Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

50

Transcript of Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

Page 1: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 1/50

Page 2: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 2/50

Page 3: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 3/50

Enfin, nous tenons à rendre un vibrant hommage à tous ceuxqui, de près ou de loin, hommes et femmes, nous ont aidé,

notamment L’ L’ L’ L’Ë ËË Ëao ao ao ao  Laε εε ε  maô ôô ô  a n At Qadi. C’est grâce à cesinconnus pour les uns, ces honnis pour les autres, tous gardiensdu temple des aïeux, que nous esquissons une jonction intergénérations, ne serait-ce que par l’éveil des mémoires à traverscet inventaire épars, certes incomplet, mais nécessaire à lafixation d’un certain vocabulaire de la nature qui tend às’éparpiller pour disparaître à jamais, du fait de réorientation de

ressources de vie et du changement sociologique impliqués parl’avancée technologique universelle. Nous exprimons aussinotre gratitude à notre ami, feu MAMMA Hocine pour sonapport en tous points de vue, notamment son soutien moral quiest des plus précieux.

La transcription adoptée, dans ce présent recueil, obéit à laconvention orthographique arrêtée par la majorité des

linguistes Amazigh actuels. Cependant, nous tenons à rappelerau lecteur, que dans tout les cas de figure, nous avons transcritle mot sur sa base phonétique: une lettre égale un son, sauf dans le cas de tension où la consonne se double.

Omar KERDJA.Amar MEGHNEM.

Remarques :

1°) La vélarisation que nous considérons de haute utilité, étant ce qu’ellereprésente comme signifiant dans un mot prononcé en kabyle, nous avons jugé, en dépit des orientations de l’INALCO, de la garder. Peut-être un jour l’occasion nous sera donnée pour plaider son maintien. Nonobstantdans cet ouvrage, elle est représentée par un ‘w’ en exposant.2°) Les mots suivis d’un astérisque, moins d’une dizaine, sont du domainedu néologisme proposé par nous. 

A mon ami Hocine. C’est dans la douleur que j’écris ces brèves

lignes pour te les dédier ce jour même (23 décembre 2005) où

Page 4: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 4/50

 j’ai appris avec grand accablement ta disparition tragique. Unedisparition subite due à l’inconscience qui, malheureusement,

prend des proportions alarmantes avec des chauffardsinconscients, inhumains et criminels.Repose en paix, mon ami. Ta silhouette, surtout ta générosité etta douceur sont à jamais gravées dans ma mémoire. 

O. Kerdja.

Petit lexique des sciences de la nature.

ALPHABET - AGEMMAY 

Page 5: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 5/50

Asekkil Isem - is Azal - is Amedya

A - AΓ ô a - A - Amawal

εεεε  - εil - ε - AεiwenB - AggaΓ   - B - Bibb

B -AzenzaΓ  

- V - Abzim

BW ,Bw  - AnΓ i - B - Ibwa neγ  Ibwa

C - Ca - Ch - Cilmum

à - Yeč - Tch - Ačamar

D -AggaΓ   - D - AdayninD -

AzenzaΓ  - Lmedwed

V - Dar - Iv 

E - Ilem - E -Iles

F -Fa -F -Ifri.

G -Aggaγ   -G -Aggur

G -AzenzaΓ  

- G - Agaεmir

GW, Gw - AnΓ i - AnΓ i -As`gwen ; As`gwen

O - Yeg - Dj - Ajeooi`g

H - Ha - Rauque - Hraw

¨¨¨¨Ë  - Ë a -Guttural

- Aêerfi

I - T iΓ ri - I - Ilili

J - Ja - J - InijelK - Ka - KaggaΓ  

- Ibki

K - Ka - KazenzeΓ  

- Ame`ksa

Kw - Kwem - KanΓ iAggaΓ  

- Akw 

`Kw - `Kwem -K AnΓ i - Ta`kwessart .

M - Ma -AzenzaΓ  

- Lemri

N - Na - M - ImensiL - La - N - Amendil

Q - Qil - L - Aqeô dac

Qw - Qw - - Aqwô ab;Aqweô ab.

Γ , γ  - Γ ar - AnΓ i - IΓ i

Γ , γ  - Γ w  - GhouAnΓ i

- AlΓ wem ;Alγ wem

R - Ra - R - Irden

Ö  - Rar - R Ufay - Ijiô mev S - Sa- Sa - S - AsawenÜ - Sar - S Ufay - TavsaT - Ta - T

AggaΓ  - Inta

T - Ta - TAzenzaΓ  

- Itri

¨Ï - Tar - T Ufay- Taduî Ţ - Yeţ - Ts - Tideţ 

U - UΓ lu - Ou - Bururu

X - Xa - Kh - Axelxal

Xw - Xw - Kh(AnΓ i)

- Axweleno .

W - Wa - W - Tawla

Y - Ya - Ya - Tayu`ga

Z - Za - Z - Tazitmaè - èar - Z Ufay - Taéudla

Ž - Yez - DZ - Tirrežžaf 

Petit lexique des sciences de la nature.

Page 6: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 6/50

Page 7: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 7/50

Page 8: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 8/50

Reptiles : Ibel ê êê ê ekkac.

Caméléon commun (Chamaeleo vulgaris) Tata ; Tayu.Couleuvre de Montpellier ( Malpolon Monspessulanus) Azrem.Cobra d’Egypte ( Naja haje) Afiγ eô .

Fouette-queue (Uromastyx acanthinuus) Agezrem.

Grand sylvain ( Limenitis  populi) Ahufiw.

Lézard ocellé ( Lacerta lepida ou L. agilis) Amulab (pl : Imulab ; Imulaben) ; 

taqlit (pl : tiqlitin).

Lézard d’Algérie (Psammodromus algius) Tazermemmuct.

Orvet ou Serpent de verre ( Anguis fragilis) Aneccab.

Salamandre commune (Salamandra) Taydest ; Ti`gdest.Scinque ocellé (Chalcides ocellatus) Tabellaêlaêt; Tabelleêluêt

Tarente ou Gecko des murailles (Tarentola mauratanica) Tanejdemt n-lêiv ; tazelmummit. .Trinton de poiret ( Molge) Ta`gdest bwaman (Ta`gdest n Waman).Tortue d’Hermann ou de terre (Testudo Hermannus) Ifker bwa`kal (Ifker nWa`kal) ; ifker (pl : ifkriwen).Tortue verte (Chelonia mydas) Ifker bwaman (Ifker n waman).Tortue de mer : ikfar n djbhar (Rif) ; lefkrun (Mogador).

Vespertilion murin (Vespertilio murinus) Azuγ nennay; Amčuôô ay .

Vipère aspic; serpent Talafsa ; Ifiγeô (pl : ifaγô iwen) ; talkumayt ;tifiγô a (pl : tifaγô iwin).Vipère à cornes (Cerastes cerastes) Amgel ; Tacelt .

Amawal amezyan n tusniwin n u`gama.

Batraciens : ijgamurda. * 

Crapaud de Maurétanie ( Bufo mauretanicus) Imejqelleb; Amqeô quô -abaεli ; alefsa (pl : ilefsiwen).

Grenouille terrestre ou rousse ( Rana temporaria) Aγ eôô i (pl: Iγ eôô an) ; a`gru ;uglu (Tazarin).Genouille verte ( Rana esculenta) Aliga.

Rainette (Chiromantis xerampelina) Lla-gwergra; Tamqeô quô t;Tamqeô qaô t.

Rainette verte ( Hyla arborea) Timqeô qeô tTétard Aberdedduc (Pl : Iberdeddac). 

* Néologisme composé ajgu d’où ajgu bwaε rur , et du verbe

amured (ramper).

Petit lexique des sciences de la nature.

Page 9: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 9/50

Page 10: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 10/50

Page 11: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 11/50

Page 12: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 12/50

Page 13: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 13/50

Page 14: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 14/50

Page 15: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 15/50

 Chevreau (m) ; Chevrette (f) Iγ id (pl : Iγ iden) ; ahuk ; iγejd; Tiγ ideî (pl : Tiγ idtin) ; Aεetriq (Aurès). Chien (m) ; Chienne (f) Aqjun ; I`gdi ; Aydi (pl : Ivan) ; iqzin ; Taqjut,Tigdip ; Taydiţ. Chien de chasse Aslugi.Chiot Abaô huc (pl : Ibeô hac).Coq Ayaziv (pl : Iyuzav) ; afullus.

Dinde Azuxzux.Dromadaire  Amehri. 

Genisse d’un an Taεejmiî (pl : Tiεejmav) ;Ta`genduzt (pl :Ti`gendyaz) ; Tawemmap ; tamuwwat ; tamwat (pl :tamwatin). 

Hase Tawtult (pl : tiwtal); Tamérouelt.

Jument Ti`gmert.

Lapin (m) Lapine (f) Awtul (pl : Iwtal).

Mouton I`kerri (pl : A`kraren) ; A`kessas;aêuli..Mulet (m) ; Mule (f) Aserdun (pl : Iserdyan) ; Taserdunt (pl :Tiserdyan ; tiserdant).

Pigeon (m) ; Pigeonne (f) Itbir (pl : Itbiren) ; Titbirt (pl :Titbirin).Porc A`kinuz. 

Poulain (m) ; Pouliche (f) Ajêiê (pl : Ijêiêen) ; Tajêiêt (pl :Tijêiêin).Poussin Ifillus (pl : Ifillusen) ; ačičaw.Poule Tayaziî (pl: Tiyuzav) ; tafullust(pl : tifullusin ; ifullusen) (Mtougga). Tauracin amwaî.

Amawal amezyan n tusniwin n u`gama.

Taureau Aεerrum ; Aramul ; Asaxuc(pl : Isuxac) ; isigg.

Vache Tafunast (pl : Tisita ; Tistan) ; afunast (pl : tifunasin). Veau Aεejmi (pl : Iεejmiyen) ; A`genduz (pl :I`gendyaz) ; igiz (pl : igayzen ; igayzen) (Ntifa).

Petit lexique des sciences de la nature.

Page 16: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 16/50

Page 17: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 17/50

Petit lexique des sciences de la nature.

Oleastre : aêeccad; aéebbuj (Rif ).

Olivier cultivé (Olea europea. L.) Amil; Amurga; Taêatimt; Tazemmurt (pl:Tizemrin); teêatimt.Oranger (Citrus sinens. L.) Tačinap Orme (Ulmus minor. M .) Tulmuţ ; ulmu (K).

Palmier des Canaries Usser-igezdenPalmier-dattier Tabinewt ; Tazaneţ ;Tazdayt ; tazvayt (A. Ndhir ; tazzart(Berabers, Touareg); afrux (Sous) ; tazvayt (Berabers).

Palmier nain ou Palmier doum ( Hyphaene crinita) Eddum ; Ferεun ; Ussel ;Usser ;  êagzemt (Chenoua) ; igezdem (A. Ndhir) ; igzdem (A.

Sadden) ; ayeééomt (Béraber) ; tigezvemt (pl : tigezvam ) (Indouzal ;

Tagountaft) ; tigezdemt (pl : tigozdam) (Tagounataft) ; tigeéven (Ichqern ;

Zemmour) ; Pgezven (Izayan) ; tignav ( ) [masc. Agniv] ; tiiévemt(Iguerrouan) ; tiizemt (B. Halima) ; tiznirt (Ntifa ; Mtougga ; Imeghran ; A.

Baamran).Pêcher (Prunus persica. L.) Lxux ; Taxuxt ; Taxuxeţ. Peuplier blanc (Populus alba. L.) Asγ eô sif amellal

Peuplier tremble (Populus tremula. L.) Asef ûaf ; Aleclac ; sef ûaf .Pin Ïayia (Iguerrouan).Pin d’Alep : ameléi (B. Snous); thuya (Ntifa; A. Messad); ô awray (sud

oranais).Pin pignon ou Pin parasol(Pinus pinea.L) Ioenoen ; Tazenbit;Tazumbiţ.Pistachier (Pistacia vera. L. ( pistacia terebenthus))¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨Ëejji ; igg (pl: aggiwen) (Ntifa) ; ijj (pl: ajjiwen) (Izayan).Poirier commun (Puris communis. L.) Ifires ; Tifirest

Pommier sauvage ( Malus sylvestris. M .) TaţţeffaêtPrunier (Prunus cerasifera. L.) Tabeô quqt

Robinier faux-acacia ( Robinia pseudoacacia.L) Abseγ  ; A`gawus; Oilmun; lkasis ; Tacilmut; taddut (A. Baamran) ; tamat (Tlit). 

Sapin de Numidie ( Abies numidica. L.) TumertSaule des vanniers ou Osier vert (Salix viminalis) Tuééimt.Saule blanc ou S. argenté (Salix alba. L.) Isemlel ; Tafsent ; Tamlilt.

Amawal amezyan n tusniwin n u`gama.

Sumac des Corroyeurs ( Rhus coriaria) Aweffaô ; Tawlezza.

Tamarinier (Tamarindus indica) Imimun ; Meqdeε-siq. Térébinthe (Terebinthe pistacia. L.) Ibejji ; igg (pl:aggiwen).Thuya de Berbérie (Tetraclinis berberica) Amelzi ;Tagergaε.Thuya à gomme sandaraque : azuka (Ihahan).

Page 18: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 18/50

Page 19: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 19/50

Petit lexique des sciences de la nature.

Les arbrisseaux : Tiqilac. 

Calycotome épineux ou Genêt épineux (Calycotome spinosa) Azezzu ; Azzu; Uzzu ; azezzu (B. Iznacen) ; azzu (Rif ); ccdida (A. Seghrouchen).Cedratier (Citrus medica cedrata) Megergeb ; Nafac.Célastre orixa (Othera orixa)  Taseγγ aô .Chèvrefeuille ( Lonicera kabylica) Tiski ; Tuga n tγ eîîen.Chèvrefeuille : busruruv. (A.Ndhir) ; qab n igayzen (Ntifa) ; ticki (A.

Wawzgit).

Ciste à feuilles de sauge (Cistus salvioefolius) Tamezzirt.Ciste hérissé (Cistus hirsutus) Butwunas.Ciste de Montpellier (Cistus monspeliensis) Tuzzalt .Citronnier (Citrus limonia) Talimep.Colinque ou Chicotin (Cucumis colocynthis) Aêeôvel.

Eglantier ( Rosa canina.L.) Tiεfeô t ; tixfeôt (A. Ndhir).

Ephedra ou Uvette ( Ephedra nebrodensis) Alelga ; Arzum; Busemman ;

Busennan ; Timaεyaô t.Epine-vinette ( Berberis vulgaris ) Aô γ is ; Atiéaô ; Usmic.

Garou ou Sainbois ( Daphne gnidium) Aleééaé ; inif (Ida Gounifid). Groseillier à maquereau ( Ribes grossularia) ImiltenGenêt ep. : tiéit. (B. Halima).

Jujubier nain Tazegg°art.Jujubier sauvage ( zizyphus lotus) : azuggwar (Zemmour) ; azeggur ;azeggwar (Sous, Beraber) ; tabekat (Touareg).

Lentisque (Pistacia lentiscus) Tidekt ; Imidek ; favis ( ) [bu fatis ?] ;fadis (B. Iznacen ; A. Seghrouchen) ; favis (pl : ifavisen) (B. Izanacen ; A.

Seghrouchen ; Chenoua) ; afavis (B. Salah); itk ; titkt (Ntifa).

Amawal amezyan n tusniwin n u`gama.

Romarin( Rosmarinus officinalis.L.) Aklel ; Amezzir ; Ayazir ; Azir ; Iklil ;

Tuzala ; Uzbir ; tuzala (B. Snous) ; tuzzalt (B. Menacer).Ronce ( Rubus loganobaccus. L.) Inijel (pl : Inijwal) ; Tajelt.Ronce [diverses variétés de…] : habeγu (Aurès) ; agulif ; anecfal ;asennan irεaman (A. Baamran) ;ûarremu (Zemmour) [du latin sarmentum : sarment] ; tabγa.

Tamaris ou Tamarix (Tamarix gallica. L.) Amemmay ; Tarfa ;  afersig(igliwa) ; amay ; amemmay (K) ;

tamimayt (Zemmour) ; tammayt (Achtouken).Vigne à raisin de table ou commune (Vitis vinifera) Asbeô bwi ; Tafeôô ant ;Tennada ; Tizuô it.

Page 20: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 20/50

Page 21: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 21/50

Page 22: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 22/50

Page 23: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 23/50

Page 24: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 24/50

Page 25: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 25/50

Page 26: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 26/50

Page 27: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 27/50

Page 28: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 28/50

Page 29: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 29/50

Page 30: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 30/50

 Vipérine commune ou Langue d’oie ( Echium vulgare) Ajeooig n tzizwa ; Ilesfunas ; Iles n wezger ; Iles waruy ; iles ugenduz. 

Vulpin des champs ( Alopecurus agrestis) Baô eγ -zaεkuk. 

Zilla ( Zilla spinosa) Aludez; Uf îazen.Zygophylle ( Zygophyllum cornutum coss) Bugriba.

Amawal amezyan n tusniwin n u`gama.

Lexique par ci par là : Amawal sya u sya. 

Aboiement : ase`glef (dans le sens d’ameuter) ; tamuγt ; tannigt.Aboyer : shuy ; ashewhew.

Abîmer, altérer (pour un fruit) Fuεdes.Acétate de cuivre Cenğaô .Acide Taγ uzt.Acide sulfurique Fateryul (dérive-t-il de vitriol ?).Acre Azeffar.  Adenocarfus a.: urzir (A. Zimmer).Aiguille (feuillage) Ase`gnin ; A`gnay.Algues (espèce d’….fines) : tijuttuî (Agadir ; Mogador) ; tiéîa.Alternée (feuille) Tanza ; Tinéi.Alun Aéaôif .Amande (graine contenue dans le noyau) Izni (diminutif : tiznit) (pl: Iznan)Amande d’un noyau, surtout d’une noix: ennuwa, tannunayt (B. Snous ;

B. Iznacen).Amande obolongue de couleur blanche du fruit l’arganier : tiznint

(Ihahan) ; tiznin (Achtouken ; Ida Ou Tanan, It Ahmed).Amandes: lluz.Amidon Aγ eôô i .Animal dépourvu de cornes: agunav.Animalcule: tilkit n iselman (pou des poisons, parasite qui s’accrocheprès des poisons).Anus du poisson: asud (iswad).Apre Imcekkem.

Arbouse : baxennu .Arbre (énorme) : ase`klu (pl : isu`kla).Arbre [jeune] Aleccac.Arbre [végétal] Adda`g ; Ase`klu.Arbre desséché Aqajdaô .Arbre épineux : irgel (A. Messat) ; igriz (Achtouken) ; idγem (A.

Wawezgit) ; tafifra (Mtougga) ; tifacict (A. Wawzgit).Arbre qui manque de fruits (pour cause de sécheresse) Amvaq.Petit lexique des sciences de la nature.

Page 31: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 31/50

Page 32: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 32/50

Page 33: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 33/50

Page 34: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 34/50

Page 35: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 35/50

Page 36: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 36/50

Page 37: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 37/50

Page 38: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 38/50

Page 39: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 39/50

Page 40: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 40/50

Page 41: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 41/50

Page 42: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 42/50

Vérole [Personne marquée de la petite….] : aêaôbac (adj.).Vérole noire Ti`killect.Petit lexique des sciences de la nature.

Verrue Tifivli ; tafavla ; tafura, tafuri (I. Oumezdakal, Ihahan). Vertiges, étourdissements Timlella (coll.fém.pl.) ; imeğdiwen(coll.m.pl.) ; timellilay (coll.fém.pl.).

Alteqqi est une maladie ressemblant à abiba. 

Amawal amezyan n tusniwin n u`gama. 

Corps humain : Tafekka n wemdan.Abdomen : Aεnan. Anus : ddibuô ; tamunni (pl : timunniwin) ; Taxna.Articulation : Taêekka. Avant-bras : taγanimt n ufus.Bas du dos : tazlaft n tadawt.Bave (coll.m.pl.) : ildain ; ileééaéen (coll.m.pl.).Boiteux : aô ejdal.

Bosse : Taεrurt (tiεrurin) ; tayut (pl : tayutin).Bouchée : taketmit (pl : tiketmay).Cal: tilfext; tacelfuxt (pl: ticelfax).Cartillage: Agergis.Côlon: Afeγdan (Aurès). Collostrum : Adγ es.Diaphyse : Taγ animt n y iγ es.Douleur : taqôiêt Email : Aγ aôô i.

Épine dorsale: Asenûul ; izdi n tadawt ; izvi n tadawt.Etre flasque : asus.Fémur : Taγ ma.Fontanelle : Amelγ iγ ; Imileγ ; Lyafuxa.Glande (salivaire par exemple) : Tawressut (pl : Tiwressuyin).Grosse fesse : Awjay (pl : Iwejjayen).Humérus : bu-adif.Hymen (membrane) : Tindert.

Hypocandre : Lexwa.Joue, mâchoire : amargas (pl : imargasen).Larynx : Agerjuj.Mamelon (du sein) : Tikilbit.Mèche de cheveux : tin`get ( ).Amawal amezyan n tusniwin n u`gama.

Menton imberbe, menton : taqesmart (pl : tiqesmarin).Moelle : Adif.Muscle : Afelluj.

Page 43: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 43/50

Page 44: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 44/50

Petit lexique des sciences de la nature.

Termes physionomiques d’identification : awalen tmel`ga imella. 

Acelhab Blond.Acaεlal Albinos.Awaras Brun.Aber`kan Noir.Azubaγ  Rouquin.Awlul personne courte et lourd.Aceîîewvaw grand et maigre (escogriffe).Ajfayan ou ajeffay grand et gros ; gigantesque, corpulent.

Ajεud maigrichon.Ajqaqaô  petit de taille et maigrichon.

Amaxux une personne mentalement déséquilibrée.

Amawal amezyan n tusniwin n u`gama. 

Les outils de travail : Dduzan n lxedma.

Barre à mine : Anhiz ou TanhiztBurin : Amenqaô .Charnière : Eô za (pl :Eô zat)Coin (instrument de fer en angle) : Tag°est.Crible : Asiyaô .Enclume : Taswent ; Tawent ; Tazbaô t. Faucille : Amger.Faux : Amger uô umi ; alwec. Fourche : Tazzart.Hachette : Tagelzimt ; Taqabact.Lance (javelot) : Amzeôô ag ; Axtuc.Levier : Tanhizt.Marteau : Taf vist.Massue : Af dis ; grosse massue pour enfoncer les coins dans le tronc d’un bois :Amenîas).Massue (communément dite dama) : Tadhizt.Pelle : Talwiêt.Perceuse, villebrequin : Tanuba ; Tanuga ; Lmweγel.Pioche hache : Agelzim.Pioche pic : Aqabac.Ponceuse : Talek°at.Rabot : Eôô ecba.Rateau : Axebbac.Soufflet de forge : Ageccul ; Taô abuzt.Truelle : Taleccaî ; Taγ enjut.

Page 45: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 45/50

Page 46: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 46/50

Page 47: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 47/50

Page 48: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 48/50

Page 49: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 49/50

Petit lexique des sciences de la nature.

Petite bibliographie :

La conception de cette modeste œuvre a débuté vers l’été 1988 parla collecte de mots épars, comme expliqué dans l’avant-propos enayant essentiellement pour théâtre la région d’ At Iraten. Dans lechapitre ornithologie, nous avons partiellement étalé nosinvestigations aux régions d’ At Fraoucen et d’ At Mangellat . Pource qui est de la faune marine, c’est dans les régions cotières d’ At 

 Jennad et d’ Iflissen qu’un bon nombre de mots sont usités.

Par ailleurs, malgré les secours d’une documentation que nousavons compulsé, celle-ci paraîtra à bien des égards très

insuffisante, y compris le dictionnaire de J.M.Dallet, qui, au vude l’incertitude qui règne encore sur nombre des pointsauquels nous avons touché, nous servira d’excuse :  les travaux d’initiation à la constitution d’un herbier par le PèreDoublet (L.N.I.) qu’il a élaboré à partir de 1945 dans les régions deOuaghzen (Aïn El Hammam) et de Bounouh.  Dictionnaire kabyle-français de J.M.Dallet.  Petite botanique populaire de J.M.Dallet.  Flore du nord de l’Afrique du Dr L.Trabut.Et pour une meilleure comparaison et identification, nous avonsutilisé des photos et des dessins que nous avons confectionnés lorsde nos déplacements et aussi ceux y figurant dans certains autres

ouvrages à savoir:

F. BABA AÏSSA, Les plantes médicinales en Algérie, éditionBouchène et Ad-Diwan. Alger, 1991.

Amawal amezyan n tusniwin n u`gama. 

NT. WS. BENISTON, Fleurs d’Algérie, édition E.N.L., Alger,

1984.Maurice DRAY, Dictionnaire berbère-français (dialecte desNtifa), édition L’Harmattan, Paris, 2001.

A.KENIZOVA, Les Plantes médicinales (traduction), éditionsSlovart Brastislava (1981) et S.N.R. Baudouin, pour l’éditionfrançaise 1985.

Y. MAHMOUDI, La therapeuthique par les plantes les pluscommunes en Algérie, Palais du livre, Blida.

F.A. NOVAK., Encyclopédie illustrée du monde végétal,

R. PHILLIPS, Les arbres, édité par Solar pour l’édition française,1981.

S. POLETTI, Fleurs et plantes médicinales, éditions Delachauxet Niestlé. Aoste-Italie, 1982.

La série 39 et tableaux de 200 à 230 sur les rapaces et autresoiseaux, Editions Hemma,Chevron-lez-Liège et Paris.

Petit lexique des sciences de la nature.

Page 50: Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

7/14/2019 Amawal amecṭuḥ n tussniwin n ugama

http://slidepdf.com/reader/full/amawal-amecu-n-tussniwin-n-ugama 50/50

 Table des matières :

Avant-propos …………………………………………………………………P. 01.Alphabet (a`gemmay)………………………………………………………....P. 09.Poissons (isemlan)…………………………………………………………….P. 11.Reptiles (ibelî ekkac)………………………………………………………......P. 15.Batraciens (ijgamurda)……………………………………………………......P. 16.Oiseaux (i`gv av )………………………………………………………………P. 17.Insectes (ibeεac)………………………………………………………………P. 22.Animaux [mamifères] (i$ eô siwen [isuîî av en]………………………………...P. 25.Animaux domestiques (i$ eô siwen n wexxam)…………….…………………...P. 28.

Les arbres (adda`gen)…………….…………………………………………...P. 31.Les arbustes (ti`genza`k )……………………………………..……………... ..P. 35.Les arbrisseaux (tiqilac)…………….……………………….….…………….P. 37.Plantes (im$a n)………………….………………………….………………. ..P. 39.Lexique par-ci, par-là (amawal sya u sya)………………..…………………..P. 58.Maladies et autres (aîî anen d wayen niv en)…………………………………..P. 75.Corps humain (tafekka n wemdan)…………………………………………...P. 80.Les étapes de la vie [pour l’humain] (tisekdar n tudert n wemdan)…………..P. 82.Termes physionomiques d’identification (awalen tmel`ga imella)…………...P. 83.

Les outils de travail……...……………………………………………………P. 84.Le corps humain [tableau] (tafekka n wemdan)………………………………P. 85.Petite bibliographie……………………………………………………………P. 89.Table des matières…………………………………………………………….P. 91.