorum Inc. [Quoniam quidem intellegere et scire contingit]. Naturalem philosophiam ipsam esse illam preclaram

c. 1408-1429

Discours d’inauguration d’un cours de philosophie

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 49r-50r Inédit

136 Veneto, Paolo

Principium magistri Pauli de Nicolettis super libro de ge[neratione et corruptione] Inc. Novissime repetens dumc hunc ornatissimum locum ascenderem

c. 1408-1429

Inauguration d’un cours de philosophie sur le Traité de la génération et de la corruption d’Aristote

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 51r-52r Inédit

Page 45: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  44  

137 Veneto, Paolo

Oratio magistri Pauli de Nicolettis in presentatione M. Sodoma <sic> de ymmola Inc. Post illam singularem insignemque mundi productionem

12 juin 1408 ?

[AG n°19]

Discours de recommandation de Ludovicus Mongardis de Ymola au doctorat en arts ?

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 35v-36r Inédit

138 Veneto, Paolo

Oratio magistri Pauli de Nicolettis super libro de Anima Inc. [Bonorum honorabilium notitiam opinantes.] Philosophie naturalis prodigia relaturus

c. 1408-1429

Discours d’inauguration d’un cours sur le Traité de l’âme d’Aristote

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 44v-45r Inédit

139 Veneto, Paolo

Oratio magistri Pauli de Nicolettis super philosophia naturali et morali Inc. Philosophie nomen ait veterum concordia patrum

c. 1408-1429

Discours d’inauguration d’un cours de philosophie ?

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 47r-48r Inédit

140 Veneto, Paolo

Principium magistri Pauli de Nicolettis super libro cel[li] et mu[ndi] Inc. Sepe michi atque sepiusinsignes viri doctoresque egregrii dum creaturam sempiterno

c. 1408-1429

Discours d’inauguration d’un cours de philosophie sur le Liber celi et mundi du pseudo-Avicenne

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 52r-53v Inédit

141 Veneto, Paolo

Principium magistri Pauli de Nicolettis super libro de Anima Inc. [Bonorum honorabilium notitiam opinantes.] Tanta, spectandi patres, doctoresque egregii litterarum scientia

c. 1408-1429

Discours d’inauguration d’un cours de philosophie sur le Traité de l’âme d’Aristoire

- Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 50r-51r Inédit

142

[pseudo-Veneto, Paolo]43

Oratio magistri Pauli de Nicolettis in conventu domini Johannis Michaelis de Venetiis Inc. Securus honoris et glorie celsa conscendit qui se bonis moribus tantisque studiosis actibus

c. 1400-1430? ? - Rome, Bibl. Angelica, 1139, ff. 36v-37r Inédit

                                                                                                               43 Cf. Frova-Nigri 1998, p. 195, n. 24.

Page 46: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  45  

143

VIDALI, Caroto (écolâtre en arts, maître en grammaire)

Ad clarissimum virum Leonardum de Caravello Paduane urbis Prefectum pro doctissima universitate artistarum studii Paduani oratio Inc. Quantum prefecte illustris hodierno die ad me honoris delatum fuerit

1434

Discours de célébration pour l’accession au capitanat Padoue de Leonardo Caravello, au nom de la faculté des arts

- Rome, Bibl. Angelica, 627, ff. 168r-169r Infra, vol. 1, texte K

144

ZABARELLA, Francesco (docteur dans les deux droits)

In exsequiis et funere summi iuri utriusque doctoris domini Ioannis Ludovici de Lambertatiis civis honoratissimi Paduani ... oratio Inc. Doctor gentium cum esset . . . et veritate (1 Tim. 2:7 and Eccles 12:10). Luctum gravissimum patres optimi

1401

Oraison funèbre en hommage à Giovanni Ludovico Lambertazzi, docteur dans les deux droits

- Naples, BNC, V. E. 40, f. 10r-10v - Vienne, ÖNB, 5513, ff. 133v-134r Inédit

145

Zabarella, Francesco

Oratio in conventu domini Prosdocimo de Comitibus Padue et Johannis de Bononia eius socii Inc. Dum apparuerunt… Sacrarum codices scripturarum

29 mai 1398

Discours de recommandation de Prodoscimo Conti et de Giovanni da Bologna au doctorat dans les deux droits44

- Vienne, ÖNB, 5513, ff. 140r-141r Inédit

146

Zabarella, Francesco

Oratio in presentatione Simonis de Calcaneis de Regio coram rectore paduano Inc. Ecce Simon vir consilii…Virum consilii domini sermonem presentatum

c. 1391-1411

Discours de recommandation de Simone de Calcaneis de Reggio au recteur lors de sa licentia en droit canonique

- Vienne, ÖNB, 5513, f. 143r Inédit

147

Zabarella, Francesco

Oratio in presentatione domini Bartholomei de Regio pro examine iuris civilis coram rectore, Inc. [Et repletus est ?]

c. 1391-1411

Discours de recommandation de Bartolomeo de Reggio au recteur lors de sa licentia en droit canonique

- Vienne, ÖNB, 5513, f. 143v-145r Inédit

                                                                                                               44 Cf. Kohl 1983.

Page 47: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  46  

148

Zabarella, Francesco

Oratio in conventu iuris civilis Reginbaldi Paradisi de Capite Vacce Paduani Inc. Gloriemur in laude tua … Gloriemur felices cives omnes

c. 1391-1411

Discours de recommandation de R[eginaldus ?] de Capite Vacce au doctorat en droit canonique45

- Vienne, ÖNB, 5513, ff. 153r-154r et 199r-200r Inédit

149

Zabarella, Francesco

Oratio in conventu domini Jacobi de Alvarottis fratris Petri de Alvarottis Inc. Iesus vocavit Iacobum… Vocatio quam redemptor

Av. sept. 140946

Discours de recommandation de Jacopo Alvarotti au doctorat en droit civil

- Vienne, ÖNB, 5513, ff. 101v-102r Inédit

150

Zabarella, Francesco

Pro Andrea de Vicecomitibus generali humiliatorum in conventu Inc. Illustrissime stirpis Vicecomitum Mediolani laudes

17 août 1410 [AG

n°107]

Discours de recommandation d’Andrea Visconti, maître général de l’ordre des Humiliés47, au doctorat en droit canonique

- Pommersfelden, GSS, 168, ff. 138v-139r - Vienne, ÖNB, 5513, ff. 99v-100r Inédit

151

Zabarella, Francesco

Oratio in conventu Dini Pisauriensis Inc. Iuris consultorum sublimitatem patres optimi non tantum extollimus

c. 1409-1410

Discours de recommandation de Dino Raineroli de Pesaro au doctorat dans les deux droits48

- Londres, BL, Arundel 70, f. 74 - Milan, BA, D 93 sup., ff. 162r-162v - Munich, Universitätsbibliothek, F° 607, ff. 103v-104r - Pommersfelden, GSS, 168, ff. 140v-141r - Vienne, ÖNB, 5513, f. 95r-95v - Zeitz, Stifstbibl., F° 48, 225

Infra, vol. 1, texte M

152

Zabarella, Francesco

Oratio in conventu domini Ludovici de Rabatta Inc. Lex domini immaculata…De viro qui est eruditus in lege dei

2 juin 1409

Discours de recommandation de Ludovico da Rabata au doctorat en droit canonique

- Eichstätt, Universitätsbibliothek, st. 218, ff. 326v-327r - Vienne, ÖNB, 5513, f. 101r-101v Inédit

153

Zabarella, Francesco

Oratio pro conventu iuris canonici domini Johannis de Vogla Inc. Nobilitatem et excellentiam peritiae litterarum

12 septembre

1408

Discours de recommandation de Johannes de Vogla au doctorat en droit canonique

- Vienne, ÖNB, 5513, ff. 95v-96v Inédit

                                                                                                               45 Zonta-Brotto 1970, vol. 1, n°231, 24 janvier 1412 : un spect. milite legumque doct. d. Rambaldo de Capitevace cive paduano est mentionné parmi les témoins. 46 Ibid., n°48-49, 14 septembre 1409 : parmi les témoins Jacopo Alvarotti est déjà présenté comme docteur en droit civil. 47 Cf. Girgensohn 2001, p. 144. 48 Zonta-Brotto 1970, vol. 1, n°37, 3 août 1409 : parmi les témoins est mentionné un Dyno de Pensauro déjà docteur en droit civil.

Page 48: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  47  

154

Zabarella, Francesco

Peticio in conventuandi Inc. Precepta mea pacem apponent tibi… Omnes qui aliquid elocuturi sunt monet apostolus Petrus ut loquantur

c. 1391-1411

Discours de recommandation au doctorat en droit ?

- Vienne, ÖNB, 5513, ff. 132v-133r Inédit

155

Zabarella, Francesco

Presentacio etc. Recommendatio Inc. Omnes qui in esse

c. 1391-1411

Discours de recommandation au doctorat ou à la licentia en droit ?

- Vienne, ÖNB, 5513, ff. 145r-146r Inédit

156

Zabarella, Francesco

Recommendatio licentiandi Inc. Petrus surgens cucurrit… Ut in honorem nobilis et egregii viri domini Petro de Alvarottis

c. 1391-1401 ?

Discours de recommandation de Pietro Alvarotti à la licentia en droit ?

- Vienne, ÖNB, 5513, ff. 146v-147r Inédit

157

Zabarella, Francesco

Oratio in conventu dominorum Bernardi et Francisci de Catalonia in civili Inc. Premia dona et honorem multum accepistis … Creata queque patres optimi fore

août 1409

Discours de recommandation de Bernardo et Francesco de Catalonia au doctorat en droit civil

- Vienne, ÖNB, 5513, ff. 117v-119r Inédit

158

Zabarella, Francesco

Oratio in conventu u. i. domini Adae de Cladegnona de Sicilia Paduae Inc. Primum hominem Adam legimus adeo formatum plenum virtutibus

19 février 1410

[AG n°71]

Discours de recommandation d’Adamo da Caltagirona au doctorat dans les deux droits

- Eichstätt, Universitätsbibliothek, st. 218, ff. 325v-326v - Vienne, ÖNB, 5513, ff. 96v-97r Inédit

159

Zabarella, Francesco

Oratio in conventu iuris canonici Petri de Miliis Brixiensis abbatis S. Zenonis filii u. i. doctoris Philippini consiliarii ducis Mediolani Inc. Propter hanc sapientiam habeo claritatem et honorem

29 septembre 1409 [AG

n°51]

Discours de recommandation de Pietro de Migli au doctorat en droit canonique

- Vienne, ÖNB, 5513, ff. 98r-99v Inédit

Page 49: Culture humaniste et rhétorique cérémonielle à l’université de … · 2013-12-17 · Clémence REVEST CULTURE HUMANISTE ET RHÉTORIQUE CÉRÉMONIELLE À L’UNIVERSITÉ DE

  48  

160

Zabarella, Francesco

Oratio Franc. Zabarellae in conventu iur. civ. Richardi Inc. Sapientia et scientia data sunt tibi … Divinarum scripturarum eloquentissimus reserator

c. 1391-1411

Discours de recommandation d’un certain Richardus au doctorat en droit civil

- Vienne, ÖNB, 5513, ff. 148r-149v Inédit

161

Zabarella, Francesco

In conventu iuris canonici domini Fantini Danduli de Venetiis Inc. Si quid umquam patres optimi maximo desiderio expetivi

14 juillet 1407

Discours de recommandation à Fantino Dandolo49 au doctorat en droit canonique

- Cracovie, Bibl. Jagiellonska, 519, f. 98 - Londres, BL, Arundel 70, f. 5 - Londres, BL, Harley, 2268, f. 22r-22v - Milan, BA, D 93 sup., ff. 163v-164r - Milan, BA, P4 sup., ff. 33v-34r - Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm. 504, ff. 299v-300r - Munich, Universitätsbibliothek, F° 607, f. 5v - Stuttgart, WL, HB.VIII.26, ff. 24-25 - Tübingen, Universitätsbibliothek, Mc 70, f. 57r-57v - Vienne, ÖNB, 5513, f. 95r-95v

Infra, vol. 1, texte L

162

Zabarella, Francesco

Oratio in presentatione Simonis de Calcaneis de Regio ad privatum examen iuris canonici Inc. Vetustum dicendi morem pater ac presul reverendissime si attingere temptavero

c. 1391-1411

Discours de recommandation de Simone de Calcaneis de Reggio à la licentia en droit canonique

- Vienne, ÖNB, 5513, ff. 142r-143r Inédit

163

Zabarella, Francesco

In presentacione domini Baptiste de Euglechis de Rabatha, Inc. ?

c. 1391-1411

Discours de recommandation de Baptista de Euglechis da Rabatta à la licentia ou au doctorat en droit

- Vienne, ÖNB, 5513, f. 101r Inédit

164

Zabarella, Francesco

Oratio in conventu domini Angeli de Rotu in logica, Inc. (?) dedi beretum

c. 1391-1411

Discours de recommandation d’Angelus de Rotu au doctorat en logique

- Vienne, ÖNB, 5513, f. 138r-138v Inédit

                                                                                                               49 Cf. Girgensohn 2001, p. 139.