การส่งเสริมแนวทางการใช้ข้อมูลจากสื่อออนไลน์...

รายงานผลการศกษาวจยฉบบสมบรณโครงการวจย

การสงเสรมแนวทางการใช ขอมลจากสอออนไลน ในกระบวนการรายงานขาว ในยคเทคโนโลยหลอมรวม

ผศ. สกลศร ศรสารคาม

อาจารย ดร. สดารตน ดษยวรรธนะ จนทราวฒนากล

อาจารย บณยศษย บญโพธ

โดยคณะนเทศศาสตร สถาบนการจดการปญญาภวฒน

รายงานผลการศกษาวจยฉบบสมบรณโครงการวจย

การสงเสรมแนวทางการใชขอมลจากสอออนไลน ในกระบวนการรายงานขาว ในยคเทคโนโลยหลอมรวม

คณะผวจย

ผศ. สกลศร ศรสารคาม

อาจารย ดร. สดารตน ดษยวรรธนะ จนทราวฒนากล

อาจารย บณยศษย บญโพธ

โดย

คณะนเทศศาสตร สถาบนการจดการปญญาภวฒน

วจยนเปนสวนหนงของโครงการสงเสรมแนวทางการใชขอมลจากสอออนไลนของสอ

ในยคหลอมรวมเทคโนโลย ประจาป 2559 นาเสนอสานกสงเสรมการแขงขนและกากบดแลกนเอง

สานกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต

(สานกงาน กสทช.)

ก

สารบญ

หนา

สารบญ ก

สารบญตาราง ค

สารบญภาพ ค

สารบญแผนภม ช

บทสรปผบรหาร ซ

บทท 1 บทนา

1.1. หลกการและเหตผล 1

1.2. วตถประสงค 3

1.3. ขอบเขตการวจย 4

1.4. ประชากรและกลมตวอยาง 5

1.5. ระเบยบวธวจยและขนตอนการเกบขอมล 7

1.6. นยามศพทปฏบตการ 12

1.7. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 13

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และการทบทวนวรรณกรรม 14

2.1. แนวคดเรองขอมลจากสอออนไลน (User-generated Content) 14

2.2. การกาหนดวาระขาวสารขามสอ (Inter-media Agenda Setting) 18

2.3. แนวคดเรองจรยธรรมในยคสอดจทล 19

2.4. กฎหมาย ขอบงคบทเกยวของกบสอออนไลน 27

บทท 3 ผลการศกษารปแบบการใชขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน 38

3.1 จานวนและลกษณะของขอมลจากสอออนไลนทพบในขาว 39

3.2 ลกษณะของขอมลจากสอออนไลนทพบในขาวโทรทศน 42

3.3 การอางองและระบแหลงทมาของขอมลจากสอออนไลน 48

3.4 รปแบบการนาเสนอขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน 55

3.5 ลกษณะของการใชขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน 60

3.6 ประเภทขาวทพบการใชขอมลจากสอออนไลน 63

3.7 กรณศกษาปญหาทางจรยธรรมและขอวพากษวจารณสอในการใชขอมล

จากสอออนไลน

74

ข

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท 4 ผลการศกษาการใชขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาว

และแนวทางการพฒนามาตรฐานจรยธรรม

84

4.1 รปแบบการใชขอมลจากสอออนไลน เปรยบเทยบระหวางสอทองถน

และโทรทศนดจทล

86

4.2 ผรบสารสะทอนการทางานของสอในการใชขอมลจากสอออนไลนในขาว 103

4.3 กรณศกษากระบวนการ รปแบบ และการสงเสรมการใชประโยชนและ

สรางมาตรฐานในการใชขอมลจากสอออนไลนในตางประเทศ

109

4.4 ขอเสนอแนะตอแนวทางการสรางมาตรฐานและการสงเสรมการใชขอมล

จากสอออนไลนในบรบทของประเทศไทย

113

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะตอแนวทางปฏบตและมาตรฐานจรยธรรมในการ

ใชขอมลจากสอออนไลนในกระบวนการสอขาว

119

5.1 การสรางมาตรฐานระบบการจดการขอมลจากสอออนไลน 119

5.2 การสรางหลกเกณฑมาตรฐานในการเลอกใชขอมลจากสอออนไลน 121

5.3 การสรางมาตรฐานในกระบวนการหาขอมลจากสอออนไลน 125

5.4 การสรางมาตรฐานในการตรวจสอบขอมลจากสอออนไลน 134

5.5 สรางมาตรฐานในการนาเสนอขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาว 140

บรรณานกรม 152

ภาคผนวก 155

คณะวจย 159

ค

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1 สดสวนประเภทขาวทพบการใชขอมลจากสอออนไลน 40

ตารางท 2 ประเภทขาวทพบ UGC จาแนกตามชอง 71

ตารางท 3 แสดงกลมตวอยางในการสนทนากลม (Focus Group) 84

ตารางท 4 รายชอสถานทใหขอมลสมภาษณเชงลก 85

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการดาเนนการวจย 8

ภาพท 2 แผนการดาเนนการดาเนนโครงการศกษาวจย 12

ภาพท 3

ตวอยางขอมลจากสอออนไลนประเภทคลปวดโอ (ขาวกลมสมาชก "ไฟท

คลบไทยแลนด" ชแจงทมากจกรรม ThaiPBS วนท 23 สงหาคม 2559)

43

ภาพท 4 ตวอยางขอมลจากสอออนไลนประเภทภาพถาย – ภาพถายบคคล (ขาว

เปดใจ “นองแนน” นสตพการคนเกง หวใจแกรง PPTV36HD วนท 26

สงหาคม 2559)

44

ภาพท 5 ตวอยางขอมลจากสอออนไลนประเภทความคดเหน (ขาวขอถกเถยงการ

แตงกายเขาหองสมด ThaiPBS วนท 29 สงหาคม 2559)

45

ภาพท 6 ตวอยางขอมลจากสอออนไลนประเภทภาพถายตดกราฟฟก (ขาวชาวบาน

จ! ปลด นายกอบต.คอวง เหตรกทดนสาธารณะ Spring News วนท 1

กนยายน 2559)

45

ภาพท 7 ตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลนประเภทประสบการณ (รายการไขปม

ขาว ตอน ฆาตบตา Spring News วนท 25 สงหาคม 2559)

46

ภาพท 8 ตวอยางการอางองขอมลทปรากฎในขาว – อางองจาก YOUTUBE พรอม

ระบชอบญชเจาของ (ขาวลงสวนสตวสหรฐฯ หงดหงดปาอจจาระใส

นกทองเทยวPPTV36HD วนท 21 สงหาคม 2559)

49

ภาพท 9 ตวอยางการอางองขอมลทปรากฎในขาว – ขอบคณแหลงทมาเจาของ

ภาพ (ขาวชาวเนตแหแชร! ภาพวกฤตฝนถลม นาไหลทวม รพ.รอยเอด

อพยพผปวยวน ชอง 7 วนท 25 สงหาคม 2559)

49

ง

สารบญภาพ (ตอ)

หนา

ภาพท 10 ตวอยางแหลงทมาขอมลจากเฟซบค (ขาว 3 สาวโตขาวขอรบบรจาค

ชองไทยรฐทว วนท 25 สงหาคม 2559)

51

ภาพท 11 ตวอยางแหลงทมาขอมลออนไลน – จากเฟซบค (ขาวกลมนกป นพลเมอง

ด ชวยชวตสาวถกโจชงทรพยหวดโดนขมขนPPTV36HD วนท 21


51

ภาพท 12 ตวอยางขอมลจากสอออนไลนประเภทคลปวดโอ – คลปแสดง

ความสามารถ (ขาวนว AF7 เลยนเสยงโปเกมอน ไทยรฐทว วนท 17


52

ภาพท 13 ตวอยางขอมลจาก YouTube (ขาวนวดแผนไทยรองผตรวจการฯ กม.

สาธารณสข ขด สาธารณสข Spring News วนท 24 สงหาคม 2559)

52

ภาพท 14 ตวอยางขอมลจากพนทป และกลองวงจรปด (ขาวรองโซเชยลสาวขโมย

ตมหเพชรสวารอฟสกไทยรฐทว วนท 1 กนยายน 2559)

53

ภาพท 15 ตวอยางการพฒนาอธบายขอมลจาก UGC เพมเตมในขาว (สกป “ฆา ตบ

ตา” รายการไขปมขาว ชอง Spring News วนท 25 สงหาคม 2559)

57

ภาพท 16 ตวอยางการพฒนาอธบายขอมลจาก UGC เพมเตมในขาว (สกป “ฆาตว

ตาย ความสญเสยทปองกนได” รายการ TNN Life News ชอง TNN24

วนท 29 สงหาคม 2559)

59

ภาพท 17 ตวอยางการใชขอมลจากออนไลนเพอบอกใหขอมลขอเทจจรง (ขาวสาว

ทอง 6 เดอนกอเหตฉกทอง สารภาพอางตกงาน สามเสยชวต เตรยมเงน

ไวคลอดลก MCOT วนท 1 กนยายน 2559)

61

ภาพท 18 ตวอยางลกษณะการใชขอมลจากออนไลนเพอสะทอนความรสกของชมชน

(พลกปมขาว : ปอมมหากาพย ปอมมหากาฬ ThaiPBS 22 สงหาคม

2559)

61

ภาพท 19 ตวอยางลกษณะการใชขอมลจากออนไลนเพอสะทอนความรสกของ

เหตการณ (ขาวฆาตวตายความสญเสยทปองกนได ชอง TNN24 วนท 29


62

ภาพท 20 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (กลองวงจรปด) ทใชในขาวอาชาญกรรม

(ขาวจบครใหญยงนองสาวคาหางยานบางพล ชองเนชนทว 19 สงหาคม

2559)

63

จ


หนา

ภาพท 21 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (ภาพถาย) ทใชในขาวอาชญกรรม (ขาว

สาวเครยดอกหก นงรมระเบยงชน 20 หางดงยานปนเกลาสดหวาดเสยว

ชอง 3HD วนท 26 สงหาคม 2559)

64

ภาพท 22 ตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลน (โพสตเพจเฟซบค) ในขาวสงคม

(ขาวเปดภาพภทบเบก ระยะเวลาเพยง 6 ป ถกนายทนสรางรสอรตแทบ

ไมเหลอธรรมชาต ชอง 7 วนท 22 สงหาคม 2559)

64

ภาพท 23 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (ขอความแสดงความคดเหน) ในขาวสงคม

(ขาวตามยดทรพยทนตแพทยหญงดลฤดหนทนมหาวทยามหดล ลาสด

ยายไปสอนทมหาวทยาลยบอสตน ชอง 3HD วนท 23 สงหาคม 2559)

65

ภาพท 24 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (ภาพถาย) ในขาวทอยในความสนใจของ

คน (ขาว“หมอนกบน” ทกหนาท...ความพยายาม สาคญกวา ความสาเรจ

ชอง ThaiPBS วนท 2 กนยายน 2559)

66

ภาพท 25 ตวอยางการใชขอมลจากออนไลน (โพสตเฟซบค) ในขาวทอยในความ

สนใจของคน (ขาวแชรวอน ภาพ นศ.นอนกลางสแยกเมองเชยงใหม ชอง

3HD วนท 28 สงหาคม 2559)

66

ภาพท 26 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (คลป) ในขาวภยพบต (ขาวแผนดนไหว

เมยนมาเขยาเจดยเมองพกามพง 94 องค ชอง TNN24 วนท 24 สงหาคม

2559)

67

ภาพท 27 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (คลป) ในขาวภยพบต (ขาวเตอนนาทวม -

ลนตลงใน 10 จงหวดภาคกลาง ชอง TNN24 วนท 25 สงหาคม 2559)

67

ภาพท 28 ตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลน (ขอความเฟซบค) ในขาวการเมอง

(ขาว'วฒนา' เรยกรอง 'ไผ ดาวดน' ยตอดอาหาร ชอง VoiceTVวนท 18


68

ภาพท 29 ตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลน (โพสตเฟซบค และขอความในกลอง

สนทนา) ในขาวเศรษฐกจ (ขาวเตอนภย! 18 มงกฎปลอมเฟซบกหลอก

ขายทอง เหยอรทนแกลงตอกกลบ ชองไทยรฐทว วนท 23 สงหาคม

2559)

68

ภาพท 30 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (คลป) ในขาวความขดแยง (ขาวเผยนาท

ตร.รวบโจอาชวะยกพวกตะลมบอนเดอด ซดอรคาวดเมองชล ชอง 7 วนท

23 สงหาคม 2559)

69

ฉ


หนา

ภาพท 31 ตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลน (คลปจากเฟซบค) ในขาวความ

ขดแยง (ขาวผใชรถฟอรดรนเฟยสตาและโฟกส รองเรยน พบปญหา

ระบบเกยรและคลทชเรยกรองบรษทซอคนเทานนThaiPBS วนท 31


69

ภาพท 32 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (คลปจาก YouTube) ในขาวตางประเทศ

(ขาวลงสวนสตวสหรฐฯ หงดหงดปาอจจาระใสนกทองเทยว ชอง

PPTV36HD วนท 25 สงหาคม 2559)

70

ภาพท 33 ตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลน (อนสตราแกรม) ในขาวบนเทง/

อาชญกรรม (ขาวนองสาววเจจากระโดดอาคารจอดรถหางดงยานรช

โยธนเสยชวต ชอง 3HD วนท 25 สงหาคม 2559)

70

ภาพท 34 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลน ประเภทภาพ ทมความผดพลาดและ

เกดผลเสยหายตอผอน (กระแสขาวเตอนภยการแอบถายบนรถไฟฟา ป

2557)

75

ภาพท 35 ตวอยางการตอยอดประเดนเรองการแชรขอมลบนโลกออนไลนท

ผดพลาด กรณ ชายรองเทาขาดถกกลาวหาวาเปนโรคจตแอบถายบน

BTS (ชอง 7 วนท 25 กรกฎาคม 2559)

75

ภาพท 36 ตวอยางการนาคลปยอมสผมไปใชในขาวโทษของการยอมสผมโดยท

เจาของคลปไมไดเจตนาสอสาร และไมมการขออนญาตใช (ขอมลจาก

กระทพนทพ วนท 8 มนาคม 2559)

76

ภาพท 37 ตวอยางชอง Nation TV นาขอมลจากออนไลนมาใชโดยไมไดขออนญาต

(ขอมลจากกระทพนทพ 10 กนยายน 2558)

77

ภาพท 38 ตวอยางชอง 3 นาภาพจากผใชสอออนไลนไปใชโดยไมขออนญาตและ

ไมใหเครดตทมา (ขอมลจากกระทพนทพ: เรองเลาเชานชอง 3 นา

ภาพถายไปใชโดยไมใหเครดต แถมยงใสลายนาวาเปนภาพถายของ

ตวเอง!?! วนท 12 กนยายน 2557)

78

ภาพท 39 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลน ประเภทภาพ ทมปญหาเรองลขสทธ 79

ภาพท 40 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลนทนาเสนอเกยวกบเดกโดยไมเคารพ

สทธเดก

80

ภาพท 41 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลนทสงผลกระทบตอผทอยในเนอหา 80

ช


หนา

ภาพท 42 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลนทมเนอหาหวาดเสยว (ขาว เตอนภย

ศลยกรรมหมอลมผากอตซบเลอดในจมก ชอง 8 วนท 12 มถนายน 2560)

81

ภาพท 43 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลนทมเนอหาทโป (รายการทบโตะขาว อม

รนทร ทว)

81

ภาพท 44 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลนทมเนอหาความรนแรง (ขาวสพรรณบร

รถพวงชนสาวขามถนน ชองไทยรฐทว 11 กนยายน 2558)

82

ภาพท 45 กระบวนการใชขอมลจากสอออนไลนของสอทองถนและสอชมชนภาค

พลเมอง

87

ภาพท 46 กระบวนการใชขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาวโทรทศนดจทล 93

ภาพท 47 โมเดลลกษณะการรบ – ใชงาน - บอกตอขอมลจากสอออนไลนของคน

ทวไป

105

ภาพท 48 การใชขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาวของสอตางประเทศ 109

ภาพท 49 แสดงกระบวนการจดการ UGC ของสอตางประเทศ 110

ภาพท 51 แสดงกระบวนการในการหาขอมลจากสอออนไลน 125

ภาพท 52 หลกในการหาขอมลจากสอออนไลน 128

สารบญแผนภม

แผนภมท 1 เปรยบเทยบจานวนขาวทพบการใช UGC ในการรายงานขาว 39

แผนภมท 2 แสดงสดสวนประเภท UGC ทพบในการรายงานขาวโทรทศน 43

แผนภมท 3 สดสวนการอางองทมาขอมลจากสอออนไลนทพบในขาวโทรทศน 48

แผนภมท 4 สดสวนรวมของทมาของขอมลจากสอออนไลนทพบในขาวโทรทศน 50

แผนภมท 5 แสดงวธการนาขอมลจากสอออนไลนมาใชเผยแพรในขาวของ

สถานโทรทศน

56

แผนภมท 6 ลกษณะของการใชขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน 60

แผนภมท 7 ประเภทขาวโทรทศนทพบการใชขอมลจากสอออนไลน 63

ซ

บทสรปผบรหาร

การดาเนนการโครงการวจย การสงเสรมแนวทางการใชขอมลจากส อออนไลนในกระบวนการ

รายงานขาวใน ยคเทคโนโลยหลอมรวม มวตถประสงค เพอศกษาวเคราะหร ปแบบการใชขอมลจากสอ

ออนไลน ในกระบวนการรายงานขาว วเคราะหและกาหนดรปแบบของการสงเสรมและพฒนาการใช

ประโยชนจากขอมลจากสอออนไลนบนพนฐานจรยธรรมสอ ความรบผดชอบตอสงคม และกรอบ

กฎหมายทเกยวของ และจดทาคมอแนวปฏบตและมาตรฐานจรยธรรมในการใชขอมลจากสอออนไลนใน

กระบวนการสอขาว

การศกษาวจยนผสมผสานระหวางการวจ ยเชงคณภาพจากการวเคราะหขอม ลเอกสาร

การสมภาษณเชงลกแหลงขอมล จากบรรณาธการและผส อขาวของสถานโทรทศนดจทล การสนทนา

กลมยอยสอทองถน สอพลเมอง ตวแทนผรบสารทเปนนกเรยนนกศกษา และนกวชาการดาน

นเทศศาสตรและสอสารมวลชน นอกจากนน คณะผวจย ใชระเบยบวธวจยเชงปรมาณในการวเคราะ ห

เนอหาการใชขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศนเพอศกษารปแบบการใชงานขอมลจากสอออนไลน

ในประเทศไทย สรปผลการวจย ดงน

1) สถานโทรทศนชอง 7HD มการใชขอมลจากสอออนไลน (User-generated Content – UGC)

มากทสด รองลงมาคอ Voice TV TNN24 ชอง ThaiPBS ชอง Nation ชอง 3 HD ชอง MCOT

ชองไทยรฐทว และพบปรมาณนอยเทากนในชอง Spring News และ PPTV 36HD การใชงานขอมลจาก

สอออนไลนในการนาเสนอขาวใน 6 ประเภทตามลาดบมากไปนอย ดงน

(1.1) ประเภทขาวอาน หมายถง ผประกาศอานขาวพรอมกบมภาพประกอบขาว (Insert)

(1.2) ประเภทเลาขาว หมายถง ลกษณะทผประกาศนาประเดนขาวมาเลาในเชงการพดคย

(1.3) ประเภทสกปขาว หมายถงการรายงานขาวเชงลกทใหบรบทขอมลขยายตอประเดน

(1.4) ประเภทสมภาษณ หมายถงลกษณะของการ นาเสนอขาวทมการสมภาษณผท

เกยวของหรอนกวชาการในเชงการใหขอมลเกยวกบประเภทขาว ทงลกษณะของการสมภาษณใน

รายการและสมภาษณทางโทรศพท

ฌ

(1.5) ประเภทรายการวเคราะหอภปรายขาว หมายถงรายการขาวทมการนาบคคลท

เกยวของกบเรองราวในมตตางๆ มาแลกเปลยนความคดเหนและรวมกนใหขอมลเชงการอภปราย หรอผ

ประกาศทาหนาทในการวเคราะหใหขอมลเบองลกเบองหลงประเดนขาว

(1.6) พบการใชขอมลจากสอออนไลน นอยทสดในขาวประเภทขาวดวน (Breaking News)

เปนการรายงานขาวสนทนตอสถานการณใกลเคยงกบเวลาทเกดเหตการณ

2) วธการหาขอมลจากสอออนไลน ใชการมอนเตอรและคนหาจากแพลตฟอรมตางๆ เพอหา

ประเดน เกาะกระแสความสนใจ หรอหาเนอหาทจะใชประกอบในการรายงานขาวใหมความชดเจนขน

พบลกษณะของการมส วนรวม การระดมขอมลและระบถงกระบวนการไดขอมลโดยการทางานรวมกน

ระหวางสอและพลเมองดวย แตในสดสวนทนอยกวาเพราะขอจากดเรองเวลา กาลงคน และการจดระบบ

ของกระบวนการ

3) แหลงทมาของขอมลจาก สอออนไลนมาใชในขาว การอางองทมาของขอมล พบลกษณะ

ของการระบทมาของขอมลจากสอออนไลนในขาว โดยการกลาวถงในขาว หรอ การขนขอความขอบคณ

อยางไรกตาม ยงมการพบขอมลจากสอออนไลน ในขาวทไมมการระบขอมลอางองดวยเชนกน

ทงน ขอมลจากสอออนไลน มทมาจาก เฟซบคบญชส วนบคคล เฟซบค เพจสาธารณะ เฟซบคของ

ผทรงอทธพลบนโลกออนไลน (หมายถงผทมผตดตามจานวนมากกวา 10,000 ขนไป ) ชองทาง

YouTube ชองทาง Blog แอพพลเคชน LINE กระทหรอเวบบอรดตางๆ โดยเฉพาะพนทป ทวตเตอร

อนสตาแกรม และเวบไซตตางๆ เชน Wikipedia หรอเวบไซตเฉพาะเรอง

4) ขอมลจากสอออนไลนทพบในขาวโทรทศน มลกษณะการใชทงใชประเภทเดยว หรอใช

เนอหาหลายประเภทประกอบการรายงานขาว โดยประเภท ขอมลจากสอออนไลน ทส อโทรทศนเลอก

นามาใชในการรายงานขาวตามลาดบ ดงน

(4.1) คลปวดโอ สวนมากเปนคลปเกยวกบเหตการณ เชน อบตเหต ภยพบต เหตการณท

บนทกไดดวยกลอง CCTV และเหตการณทแปลกประหลาด หรอมความตลก รวมไปถงคลปของบคคลท

แสดงพฤตกรรม หรอความคดเหน

(4.2) ภาพ ประกอบดวย ภาพถายจากสถานทเกดขน เชน จาก เหตอบตเหต กจกรรม งาน

ภาพเกยวกบบคคล และเรองราวทนาเสนอ

(4.3) กระแสจากออนไลน คอ การพดถงประเดนทตอ ยอดมาจากประเดนทเปนทสนใจและ

มการสนทนาพดถงจานวนมากบนสอออนไลน โดยอธบาย และตอยอดเรองราวการนาเสนอ

ญ

(4.4) ความคดเหน เปนการรวบรวม ความเหน การแสดงจดยน ในเรองตางๆ ทมคนโพสต

บนสอสงคมออนไลน และสอนามาขยายประเดน

(4.5) กราฟก ภาพตดตอประกอบสรางโดยผใชสอออนไลน

(4.6) เนอหาทเกดจาการรวมกนทาขาวระหวางสอมวลชน- พลเมอง เปนการเปดโอกาสให

ประชาชนไดเขามามสวนรวมในการผลตสอ

(4.7) ประสบการณ เปนการประมวลเรองราว หยบเนอหาจากสอออนไลนทมผใชสอ

เลาเรองประสบการณเกยวกบเหตการณ หรออาจเปนขาวฝาก เรองราวทตองการความชวยเหลอทม

การสงตอกนเพอใหเกดพฤตกรรมบางอยางเชน การแสดงความเหน การชวยเหลอ หรอการระดมขอมล

5) รปแบบการนาเสนอขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน รปแบบการนาขอมลจากสอ

ออนไลนมานาเสนอในขาวโทรทศน พบวา สถานโทรทศนสวนใหญมกา รนาขอมลจากสอออนไลนมา

นาเสนอโดยไมตอยอด (Copy) รองลงมาเปนการใชขอมลจากออนไลนแบบ ตอยอดประเดนเพอการ

อธบายเพมเตม (Adapt) โดยใชการสมภาษณผเชยวชาญ นกวชาการ ผเกยวของ และผส อขาวลงพนท

เกบขอมลเพมเตม และใชขอมลจากสอออนไลนประกอบการเลาเรอง ลกษณะทพบนอยทสดคอ รปแบบ

การนาประเดนเบาะแสมานาเสนอโดยไมใชคลปหรอภาพในขาว (Hint)

6) การใชขอมลจากสอออนไลนเพอตอบสนองความทนตอเหตการณและความสนใจ

ของคน โดยเลอกนาเสนอขอมลจากสอออนไลนทม ความใกลชดและอาจมผลกระทบตอมตทางสงคม

นยยะทสะทอนจากการศกษา ม 2 ประเดนคอ

(6.1) การใชขอมลจากสอออนไลนในบางเรองอาจตองการคาอธบาย การขยายประเดน

และเจาะลกขอมลเพมเตม เพอประโยชนในการแกไขปญหา อธบายความเขาใจ หรอขบเคลอนประเดน

ได แตสอยงไมไดใชประโยชนจากขอมลจากสอออนไลนทอยในความสนใจของคนอยางเตม

ประสทธภาพ

(6.2) การนาขอมลจาก สอออนไลนมานาเสนอโดยเพยงเลาวาเกดอะไรขนเพอเกาะ

สถานการณทมกระแสความสนใจของคนเปนจดหนง ททาใหสอไดรบการวพากษวจารณเรองการตาม

กระแสบนออนไลน และคนตงคาถามตอการทาหนาทส อ โดยคาดหวงใหสอสามารถรายงานขอมล

ขาวสารทมากกวาการตดตามขอมลจากโลกออนไลน

7) ลกษณะการนาเสนอขอมลจากสอออนไลนในขาว สวนมากการนาเสนอ ขอมลจาก

สอออนไลนเพอใหไดขอมลเกยวกบเรองราว รองลงมาคอหรอมงเนนการสะทอนอารมณความรสกของ

ฎ

คนและเหตการณ และนอยทสดคอ สะทอนการแสดงความคดเหนตอประเดนและเหตการณ

ทงน ลกษณะ การนาเสนอ สะทอนบทบาทของสอในการกาหนดวาระการนาเสนอขอม ลและการรบร

เรองราวของสงคม ถาเลอกใหเปนประโยชนตอการนาเสนอประเดน ผนวกกบรปแบบของขาวทพฒนาส

การใหคาอธบาย ขยายประเดน และหาทางออก หรอสงเสรมการพฒนา จะเปนกระบวนการทใช

ประโยชนจากขอมลจากผรบสารไดอยางเตมทในการกาหนดทศทางการรบรและประเดนสาธารณะทเปน

เรองของคนในสงคมและมผลกระทบตอสงคมโดยรวม

8) ประเภทขาวทพบการใชขอมลจากสอออนไลน ประเภทขาวทพบการใชงานขอมลจาก

สอออนไลนตามลาดบ ดงน

(8.1) ขาวอาชญากรรม ไดแก เบาะแสเรองราวคนหาย การตามหาคน ภาพวงจรปด ภาพ

จากเหตการณอบตเหต

(8.2) ขาวสงคม เก ยวกบเหตการณทมผลกระทบกบคนในสงคม ประเดนความคดเหนตอ

เหตการณในสงคม หรอเรองราวดๆ ทมผลตอการพฒนาเชงสงคม

(8.3) ขาวทอยในความสนใจของคน หรออาจเรยกวา “ขาวกระแส ” ซงเปดประเดนจาก

สอออนไลน ทมการแชร และการพดถงจานวนมาก

(8.4) ขาวภยพบต ขอมลจากพนท จากผอยในเหตการณ และผไดรบผลกระทบจาก

เหตการณ

(8.5) ขาวการเมอง ขอมลจากโพสตของผทรงอทธพล นกการเมอง นกวชาการ

นกเคลอนไหวทางการเมอง ประเดนทางการเมอง หรอการแสดงความเหนทางการเมอง

(8.6) ขาวเศรษฐกจ เปนการใชขอมลจากสอออนไลนเพอ อธบายประเดนเศรษฐกจ

ทเกยวของกบคนการฉอโกง การทาผด เตอนภย หรอ เหตการณทเกยวของและมผลกระทบตอการ

คาขายหรอทาธรกจของคน

(8.7) ขาวความขดแยง เปนเรองการววาท ความรนแรง การตอบโตกนผานสอออนไลน

9) ขอมลจากสอออนไลนบางเรองกาหนดการรบรของสงคมได ขอมลจากสอออนไลน

สามารถสรางผลกระทบในเชงการเปลยนแปลงได ถาสอขยายประเดนการนาเสนออยางรอบดาน

อยางไรกตาม สอ ยงใชขอมลเหลานเพอการบอกเลาเหตการณเปนหลก แมพบความพยายามในการ

ตอยอดประเดน เพออธบายมตทางสงคมในเชงระบบ นโยบาย เพอหาทางแกปญหา หรอสงเสรมใหเกด

ฏ

การพฒนา หรอเปลยนแปลง แตยงอยในสดสวนทนอยกวาการนามาเลาเหตการณ แสดงใหเหนชองวาง

ของการใชขอมลจากสอออนไลนทยงไมเตมประสทธภาพ

10) สอในตางจงหวดยงเรยนรกระบวนการในการใชขอมลจากสอออนไลนอย และยงม

ขอสงสยในมาตรฐานในการใชงานขอมลจากสอออนไลนอยางมจรยธรรมและความเหมาะสม

ความพยายามในการรกษามาตรฐานทางวชาชพคอการใชหลกจรยธรรมสอ และวจารณญาณของแตละ

คนในการตดสนใจ ซงสอยอมรบวา มาตรฐานของแตละคนยงแตกตางกน การตดสนใจตอสถานการณ

แตกตางกน ทาใหพบรปแบบการใชขอมลจากสอออนไลนทมท งไดมาตรฐาน และบกพรองทางจรยธรรม

ในบางเรอง

11) กระบวนการในการใชขอมลจากสอออนไลนของโทรทศนดจทลมกระบวนการทเปน

ระบบมากกวาสอทองถน แตกเผชญหนาปญหาเรองระบบและมาตรฐานใกลเคยงกน แมม

ทมงานจานวนมากกวา และจดระบบในการมทมงานหาขอมลและตรวจสอบขอมลได แตยงพบปญหาท

ทาใหเกดความผดพลาดทางจรยธรรมในการใชขอมลจากสอออนไลน โดยปญหาเกดจากปจจย ดงน

(11.1) มาตรฐานทเปนเกณฑในการตดสนใจคดเลอกและตรวจสอบขอมลไมชดเจน ในบาง

สถานการณตองใชวจารณญาณทแตกตางกน ทาใหการตดสนใจตอการเลอกใชขอมลยงแตกตางกน การ

พจารณาขอบเขตของการเลอกใชได และการผดจรยธรรมกแตกตางกนในแตละบคคล หนวยงาน และ

องคกร

(11.2) การนาขอมลจากสอออนไลนมาใชประโยชนในการอธบายและตอยอดข อมลยงทาได

ไมเตมท และขาดระบบการจดการขอมลเพอใชประโยชนในเชงลกอยางมประสทธภาพ เพราะจานวน

คนทางานทนอย ความรความเขาใจตอการจดการขอมลสอออนไลนแตกตางกน และสถานการณการ

แขงขนในการนาเสนอขอมลเพอความนยมและดงความสนใจของผรบสาร

12) ผรบสารมระดบของ “การรเทาทนสอดจทล ” (Digital Literacy) ทแตกตางกน ในกลม

ทมระดบของการรเทาทนขอมลบนโลกออนไลนนอย ปญหาทพบคอ การเชอเพอน ครอบครว และบคคล

ทคดวานาเชอถอ เมอไดรบขอมลจากสอออนไลน กลมคนเหลานจะบอ กตอ และเชอในขอมลทนทโดย

ขาดการตรวจสอบ ซงผลนาไปสการรบขอมลทบดเบอน หรอเขาสกระบวนการเปนสวนหนงของผ

แพรกระจายขาวลอ ผใชสอทมความรเทาทนสอดจทล (Digital Literacy) สง จะสามารถวเคราะห

แยกแยะขอมลอยางมเหตผล ตงคาถามกบความนาเชอถอ และคณคาของขอมล ดงนน กลมน จะไมแชร

ขอมลตองายๆ แตจะเลอกเฉพาะสงทสนใจ คดวามประโยชน และตรงกบสงทตวเองตองการขบเคลอน

สอยงมบทบาทสาคญในการเปนผตรวจสอบและอธบายเรองราวทเกดขนบนโลกออนไลน

ฐ

13) ผรบสารตองการสอเปนทพงของขอมลทนาเชอถอ ขอมลจากสอออนไลนเปนเรองทม

ทงประโยชนและโทษ และไมสามารถเชอถอไดทงหมด ดงนน ผรบสารตองการใหสอกระแสหลกม

มาตรฐานในการนาเสนอขอมลจากสอออนไลนทตรวจสอบความถกตองแลว สอควรสาม ารถให

คาอธบายและใหบรบทตอเหตการณหรอเรองราวทมาจากสอออนไลนใหสงคมเขาใจเรองราวเพมมากขน

ผรบสารยงคาดหวงวาสอกระแสหลกจะสามารถเปนทพงทนาเชอถอในการใหขอมลขาวสารแกพวกเขา

14) สอตองการระบบทชดเจนเพอสรางมาตรฐานในการใ ชขอมลจากสอออนไลน

การทไมมระบบในการนาขอมลจากออนไลนมาใช ไมมมาตรฐานหรอ แนวปฏบตตอการใชขอมลจาก

ออนไลนทชดเจน เปนปญหาตอการตดสนใจของผส อขาวในสถานการณและบรบททแตกตางกน ทาให

บางครงพบการใชขอมลทผด ขอมลทละเมดสทธ และเปนคาถามใหสงคมสะทอนถามถงจรยธรรมของ

การปฏบตหนาทของสอ ดงนน มความจาเปนทควรมขอตกลง มมาตรฐานกลางทจะสามารถใชใน

การตดสนใจตอการใชขอมลจากโลกออนไลนในการรายงานขาวได

15) ขอเสนอแนะจากสอมวลชนและผรบสารตอการพฒนาแนวทางปฏบตและมาตรฐาน

จรยธรรมในการใชขอมลจากสอออนไลน มดงน

(15.1) คมอสรางมาตรฐานจรยธรรมการใชขอมลจากสอออนไลน ควร บอกขอบเขตทม

ประโยชนตอการประยกตใชในการตดสนใจในกรณทแตกตางกนได เพราะเหตการณและขอมลบนโลก

ออนไลนมลกษณะใหม ๆ เกดขนตลอด ถามแน วปฏบตท บอกขอบเขตในการตดสนใจได กอาจเปน

แนวทางในการทางานของผส อขาวไดมากขน

(15.2) คมอไมควรเปนการบงคบหรอบอกใหทา /ไมทาโดยไมมหลกการตดสนใจ ดงนน

ควรมการใหหลกกา ร ตวอยางประกอบ และแนวทางการ พจารณาองคประกอบทเปนปจจยแตกตางใน

แตละสถานการณ

(15.3) คมอเกดจากการ มสวนรวม คอทกฝาย ทงสอ ทงคนรบสาร ผผลต คนกาหนด

นโยบาย มารวมกนกาหนดมารยาท กฎเกณฑ และสรางเปนความสานกรวมกน

(15.4) มาตรฐานควรเปนสง ทองคกรสอยอมรบ ผบรหารกตองเขาใจในมาตรฐานเดยวก น

กบผปฏบตงาน เพราะการกากบกนเองใหมจรยธรรม ตองออกมาจากนโยบายขององคกรทชดเจน

(15.5) มาตรฐานควรเนนเรองของการรเทาทน คอ ควรสราง ความเขาใจตอลกษณะของ

ขอมลจากสอออนไลน และรเทาทนเปาหมายของขอมล เพอคดกรองการนามาใชไดอยางเหมาะสม

ฑ

(15.6) ควรมมาตรฐานกลางในการใชขอมลในโลกออนไลน เนองจากแตละองคกร

มมาตรฐานทแตกตางกน เมอนามาใชแลวตองตรวจสอบตอ หรอตองใหเครดต แตถานาเสนอขอมลผด

ไป ตองมข นตอนอยางไร ไมใชเฉพาะสอเทานน แตตองเปนมาตรฐานกลางทสงคมควรรบรและปฏบต

รวมกน

(15.7) ควรสรางกระบวนการและมาตรฐานในการตรวจสอบขอมลใหเปนระบบ

(15.8) ควรมมาตรฐานในการใชขอมล เชน การแสดงทมาของขอมลทชดเจน การระบเวลา

ของขอม ลจากสอออนไลน ถาสอมมมาตรฐานในการใชขอมลบนโลกออนไลนและถายทอดไปยง

คนทวไปใหปฏบตตามกน อาจชวยสรางมาตรฐานในการใชขอมลจากสอออนไลนทงในกลมผผลต

และผรบสารได

16) ขอเสนอจากคณะวจยในการพฒนามาตรฐานการใชขอมล จากสอออนไลนใน

กระบวนการสอขาว มดงน

(16.1) สรางมาตรฐานในการสรางระบบการใชขอมลจากสอออนไลนในกองบรรณาธการ

คอ การสรางระบบในกระบวนการหาและการจดการขอมลจากผใชสอใหไดมาตรฐาน และเปนสงทคนทง

องคกรเขาใจภารกจและหลกในการทางานรวมกน กระบวนการตองมระบบในการสรางเครอขายกบ

ผรบสาร สรางชมชนในแตละเรอง มความรวมมอกบชมชนเฉพาะเรองทเกดขนทงในโลกออนไลน

และ ออฟไลน และตองมปฏสมพนธทเขมแขงในการสอสารกบกลมเครอขาย เพอใหมสวนรวมใน

กระบวนการ จะชวยปองกนปญหาความผดพลาด และเสรมการใชประโยชนจากข อมลจากสอออนไลน

ใหไดเตมท

(16.2) สรางหลกเกณฑมาตรฐานในการเลอกใชขอมลจากสอออนไลน หลกทใชในการ

พจารณาคอ หลกคณคาขาวในเชงผลกระทบ และหลกในการนาขอมลไปใชใหเกดประโยชนตอส งคม

ควบคไปกบการเลอกเรองทอยในความสนใจของคน ตองคานงวา ไมใชวาขอมลจากสอออนไลนทกชน

ควรนาเสนอผานหนาจอโทรทศน หรอ สอกระแสหลก

(16.3) สรางมาตรฐานในกระบวนการหาขอมลจากสอออนไลน คอ การกาหนดแนวทางใน

การปฏบตการหาขอมลจากสอออนไลน ทงสองลกษณะใหเปนแนวทางททมงานในทกสวนของ

กองบรรณาธการเขาใจและปฏบตในทศทางเดยวกน มอปกรณ เครองมอ และแนวปฏบตตอเรองทม

ความออนไหวเพอประกอบในการพจารณาดวยมาตรฐานคดเดยวกนทงองคกร กระบวนการหาขอมล

จากสอออนไลนทาได 2 ลกษณะ คอ การระดมขอมลและและหาขอมลจากสอออนไลน และสรางการม

สวนรวมระหวางผรบสารและกองบรรณาธการขาว ตองมก ารออกแบบการสอสารอยางเปนระบบ

ฒ

ดวยการทาความรจกชมชนออนไลนและเปนสมาชกในชมชนเหลานน มปฏสมพนธกบชมชนออนไล น

อยางตอเนอง ตองรแหลงขอมล และรวธการปฏสมพนธเพอใหไดขอมล และขยายแหลงขอมลให

หลากหลาย รวมถง มกระบวนการวเคราะหความเชอมโยงของขอมลและบรบทของสถานการณดวย

โดยตองอาศยทงการใชเทคโนโลย และการใชความสามารถของทมงานทเขาใจประเดนขอมลขาวสาร

(16.4) สรางมาตรฐานในการตรวจสอบขอมลจากสอออนไลน คอ การมเกณฑในการ

ตดสนใจตอความนาเชอถอของขอมล และการสรางกระบวนการในการตรวจสอบขอมลเพอปองกนความ

ผดพลาดในการนาขอมลมาใชนาเสนอในการรายงานขาว หลกมาตรฐานในการตรวจสอบขอมล

คอ ขอสงสยตอความเปนไปไดของขอมลเสมอ หาตนตอและแหลงทมาของขอมล ตรวจสอบขอมลจาก

หลายแหลงและหลายวธ

(16.5) สรางมาตรฐานในการนาเสนอขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาว หลกทใชใน

การสรางมาตรฐานคอ นกขาวควรพจารณาผลกระทบทงดานรา งกายและจตใจของผทอยในเหตการณ

การนาขอมลมาใชตองโปรงใส ขออนญาตกอนนามาใช และอางองทมาของขอมลเสมอ ตองใชหลก

ความเปนมนษยในการปกปองผอน และระวงเรองลขสทธความเปนเจาของ

ความทาทายทเกดขนทามกลางการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของเทคโนโลยและความเขมขน

ของการแขงขนทางธรกจของวชาชพสอ อกทงบทบาทของขอมลจากสอออนไลนทสามารถกาหนดวาระ

ขาวสารความสนใจของสงคม การทส อกระแสหลกนาขอมลจากสอออนไลนมาใชในการรายงานขาว

นบเปนความทาทายตอจตสานกและจรยธรรมวชาชพในการพฒนาคณภาพในการรายงานขาวและ

ความอยรอดของธรกจ การสรางมาตรฐานในการใชสอออนไลนตองใชหลกของจรยธรรมควบคกบหลก

ของกฎหมาย โดยสรางใหเกดจตสานกและความตระหนกในจรยธรรมการรบขอมล ใชขอมล และผลต

ขอมลจากสอออนไลน โดยควรสรางมาตรฐานใหเกดขนในองคกรสอวชาชพ พฒนาสสอทองถน

สอพลเมอง และผใชสอในสงคมโดยทวกน โดยหลกแลวการใชสอออนไลนคอการสรางมาตรฐานและ

มารยาทในการใชรวมกนทกฝาย และสามาร ถมสวนรวมในการชวยกนกากบดแลใหเกดมาตรฐานเพอ

ยกระดบคณภาพของการใชขอมลจากสอออนไลนในสงคมไทยตอไป

| 1

บทท 1

บทนา

1.1. หลกการและเหตผล

สอสงคม (Social Media) ในยคหลอมรวมเทคโนโลย มผลตอการปรบเปลยนพฤตกรรมการรบ

ผลต และใชขอมลของผรบสาร และสอกระแสหลก สอสงค มกลาย เปนแหลง ขอมลขาวสาร เกดการ

ปฏสมพนธ ในชมชนออนไลน เชอมโยงเรองราวจากกลม หนงสอกกลม หนง ผรบสาร บนสอออนไลน

สามารถผลตสอไดเองในหลายรปแบบและมจานวนมาก มผลใหเกดกระบวนการสอขาวในลกษณะการ

สอสารแบบสองทาง (Two-way communication) คอการปฏสมพนธระหวางผผลตสอและผรบสารบนสอ

สงคม มการใชสอสงคมเปนเครองมอรวบรวมขอมล ตดตามแหลงขาวและประเดนทนาสนใจเพมเตมจาก

สงทผใชสอออนไลนนามาเผยแพรและเกดการสนทนา แลกเปลยนขาวสารกน

ประโยชนของ กระบวนการหาขอมลจากสอ ออนไลน คอเปดโอกาสใหผส อขาว สานกขาว

และผผลตสอรปแบบต างๆ สามารถเขาถงขอมลจานวนมาก และกวางมากขน เขาถงกลมคนทแตกตาง

หลากหลาย และกลมคนใหมๆ ทอาจไมเคยเปนแหลงขอมลของสอมากอน ดงนน สอจงมตวเลอกของ

ผเชยวชาญ ผเกยวของกบเรองราว และแหลงขาว ทหลากหลาย รวมถง มโอกาสในการพฒนาขยาย

เครอขายการเขาถงกลมผรบสารทแตกตางได

อยางไรกตาม ผผลตสอกระแสหลกตองเผชญหนากบความทาทายและความเส ยงในการใช

ขอมลจากสอออนไลน ในหลายประเดน อาท ประเดนเร องความถกตองของการตรวจสอบขอมล ขอมล

บนสอสงคมมหลายประเภท อาจเปน ขอมลทบดเบอนเพอประโยชนของบางกลม ขอมลทมความสดโตง

ของความคด ทศนคต ซงนาไปสความเกลยดชง (Hate Speech) และสรางความขดแยงในสงคม ได

ซงควรมกระบวนการตรวจสอบทยนยนความถกตองของขอมลได ประเดนจรยธรรมการใชขอมลจากสอ

ออนไลน ทตองเผชญความทาทายจากปจจยของการ แขงขนกบการนาเสนอขอมลของผผลตเนอหาบน

โลกออนไลน นกขาวพลเมอง เพจผทรงอทธพลตาง ๆ ทาใหสอกระแสหลกตองหาแนวท างในการสราง

สมดลระหวางความอยรอดและการรกษาคณคาทางวชาชพในกรอบจรรยาบรรณและความรบผดชอบตอ

สงคม นอกจากน ยงมประเดนเรองความคดสรางสรรค ในการ การคดเลอก คดกรอง และนาขอมลจาก

สอออนไลนมาใชในการรายงานขาวใหไดประสทธภาพและประโยชยสงสดจากขอมลนน

| 2

การใชสอสงคมในกระบวนการผลตสอ ทงการหาขอมล การผลตเนอหา และเผยแพรเนอหา

มประเดนสาคญทนกวชาการในหลายประเทศใหความสนใจคอ เรองของการกาหนดวาระขาวสารแบบ

ขามสอ (Inter-media agenda setting) การศกษาในประเดนน เพอใหเขาใจถงกระบวนก ารกาหนดวาระ

ขาวสารบนส อหนงทมผลกบอกสอหนง 0

1Delwiche (2005) ระบวา บางการวจยใหความสาคญกบการ

สอสารผลกระทบจากสอออนไลนทมผลตอการนาเสนอขาวสารของสอดงเดม ในการศกษาเกยวกบการ

กาหนดวาระขาวสารขามสอ (Inter-media agenda setting) ศกษาผลกระทบทแตละสอมตอกนในการ

นาเสนอขาวและการกาหนดวาระขาวสาร การกาหนดประเดนวาระขาวสารขามระหวางผรบสารและ

สอมวลชน และผเลนสาคญทเปนคนขบเคลอนการกาหนดวาระขาวสารรปแบบใหมน เมอมสอสงคม

(Social Media) เขามามบทบาทในกระบวนการสอ สารมากขน การแสดงความคดเหน การปฏสมพนธ

ผานพนทสาธารณะของสอสงคม และบทบาทของขอมลจากสอออนไลน (User-generated Content หรอ

UGC) ซงมอทธพลจากสอสงคมตอการกาหนดวาระขาวสารของสอกระแสหลกดวย

เมอผใชสอ (Users) และผรบสาร (Audience) เขาใจรปแบบของการสอสารและการปฏสมพนธ

ผานสอสงคมมากขน ประชาชนทวไปกเขาไปมสวนรวมในการเสนอประเดน การแสดงออกทางความคด

บนพนทสาธารณะ และการผลกดนประเดนตางๆ ในสงคมใหเปนกระแสบนโลกออนไลน เกดปรากฏการณ

ทส อกระแสหลกนาประเดนจากโลกออ นไลนไปรายงาน หรอตอยอด จนบางเรองกลายเปนประเดนทาง

สงคม สงผลตอการขบเคลอนการเปลยนแปลงในรปแบบตางๆ ได ในขณะเดยวกนมนกเคลอนไหว หรอ

กลมคนใชประโยชนจากการสอสารบนพนทสาธารณะของสอสงคม ใหเกดเปนกระแสและดงความสนใจ

ของสอกระแสหลกใหนา ไปตอยอด ปรากฏการณการสอสารลกษณะน คอจดเปลยนของอานาจการ

กาหนดวาระขาวสารของสอกระแสหลก กลาวคอ สอกระแสหลกไมใชผกาหนดประเดนทางสงคมเพยง

ฝายเดยวอกตอไป แตประชาชนและการสอสารบนสอออนไลนมบทบาทตอการกาหนดวาระขาวสารดวย

อยางไรกตาม ปญหาความเสยงและความทาทายทสอในไทยกาลงเผชญหนาคอ การเลอกใช

ขอมลจาก จากสอออนไลน (User-generated Content) ใหเกดประโยชนและ ไมเสยงตอ การลดทอน

คณคาทางวชาชพ ในขณะท มาตรฐานการตดสนใจทางจรยธรรม และความถกตอง โปรงใสใน

การตรวจสอบขอมลในการนามาใชแตละคน ยงมระดบทแตกตางกน และในบางเรองเปนเรองทกงกลาง

ระหวางควรและไมควร หากไมมแนวปฏบตทชดเจน การปฏบตตามวจารณญาณของแตละคนอาจ

นาไปสมาตรฐานทแตกตาง ทาใหยงพบเนอหาทมการใชขอมลจากสอออนไลนในทางทไม เหมาะสม เชน

ละเมดสทธเสรภาพ ละเมดลขสทธของเจาของขอมล เกาะกระแสออนไลนเพอเรยกยอดคนดจนมองขาม 1Delwiche, A. (2005，December 5). Agenda-setting, opinion leadership, and the world of web logs. First

Monday, 10(12). Availeble at: http://firstmonday.org/issues/issue10_12/delwiche/index.html. [Accessed June

17, 2017)

| 3

ประโยชนสาธารณะ การนาเสนอขอมลทผดและบดเบอนซงทาใหสงคมเกดความสบสน และการ

ตอบสนองอารมณความรสกทเรยกวา “ดรามา ” มากกวาการนาเสนอขอเทจจ รงเพออธบายและแกไข

ปญหาในสงคม สงเหลานคอประเดนทยงคงมเสยงจากสงคมในการวพากษวจารณสอในเรองการใช

ขอมลจากสอออนไลน หลายกรณยงคงเกดซา และยงไมไดรบการพฒนาแกไขในการสรางมาตรฐาน

สอในยคนจง ควรมการกาหนดมาตรฐาน การสงเสรมก ารกากบดแลกนเอง และการสรางกรอบ

แนวปฏบตอนเปนมาตรฐานกลางทยอมรบกนไดในภาคอตสาหกรรม และสามารถนาไปใชประโยชนเพอ

สงเสรมการใชขอมลจากออนไลนอยางมประสทธภาพ และมจรยธรรมรบผดชอบตอสงคม

ทงน งานวจยเรองการสงเสรมแนวทางการใชขอมลจากส อออนไลนในกระบวนการรายงานขาว

ในยคเทคโนโลยหลอมรวม มงหวงเพอใหเขาใจปรากฏการณ และรปแบบการใชขอมลจากสอออนไลน

ของผผลตสอโทรทศนประเภทขาว เพอ ศกษา กระบวนการในการใชขอมลจาก สอออนไลน

(User-generated Content) และลกษณะของความรวมมอทนาไปสวารสารศาสตรแบบมสวนรวม

(Participatory Journalism) ในกระบวนการผลต ขาวของ สอไทย ระดมองคความร ความคดเหน

และความตองการของทงผผลตสอ ผใช สอ และเยาวชนคนรนใหม ตอการใชขอมลจากออนไลน

และการมสวนรวมในการแสดงความคดเหนหรอใหขอมลในประเดนทางสงคมมตตางๆ เพอพฒนาการ

ผลตสอใหสรางสรรคและมประโยชน ซงจะนาไปสการรางคมอแนวปฏบตและมาตรฐานจรยธรรมในการ

ใชขอมลจากสอออนไลนในกระบวนการสอขาว

1.2. วตถประสงค

วตถประสงคหลกของการวจยครงน เพอศกษา

1.2.1) วเคราะหรปแบบการใชขอมลจากสอออนไลนในกระบวนการรายงานขาว

1.2.2) วเคราะหและกาหนดรปแบบของการสงเสรมและพฒนาการใชประโยชนจากขอมลจากสอ

ออนไลนบนพนฐานจรยธรรมสอ ความรบผดชอบตอสงคม และกรอบกฎหมายทเกยวของ

1.2.3) จดทา (ราง) คมอแนวปฏบตและมาตรฐานจรยธรรมในการใชขอมลจากสอออนไลนใน

กระบวนการสอขาว

| 4

1.3. ขอบเขตการวจย

1.3.1) ขอบเขตการดาเนนงานตามสญญาจางทปรกษา

เพอวเคราะหรปแบบการใชงานขอมลจากสอออนไลนของสอโทรทศน กาหนดมาตรฐานกลางใน

การสงเสรมการใชงานขอมลจากสอออนไลนอยางสรางสรรค และจดทา (ราง ) คมอแนวปฏบตและ

มาตรฐานจรยธรรมในการใชขอมลจากสอออนไลนในกระบวนการสอขาว เสนอตอสานกงาน กสทช . ให

เปนไปอยางมประสทธภาพ โดยคณะนเทศศาสตร สถาบนการจดการปญญาภวฒน ดาเนนงานตาม

ขอบเขตทสานกงาน กสทช. กาหนด ดงน

1.3.1.1) จดทากรอบการศกษา (Inception Report) ประกอบดวยหลกการและเหตผล

วธการดาเนนการศกษาและรวบรวมขอมล และกรอบการจดกจกรรมตาง ๆ รวมถงการจดทา (ราง) คมอ

แนวปฏบตและมาตรฐานจรยธรรมในการใชขอมลจากสอออนไลนในกระบวนการสอขาว

1.3.1.2) ศกษาวเคราะหขอมลรปแบบการใชขอ มลจากสอออนไลนของรายการขาว

โทรทศน กรณศกษาทางจรยธรรม และประเดนทางกฎหมายทเกยวของกบการใชขอมลจากสอออนไลน

ดวยกระบวนการมอนเตอรและวเคราะหขอมลจากรายการขาวโทรทศน การสนทนากลม และการ

สมภาษณเชงลกผประกอบการสอโทรทศนดานขาว สอทองถน และสอพลเมอง

1.3.1.3) จดการอบรมและการสมมนา ดงน

ก. จดกจกรรมสมมนาเชงปฏบตการผลตสอออนไลนอยางสรางสรรคและม

จรยธรรมจานวน 4 ครงใน 4 ภาค ไดแก ภาคเหนอ (จงหวดเชยงราย ) ภาคใต (จงหวดสราษฎรธาน )

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (จงหวดนครราชสมา ) และ ภาคกลาง (จงหวดนนทบร ) จดกจกรรมกบ 2

กลมเปาหมาย คอ กลมผส อขาวทองถน นกขาวพลเมอง และ กลมนกเรยนนกศกษา โดยมการให

ความรเกยวกบการ ใช – รบ และ ผลตสอออนไลนอยางสรางสรรค และกจกรรมระดมความ คดเหนการ

สนทนากลม (Focus Group) แนวทางการใชขอมลจากสอออนไลน ทงประเดนประโยชน ปญหา

อปสรรค และแนวทางในการกาหนดมาตรฐานการใชงานขอมลจากสอออนไลน

ข. จดกจกรรมสมมนา “ทศทางสอโทรทศนไทย ..ไมตดหลมโซเชยลมเดย ”

ใหกบผประกอบการธรกจโทรทศน และนกวชาการนเทศศาสตรสอสารมวลชน เพอรบทราบแนวทางใน

การสงเสรมการใชงานสอออนไลนอยางสรางสรรค

| 5

ค. จดทารายงานสรปผลการศกษาวเคราะหจากการมอนเตอรขอมลการใชงาน

สอออนไลนในขาวโทรทศน การสนทนากลม และการสมภาษณเชงลก เกยวกบการสงเสรมแนวทางการ

ใชงานขอมลจากสอออนไลนในงานโทรทศน โดยดาเนนการเปนรปเลม ดงน

- รายงานกรอบการศกษา (Inception Report)

- รายงานผลการศกษาวจยฉบบท 1

- รายงานผลการศกษาวจยฉบบสมบรณ

- คมอแนวปฏบตและมาตรฐานจรยธรรมในการใชขอมลจากสอออนไลน

ในกระบวนการสอขาว

1.3.2) ขอบเขตดานเนอหาการวจย

การศกษาครงนมขอบเขตดานเนอหาการวจยดงน

1.3.2.1) ศกษารปแบบการใชขอมลจากสอออนไลนในงานขาวโทรทศน จากทวดจทล

10 ชอง คดเลอกจากลาดบของจานวนผชม และกรณศกษาทมปญหาทางจรยธรรมทพบในการใชขอมล

จากสอออนไลนในการรายงานขาวโทรทศน

1.3.2.2) แนวคดในการใชขอมลจากสอออนไลน ไดศกษาจากประเทศตนแบบใน

ตางประเทศ เกยวกบการสงเสรมและแนวทางการสรางมาตรฐาน เพอใชประโยชนขอมลจากสอออนไลน

(User-generated Content)

1.3.2.3) ระยะเวลาในการวจย ตงแตเดอน กนยายน 2559 – มถนายน 2560

1.4. ประชากรและกลมตวอยาง

1.4.1) ประชากรทใชในการศกษาวจย แบงเปน 5 กลมคอ

1.4.1.1) กลมผประกอบกจการโทรทศน และสอทองถนจาก 4 ภาค ไดแก ภาคเหนอ

ภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต

1.4.1.2) กลมนกขาวพลเมอง นกขาวภาคประชาชน นกวชาการดานสอสารมวลชน

1.4.1.3) กลมนกเรยนนกศกษาจาก 4 ภาค ไดแก ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคใตและภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ

1.4.1.4) กลมสถานโทรทศนภาคพนดนในระบบดจทล จานวน 10 สถาน

| 6

1.4.1.5) เนอหาขาวโทรทศนของสถานโทรทศนดจทล จานวน 10 ชอง คอ ชอง 3HD

ชอง MCOT ชอง PPTV36 ชอง Spring News ชองไทยรฐทว ชอง Nation TV ชอง 7HD ชอง ThaiPBS

ชอง TNN24 และ ชอง Voice TV ระหวางวนท 20 สงหาคม – 2 กนยายน 2559

1.4.2) กลมตวอยางและขนตอนการคดเลอก

คณะวจยใชวธการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) โดยกาหนดคณสมบต

ของกลมตวอยางและบทบาทในการใหขอมล ดงตอไปน

1.4.2.1) กลมผประกอบกจการโทรทศน และสอทองถน ไดแก ภาคเหนอ ภาคกลาง

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต ใชวธเจาะจ งเลอกผแทนผประกอบการกจการสถานโทรทศน

หนงสอพมพ และสอทองถน ทมการใช ขอมลจาก สอออนไลน เผยแพรในชองรายการหรอสอทสงกด

จานวน 30 แหง (รายชอตามภาคผนวก ก.)

1.4.2.2) กลมนกขาวพลเมอง นกขาวภาคประชาชนนกวชาการดานสอสารมวลชน

โดยเลอกจากเครอขายนกขาวพลเมองและสอชมชนทม ทใชสอออนไลนในการผลตขาวสาร (รายชอตาม

ภาคผนวก ก.) จาก 20 แหง

1.4.2.3 กลมนกเรยนนกศกษา ไดแก ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาค ใตและภาค

ตะวนออกเฉ ยงเหนอ จาก สถาบน อดมศกษาทมการเรยนการสอน คณะนเทศศาสตร และนกเรยนทม

ความสนใจ จานวน 42 ราย

1.4.2.4) กลมผผลตขาวโทรทศนของสถานโทรทศนภาคพนดนในระบบดจทล

จานวน 12 สถาน รวม 23 คน พจารณาจากชองรายการทมจานวนผชมตดอนดบตน ๆ ในชวงเวลาททา

การสารวจ และมรายการขาวเปนประจาใน 3 ชวงเวลาคอ ภาคเชา ภาคกลางวน และภาคคา และม

รายการขาวทมการใชขอมลจากสอออนไลน ซงไดแก

- สถานโทรทศนไทยพบเอส ชอง 3

- ชอง 3 Family ชอง 13

- บรษท ไทย นวส เนตเวรค (ทเอนเอน) จากด (ขาว)/ TNN24

- บรษท สปรงนวส เทเลวชน จากด(ขาว)/ Spring News ชอง 19

- บรษท เอนบซ เนกซ วชน จากด(ขาว)/ Nation TV ชอง 22

- บรษท แบงคอก บสสเนสบรอดแคสตง จากด(SD)/ ชอง NOW TV

- บรษท บอซ มลตมเดย จากด (SD)/ ชอง 3 SD ชอง 28

| 7

- บรษท อสมท. จากด (มหาชน) (HD)/ MCOT HD ชอง 30

- บรษท ทรปเปล ว บรอดคาสท จากด(HD)/ ไทยรฐทว ชอง 32

- บรษท บอซ มลตมเดย จากด(HD)/ ชอง 3 ชอง 33

- บรษท กรงเทพโทรทศนและวทย ชอง 7 (HD)/ ชอง 35

- บรษท บางกอก มเดย แอนด บรอดคาสตง จากด (HD)/ PPTV 36

โดยเปนผใหขอมลเกยวกบ

- กระบวนการหาขอมลจากสอออนไลนเพอมาใชในงานขาว

- เกณฑและหลกการตดสนใจในการเลอกใชขอมลจากสอออนไลน

- แนวคดและขอเสนอแนะตอการสรางมาตรฐานในการใชขอมลจากสอ

ออนไลนบนจรยธรรมและความรบผดชอบตอสงคม

1.4.2.5) เนอหาขาวโทรทศนของสถานโทรทศนดจทล วเคราะห จากขอมลเชง

ปรมาณสะทอนรปแบบการใชขอมลจากสอออนไลนและปญหาจรยธรรมทพบในการใชขอมล จากสอ

ออนไลนในการรายงานขาว เพอใชเปนแนวทางในการสมภาษณเชงลก สนทนากลมยอย และกาหนด

ประเดนในการทาคมอ

1.5. ระเบยบวธวจยและขนตอนการเกบรวบรวมขอมล

1.5.1 ระเบยบวธวจย

โครงการวจย เรอง การสงเสรมแนวทางการใชขอมลจากสอออนไลนในกระบวนการ

รายงานขาวใน ยคเทคโนโลยหลอมรวม มงเนนศกษา วเคราะหรปแบบการใชขอมลจากสอออนไลน

ในงานขาวโทรทศน และแนวทางการสงเสรมการใชงานขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาว

อยางสรางสรรคบนกรอบจรยธรรมและกฎหมาย ทเกดจากการมสวนรวมของผประกอบกจการ สอ

นกวชาการ และตวแทนภาคประชาชน ซงในการศกษานใชกลมเยาวชนนกเรยนนกศกษาเป นตวแทน

ผรบสาร เพอนามาจดทา คมอแนวปฏบตและมาตรฐานจรยธรรมในการใชขอมลจากสอออนไลนใน

กระบวนการสอขาว โดยคณะวจยใชระเบยบวธวจยเชง คณภาพ เกบขอมลจากการสนทนากลมยอย

วเคราะหเนอหาสมภาษณเชงลก และวเคราะหเอกสาร เพอสงเคราะหปญหาดานจรยธรรม และแนวทาง

ในการสงเสรมการสรางมาตรฐานการใชขอมลจากสอออนไลน คณะวจยใชการเกบและสงเคราะหขอมล

4 รปแบบ เพอใหบรรลวตถประสงคการวจย ตามลาดบขนตอนดงน

| 8

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการดาเนนการวจย

1.5.1.1) การวเคราะหเอกสาร (Documentary Research) คณะวจยรวบรวมเอกสาร

และประมวลขอมลเกยว กบแนวคดการใชขอมลจากออนไลน (User-generated Content) ในรปแบบ

ตางๆ ในตางประเทศ โดยขอมลดงกลาวนามาสรปเบองตนเกยวกบรปแบบ ลกษณะ และการใช

ประโยชนขอมลจาก สอออนไลน รวมถงแนวทางประยกตใช เพอหาแนวทางปฏบตทเหมาะสมกบการ

นามาประยกตสบรบทของภมทศนสอไทย รวมถ งการศกษากฎระเบยบ ขอปฏบต แนวปฏบต

และกฎหมายทเกยวของของประเทศไทยเกยวกบการใชขอมลและผลตสอออนไลน เปนการชวยกาหนด

มาตรฐานของกรอบในการกากบดแลกนเองในการใชงานขอมลจากสอออนไลนทงภายในองคกรสอและ

สาหรบองคกรวชาชพ อกทงยงนาขอมลมาสงเคราะหเปนกรอบในการวเคราะหขอมลในขนตอไปได

1.5.1.2) การวเคราะหเนอหา (Content Analysis) เกบรวบรวมขอมล และทาการ

วเคราะหเนอหาการใช ขอมลจากสอออนไลน ในขาวของโทรทศนดจทล คณะวจยเกบขอมลจาก รายการ

ขาวรายวนในชวงขาวเชา ขาวเทยง และรายการขาวคา ของสถานโทรทศนจานวน 10 ชอง

คอ ชอง 3HD ชอง MCOT ชอง PPTV36 ชอง Spring News ชองไทยรฐทว ชอง Nation TV ชอง 7HD

ชอง ThaiPBS ชอง TNN24 และ ชอง Voice TV ระหวางวนท 20 สงหาคม – 2 กนยายน 2559 เพอ

เกบขอมล การใชขอมลจากสอออนไลนทสรางโดยผรบสารในการรายงานขาว จาแนกตามประเดน ดงน

| 9

- ประเภทของการรายงานขาวทพบขอมลจากสอออนไลน

- ประเภทของขอมลจากสอออนไลนทใชในงานขาว

- การอางองทมาขอมลทพบในขาวโทรทศน

- ทมาของขอมลจากสอออนไลนทรายการขาวโทรทศนเลอกนามาใช

- วธการนาขอมลจากสอออนไลนมาใชเผยแพรในขาวของสถานโทรทศน

- ลกษณะของการใชขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน

- ประเภทขาวโทรทศนทพบการใชขอมลจากสอออนไลน

การวเคราะห ผลเชงปรมาณเปนขอ มลสะทอนสถานการณการใช ขอมลจากสอออนไลน

ในการรายงานขาวของสอโทรทศน ในประเทศไทย และนาขอมลมาสงเคราะหเพอนาไป สการออกแบบ

การเกบขอมลในการสนทนากลมยอย (Focus Group) และการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview)

1.5.1.3) การสนทนากลม (Focus Group) จดประชมกลมยอยกบผแทน สอทองถน

สอพลเมอง สอชมชน นกวชาการดานนเทศศาสตรและสอสารมวลชน นกเรยนและนกศกษาเปนตวแทน

ของภาคประชาชนผรบสาร เพอใหไดขอมลเกยวกบรปแบบการใชขอมลจากสอออนไลน ประเดนปญหา

ทางจรยธรรมและขอสงสยในการใชงานขอมลจากสอออนไลน กลไกในการสรางมาตรฐาน และแนวทาง

ในการจดทาคมอมาตรฐานการสงเสรมการใชขอมลจากสอออนไลนในงานของสอมวลชน โดยเฉพาะงาน

ดานขาว โดยคณะวจยไดจดการสนทนากลมยอยจานวน 4 ครงใน 4 ภาค คอ ภาคเหนอ (จงหวดเชยงราย)

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (จงหวดนครราชสมา ) ภาคใต (จงหวดสราษฎรธาน ) และภาคกลาง (จงหวด

นนทบร) (รายนามผเขารวมประชมในภาคผนวก ก)

ทงน ประเดนในการสนทนากลมยอยมกรอบคาถามดงน

- กระบวนการหาขอมลจากสอออนไลน

- เกณฑ /หลกการในการตดสนใจเลอกใช ขอมลจากสอออนไลน เชน

แหลงทมา ความนาเชอถอความสนใจของคน เชน ยอดวว แชร และการกดถกใจ เนอหาอยในความ

สนใจ และปจจยเรองการมประโยชนสาธารณะเปนตน

- การนาขอมลจากสอออนไลน มาใช ประกอบดวย การตรวจสอบขอมล

รปแบบการนามาใช การขออนญาตและอางองแหลงทมา วธการเขาถงขอมลจากสอออนไลน และการนา

ขอมลมาใชในงานขาว ประเภท และรปแบบของขอมลจากสอออนไลนทเลอกใช

- การผลตสอโดยใชขอมลจากสอออนไลน และรปแบบในการผลต

| 10

ก. นาขอมลจากสอออนไลน มาใชโดยไมไดทาอะไรเพม (Copy)

คอบอกเลาตาม ขอมลจากสอออนไลน ทเหน ไมมการขยาย ความ อธบายบรบทเพมเตม โดยไมไดม

บรบทหรออธบายเพมเตม

ข. ใชขอมลจากสอออนไลน เปนตนทางประเดนขาว (Hint)

หมายถง ใชประเดนจาก ขอมลจากสอออนไลน มการอางถง แตไม ปรากฏขอมลจากสอออนไลน ในขาว

มเพยงการอางถง เพอใหรวา ทมามาจาก ขอมลจากสอออนไลน โดยมากจะเปนในเชง ประเดน กระแส

จากคลปนน จากภาพน แลวเลาเรอง อธบาย รายงานขาวแตไมพบขอมลจากสอออนไลนอยในขาว

ค. การนาขอมลจากสอออนไลนมาใชโดย มการดดแปลง ตดตอ

เพมเตม หรอทาองคประกอบเพม (Adapt) เพอใชในการอธบายเรองราว ขอมลจากสอออนไลน มา

ประกอบในขาว แตมการทาเพม เสรม มเนอหา มการตอยอดเพมเตม

- การเผยแพร กระบวนการเผยแพร การอางองและใหแหลงทมา

การคานงถงหลกจรยธรรมและกฎหมายในการเผยแพรขอมลจากสอออนไลน

- การมสวนรวมและตรวจสอบกนเอง หมายถง การพฒนารปแบบ

หรอชองทางในการมสวนรวมของผใชสอออนไลนตอการคนหา คดกรอง ใหขอมล และเลอกใชขอมลจาก

สอออนไลนในงานขาว รวบถงกระบวนการระดมขอมล (Crowdsource) จากผใชสอออนไลน หรอ

กระบวนการมสวนรวมลกษณะอนๆ การรบฟงความเหนและเสยงสะทอนจากสงคมในการใชขอมลจาก

สอออนไลนของสอ

- แนวทางในการสรางมาตรฐานและกากบดแลกนเองในการใชขอมลจาก

สอออนไลน ควรมการกาหนดมารยาทการใชสอออนไลนรวมกนอยางไร ใครควรมสวนรวมกากบดแล

กนเอง ในสอออนไลน แนวปฏบต กฎเกณฑ มาตรฐานในการใชสอออนไลน ควรมหรอไม และควร

ครอบคลมเรองใดบาง และควรมการอบรมใหความรเกยวกบการตรวจสอบขอมล การนาขอมลจากสอ

ออนไลนนาไปใชหรอไม

1.5.1.4) การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) คณะวจยไดสมภาษณผแทน

บรรณาธการขาว หวหนาโตะขาว และผส อขาว จากสถานโทรทศนภาคพนดนในระบบดจ ทล จานวน 23

คน จาก บรษท อสมท . จากด (มหาชน) จากสถานโทรทศน PPTV36 ไทยรฐทว Spring News TNN24

ชอง 3 ชอง 7 เนชนทว ชอง NOW26 MCOT ชองThaiPBS

| 11

คณะวจยกาหนดแนวคาถามเบองตนสาหรบการสมภาษณเชงลกเพอใหไดขอมลสาหรบ

การวเคราะหและ ประมวลผลเนอหาในรายง านการวจยและคมอ มาตรฐานสงเสรมการใชขอมลจากสอ

ออนไลน (User-generated Content) สาหรบงานโทรทศน นโยบายการใชขอมลจากสอออนไลนของ

องคกร

- กระบวนการในการหาและไดขอมลจากสอออนไลนมาใชในงานขาว

- กระบวนการในการตรวจสอบขอมล

- เกณฑในการคดเลอกขอมลทจะนาเสนอเปนขาวหรอใชประกอบขาว

- รปแบบการนาขอมลจากสอออนไลนมาใชในการรายงานขาว

- กระบวนการสรางความรวมมอกบผรบสารในการระดมขอมล

- ประโยชนหรอขอดของการใชขอมลจากสอออนไลน

- ปญหาขอผดพลาดทางจรยธรรมทพบ และแนวทางการปองกนแกไข

- ขอเสนอแนะตอรายละเอยดและองคประกอบในการจดทาคมอ ฯ

1.5.2) ขนตอนการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมล

การรวบรวมวเคราะหขอมลเชงคณภาพจากการศกษาเอกสาร วเคราะหเนอหา

การสนทนากลมยอย และการสมภาษณเชงลก ใชการวเคราะหขอมลแบบจาแนกชนดขอมล

(Typological Analysis) โดยการจดระเบยบ ตความ และสรปผลการศกษาในรปแบบการวเคราะหเชง

พรรณนา (Descriptive analysis) ในประเดนทกาหนดไวตามวตถประสงค โดยมแผนในการดาเนนการ

เปน 4 ขนตอน ดงน

1.5.2.1) ขนตอนท 1 จากการวเคราะหเอกสารนาไปกาหนดกรอบในการเกบขอมลเพอ

วเคราะหเนอหารายการขาวโทรทศน

1.5.2.2) ขนตอนท 2 จากการวเคราะหเนอหารายการขาวโทรทศน คณะวจยออกแบบ

คาถามในการสนทนากลมยอยและสมภาษณเชงลก จากนนทาการเกบขอมลจากการสนทนากลมยอย

และสมภาษณเชงลกจากประชากรศกษาทกาหนดไว

1.5.2.3) ขนตอนท 3 นาผลวเคราะหจากขนตอนท 1 และ 2 มาวเคราะห สงเคราะหส

การ (ราง) คมอแนวปฏบตและมาตรฐานจรยธรรมในการใชขอมลจากสอออนไลนในกระบวนการสอขาว

ทคานงถงหลกจรยธรรม และกฎหมายทเกยวของกบการใชขอมลจากสอออนไลน

| 12

ภาพท 2 แผนการดาเนนการดาเนนโครงการศกษาวจย

1.6. นยามคาศพทเชงปฏบตการ

1.6.1) ขอมลจากสอออนไลน หมายถง ขอมลทผรบสาร หรอ ผใชสอออนไลนผลตและเผยแพร

บนสอออนไลน (User-generated Content หรอตวยอ UGC) เชน เวบไซต และสอสงคม (Social Media)

เมอกลาวถงคาวาสอออนไลนหมายรวมถงแพลตฟอรมทกประเภททมการเชอมตอกบระบบ อนเทอรเนต

ทงเวบไซต แอพพลเคชน และสอสงคม เมอกลาวถงสอสงคม มความหมายถง โซเชยลมเดย (Social

Media) ซงเปนเครอขายสงคมออนไลน ไดแก เฟซบค ยทป ทวตเตอร บลอก อนสตาแกรม เปนตน

1.6.2) ผประกอบกจการโทรทศนภาคพนดนในระบบดจตอล หมายถง ผประกอบกจการ

โทรทศนทไดรบใบอนญาตประกอบกจการโทรทศนภาคพนดนในระบบดจตอล ประเภท การบรการ

สาธารณะ ประเภทเดก เยาวชนและครอบครว ประเภทขาวสารและสาระ ประเภททวไปความคมชดปกต

และประเภททวไปความคมชดสง จากสานกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน

และกจการโทรคมนาคมแหงชาต ทยงมการออกอากาศอยในระหวางดาเนนการวจย จานวน 26 สถาน

1.6.3) กรอบจรยธรรมวชาชพ หมายถง กตกาทผประกอบกจการและองคกรวชาชพตกลง

รวมกนทจะปฏบตตามในการดา เนนงานตามมาตรฐานจรยธรรมวชาชพดวยความสมครใจ ซงอาจ

เกดขนโดยกฎหมายกาหนดใหทาหรอผประกอบกจการโทรทศนรเรมทาเองกได

| 13

1.7. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.7.1) สานกงาน กสทช. จะไดทราบผลการศกษาเกยวกบรปแบบการใชขอมลจากสอออนไลน

ในงานขาวโทรทศน

1.7.2) สานกงาน กสทช. ไดทราบผลการศกษาการกาหนดมาตรฐานแนวทางการสงเสรมการใช

ขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศนอยางสรางสรรคบนกรอบจรยธรรมและกฎหมายทเกยวของ และได

คมอทมมาตรฐานและกรอบกลางในการสงเสรมการพฒนา และกรอบการตดสนใจในกระบวนการใช

ขอมลจากสอออนไลนใหเหมาะสมตามกรอบจรยธรรมวชาชพและกฎหมาย

1.7.3) องคกรสอไดแนวทางปฏบตในการนาไปประยกตใช ตามความเหมาะสมของแตละองคกร

หรอเปนหลกการเบองตนในการดาเนนกจการโทรทศนทเกยวของกบการใชขอมลจากสอออนไลนในการ

ผลตเนอหารายการโทรทศน

| 14

บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และการทบทวนวรรณกรรม

การดาเนนโครงการวจย เรอง การสงเสรมแนวทางการใชขอมลจากสอออนไลนในกระบวนการ

รายงานขาวใน ยคเทคโนโลยหลอมรวม ใชแนวคดและทฤษฎทเกยวของกบสอออนไลน ขอมลจาก

สอออนไลน (User-generated Content) กฎหมาย แนวปฏบต และกรอบจรยธรรมทเกยวของกบ

สอออนไลน เปนกรอบแนวคดและแนวทางสาหรบการศกษา มรายละเอยด ดงน

2.1. แนวคดเรองขอมลจากสอออนไลน (User-generated Content)

ขอมลจากสอออนไลน (User-generated Content หรอตวยอ UGC) หมายถง ขอมลทผรบสาร

หรอ ผใชสอออนไลนผลตและเผยแพรบนสอออนไลน เชน เวบไซต และสอสงคม (Social Media)

เมอกลาวถงคาวาสอออนไลนหมายรวมถงแพลตฟอรมทกประเภททมการเชอมตอกบระบบอนเทอรเนต

ทงเวบไซต แอพพลเคชน และสอสงคม เมอกลาวถงสอสงคม มความหมายถง โซเชยลมเดย (Social

Media) ซงเปนเครอขายสงคมออนไลน ไดแก เฟซบค ยทป ทวตเตอร อนสตาแกรม บลอก เปนตน

Bruns (2007) 1

2 เสนอโมเดลการสอสารแบบผสมผสานทเรยกวา “Produsage” หมายถง

การผลตสอทผเสพสอเปนผผลตสอเองได คอเปนทงผรบสาร และผสรางสารในขณะเดยวกน ในขณะท

การศกษาของ Van Dijck (2009) 2

3 ระบวา ลกษณะความสมพนธ ของการสอสารทผรบสารสรางสอและ

สอสารดวยตวเองเกดขนอยางชดเจนบนสอออนไลน และมบทบาทในการผลกดน พฤตกรรมรวม หรอ

สรางการรวมตวของชมชนออนไลนจากความสนใจรวมกน

นอกจากนน 3

4Neuberger และ Nuernbergk (2010) ระบวาการสอสารบนสอสงคมสราง ความ

หลากหลายของระดบในการมสวนรวมระหวางผรบสาร และสอมวลชนมผลตอการสรางพนท สาธารณะ

2Bruns, A. (2007) ‘Produsage: Towards a Broader Framework for User-led Content Creation’, Creativity and

Cognition: Proceedings of the 6th ACM SIGCHI conference on Creativity & cognition,13-15 June 2007 3 Van Dijck, J. (2009) “Users like you? Theorizing agency in user-generated content”. Media, Culture &

Society 31(1): 41-58. 4Neuberger,C.and Nuernbergk, C. (2010). “Competition, Complementarity or integration? The relationship

between professional and participatory media”. Journalisme Practice, 4(3), 319-332

| 15

(Public Sphere) ในการรบขอมลในประเดนตางๆ ใหเกดขน สวนการศกษา ของ 4

5Kalsson (2010)

เสรมวา ความสมพนธระหวางขอมลจาก ผใชสอโดยเฉพาะเรองของคอมเมนต ทมตอขาวของสออาชพ

เปนรปแบบ การปฏสมพนธกบสอ ทมผลตอกรอบการสอสารของสอในประเดนตางๆ ดวย ใน

ขณะเดยวกน เมอผรบสารเปนผสรางสอและผลกดนประเดนบางเรองไดเอง ปฏกรยาตอสอในบางครงม

ลกษณะของการวพากษวจารณประเดนมมมองทส อนาเสนอในขาว ใหขอมลในมมทแตกตาง Robinson

(2009) อธบายวา ผรบสารมผลตอการตงคาถามตอการทางา นของสอบนพนทสาธารณะบนสอสงคม

โดยมมตของการถกเถยงแลกเปลยนทกวางมากขนกวาพนททส อสรางใหคนด /คนอาน ในขณะเดยวกน

บทบาทของการเปนนายทวารขาวสาร (Gatekeeper) ทกรอกขอมลกอนนาสสงคมกาลงถกทาทายจาก

ขอมลจากผรบสารทนาเสนอเองโดยไมตองผานสอมวลชน ทงน ประเดนสาคญในเชงจรยธรรมในการใช

งานขอมลจากสอออนไลน คอเรองของความนาเชอถอ ความถกตอง และการตรวจสอบขอมล

การสรางความรวมมอในการทางานรวมกนระหวางผส อขาว กองบรรณาธการ และผรบสารทอย

ในพนทหรอสามารถเขาถงเหตการณขาวเพอชวยกนระดมหาขอมลขาว ตอยอดประเดนขาว และ

ชวยกนนาเสนอขาวนน เปนลกษณะของการทาขาวแบบม สวนรวม (Participatory Journalism) อาท

กรณนาทวมใหญในป 2554 มการระดมนาขอมลจากคนในพนทมาใชเปนสวน หนงของการรายงานขาว

สอดคลองกบท 5

6Gillmor (2004) อธบายวา ตามแนวคดภมทศนสอทเปลยนไปเพราะเทคโนโลยและสอ

สงคมได ใหความสาคญกบคนทวไปทสามารถรายงานขาวหรอใหขอมลขาวได ซงทาใหสอหลกตอง

ปรบตวและหารปแบบทจะนาขอมลขาวเหลานนมาใชใหเกดประโยชน เชนเดยวกบ 6

7Briggs (2007)

ทอธบายการรายงานขาวยค 2.0 วา การรายงานขาวระหวางขนตอนกระบวน การทาขาวทาใหเกดการ

แลกเปลยนขอมลระหวางผส อขาวและคนอานและเปดโอกาสใหผอานสามารถมสวนรวมชวยเหลอใน

กระบวนการสอขาวได โดยเมอมเหตการณเกดขน ผส อขาวจะรายงานและเปดโอกาสใหผอานสงขอมล

ตางๆ เขามาเพอประมวล ตอยอดประเดน และใชเปนขอมลสวนหนงของการเจาะขาวและนามารายงาน

สามารถใชไดทงการหาขอมล การหาแหลงขาว และการตรวจสอบขอเทจจรง

5Karlsson, M.B. (2010). “Participatory Journalism and Crisis Communication: A Swedish Case Study of Swine

Flu Coverage”. Observatorio 4(1), 201-220. 6 Gillmor, D. 2004. We the Media: The Rise of Citizen Journalists. National Civic Review, Fall 2004: 58-63. 7 Briggs, Mark (2007). Journalism 2.0: How to Survive and Thrive. J-Lab: The Institute for Interactive

Journalism.

| 16

8Bradshaw (2007) ใหความสาคญ กบการท องคกร สอตองพฒนาความสมพนธกบชมชน

(Community) ทงออนไลนและออฟไลนเพอปฏสมพนธ แลกเปลยนขอมล และรายงานขาวสาคญรวมกน

การปรบตวลกษณะนพบในสอตางประเทศจานวนมาก อาท iReport ของ CNN ทมการทาระบบการ

ทางานรวมกบนกขาวพลเมองรายงานเหตการณสาคญตางๆ เพอใหครอบคลมพนทท วโลกและหลาก

มมมอง โดยมการพฒนาระบบเวบไซตเพอนาเสนอขอมลขาว และระบบการคดกรองขอมลและการเลอก

นามาใชของผส อขาว CNN ดวย

สานกขาวบบซของประเทศองกฤษตงหนวยงานทเรยกวา “User-generated Content Hub”

เพอทางานกบประชาชน และนกขาวพลเมองในการระดมขอมลขาวมาใชในการรายงานขาวของบบซ

หนงสอพมพ The Guardian ของประเทศองกฤษประกาศเดนหนาใชรปแบบการทาขาวแบบ

Open Journalism ทใหผอานมสวนรวมในการแสดงความคดเหน ใหขอมลขาวตอการทางานและเลอก

ประเดนของกองบรรณาธการขาว และมการสรางแพลตฟอรมบนเวบไซตและแอพพลเคชนมอถอเพอให

คนรวมกนใหขอมลขาวและรายงานขาวรปแบบตางๆ กบ The Guardian ได

องคกรสอในตางประเทศกใชชองทางสอสงคม อาท เฟซบค ทวตเตอร อนสตารแกรม บลอก

Google Maps และ Foursquare ใหผอานชวยกนรายงานขอมล เปนการรวมกนทาขาวครอบคลมหลาก

พนท ประเดน มมมอง และตอบโจทยสงทสงคมสนใจและตองการรไดมากขน องคกรขาว มหนาทคด

กรอง ตรวจสอบขอมล ออกแบบการนาเสนอและแพลตฟอรมทจะนาไปใชอยางเปนระบบ

การตอบรบตอกระแสการใชขอมลจากสอออนไลนของสอในไทยยงเปนลกษณะเดยวกบหลายๆ

ประเทศทวโลกคอ เปดรบแบบครงๆ กลางๆ ยงมขอจากดในการนามาใช และขอจากดในการสนบสนน

การพฒนาสการมสวนรวมในกระบวนการสอขาวอยางเตมรปแบบ ซงจะเปนการพฒนาไปส “วารสาร

ศาสตรแบบมสวนรวม” (Participatory Journalism)

องคกรขาวโทรทศน มการใชขอมลจากสอออนไลน และสรางรปแบบการมสวนรวมเพอชวยใน

กระบวนการรายงานขาวทมการเจาะลกมากขน บทความของ 8

9Marshall (2013) เกยวกบ Channel 4

ชองสอสาธารณะของประเทศองกฤษ ผลตรายสารคดขาวเชงสบสวนเรอง “No Go Britain” ตรวจสอบ

8 Bradshaw, P., 2007. A model for the 21st century newsroom: pt1 – the news diamond | Online Journalism

Blog. Online Journalism Blog. Available at: http://onlinejournalismblog.com/2007/09/17/a-model-for-the-

21stcentury-newsroom-pt1-the-news-diamond/ [Accessed June 15, 2017] 9 Marshall.S (2013). Channel 4 News 'No Go Britain' campaign wins award. Journalism.co.uk. Available at:

https://www.journalism.co.uk/news/lessons-in-crowdsourcing-channel-4-news-no-go-britain-campaign-wins-

award/s2/a552172/ [Accessed June 15, 2017]

| 17

ระบบขนสงมวลชนสาหรบคนพการในองกฤ ษดวยวธการระดมขอมลรวมกบ ผชม (Crowdsource) ผาน

ชองทางสอสงคม Anna Doble หวหนาฝายสอออนไลนของ Channel 4 อธบายถงการคนหาขอมลผาน

ชมชนออนไลน เชอมโยงขอมลจากคนตางๆ ในโลกออนไลน โดยหนาท ของนกขาวคอการทาใหสวน

ตางๆ ของเรองรวมกนเปนภาพใหญได ทมสารคดพบวา มกลมคนทพดเรองน กระจดกระจายอยท วไป

บนโลกออนไลน แชรขอมลผานทวตเตอรและยทปอยแลว สงทนกขาวทาคอเลอก ขอมลจากสอออนไลน

เหลานมาเชอมตอ เลาเรองจากมมมองตางๆ และนาไปสประเดนการรณรงคทใหญมากขน พรอมทงเปด

พนทบนสอหลกคอโทรทศนใหนาเสนอขอมลเหลานอยางเปนระบบ ขยายผลดวยวธการทาสารคดขาว

แบบมออาชพผสมผสานกบขอมลจากผชม นาไปสการเรยกรองทเขมแขงมากขนตอการพฒนาระบบ

ขนสงมวลชนสาหรบคนพการในองกฤษ

กระบวนการของสอตางประเทศทพยายาม สรางการมสวนรวมใหกบคนอาน สะทอนใหเหนวา

กระบวนการทาขาวกาลงเปลยนไปจากการทกองบรรณาธการเปนผผลตขาวเพอสงออกไป แตตองสราง

การมสวนรวมและดงผอาน/ผชมเขาสกระบวนการสอขาว โดยขอมลจากสอออนไลนมบทบาท ดงน

- ในกระบวนการหาขาว (News gathering) มบทบาทในการเปนเบาะแสของประเดนและ

เรองราว ใหมมมองทแตกตางหลากหลายแกผส อขาว สะทอนมมมองและความตองการรขอมลในมต

ตางๆ ของคนในสงคมใหผส อขาวจบกระแสทศทาง เปนแหลงขอมล และแหลงขาวใหมๆ ใหกบผส อขาว

- ในกระบวนการการรายงานขาว (News Reporting) โดยเปนสวนประกอบของรายงาน

ขาวในรปแบบตางๆ ทงการใชภาพนง คลปวดโอ ความคดเหนผสมผสานอยในขาวทตอยอดประเดน

โดยผส อขาว แตเกบมมทสะทอนจากประชาชนไว โดยเลาเรองผานการใช UGC

ดงนน การศกษาเรองของการสรางและการใชขอมลโดยผรบสารในงานวจยน มงศกษาเรอง

รปแบบการจดการขอมล จากสอออนไลน ขององคกรสอไทย ครอบคลมประเดนเรอง รปแบบการสราง

การมสวนรวมระหวางองคกรขาวกบผ รบสารในการรายงานขาว จรยธรรมในการนาขอมลจากผ รบสาร

มาใช ขอพงระวงในการนาขอมลจากผรบสารมาใช และทศทางการพฒนารปแบบการมสวนรวมระหวาง

ผรบสารกบกองบรรณาธการขาวขององคกรสอในไทย

| 18

2.2.การกาหนดวาระขาวสารขามสอ (Inter-media Agenda Setting)

แนวคดเรองการกาหนดวาระข าวสารขามสอเปนการศกษาความส มพนธ และอทธพลตอการ

กาหนดประเดนระหวางสอแตละสอ และระหวางสอมวลชนกบผรบสาร 9

10Pavlik & McIntosh (2011)

อธบายวาสอออนไลนทาใหเกดลกษณะการสอสารทมปฏสมพนธตอกนระหวางองคกรสอกบผรบสาร ทา

ใหกระบวนการสอขาวเปลยนจากการสอสารทางเดยวเปนการสอสารสองทางทชดเจนมากขน และ

เปลยนผรบสารใหเปนผผลตสอและเปนผรบสารทพรอมมปฏสมพนธ (active media consumer)

ความสามารถในการโพสตการแสดงความเหน (comment) บนเวบไซตและสอสงคมออนไลนมสวนชวย

ใหเกดการปฏสมพนธระหวางผรบสารดวยกนเอง และกระตนใหมการสรางหรอผลตเนอหาทมาจากผรบ

สารเพมขนดวยเชนกน

แนวคดเรองการกาหนดวาระขาว สารขามสอเปนกรอบในการศกษากระบวนการทส อหนงมผล

ตออกสอหนงในการกาหนดทศทางของประเดนในการสอสาร จากการศกษาของ 10

11Lee (2005) พบวา

อนเทอรเนต มสวนในการกาหนดประเดนสาธารณะ (Public agenda) และการสอสาร การปฏสมพนธ

ของคนบนโลกออนไลนมผลตอการกา หนดประเดนวาระขาวสารของสอดวยเชนเดยวกน เชนเดยวกบ

11

12Sweetser, Golan and Wanta (2008) ทระบวาพบความสมพนธของการกาหนดวาระขาวสารระหวาง

สงทส อรายงานกบสงทคนทวไปโพสตบลอ ก และในขณะเดยวกนวาระขาวสารทส อกาหนดกมผลตอ

ทศทางในการแสดงความเหนและใหขอมลของบลอกเกอรดวยเชนเดยวกน แสดงวา การกาหนดวาระ

ขาวสารไมไดเปนลกษณะของการกาหนดจากสอในทางเดยวอกตอไป แตมมตของการกาหนดประเดน

วาระขาวสารรวมกนระหวางสอและระหวางผรบสารดวย ในขณะเดยวกน สอบนแพลตฟอรมทตางกนกม

ผลตอการกาหนดวาระขาวสารระหวางกนดวย ดงนน กรอบแนวคดในเรองน เปนสวนหนงในการ

กาหนดแนวทางการศกษาทจะสะทอนความสมพนธ บทบาท และอทธพลระหวางสอกบขอมลจากผรบ

สาร เพอเขาใจการใชประโยชนจากการใชขอมลจากสอออนไลน

10 Pavlik, John V. and Shawn McIntosh. (2011). Converging Media. New York: Oxford University Press. 11 Lee, Gunho (2005) ‘‘Agenda Setting Effects in the Digital Age: uses and effects of online media’’, doctoral

dissertation, University of Texas at Austin. 12 Sweetser, K., & Larisey, R. W. (2008). Candidates make good freinds: An analysis of candidates' uses of

Facebook. International Journal of Strategic Communication, 2, 175.198

| 19

2.3 แนวคดเรองจรยธรรมในยคสอดจทล

จากลกษณะของสอออนไลนและสอสงคมทถกนามาใชในกระบวนการสอขาว ทาใหเกดการ

ปรบตวของหลกจรยธรรมของสอ 12

13Stephen J.A. Ward เรยกปรากฎการณทส อตองวเคราะหกรอบ

จรยธรรมและหาแนวทางในการปรบใหเหมาะกบโลกดจทลใหมนวา “การปฏวตทางจรยธรรม ”

(Revolution in ethics) โดยสออนเทอรเนตม 4 ปจจยสาคญททาตองมการปฏวตจรยธรรมสอ ดงน

1) สออนเทอรเนต ทาใหเกดรปแบบการทาขาวทเนนการปฏสมพนธและความรวดเรวทน

ตอเหตการณมากยงขน

2) สออนเทอรเนต ทาใหพนทขาวทเคยเปนพนทของผส อขาวเทานน ถกแบงปนใหกบคนบน

ทวตเตอร บลอกเกอร นกขาวพลเมอง และประชาชนทวไปบนสอสงคม (Social Media) ทมขอมลและ

ตองการนาเสนอขอมลในเชงขาว ขาวหรอขอมลขาวกลายเปนมาจากทกทศทกทาง

3) การพฒนาของเทคโนโลยการสอสารและสอ อนเทอรเนต มผลตอมตเชงเศรษฐกจขององคกร

สอ ททาใหองคกรขาว และผส อขาวบนสอดงเดมตองดนรนเพออย รอดเมอคนอานยายไปสการรบขอมล

ขาวสารบนโลกออนไลนเพมมากขนเรอยๆ

4) กระบวนการสอขาวเปลยนไปสการทาขาวแบบสอผสม (mix news media) ซงหมายถงการท

นกขาวอาชพและนกขาวพลเมองทางานในการรายงานขาวรวมกนผานสอทหลากแพลตฟอรม

จาก 4 ปจจยขางตนนกวชาการตงคาถามตอการปฏวตทางจรยธรรมสอวา กรอบจรยธรรมควรม

การปรบเปลยนหรอไมและอยางไรเพอใหเหมาะสมกบลกษณะของสอดานขาวทตองมความรวดเรวทน

ตอเหตการณ (immediate) มปฏสมพนธ (interactive) ใหบรการไดตลอดเวลา (always on) ซงจะเปน

กรอบสาหรบทงผส อขาวอาชพ (professional journalists) และนกขาวสมครเลน (amateurs) ในการใช

สอทหลากแพลตฟอรม

ในการปฏวตของจรยธรรมสอ นกวชาการมองในเชงความแตกตางของวฒนธรรมระหวางสอ

ดงเดมและสอออนไลนดวย โดยวฒนธรรมของสอด งเดมในเรองความถกตอง การตรวจสอบขอมลกอน

ตพมพเผยแพร ความสมดล ความเปนกลาง และการเปนผคดกรองขาวสาร กบวฒนธรรมของสอ

ออนไลนซงเนนเรองของความรวดเรว การปฏสมพนธ ความโปรงใส การทางานกบนกขาวพลเมอง

ประชาชนทมขอมล และการแกไขขอผด พลาดของขอมลทเผยแพรไปแลว วฒนธรรมสองขวน จะมการ

กาหนดกรอบจรยธรรมเพอการทางานบนทงสองสออยางไร ใชแนวทางรวมกน ตางกนอยางไร

13 Stephen J.A. Ward, “Digital Media Ethics,” Center for Journalism Ethics, University of Wisconsin. Available

at:https://ethics.journalism.wisc.edu/resources/digital-media-ethics/. [Accessed June 15, 2017]

| 20

เกดการเปลยนแปลง รปแบบ ของการทาขาว องคกรขาว มลกษณะการทางาน แบบ Layered

Journalism ทผส อขาวผลตขาวแบบมลตมเดย เพอเผยแพรหลากแพลตฟอรม กองบรรณาธการ มการ

ทางานรวมกบนกขาวพลเมอง ซงลกษณะแบบน ทาให กองบรรณาธการ มกระบวนการ ในการทางาน

ซบซอนมากขน ประการแรกคอ ความหลากหลายของบรรณาธการ มทงบรรณาธการของแตละโตะขาว

ทดแลเนอหาของแตละสอ และบรรณาธการทดแลสรางชมชนขาวและคดสรรขอมลจากผอานหรอสราง

ความรวมมอกบนกขาวพลเมอง อกประการคอ ผลผลตของขาวทผส อขาวตองทาจะมทงสงพมพ วทย

โทรทศน และออนไลน ซงกรอบจรยธรรมทเหมาะสมในยคดจทล ตองเปนกรอบทครอบคลมการใชสอทง

ของผส อขาวมออาชพและนกขาวพลเมอง รวมถงกรอบนนตองตอบสนองธรรมชาตของทกสอทผลตขาว

ออกไปเพอใหนาเสนอขาวไดอยางเหมาะสม มจรรยาบรรณดวย

สออนเทอรเนต และการเปลยนพฤตกรรมของผอานในยคดจทล ผลกดนใหองคกรขาวต อง

ปรบตวทงเชงการปฏบตงาน การตลาด และการหารายได 13

14”Wasserman (2010) อธบายวาสอดจทล ม

ผลตอการปฏบตตามหลกจรยธรรมดงเดมของการทาหนาทส อโดยเฉพาะเรองมาตรฐานของความจรง

(standards of veracity) ประเดนคาถามเกยวกบการนยาม "ขอเทจจรง " บนการสอสารออนไลนวา

เหมอนหรอแตกตางจากนยามทเปนมาในการสอขาวบนสอดงเดม และการตรวจสอบขอมล ขอเทจจรง

ยงใชแนวทางและวธคดแบบเดมไดหรอไม ประเดนนมผลกระทบมากเมอมการใชขอมลจาก สอออนไลน

(User-generated Content -UGC) ทงน พบหลายกรณทเกดความผดพลาดทางขอมล และสอกลายเปน

ผกระจายขาวลอหรอขอมลทผดจากการไมไดกลนกรองขอมลใหด จรยธรรมในเรองการตรวจสอบขอมล

กอนมการเผยแพรแขงกบความเรวบนสอออนไลนจงเปนเรองสาคญทควรมการกาหนดแนวทางให

ผส อขาวไดใชในการตดสนใจกอนโพสตขอมลทยงไมไดตรวจสอบ สอออนไลนผลกดนใหองคกรขาวรสก

วาตองเปน "คนแรกทรายงานขอมล" ทาใหบางครงเกดความผดพลาด ทงๆ ทหวใจของการรายงานขาว

และสงทคนยงตองการจากสอคอ "ความนาเชอถอของขอมล"

15Jan Leach (2010) ระบประเดนทางจรยธรรมทเนนเรองของ "ความนาเชอถอ " มประเดน

ถกเถยงในยคของการสอขาวผานสอสงคมดงน

14 Wasserma, E. (2010, March 17). Threats to Ethical Journalism in the New Media Age

(keynote address delivered at a Symposium on "The Newsombudsman: Watchdog or

Decoy?, 2010). Available at:: http://www.mediaethicsmagazine.com/index.php/browse-back-issues/132-spring-

2010/3919175-threats-to-ethical-journalism-in-the-new-media-age [Accessed March, 2016] 15 Jan Leach. Creating Ethical Bridges From Journalism to Digital News. Available

at:http://www.nieman.harvard.edu/reportsitem.aspx?id=101899 [Accessed June 15, 2017]

| 21

1) จรยธรรมในเรองการนาเสนอขอมลสวนตวและขององคกรผานสอสงคม การแสดงออกทาง

ความคดมผลตอความเปนกลางหรอไม

2) เปนสงทเหมาะสมหรอไมท ผส อขาวจะเผยแพรความเหนสวนตวเกยวกบแหลงขาว ประเดน

ในสงคมผานสอสงคมของตวเอง

3) ในสภาวะของสอทใครกไดสามารถนาเสนอขอมลผานสอออนไลน อะไรคอความถกตองใน

การใชงานขอมลจากผรบสาร (user-generated content) ทงประเดนขาว เรองราว รปภาพ วดโอ

4) การใหนกขาวพลเมองมสวนรวมในการนาเสนอขอมลกบองคกรขาว ทาอยางไรใหเรองราวท

นาเสนอไมใชเปนการนาเสนอเรองทอคตหรอไมสมบรณ

5) การดแลควบคมขอมลทนาเสนอผานสอสงคมและเวบไซตทาอยางไร

แนวคดเรอง การรกษาความเปนกลาง (Impartiality) กบการแสดงออกความคดเหนสวนตวของ

ผส อขาวเปนอกประเดนทมการศกษาและมขอถกเถยง พรอมกบการหาคานยามความเปนกลางใน

ยคดจทลททกคนสามารถแสดงตวตนของตวเองไดบนพนทสวนตวทเปนสาธารณะอยางสอสงคม

การเลอกรบส งทชอบ (personalization) ของผอาน /ผชมสามารถทาไดมากเพราะสอออนไลนมลกษณะ

ของการเปนพนทในการเลอกเฉพาะสงทตวเองตองการรบขอมลขาวสาร สงผลใหสอถกกดดนใหตอง

เลอกทาขาวระหวางการทาใหถกใจคนกลมตางๆ หรอการรกษาความเปนกลางและสมดลของขอมล

15

16Kovach and Rosenstiel (2001) เสรมวา เมอสงคมมประเดนความขดแยงและเรองการเมอง การแบง

ฝายความคดทชดเจนของสงคมในปจจบน ทาใหผส อขาวตองตงคาถามกบจดยนเรองความเปนกลาง

และโดยหลกการผส อขาวควรละเวนจากการเสนอความเหนสวนตวในประเดนดงกลาว ทงนนกคดหลาย

คนกมองวาธรรมชาตของสอออนไลนสรางความทาทายตอหลกการปฏบตเพอรกษาความเปนกลาง

นอกจากความเปนกลาง “ความโปรงใส ”ของขอมลและการนาเสนอขอมลเปนสงสาคญใน

กระบวนการสอขาวบนสอออนไลนเนองจากขอมลทมจานวนมาก การรกษาความนาเชอถอทาได ดวย

การมการอางองแหลงทมาของขอมลทชดเจน การนามาใช การเผยแพร การสอสารขอมลหากทาอยาง

ชดเจน โปรงใส ทาใหตรวจสอบได กจะเปนการรกษาความถกตองของขอมลได ดวย ซงลกษณะของสอ

ออนไลนไมวาจะเปนการเชอมโยง (hyperlink) การ Mention/Tag บนทวตเ ตอรและเฟซบคลวนเปน

ชองทางทใหโอกาสผส อขาวอางองถงทมาของขอมลใหเกดความโปรงใสไดไมยาก

16 Kovach, B., & Rosenstiel, T. (2001). The elements of journalism: What newspeople should know and the

public should expect. New York: Crown Publishers.

| 22

นอกจากการมกรอบปฏบตแลวเพอเปนการสงเสรมการปฏบตตามกรอบทวางไวอยางเตมใน

ในตางประเทศมการใชกลยทธของการใหรางวลแกผทรกษามาตฐาน การรายงานขาวไดโดดเดน

เชนรางวล Ethics in Journalism Award ของ The Society of Professional Journalists (SPJ) เปนตน

17 Betancourt (2009) อธบายเกยวกบ Social Media Guideline ของหนงสอพมพ

the Roanoke Times ในสหรฐ ทปรบปรงเนอหาใหม เพราะการใชงานสอสงคมของผส อขาวในชวงการ

เลอกตงประธานาธบดในป 2008 ซงมประเดนเรองการใชพนทสอสงคมทบซอนระหวางความคดสวนตว

กบการปฏบตหนาททางวชาชพ โดย Kelly McBride, ethics group leader ของ the Poynter Institute

ผรวมในการรางนระบวากรอบ ปฏบตทสาคญในการรกษาความนาเชอถอแล ะมาตรฐานการทางานของ

สอในการใชสอสงคมมองคประกอบ 4 เรองคอ ใชเปนเครองมอในการรายงาน , เผยแพรผลงาน , ความ

สมดลระหวางเรองสวนตวกบวชาชพ , การไมสรางความเสอมเสยใหกองบรรณาธการ โดยบอก ถง

เทคนควธในการใชงาน กรอบปฏบต สงทควรทาเพอใหใชประโยชนจากเครองมออยางเตมทมากกวา

การหามปฏบต โดยมหลกการ ดงน

1) ใชทวตเตอรและเฟซบคเพราะเปนเครองมอทคนคนเคย

2) คานงเสนอวาผส อขาวเปนตวแทนขององคกร ไมไดทาขาวเพยงลาพงและผลจากการใชงาน

สอสงคมของผส อขาวมผลกระทบทสงกวาอาชพอน

3) คดอยเสมอวาขอความททวตจะไปถงคนจานวนมากกวาทคดเสมอ จงตองระวงสงททวต และ

รบผดชอบตอการสอสารใหมาก

4) ใหหวหนา /บรรณาธการขาวตามผส อขาวบนทวตเตอรเพราะจะเปนการชวยกนตรว จสอบ

ขอมลและความนาเชอถอ

การศกษาของ 17

18Oliver (2009) เกยวกบแนวปฏบตทางจรยธรรมของ The Roanoke Times

พบวา Social Media Guideline เนนใน 3 ประเดนหลกคอ ความโปรงใสในการทาขาว ตองระบ

แหลงทมาและกระบวนการไดมาใหชดเจน การตดตอปฏบตสมพนธเปนสงควรปฏบตในขอบเขตท

เหมาะสม และใชชอมลทไดรบ อนญาตโดยไมละเมดผอน นอกจากน ผส อขาวตองคานงถงบทบาทใน

การประกอบวชาชพเปนสาคญและคดถงผลจากการกระทาเสมอ

17 Leah Betancourt (2009). “How Social Media is Radically Changing the Newsroom” Available at:

http://mashable.com/2009/06/08/social-media-newsroom/ [Accessed June 15, 2017] 18 Laura Oliver (2009). “The Roanoke Times: Ethical guidelines for social media”. Available at:

http://www.journalism.co.uk/news-features/the-roanoke-times-ethical-guidelines-for-social-media/s5/a533328/.

[Accessed June 15, 2017]

| 23

19Marcus Brauchli (2011) บรรณาธการบรหารของ The Washington Post อธบายว า

แมผส อขาวจะมอสระในการใช สอสงคม แตผส อขาวตองมหลกในการตดสนใจในการสอสารทด

โดยตองยดหลกสามญสานกในการไมทาสงทสง ผลเสยตอองคกร ทงนสาหรบ The Washington Post

มการกรองการใชงานของผส อขาวโดยบรรณาธการตองรบรส งทผส อขาววางแผนจะทวตหรอรายงานสด

ผานบลอค (Live-blog) ประเดนทเปนขอถกเถยงและประเดนลอแหลมจะตองมการตรวจสอบกบ

บรรณาธการกอนมการเผยแพร รวมถงผส อขาวตองระวงในการสอสารไมใหเปนการสรางวาระขาวสาร

ตามความคดเหนสวนตว อยางไรกตาม The Washington Post เนนใหผส อขาวหารปแบบวธใหมๆ

ในการใชสอสงคมเพอรายงานขาวและดงดดมปฎสมพนธกบผอานและผชม

The Washington Post กาหนดแนวปฏบตการใชสอสงคม (Digital Publishing Guidelines) 7 ขอ

ประกอบดวยแหลงขาว การอางอง การเผยแพรขอมลดวยตวผส อขาวเอง รสนยม ในการเสนอขาว การ

ใชงาน การใชขอมลจากบคคลท 3 และการตรวจสอบความถกตองของขอมลโดย The Washington

Post มนโยบายในการปรบปรงแนวปฏบตตามคาแนะนาของผส อขาวและผอาน

20Steve Buttry (2009) Digital Transformation Editor ของ Digital First Media กาหนด

แนวทางปฏบตหรอ Guidelines ของผส อขาวในการใชสอสงคมวา ควรเนนเรองการสงเสรม แนะนาวธ

“ตดสนใจทด” ในการใชงานสอมากกวาการตกรอบบงคบ เตอนหรอมบทลงโทษเพราะจะทาใหผส อขาว

ไมตองการใชสอสงคม ควรเนนเรองของ “ความโปรงใส ” (Transparency) การใชงานทเรว และงาย เชน

การรทวต (Retweet) บางครงอาจมปญหาในการ ตรวจสอบขอมล ซงอาจผดพลาดและสงผลเสยได การ

กาหนดแนวทางปฏบตการใชงานสอสงคมจาทาควบคไปกบแนวปฏบตในการรกษาความถกตอง การลด

ความขดแยง การรกษาความเปนอสระในการทางานและความนาเชอถอในการทางาน

ในขณะท New York Times ซงเปนผนานวตกรรมการใชสอสงคม ในกระบวนการขาวกลบเลอก

ทจะไมกาหนดจรยธรรมการใช สอสงคมแบบเปนลายลกษณอกษร แตเนนแนวทางแบบไมเปนทางการ

เพอกระตนใหผส อขาวเกดความรสกสบายใจและอยากใชสอสงคม

19 The Washington Post (2011). “Digital Publishing Guidelines” Available at:

http://www.washingtonpost.com/wp-srv/guidelines/index.html [Accessed June 15, 2017] 20 Steve Buttry (2009). “Washington Post social media guidelines don’t trust staff members’ judgment

Available at: http://stevebuttry.wordpress.com/2009/09/27/washington-post-social-media-guidelines-dont-trust-

staff-members-judgment/ [Accessed June 15, 2017]

| 24

21Phil Corbett (2012) ผชวยบรรณาธการบรหารดานมาตรฐานวชาชพ (associate managing

editor for standard) ของ The New York Times อธบายวา New York Times ใชวธการพดคยกบ

ผส อขาวถงแนวทาง การใชสอสงคม โดยใหคานง ถงการรกษาชอเสยงขององคกร เพราะสอสงคม เปน

พนทสาธารณะไมใช พนทสวนตว เมอเผยแพรขอมลใดออกสสงคมแลวถอเปนกระทา ในฐานะผส อขาว

ขององคกรดวย จงระบอยางชดเจนวาตองถอปฏบตทวกน และจะตองไมทาการใดๆ ทเ กดผลตอการลด

ความนาเชอถอ (credibility) โดยม Social Media Editor และ Producer เปนผใหคาแนะนาในการใชงาน

และการตดสนใจ บทความของ 21

22Sullivan (2012) ระบวา มกรณของผส อขาวอสระ (freelance) ทเขยน

บทความใหกบ New York Times Magazine แลวมปญหาในทวตเตอร คอมการโตตอบการทาง านของ

เขาอยางไมสภาพ ทาใหองคกรตองประกาศเพมเตมใหชดเจนวา หลกการในการใช สอสงคมขององคกร

นน ครอบคลมการใชงานชองนกเขยนอสระและผส อขาวอสระททางานใหกบ New York Times ดวย

22

23ดานสานกขาวรอยเตอร (Reuters) มการกาหนดแนวปฏบต “Reporting from the internet

and using social media” โดยระบวา ใหผส อขาวใชมาตรฐานในการหาแหลงขาว การระบตวตนและ

การตรวจสอบขอมลบนพนฐานเดยวกนกบการทางานบนแพลตฟอรมอนๆ และตองไมใชขอมลใดๆ

จากสอออนไลนทไมสามารถตรวจสอบและยนยนความนาเชอถอของข อมลได รวมถงเตอนเรองการ

ปลอมแปลงตวตนเพอหาขาวบนออนไลน เชนใน Chatroom วาเปนสงไมควรทา ในการใช สอสงคม

สามารถใชไดทงเรองงานและเรองสว นตวแตแยกออกจากกนใหชดเจน ใน รายละเอยดบญชผใช ของ

ทวตเตอรและเฟซบคตองมการระบทชดเจนวาเปนผส อขาวของรอยเตอร และตองระบดวยวาเปนการใช

งานสวนตวไมไดเปนทางการของ รอยเตอร การใชงานอยบนพนฐานของความเปนธรรม ความสมดล

เปนกลาง พงระวงเรองการเขาไปมสวนรวมในกลมตางๆ บนออนไลนหรอแมแตการกด Like บนเฟซบค

ในเรองทเกยวของกบประเดนขาว หากมขอสงสยในขอเทจจรงใหมการตรวจสอบกอนจนกวาจะแนใจ

โดยใหเนนความถกตองมากกวาความเรว

21 Phil Corbett (2012). “Why The New York Times eschews formal social media guidelines” Available at:

http://www.poynter.org/latest-news/mediawire/180455/why-the-new-york-times-eschews-formal-social-media-

guidelines-for-staff/[Accessed June 15, 2017] 22MARGARET SULLIVAN (2012). “After an Outburst on Twitter, The Times Reinforces Its Social Media

Guidelines”. Available at: http://publiceditor.blogs.nytimes.com/2012/10/17/after-an-outburst-on-twitter-the-

times-reinforces-its-social-media-guidelines/?_php=true&_type=blogs&_r=0 [Accessed June 15, 2017] 23Reuters (2013). “REPORTING FROM THE INTERNET AND USING SOCIAL MEDIA” Available at:

http://handbook.reuters.com/index.php?title=Main_Page [Accessed June 15, 2017]

| 25

24Martin (2011) อธบายถง ขอแนะนาในแนวทางในการกาหนดกรอบปฏบตในการทาขาว

ออนไลนจากการระดมความเหนของนกขาวออนไลนในสหรฐโดย Poynter และรางเปนแนวปฏบตใน

การสอขาวออนไลนวา ในการกาหนดกรอบจรยธรรมการรายงานขาวออนไลนควรเปนกรอบทกระตนให

คดและตดสนใจในการสอขาวตามหลกจรยธรรมมากกวาเปนกฎระเบยบบงคบใหทา แ ละควรใหผรบสาร

มสวนรวมในการกาหนดกรอบการกากบดแลการใชสอออนไลน ดวย ทงนประเดนสาคญของแนวทาง

ปฏบตควรประกอบดวย

1) การรายงานขาวเวบไซต การวพากษวจารณ การใชคาพดและอารมณในการสอสารมหลก

สาคญใหยดคอ "ปฏบตหนาทผส อขาวภายใตองคกรขาวทสงกด " ผส อขาวตองถามตวเองวาสงทจะ

ตดสนใจทาสอดคล องกบบทบาทของผส อขาวทดหรอไม ทงในเรองความเปนอสระ การรกษาความ

ถกตอง สมดล รปแบบการนาเสนอขอมลทจะทาใหเกดประโยชนตอความเขาใจและไมบดเบอนขอมล

2) บทบาทบรรณาธการขาวในยคดจทล เนนการสรางความนาเชอถอกบสาธารณะและคงไวซง

การเปนทไววางใจตอองคกร การทา หนาทบรรณาธก ารและการหารายไดขององคกรตองทางานอยาง

เปดเผย แนะนาใหมการใชเครองมอวเคราะหทางการตลาดของสอออนไลนเพอชวยตดสนใจใน การ

กาหนดทศทางของเนอหา ซงตองสมดลระหวางจรยธรรม และประโยชนสาธารณะ

3) ความโปรงใสของขอมลทนาเสนอระหวางขาวจากกองบรรณาธการ และขาวจากสปอนเซอร

หรอการหารายไดโฆษณา ผอานตองไดรบขอมลทชดเจน

4) ความนาเชอถอ ความถกตอง ความโปรงใสของขอมล และการใชมลตมเดยในการสอขาว

เนนการเสนอทถกตองรอบดาน เลอกใชสอทเหมาะสมต อการนาสนอขอมล หา กมความผดพลาดตอง

แกไข มกระบวนการอธบายการตดสนใจในการนาเสนอขอมลตางๆ อยางเปนระบบเพอความโปรงใส

รวมถงมการสรางชองทางในการมสวนรวมกบผอานดวย

5) ความรวดเรว ความรอบดาน ใหใชประโยชนจากสอออนไลน ดานความเรวและการเชอมโยง

ขอมล และรปแบบการเลาเรองทหลากหลาย ใหนาเสนอขาวไดเรวและลก นาเชอถอแล ะรกษาความ

ถกตองเปนสาคญ

6) การใชขอมลจากสอออนไลน (user-generated content) ตองระวงผลของการใชและนาเสนอ

ขอมล โดยระบทมาและขออนญาตในการนา มาใช ตดตอประสานกบชมชนของผอานอยางเปดเผย

24Meg Martin (2011). “Online Journalism Ethics: Guidelines from the Conference”. Available at:

http://www.poynter.org/uncategorized/80445/online-journalism-ethics-guidelines-from-the-conference/


| 26

มรสนยมในการเลอกขอมลมาใชงาน เชน ไมละเมดผอน ไมเปนเรองสวนตว ไมมเรองการเหยยดผว

ชนชาต ศาสนา และขอระวงเรองของลขสทธ

7) การเชอมโยงขอมล (Link) สามารถเชอมโยงขอมลทม คณคาตองานขาวนนไดหลากหลาย

มการตรวจสอบขอมล คดเลอก Link อยางรอบคอบเพอใหเกดประโยชนตอผอาน

แนวปฏบตน แบงเปน 3 สวนคอ จรยธรรมอนพงปฏบต (Principle & Values) แนวทางในการ

ปฏบตตามจรยธรรม (Protocol) และคาถามและคาตอบ (Questions & Answers) รวบรวมประเดน

คาถามตอการตดสนใจในประเดนจรยธรรมดงกลาวมาตอบคาถามเพอเปนกรณศกษา

สรป แนวปฏบตใหความสาคญเรองการรกษาความถกตอง ความนาเชอถอ การปฏบตงาน

ภายใตความรบผดชอบตอองคกร และแนวทางการใชสอสงคมและสอออนไลน ใหเกดประโยชนสงสดใน

การสอขาว

| 27

2.4 กฎหมาย ขอบงคบทเกยวของกบสอออนไลน

ปจจบนภมทศนสอมบรบททเปลยน แปลงไปมาก เพราะการเกดขนของสอใหม (new media)

อยางอนเทอรเนต และ สอสงคม ทาใหสอมวลชน ตองปรบตวในการทางานและการสอสารเพอเขาถง

มวลชนในลกษณะทตองเปลยนไปจากเดม สอมวลชนสามารถนาขอมลขาวสารทอย บนสอออนไลน หรอ

ขอมลทมาจากผรบสาร มานาเสนอประกอบการรายงานขาวการเพอไดขอมลทรอบดานมากขน แตยงม

ประเดนทางกฎหมายทส อมวลชนควรร เพอเปนมาตรการปองกนไมใหสอมวลชนตองตกเปนผตองหา

และถกดาเนนคดฟองรองในภายหลง ทงนขอมลทส อมวลชนนามาประกอบการรายงานขาวทเปน

ลกษณะขอมลทมาจากผใชสอ อาจเปนขอมลทไดรบความคมครองทางกฎหมายทจะตองไดรบอนญาต

จากเจาของสทธ กอนทจะนาเสนอตอสารธารณะชน เชน สอโสตทศน ดนตร วรรณกรรม ศลปกรรม

ภาพยนตร เปนตน หรอเปนรปแบบทไดรบความคมครองดานขอมลสวนบคคล เชน รปถายบคคล

ประวตทางการศกษา วนเดอนปเกด ประวตการ ทาธรกรรมทางการเงน เปนตน ลวนแตเปนขอมลท

ไดรบความคมครองทางกฎหมายทงสน บางครงหากมการกระทาความผดฐานหนงอาจจะไปเกยวพนให

เปนความผดอกฐานหนงได เชน คดหมนประมาทอาจจะเกยวพนไปถงการกระทาความผดทาง

คอมพวเตอรดวย ดงนน สอมวลชนตองศกษากฎหมายทเกยวของ กบการนาขอมลในสงคมออนไลน มา

นาเสนอ ดงตอไปน

2.4.1) พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.2537

ตามพระราชบญญตลขสทธ พ .ศ.2537 มาตรา 4 ซงได ใหความหมายของลขสทธไว วา

หมายถงสทธแตผเดยวทจะกระทาการใดๆ ตามพระราชบญญตน เกยวกบงานทผสรางสรรคไดทาขน ซง

สทธแตผเดยว (Exclusive Rights) หมายถงสทธแต เพยงผเดยวของเจาของสทธ ในการทจะทาการใดๆ

ตามทกฎหมายบญญตไวในพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.2537 (24

25อรพรรณ พนสพฒนา, 2547)

ลขสทธเปนสทธทางทรพยสน (Property Right) ประเภทหนงในบรรดาสทธ ในทรพยสนทาง

ปญญาทงหลาย ลขสทธมลกษณะเปน สทธเดดขาดหรอสทธแต เพยงผ เดยวของ เจาของ ลขสทธ ทจะ

กระทาการบางอยาง เกยวกบงานลขสทธของตน เชน การทาซา (Reproduction) การดดแปลง

(Adaptation) การเผยแพร ตอสาธารณชน (Communication to Public)

ความหมายของลขสทธตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ .ศ.2542 ไดใหความหมาย

ของคาวา “ลขสทธ” ไวดงน

25 อรพรรณ พนสพฒนา. (2544). คาอธบายกฎหมายลขสทธ. พมพครงท 1 สานกพมพนตธรรม

| 28

ลขต คอ หนงสอ จดหมาย เขยน

สทธ หรอ สทธ (Right) คอ ความสาเรจ อานาจทจะกระทาการใดๆ ไดอยาง อสระ

โดยไดรบการรบรองจากกฎหมาย เชน สทธบตร เครองหมายการคา

ดงนน ลขสทธ หมายถงสทธ แตผ เดยวทกฎหมายรบรอง ใหผสรางสรรค กระทาการใดๆ

เกยวกบงานทตน ไดทาขน อนไดแก สทธทจะทาซา ดดแปลง หรอนาออกโฆษณา ไมวาในรปลกษณะ

อยางไร หรอวธใด รวมทงอนญาต ใหผอนนางานนนไปทาเชนวานนดวย ซงตรงกบคาในภาษาองกฤษ

คาวา “Copyright”

ลขสทธ คอ สทธแตผเดยวทกฎหมายกาหนดใหความคมครองแกผสรางสรรค หรอเจาของงาน

ทจะไมใหผอ นมากระทาหรอใช หรอหาประโยชนจากงานสรางสรรคนน โดยไมไดรบอนญาตจากเจาของ

ลขสทธ ลขสทธเปนสทธแหงทรพยสนประเภทหนง

ลกษณะสาคญประการหนงของงาน ทจะไดรบความคมครอง ตามกฎหมายลขสทธกคอ งานทจ ะ

ไดรบความคมครองนนตองไมใชเปนแตเพยงความคด (Idea) เทานน แตสงทกฎหมายลขสทธใหความ

คมครองกคอการแสดงออกทางความคด (Expression of Idea) ซงหมายความวา เมอบคคลใดม

ความคดทจะสรางสรรคงานอยางหนงอยางใดขนมาแลว หากบคคลนนตองการทจะไดรบความคมครอง

ตามกฎหมายลขสทธกจะตองมการแสด งออกซงความคดนนมาในรปแบบใดรปแบบหนงและสงทแสดง

ออกมาซงความคดนนกจะเปนสงทไดรบความคมครองตามกฎหมาย เชน หากบคคลใดบคคลหนงม

ความคดในการเขยนนวนยายขนมาเรองหนง โดยมเนอหาเกยวกบความรกของหญงตางชาตศาสนา แต

บคคลนนยงไมไ ดลงมอเขยนนวนยายนนขนมา เชนนยอ มเปนเพยง “ความคด ” ในการเขยนนวนยาย

เทานน กฎหมายลขสทธจงไมไดใหความคมครอง แตเมอใดกตามทบคคลนนไดลงมอเขยนนวนยาย

เรองดงกลาวแลว ไมวาจะดวยวธใด เชน เขยนดวยลายมอของตนเองลงบนกระดาษ พมพ ดวยเครอง

พมพดด หรอไดบนทกขอความลงในเทปบนทกเสยง ในกรณเชนนกจะถอวามการแสดงออกซงความคด

นนแลว สงทแสดงออกมานนยอมเปนงานสรางสรรคทไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธ

งานทม ผสรางสรรค ขนมานน จะตอง มลกษณะ เขาประเภทงานใดง านหนงตามทบญญต ไวใน

พระราชบญญตลขสทธ พ .ศ.2537 ซงไดกาหนดไว ในมาตรา 6 หากไมสามารถจดอย ในงานประเภทใด

ประเภทหนง ได งานท สรางสรรคขนมานน ยอ มไมไดรบความคมครอง ตามกฎหมายลขสทธ ซงงาน

ประเภทตางๆ ทจะถอวาเปนงานทมลขสทธและกฎหมายใหความคมครอง ไดแกงานดงตอไปน

1) งานสรางสรรครปทรงทประกอบดวย เสน แสง ส หรอสงอนใดอยางใดอยางหนง หรอ

หลายอยาง รวมกนลงบนวสดอยางเดยวหรอหลายอยาง เชน งานรปวาด รปการตน

2) งานประตมากรรม ไดแก งานสรางสรรครปทรงทเกยวกบ ปรมาตรทสมผสและจบตอง

ได เชน การแกะสลกวสดเปนรปทรงตางๆ

| 29

3) งานภาพพมพ ไดแก งานสรางสรรคภาพดวยกรรมวธทางการพมพและหมายความ

ถงแมพมพหรอแบบพมพทใชในการพมพดวย เชน ลายพมพบนวสดตางๆ

4) งานสถาปตยกรรม ไดแก งานออกแบบอาคารหรอสงปลกสราง งานออกแบบตกแตง

ภายในหรอภายนอก ตลอดจนบรเวณของอาคารหรอสงปลกสรางหรอการสรางสรรคหนจาลองของอาคาร

หรอสงปลกสราง เชน งานกอสรางจาลองคอนโดมเนยม งานกอสรางจาลองหมบานจดสรร ใบพมพเขยว

กอสรางอาคาร ผงหรอรปแบบการตกแตงภายในของอาคารหรอหองพก

5) งานภาพถาย ไดแก งานสรางสรรคภาพทเกดจากการใชเครองมอบนทกภาพ เชน ใช

กลองถายภาพหรอกรรมวธใดๆ ททาใหเกดภาพ

6) งานประกอบแผนท โครงสราง ภาพราง หรอรปทรง 3 มตทเกยวกบภมศาสตร ภม

ประเทศ หรอวทยาศาสตร

7) งานศลปะประยกต ไดแก งานทนาเอางานตาม (1) ถง (6) อยางใดอยางหนงหรอ

หลายอยางรวมกนไปใชประโยชนอยางอน นอกเหนอจากการชนชมในคณคาของงานดงกลาว

เชน นาไปใชสอยหรอนาไปตกตางวสดหรอสงของ หรอนาไปใชเพอประโยชนทางการ คา เชน นารป

การตนมาพมพลายลงบนกระเปาสะพายหรอแกวนา นารปป นมาทาเปนทกดดนสอหรอกระปกออมสน

ดนตรกรรม หมายความวา งานเกยวกบเพลงทแตงขนเพอบรรเลงหรอขบรอง ไมวาจะมทานอง

หรอคารองหรอมทานองอยางเดยว และใหหมายรวมถงตวโนตเพลงหรอแผนภมเพลงทไดแยกและ

เรยบเรยงเสยงประสานแลว

โสตทศนวสด หมายความวา งานอนประกอบดวยลาดบของภาพโดยบนทกลงในวสดไมวาจะม

ลกษณะใด อนสามารถจะนามาเลนซาไดอก โดยใชเครองมอทจาเปนสาหรบการใชวสดน นและ

ใหความหมายรวมถงเสยงประกอบนนดวยถาม

งานภาพยนตร หมายความวา โสตทศนวสดอนประกอบดวยลาดบภาพซงสามารถนาออกฉาย

ตอเนองไดอยางภาพยนตร หรอสามารถบนทกลงบนวสดอนเพอนาออกฉายตอเนองไดอยางภาพยนตร

และใหหมายรวมถงเสยงประกอบภาพยนตรนนดวย

สงบนทกเสยง หมายความวางานอนประกอบดวยลาดบของเสยงดนตร เสยงการแสดงหรอ

เสยงอนใด โดยบนทกลงในวสดไมวาจะมลกษณะใดๆ อนสามารถทจะนามาเลนซาไดอก โดยใช

เครองมอทจาเปนสาหรบการใชวสดนน แตทงนมใหความหมายรวมถงเสยงประกอบภาพยนตรหรอเสยง

ประกอบโสตทศนวสดอยางอน

งานแพรเสยงแพรภาพ หมายความวางานทนาออกสสาธารณชนโดยการแพรเสยงทาง

วทยกระจายเสยง การแพรเสยงหรอภาพทางวทยโทรทศนหรอโดยวธอนอนคลายคลงกน

| 30

ทงน มงานทไมถอวามลขสทธ หมายถง งานทควรเผยแพรใหประชาชนไดรบรโดยทวไป

เพราะถอวาเปนประโยชนกบประชาชนโดยทวไป ซงไดแกงานทบญญตไวในมาตรา 7 ไดแก

1) ขาวประจาวน และขอเทจจรงตางๆ ทเปนเพยงลกษณะขาวสารอนมใชงานในแผนก

วรรณคด แผนกวทยาศาสตรหรอแผนก ศลปะ เ ชน ขาวฝนตก ฟารอง ขาวผรายจปลน ใครทไหน

เมอไหร อยางไร ขาวการเลอกตง ซงตองมใชลกษณะรปแบบหรอลกษณะการดาเนนรายการเปนเพยง

ขอเทจจรงเทานน

2) รฐธรรมนญ และกฎหมาย

3) ระเบยบ ขอบงคบ ประกาศ คาสง คาชแจง หนงสอโตตอบของกระทรวงท บวง

กรม หรอหนวยงานอนใดของรฐหรอของทองถน เชน หนงสอราชการ คาสงแตงตงโยกยายขาราชการ

4) คาพพากษา คาสง คาวนจฉย และรายงานของทางราชการ

5) คาแปลและการวบรวมสงตางๆ ตาม (1) ถง (4) ทหนวยงานของรฐเปนผจดทาขน

โดยไมใชเอกชน

ดงนน เมอไมเปนงานทมลขสทธ บคคลใดๆ จงสามารถทจะทาซาหรอเผยแพรตอสาธารณะได

โดยไมตองขออนญาตหรอไดรบความยนยอม

บทบญญตของกฎหมายลขสทธไดใหความคมครองแกเจาของลขสทธโดยยดหลกกฎหมายท

เปนสากล คอ มสทธเดดขาดแตเพยงผเดยว (Exclusive Rights) ทจะกระทาบางอยางตองานนน ๆ

เพราะเจาของลขสทธสามารถหามปรามผอนกระ ทาการ ตองาน ทตนมสทธแตเพยงผ เดยวได หรอ

เรยกรองคาเสยหายหรอการชดเชยความเสย หายโดยวธอนๆ ได หรอกลาวโดยสรปไดวาบคคลอนไม

สามารถกระทาการอนเปนการละเมดลขสทธไดหากไมไดรบอนญาต จากเจาของ และหากกระทา

เจาของลขสทธยอมใชอานาจขดขวาง หามปราม หรอบงคบตามกฎหมายได ซงพระราชบญญตลขสทธ

พ.ศ.2537 ไดบญญตไวในมาตรา 15 มสาระสาคญดงตอไปน

ภายใตบงคบมาตรา 9 มาตรา 10 และมาตรา 14 เจาของลขสทธยอมมสทธแตผเดยวดงตอไปน

1) ทาซาหรอดดแปลง

2) แผยแพรตอสาธารณชน

3) ใหเชาตนฉบบหรอสาเนางานโปรแกรมคอมพวเตอร โสตทศนวสด ภาพยนตร และ

สงบนทกเสยง

4) ใหประโยชนอนเกดจากลขสทธแกผอน

5) อนญาตใหผอนใชสทธตาม (1) (2) หรอ (3) โดยจะกาหนดเงอนไขอยางใดดวย

หรอไมกได แตเงอนไขดงกลาวจะกาหนดในลกษณะทเปนการจากดการแขงขนโดยไมเปนธรรมไมได

| 31

การอนญาตใหผอนใชลขสทธ หลกเกณฑทสาคญในการอนญาตใหบคคลอนใชสทธตาม

กฎหมาย อาจเกดขนไดดวยการตกลงดวยวาจาและเปนลายลกษณอกษรกได หรอเปนการอนญาตใหใช

ลขสทธโดยชดแจงหรอโดยปรยาย หรอการอนญาตใหผหนงใชลขสทธไปแลวไมตดสทธทจะใหผอ นใช

อกดวย แลวแตการตกลงตามประสงคของคกรณกได

2.4.2) กฎหมายลขสทธกบขอมลบรหารสทธและมาตรการปองกนทางเทคโนโลย

เนองดวยในปจจบนประเทศไทยไดมการบญญตกฎหมายเพมตามพระราชบญญตลขสทธ

พ.ศ. 2537 (ฉบบท 2) พ.ศ. 2558 ขน โดยนาลงประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 132 ตอนท 6 ก

เมอวนท 5 กมภาพนธ 2558 และมผลบงคบใชตงแตวนท 4 สงหาคม 2558 เปนตนไป ซงไดบญญตถง

การนาขอมลการบรหารสทธและมาตรการทางเทคโนโลยมาใชในการคมครองงานอนมลขสทธหรอสทธ

ของนกแสดง ไดบญญตกฎหมายกาหนดใหมการคมครองขอมลการบรหารสทธและมาตรการทาง

เทคโนโลย รวมทงกาหนดขอยกเวนการกระทาละเมดลขสทธแ ละสทธของนกแสดงเพมขน ประกอบกบ

ไดกาหนดใหศาลมอานาจสงใหผกระทาการละเมดลขสทธหรอสทธของนกแสดง ซงทาใหงานอนม

ลขสทธหรอสทธของนกแสดงเขาถงโดยสาธารณชนไดอยางแพรหลาย ตองจายคาเสยหายเพมขน และ

สมควรกาหนดใหศาลมอานาจสงรบหรอส งทาลายสงทใชในการกระทาความผดและสงทไดทาขนหรอ

นาเขามาในราชอาณาจกรอนเปนการละเมดลขสทธหรอสทธของนกแสดงไดดวย

กฎหมายฉบบนไดบญญตให “ขอมลการบรหารสทธ ” ซงหมายถงขอมลทบงชถงผสรางสรรค

งานสรางสรรค นกแสดง การแสดง เ จาของลขสทธ หรอระยะเวลาและเงอนไขการใชงานอนมลขสทธ

ตลอดจนตวเลข หรอรหสแทนขอมลดงกลาว โดยขอมลเชนวานตดอยหรอปรากฏเกยวของกบงานอนม

ลขสทธหรอสงบนทกการแสดง เชน ในรปภาพมชอเจาของลขสทธหรอมลายนาปรากฏอย หากมการลบ

หรอเปลยนแปลง กจะถอวาเปนการละเมดขอมลการบรหารสทธ

นอกจากน กฎหมายฉบบนยงไดบญญตถง “มาตรการทางเทคโนโลย ” ซงเปนเทคโนโลยท

ออกแบบมาเพอปองกนการทาซาหรอควบคมการเขาถงงานอนมลขสทธหรอสงบนทกการแสดง

โดยเทคโนโลยเ ชนวาน ไดนามาใชกบงานอนมลขสทธหรอสงบนทกการแสดงนนอยางมประสทธภาพ

เชน เจาของลขสทธมการตงรหสในการเขาฟงเพลงตางๆ ผานทางอนเทอรเนต ผใดอยากฟงเพลงหรอ

ดาวนโหลดเพลงนน จะตองจายเงนเพอใหไดรหสในการเขาฟงเพลงหรอดาวนโหลด เพลง แตหากผใด

ไมอยากเสยเงนและใชวธการละเมดสทธหรอลวงสทธ Hack เขาไปฟงเพลงหรอดาวนโหลดเพลงนน โดย

ไมจายเงน กจะถอวาเปนการละเมดมาตรการทางเทคโนโลย

สาระสาคญของกฎหมายฉบบนมดงตอไปน

| 32

1) คมครองขอมลการบรหารสทธเพอสงเสรมการเผยแพรงานอนมลขสทธและคมครอง

สทธ ในขอมลทเจาของลขสทธใชบรหารจดการสทธของตนไมใหผอ นมาลบ แกไขหรอเปลยนแปลงโดย

ไมชอบ เชน การลบขอมลเกยวกบชอเจาของลขสทธ ชอผ สรางสรรค ชอนก แสดง โดยหากผใดลบหรอ

เปลยนแปลงขอมลดงกลาว ถอวามความผดฐานละเมดขอมลการบรหารสทธ

2) คมครองมาตรการทางเทคโนโลยทเจาของลขสท ธนามาใชปกปองงานอนมลขสทธ

ของตน เพอปองกนการทาซาหรอการเขาถงงานอนมลขสทธ เชน รหสผาน (Password) ทเจาของ

ลขสทธนามาใช ในการควบคมการเขาถงงานอนมลขสทธของตนทอยบนอนเทอรเนต โดยหากผใด

ทาลายมาตรการทางเทคโนโลยดงกลาว โดยเ จาของลขสทธไมยนยอม ถอวามความผดฐานละเมด

มาตรการทางเทคโนโลย

3) กาหนดขอยกเวนการละเมดลขสทธการทาซาชวคราว (Exception for Temporary

Reproduction) เพอกาหนดใหชดเจนวาการทาซาชวคราวโดยความจาเปนของเครองคอมพวเตอรเพอ

การเรยกดงาน อนม ลขสทธไมถอเปนการละเมดลขสทธ เนองจากการดภาพยนตรหรอฟงเพลงจาก

เครองคอมพวเตอร เครองคอมพวเตอรจาเปนตองมการทาซางานเพลงหรอภาพยนตรดงกลาวไวใน

หนวยความจา (RAM) ทกครง ดวยความจาเปนทางเทคนคดงกลาว ทาใหทกครงทมการใชงานอนม

ลขสทธจากเครองคอมพวเตอร ผใชงานจะตองทาซางานดวยเสมอ การทาซาลกษณะนเปนการทาซา

ชวคราวทไมถอเปนการละเมดลขสทธ

4) เพมเตมเรองการกาหนดขอจากดความรบผดของผใหบรการอนเทอรเนต (Liability

Limitation of ISP) เพอใหผใหบรการอนเทอรเนต เชน เจาของเวบไซต Youtube ไมตองเสยงตอการถก

ฟองรองละเมดลขสทธ โดยใหเจาของลขสทธสามารถรองขอใหศาลสงใหผใหบรการอนเทอรเนตเอาไฟล

ละเมดลขสทธออกจากเวบไซต ซงเจาของลขสทธจะตองแสดงหลกฐานตางๆ ตอศาลอยางเพยงพอ แล ะ

เมอศาลไดมคาสงใหเอาไฟลละเมดออกจากเวบไซตแลว และเจาของเวบไซตดาเนนการตามคาสงศาล

เจาของเวบไซตไมตองรบผดเกยวกบ การกระทาทอางวาเปนการละเมดลขสทธดงกลาว

5) เพมขอยกเวนการละเมดลขสทธกรณการจาหนายตนฉบบหรอสาเนางานอนม

ลขสทธ โดยนาหลกการระงบไปซงสทธในทรพยสนทางปญญา (Exhaustion of Rights) มากาหนดให

ชดเจนวา การขายงานอนมลขสทธมอสองสามารถทาไดโดยไมถอเปนการละเมดลขสทธ เชน การขาย

ภาพเขยน หนงสอ ซดเพลง ซดภาพยนตร อยางไรกด หากเปนการขายซดภาพยน ตรจะตองปฏบตตาม

กฎหมายวาดวย ภาพยนตรและวดทศนดวย มฉะนน แมไมผดตามกฎหมายวาดวยลขสทธ แตอาจม

ความผดตามกฎหมายวาดวยภาพยนตรและวดทศนได

| 33

6) เพมเตมเรองสทธทางศลธรรมของนกแสดง (Moral Right) เพอเพมสทธใหนกแสดงม

สทธทางศลธรรมเทาเทยมกบสทธทางศลธรรมของผสรางสรรคงานอนมลขสทธ โดยนกแสดงมสทธระบ

ชอตนในการแสดง ทตนไดแสดง และหามไมใหผใดกระทาตอการแสดงของตนจนทาใหเกดความ

เสยหายตอชอเสยงหรอเกยรตคณ

7) เพมบทบญญตเรองคาเสยหายในเชงลงโทษ (Punitive Damages) โดยกาหนดให

ศาลมอานาจสงใหผละเมดลขสทธหรอสทธของนกแสดงจายคาเสยหายเพมขนไมเกนสองเทาของ

คาเสยหาย ในกรณทปรากฏหลกฐานชดแจงวามการกระทาโดยจงใจหรอมเจตนาใหงานอนมลขสทธ

หรอสทธของนกแสดงสามารถเขาถงโดยสาธารณชนไดอยางแพรหลาย

8) กาหนดใหศาลมอานาจสงรบหรอทาลายสงทไดใชในการกระทาละเมด และสงทไดทา

ขน หรอนาเขามาในราชอาณาจกรอนเปนการละเมดลขสทธหรอสทธของนกแสดง

ในปจจบนจานวนผใชอนเทอรเนตมสดสวนเพมขน อยางตอเนอง ประกอบกบมการบงคบใช

พระราชบญญตลขสทธ (ฉบบท 2) พ.ศ. 2558 เมอวนท 4 สงหาคม 2558 และเพอไมใหเปนการขดตอ

ขอกาหนดตามกฎหมายฉบบน ผใชอนเทอรเนตควรเพมความระมดระวงมากขนในการนาภาพหรอ

ขอมลตางๆ มาใช เชน เมอผใช โซเซยลมเดยนาภาพหรอขอมลตางๆ มาแชรหรอโพสต จะตองมการ

อางองแหลงทมา และชอเจาของลขสทธนนอยางชดเจน เชนนกจะถอวาไมมความผด สวนผประกอบ

ธรกจ e-Commerce เมอมการนาภาพหรอขอมลตางๆ ของผอนมาใช จะตองมการอางองแหลงทมาแ ละ

ขออนญาตจากเจาของลขสทธนนเสยกอน มฉะนน อาจเขาขายกระทาความผด เนองจากมการนาไปใช

ในเชงพาณชยโดยไมไดรบอนญาต

แมจะทราบแลววา จะทาอยางไรเพอไมใหเปนการละเมดลขสทธ แตจะเปนการดกวาหรอไม

หากผใชอนเทอรเนตพงเคารพสทธในเจ าของผลงาน ไมทาการลบแกไขหรอดดแปลงผลงาน รวมทงนา

ภาพหรอขอมลตางๆ ไปแชรหรอโพสตดวยจตสานกทด

2.4.3) พระราชบญญตวาดวยการกระทาความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550

สาหรบความผดเกยวกบคอมพวเตอรจะมมาตรการทางกฎหมายทสาคญอย 2 มาตรา คอ

มาตรา 14 และมาตรา 16 ซงหากเปนการกระทาความผดทขดตอกฎหมายผกระทาตองระวางโทษจาคก

ไมเกน 5 ป ปรบไมเกน 100,000 บาท หรอทงจาทงปรบ มสาระสาคญทเกยวของกบการใชข อมลจาก

สอออนไลน ดงน

| 34

1) หากตองการกด Like กด Share ซงขอมลทไดรบสงตอมาทางโซเชยลมเดยตองทา

การตรวจสอบจากแหลงทมาของขอมลเสมอวาเปนขอมลทเปนเทจ ขอมลปลอม หรอเปนขอมลทสราง

ความตนตระหนก ตกใจ สรางความโกลาหลใหกบสงคมหรอไม ไม กด Like หรอ กด Share ขอมล

ในทนท

2) ไมโพสตขอความตามกระทตางๆ หรอเวบบรอดทมเนอหาไมเหมาะสม เปนเทจ

กระทบความมนคง หรอลามกอนาจาร หรอขายลกษณะความผดฐานหมนประมาทผอนดวย

3) ไมใช User หรอ Password ของผอนเขาสระบบคอมพวเตอร

4) ไมตดตอภาพของผอนซงนามามาสความเสอมเสยตอชอเสยง ถกดหมนหรอ

ถกเกลยดชง ของผนน

5) ไมเจาะ หรอ ลวง ขอมลในระบบคอมพวเตอรของบคคลอนทไดสรางมาตรการ

ปองกนไว เชน การเจาะพาสเวรดของผอน

6) ไมนาเขาสระบบคอมพว เตอรซงภาพหรอสอลามกอนาจารทกชนด โดยเฉพาะระบบ

คอมพวเตอรทประชาชนทวไปสามารถเขาถงได

7) ไม Save ขอมลของผอนไมวาจะเปนภาพถาย คลปวดโอของผอนแลวไปใชเพอ

ประโยชนในการแสวงหากาไร

8) ไมโพสตขอความทเขาขายลกษณะหมนเบองสง หรอทาเวบไซตหมนสถาบน เพราะ

อาจจะเขาลกษณะความผดตามมาตรา 112 ประมวลกฎหมายอาญาไดดวย

ทงน กระทาทผด พ.ร.บ.วาดวยการกระทาความผดเกยวกบคอมพวเตอร 2560 ประกอบดวย

1) นาเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรปลอมไมวาทงหมดหรอบางสวน

หรอขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจ โดยประการทนาจะเกดความเสยหายแกผอนหรอประชาชน

เชน สงขอความทางโชเชยลมเดยทเปนความเทจเพราะยงไมไดการตรวจสอบจากแหลงขอมลแลวสง

ตอไปใหคนอนแลวเกดคนหลงเชอและไดรบความเสยหายจากขอความน น หรอการปลอมขอมล

บางอยางแลวนาเขาสระบบคอมพวเตอร และสงตอผานโซเชยลมเดยตางๆ

2) นาเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจ โดยประการทนาจะเกด

ความเสยหายตอความมนคงของประเทศหรอกอใหเกดความตนตระหนกแกประชาชน

เชน การโพสตหรอสงตอขอความทเปนการหมนเบองสงหรอขอความทมผลกระทบตอความมนคง

ภายในราชอาณาจกร เชน การเมอง วพากษวจารณกฎหมายรฐธรรมนญในทางทไมบงควร

| 35

3) นาเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรใด ๆ อนเปนความผดเกยวกบคว าม

มนคงแหงราชอาณาจกรหรอความผดเกยวกบการกอการรายตามประมวลกฎหมายอาญา

เชน การปลอยขาวลอเกยวกบการกอการรายทเชอมโยงกบการเมองและความมนคง เปนตน

4) Upload ภาพลามกอนาจารทงของตนเองหรอผอนในระบบคอมพวเตอรทประชาชน

ทวไปอาจเขาถงโดยไมมการใชรหสผาน

5) สงตอขอมลใดๆ ทตนเองรอยแลววาขอมลนนปลอม เปนเทจ หมนเบองสง

หรอกระทบกระเทอนตอความมนคงตอราชอาราจกร ตองรบโทษเหมอนกบกบผกระทาความผด

6) ตดตอภาพ วดโอ อนมลกษณะใสความเพอใหเกดความเสยหายตอชอเสยง

ถกดหมนหรอถกเกลยดชง เชน การตดตอ ภาพลอเลยน อาจมความผดฐานหมนประมาทดวย

2.4.4) พระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยา วชนและ

ครอบครว พ.ศ. 2553

มาตรา 84 เพอเปนการคมครองสทธเดกหรอเยาวชน หามมใหเปดเผยหรอนาประวตการกระทา

ความผดอาญาของเดกหรอเยาวชนไปพจารณาใหเปนผลรายหรอเปนการเลอกปฏบตอนไมเปนธรรมแก

เดกหรอเยาวชนนนไมวาในทางใด ๆ เวนแตเปนการใชประกอบดลพนจของศาลเพอกาหนดวธการ

สาหรบเดกและเยาวชน หากมการฝาฝนใหศาลสงระงบการกระทาทฝาฝนหรอเพกถอนการกระทานน

และอาจกาหนดคาเสยหายหรอบรรเทาผลรายหรอมคาสงใหจดการแกไขเพอเยยวยาความเสยหาย

ทเกดขนตามทเหนสมควร

มาตรา 130 หามมใหผใดบนทกภาพ แพรภาพ พมพรป หรอบนทกเสยง แพรเสยงของเดกหรอ

เยาวชนซงตองหาวากระทาความผดหรอบคคลทเกยวของ หรอโฆษณาขอความซงปรากฏในทาง

สอบสวนของพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ หรอในทางพจารณาคดของศาลทอาจทาใหบค คลอน

รจกตว ชอตว หรอชอสกล ของเดกหรอเยาวชนนน หรอโฆษณาขอความเปดเผยประวตการกระทา

ความผด หรอสถานทอย สถานททางาน หรอสถานศกษาของเดกหรอเยาวชนนน

มาตรา 136 ในการโฆษณาไมวาดวยวาจาหรอเปนหนงสอซงคาพพากษาหรอคาสงของศาลทม

อานาจพจารณาคดเยาวชนและครอบครว หามมใหระบชอ หรอแสดงขอความ หรอกระทาการดวย

ประการใด ๆ อนจะทาใหรจกตวเดกหรอเยาวชนซงเปนจาเลย เวนแตไดรบอนญาตจากศาล

มาตรา 153 ในการโฆษณา ไมวาดวยวาจา เปนหนงสอ เผยแพรทางสอมวลชน สอสารสนเทศ

หรอโดยวธการอนใดซงคาคความ ขอเทจจรงหรอพฤตการณใด ๆ ในคด หรอคาพพากษาหรอคาสงของ

ศาลทมอานาจพจารณาคดครอบครวหรอการไกลเกลยคดครอบครว หามมใหแพรภาพ แพรเสยง

ระบชอหรอแสดงขอความหรอกระทาการดวยประการใด ๆ อนอาจทาใหรจกตวคค วามหรอทาใหเกด

| 36

ความเสยหายแกชอเสยง เกยรตคณของบคคลทเกยวของ หรอถกกลาวถงในคด เวนแตจะไดรบอนญาต

จากศาล ผใดฝาฝน ตองระวางโทษจาคกไมเกนหนงป หรอปรบไมเกนสองหมนบาท หรอทงจาทงปรบ

2.4.5) ความรบผดฐานหมนประมาท

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 326 บญญตวา ผใดใสความผอนตอบคคลทสาม โดยประการท

นาจะทาใหผอ นเสยหายตอชอเสยง ถกดหมนและถกเกลยดชง ผนนกระทาความผดฐานหมนประมาท

ตองระวางโทษจาคกไมเกน 1 ป ปรบไมเกน 20,000 บาท หรอทงจาทงปรบ และ มาตรา 328 หาก

ความผดฐานหมนประมาทนนกระทาโดยวธการโฆษณา ตองรบโทษเพมเปน จาคกไมเกน 2 ป ปรบไม

เกน 200,000 บาท หรอทงจาทงปรบ ดงนน เพอมใหมการกระทาทเขาขายความผดดงกลาว สงท

กระทาได คอ

1) ปองกนตนเองโดยสจรตดวยความชอบธรรม

2) ตชมดวยใจเปนธรรม ซงบคคลหรอสงอนใดอนเปนวสยทประชาชนยอมกระทา

เชน ตงฉายารฐบาล วพากษวจารณการทางานของรฐบาล ตงฉายาดารา วพากษวจารณการทาหนาท

3) แจงขาวในการททาการอนเปดเผย เชน การใหการในชนพจารณาคดของศาล

หรอแจงขอมลขาวสารในทประชม

4) สามารถนาเสนอขาวในลกษณะทหมนประมาทผอนไดแตตองพสจนไดวาเปนความ

จรงตามทกลาวอางและเปนประโยชนตอสาธารณะ ทมใชเรองสวนตวตามาตรา 330

5) ความผดฐานหมนประมาทเปนความผดสวนตวมใชความผดอาญาแผนดนจงยอม

ความได ดงนน เมอมความผดเกดขนการเจรจากบผเสยหายจงอาจจะเปนการขนตอนแรกของการระงบ

ขอพพาท

สงทไมควรทาเพราะผดกฎหมาย ดงน

1) การอางวาแหลงขาวกลาววา ไดยนมาวา หน งสอพมพฉบบนนลงขาว หรอเพจชอดง

ลงขาววากไมไดทาใหผนาเสนอขาวพนจากการกระทาความผดฐานหมนประมาท

2) รปแบบการใสความอนจะเปนความผดหมนประมาท อาจจะเปนไดทงการ

อพโหลดรปภาพ การตดตอ การเลาเรองจากแหลงขาว การทาเปนภาพยนตร ภาพระบายส หรอขอมล

อนใดกตาม ดงนน ไมใชเฉพาะการกลาวดวยการพดอยางเดยว

| 37

3) การใสความในความผดฐานหมนประมาทนน ตอใหขอมลทนาเสนอเปนความจรง

ทงหมดแตหากกอใหเกดความเสยหายตอชอเสยง ถกดหมนหรอถกเกลยดชง ผกระทากมความผดฐาน

หมนประมาท ตามคาพดทวา “ยงจรงยงผด”

2.4.6) ความรบผดฐานละเมด

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 420 ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอกระทาตอบคคล

อนโดยผดกฎหมายทาใหผอ นเสยหายตอชวต รางกาย อนามย ทรพยสน เสรภาพและสทธอยางหนง

อยางใด ผนนกระทาละเมดตองชดใชคาสนไหมทดแทน

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 423 ผใดกลาวหรอไขขาวแพรหลายซงข อความท

ฝาฝนตอความจรงเปนเหตใหผอ นเสยหายตอเกยรตยศ ชอเสยง กระทบตอทางทามาหาไดของเขาผนน

ตองชดใชคาสนไหมทดแทนเชนกน

ทงน สงทสามารถกระทาไดและไมผดกฎหมาย คอ

1) นาเสนอขอมลสวนบคคลทของผอนได แตตองเปนไปเพอ ประโยชนสาธารณะ

เชน นาเสนอรปรางหนาตาของผรายททางราชการตองการตว หรอเปนภยตอสงคม

2) หากมความจาเปนตองนาเสนอภาพขาวทมขอมลสวนบคคลตองปดบงหนาตาททา

ใหผชมสามารถรบรไดวาเปนใคร รวมถงปกปดขอมลทจะเชอมตอกบผเสยหายดวย เชน ภมลาเนา

ชอบดามารดา สถานศกษา

3) หากการนาเสนอขาวในสทธสวนบคคลของคนอนทไม ผดกฎหมายและเปนประโยชน

ตอเจาของขอมลสามารถนาเสนอไดเลยโดยไมตองขออนญาต เชน ภาพแสดงความยนดกบนกกฬาทไป

แขงขนแลวไดรบเหรยญรางวล บคคลททาคณงามความดแลวไดรบรางวล เปนตน

สงทควรหลกเลยงไมกระทาเพราะผดกฎหมายคอ นาเรองราวสวนตว เ ชน รปภาพ วดโอ

ทปรากฏในทสวนตวของผอนมานาเสนอ แมจะเปนการนาเสนอซาจากแหลงขาวอนกตาม

| 38

บทท 3

ผลการศกษารปแบบการใชขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน

การเสนอผลการวจยในบทน คณะวจยวเคราะหรปแบบการใชขอมลจากสอออนไลนในรายการ

ขาวโทรทศน โดยเกบขอมลระหวาง 15 สงหาคม – 2 กนยายน 2559 จากการมอนเตอรรายการขาว

รายวนในชวงขาวเชา ขาวเทยง และรายการขาวคา ของสถานโทรทศน ดจทล จานวน 10 ชอง

คอ ชอง 3HD ชอง MCOT ชอง PPTV36HD ชอง Spring News ชองไทยรฐทว ชอง Nation TV

ชอง 7HD ชอง ThaiPBS ชอง TNN24 และ ชอง Voice TV เพอเกบขอมลเกยวกบการใชขอมลจากสอ

ออนไลน (User-generated Content - UGC) ในการรายงานขาว

ผลการศกษาจากการวเคราะหเนอหา นสะทอนสถานการณการใช ขอมลจากสอออนไลนใน

ประเทศไทย เพอ เปนขอมลเบองตน ในการ นาไปออกแบบการเกบขอมลในการสนทนากลม (Focus

Group) และการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview)

สรปผลการศกษา การวเคราะหการใชขอมลจากส อออนไลนในการรายงานขาวประจาวน

ระหวางวนท 15 สงหาคม 2559 – วนท 2 กนยายน 2559 ไดดงน

| 39

3.1 จานวนและลกษณะของขอมลจากสอออนไลนทพบในขาว

แผนภมท 1 เปรยบเทยบจานวนขาวทพบการใช UGC ในการรายงานขาว

ในชวงเวลาททาการศกษาพบขาวทมการใชขอมลจาก สอออนไลนทงหมด 374 ชน จากแผนภม

ท 1 พบวา สถานโทรทศนชอง 7HD มการใชขอมลจากสอออนไลน (User-generated Content – UGC)

มากทสด (82 ชน) รองลงมาตามลาดบคอ Voice TV (71 ชน) TNN (46 ชน) ชอง ThaiPBS (39 ชน)

ชอง Nation (38 ชน) ชอง 3 HD (35 ชน) ชอง MCOT (21 ชน) ชองไทยรฐทว (16 ชน) และพบปรมาณ

นอยเทากนในชอง Spring News และ PPTV36 (13 ชน)

เมอจาแนกตามประเภทการนาเสนอขาว พบขาวทมการใชขอมลจากสอออนไลนทงหมด

6 ประเภท ไดแก

1) ประเภทขาวอาน หมายถง ผประกาศอานขาวพรอมกบมภาพประกอบขาว (Insert)

2) ประเภทเลาขาว หมายถง ลกษณะทผประกาศนาประเดนขาวมาเลาในเชงการพดคย

3) ประเภทสกปขาว หมายถงการรายงานขาวเชงลกทมใหบรบทขอมลขยายตอประเดน

4) ประเภทรายการวเคราะหอภปรายขาว หมายถงรายการขาวทมการนา ผเกยวของกบ

เรองราวในมตตาง ๆ มาแลกเปลยนความคดเหน ใหขอมลเชงการอภปรายหรอผประกาศ ทาการ

วเคราะหขอมลเชงลก

8271

46

3938

35 21

16 13 13

จานวนการใช UGC ทพบในขาว

7HD Voice TV MCOT 3HD TNN24

Nation TV ThaiPBS ไทยรฐทว Spring News PPTV36

| 40

5) ประเภทสมภาษณ หมายถงลกษณะของการนาเสนอขาวทมการสมภาษณผท

เกยวของหรอนกวชาการในเชงการใหขอมลเกยวกบประเภทขาว ทงลกษณะของการสมภาษณใน

รายการและสมภาษณทางโทรศพท

6) ประเภทขาวดวน (Breaking News) เปนการรายงานขาวสนทนตอสถานการณ

ใกลเคยงกบเวลาทเกดเหตการณ

ตารางท 1 สดสวนประเภทขาวทพบการใชขอมลจากสอออนไลน

ประเภท 3HD MCOT PPTV

36

Spring

News

ไทยรฐ

ทว

Nation

TV 7HD

Thai

PBS

TNN

24

Voice

TV รวม

ขาวอาน 10 0 0 0 0 1 63 15 48 34 171

เลาขาว 25 12 4 3 15 33 23 0 0 10 125

สกปขาว 8 0 4 8 5 0 1 23 2 0 51

วเคราะห

อภปราย 0 0 1 0 0 0 0 3 0 0 4

สมภาษณ 5 2 4 4 0 2 0 3 0 0 20

ขาวดวน 0 0 0 0 0 0 0 2 0 1 3

รวม 48 14 13 15 20 36 87 46 50 45 374

ตารางท 1 แสดงวาในภาพรวมสถานโทรทศนดจทลเลอกใชขอมลจากสอออนไลนประกอบการ

รายงานขาวในประเภทขาวอานมากทสด (171 ชน) รองลงมาตามลาดบ คอ การเลาขาว (125 ชน) สกป

ขาว (51 ชน) สมภาษณขาว (20 ชน) วเคราะหอภปราย (4 ชน) และขาวดวนมจานวนนอยทสด (3 ชน)

ขอมลจาแนกตามในตาราง ท 1 ยงพบวา แตละสถานโทรทศนมสดสวนในการใชขอมลจากสอ

ออนไลนในขาวโทรทศนประเภทตาง ๆ แตกตางกน ดงน

3.1.1) ชอง 3HD พบการใชขอมลจากสอออนไลน ในขาวในการเลาขาวมากทสด

เพราะสดสวนรายการของชอง 3HD เปนลกษณะของการเลาขาวดวยเปนหลก รองลงมาคอการใชในขาว

อานรายงานเหตการณทวไป และความคบหนาของสถานการณ การใชในสกปขาวหรอสมภาษณพบ

จานวนนอย และไมพบการใชในรายการวเคราะหอภปรายขาว และขาวดวน

| 41

3.1.2) ชอง MCOT พบการใชขอมลจากสอออนไลน ในรายการเลาขาวเปนหลก

โดยผประกาศจะเลาเหตการณทเกดขนพรอมกบมภาพประกอบของเหตการณหรอเรองราวมาจาก ขอมล


3.1.3) ชอง PPTV36HD พบการใชขอมลจากสอออนไลน ไมมาก ถาพบจะพบใน

การเลาขาว สกปขาว และการสมภาษณขาวในประเดนทเกยวข องกบขอมลจากสอออนไลน เพอ

ประกอบการอธบายประเดน

3.1.4) ชอง Spring News พบปรมาณการใชขอมลจากสอออนไลน ในจานวนนอย

เชนเดยวกบ PPTV36HD และพบการใชงานใน ประเภทสกปขาว การเลาขาว และการสมภาษณ

ตามลาดบ

3.1.5) ชองไทยรฐทว พบการใช ขอมลจากสอออนไลน ในรายการเลาขาวมากทสด

โดยใชเปนองคประกอบในการเลาเหตการณและอธบายเรองราวทเกดขน นอกจากน มพบในการ

รายงานแบบสกปขาวเพยงเลกนอย ซงเปนสกปทตอยอดอธบายประเดนจากขอมลจากสอออนไลน

3.1.6) ชองเนชนทว พบการใช ขอมลจากสอออนไลน มากทสดในรายการประเภท

เลาขาว เนองจากรายการขาวของสถานมลกษณะเปนรายการเลาและอธบายขาวเปนหลก

3.1.7) ชอง 7HD พบการใชขอมลจากสอออนไลน ในการรายงานขาวประเภทขาว

อานมากทสด ดวยลกษณะรปแบบการนาเสนอขาวของชอง 7HD ยงมลกษณะการเปนรายการประเภท

ขาวอาน มากกวาประเภทอน รองลงมาคอนาไปใชประกอบการเลาขาว

3.1.8) ชองไทยพบเอส พบการใช ขอมลจากสอออนไลน ในการรายงาน

ประเภทสกปขาวมากทสดเพออธบายประเดนทเกยวของ รองลงมาคอประเภทขาวอาน และพบการใช

ในการรายงานประเภทอนๆ เพยงประปรายเทานน

3.1.9) ชอง TNN24 พบการใชขอมลจากสอออนไลนมากทสดในประเภทขาวอาน

3.1.10) ชอง VoiceTV พบการใชขอมลจากสอออนไลน ในการรายงานประเภทขาว

อานมากทสดเชนกนและรองลงมาคอประเภทเลาขาว

ภาพรวมสะทอนใหเหนวา การใช ขอมลจากสอออนไลน จากทกชองมทศทางใกลเคยงกนคอใช

ประกอบในการรายงานขาวอานและการเลาขาว ซงเปนรปแบบการรายงานหลกของแตละสถาน โดย

รปแบบการใชคอ ใชเพอประกอบการเลาเรองเกยวกบเหตการณหรอประเดนขาวนนๆ

| 42

3.2 ลกษณะของขอมลจากสอออนไลนทพบในขาวโทรทศน

จากขอมลทเกบไดพบขอมลจากสอออนไลนในขาวทงหมด 484 ชน จากขาวทงหมด 373 ชน

เมอจาแนกขอมลตามลกษณะของ ขอมลจากสอออนไลน (User-generated Content) สามารถจาแนก

ประเภทออกไดเปน 7 ลกษณะคอ

1) ภาพถาย หรอ ภาพจากเหตการณ เปนภาพทเกยวของกบเรองราว อาจเปนภาพ

บคคล หรอ ภาพเหตการณ โดยเปนภาพทมทมาจากผใชสอออนไลน ไมใชภาพทผส อขาวเปนผบนทก

2) กราฟก ภาพตดตอ หรอภาพททาขน บนสอออนไลนมลกษณะของเนอหาทผใชสอ

ดดแปลงหรอทาขนเอง เชน กราฟก ภาพประกอบคาพด ภาพลอเลยน ภาพการตน ภาพทนามาตดตอ

หรอผานการตดแตงภาพเพมเตม

3) คลปวดโอทกประเภทโดยเปนคลปทผใชสอ ออนไลนเปนผเผยแพร ไมใชคลปวดโอ

จากทส อมวลชนถายทาตดตอเอง

4) กระแสจากออนไลน หรอ ประเดนทมคนสนใจและเปนท พดถงมากบนสอออนไลน

ผส อขาวนาประเดนมารายงานเปนขาว ทงในลกษณะการนามาเลา และการตอยอดอธบายประเดน

5) ความคดเหน การนาความคดเหนทผรบสารและผใชสอออนไลนมการแสดงความ

คดเหนตอประเดน เหตการณ หรอเรองราว ความคดเหนประกอบดวยความคด เหนจากบคคลทวไป

และความคดเหนของผมชอเสยงและผทรงอทธพลบนโลกออนไลน โดยเปนลกษณะของการโพสตขอมล

เองไมใชสอสมภาษณเกบขอมลมา

6) ประสบการณหรอเรองราวของผใชสอ เปนเรองราว ของบคคลทมการนาเสนออยบน

โลกออนไลนซงเกยวของกบประเดนทเปนขาว หรอถกหยบมาเปนขาว

7) ขอมลจากการรวมมอกนระหวางสอมวลชนกบพลเมอง เชน มการระดมขอมลรวมกน

หรอการรายงานขาวโดยนกขาวพลเมอง

| 43

แผนภมท 2 แสดงสดสวนประเภท UGC ทพบในการรายงานขาวโทรทศน

การใชขอมลจากสอออนไลนทพบในการรายงานขาวมลกษณะการใช UGC ประเภทเดยว หรอ

ใชเนอหา UGC หลายประเภทประกอบการรายงานขาว ในแผนภมท 2 แสดงขอมลจากสอออนไลนท

พบในขาวโทรทศน ตามลาดบ ดงน

3.2.1) คลปวดโอ โดยสวนมากเปนคลปเกยวกบเหตการณ เชน อบตเหต ภยพบต

เหตการณทบนทกดวยกลอง CCTV เหตการณทแปลกประหลาด เรองตลก และคลปของบคคลทแสดง

พฤตกรรม ความสามารถพเศษ การแสดงความเหน และกจกรรมของกลม

ภาพท 3 ตวอยางขอมลจากสอออนไลนประเภทคลปวดโอ

(ขาวกลมสมาชก "ไฟทคลบไทยแลนด" ชแจงทมากจกรรม ทางชอง ThaiPBS


178

15

204

5120 5 8

จานวนประเภท UGC

ภาพถาย ภาพจากเหตการณ กราฟก ภาพตดตอ

คลปวดโอ กระแสจากออนไลน

ความคดเหน ประสบการณ

เนอหาจากการรวมทา

| 44

3.2.2) ภาพ ไดแก ภาพถายจากสถานทเกดขน ภาพบคคล และ ภาพบอกเลา

เรองราวของบคคลเชน จากเหตอบตเหต กจกรรม งาน และชวตสวนตวของบคคล

ภาพท 4 ตวอยางขอมลจากสอออนไลนประเภทภาพถาย – ภาพถายบคคล

(ขาวเปดใจ “นองแนน” นสตพการคนเกง หวใจแกรง ทางชอง PPTV36HD


3.2.3) กระแสจากออนไลน คอ ประเดนทมการพดถงและบอกตอกนจานวนมาก

บนสอสงคม วธการนา มาใชคอ นาประเดนมาเลาหรออธบายในขาว และตอยอดเรองราวการนาเสนอ

ดวยการ สมภาษณผเชยวชาญ และให ผส อขาวลงพนทเกบขอมลและองคประกอบการเลาเรองเอง

การนาเสนอจะอางถงวา ไดประเดนมาจากกระแสบนสอออนไลน

3.2.4) ความคดเหน เปนลกษณะของการรวบรวมความเหน การแสดงจดยน

ในเรองตางๆ ทมคนโพสตบนสอสงคม และสอมวลชน นามาขยายประเดน ทาโดยรวบรวมมมมองจาก

สงคมและอธบายประเดนเพมเตมโดยการใหบรบทของเรองประกอบ

| 45

ภาพท 5 ตวอยางขอมลจากสอออนไลนประเภทความคดเหน

(ขาวขอถกเถยงการแตงกายเขาหองสมด ทางชอง ThaiPBS วนท 29 สงหาคม 2559)

3.2.5) กราฟก คอ ภาพทมการทาขนโดยผใชสอออนไลน ลกษณะกราฟกทพบ

ไดแก อนโฟกราฟก ภาพตดตอเพออธบายเรอง ภาพททาขนเพอแสดงความรสก และบอกเลาสถานการณ

ภาพท 6 ตวอยางขอมลจากสอออนไลนประเภทภาพถายตดกราฟฟก

(ขาวชาวบานจ! ปลด นายก อบต.คอวง เหตรกทดนสาธารณะ ทางชอง Spring News

วนท 1 กนยายน 2559)

| 46

3.2.6) เนอหาทเกดจากการรวมกนทาขาวระหวางสอมวลชน และพลเมอง เปนการ

เปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในการผลต ขาว โดยอาจนาเสนอเรองราวตาง ๆ ทเกดขนใน

ทองถน ไมวาจะเปน ขาวกจกรรมทางสงคม ขาวภมปญญาชาวบานหรอการรายงานเหตการณตาง ๆ

ทเกดขน ทงในรป แบบของขาวสนและสกปขาวเพอสงมาใหทางสถานทาการเผยแพรสสาธารณะตอไป

สวนมาก พบใน ชอง ThaiPBS เพราะมการรายงานขาวของนกขาวพลเมอง แมจะไมไดมา จากสอ

ออนไลนทงหมด แตเปนประเภทเนอหาทสะทอนกระบวนการการสรางการมสวนรวมระหวางผผลตสอ

และประชาชนในสงคม

3.2.7) ประสบการณ เปนการประมวลเรองราวจาก เนอหาท ผใชส อเลาเรอง

ประสบการณเกยวกบเหตการณ ตาง ๆ รวมทง เรองราวทตองการความชวยเหลอทมการสงตอกน

เพอใหเกดพฤตกรรมบางอยางเชน การแสดงความเหน การชวยเหลอ หรอการระดมขอมล

ภาพท 7 ตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลนประเภทประสบการณ (รายการไขปมขาว

ตอน ฆาตบตา ทางชอง Spring News วนท 25 สงหาคม 2559)

เมอจาแนกขอมลตามลกษณะของขอมลจากสอออนไลนทพบในขาวของแตละสถาน พบสดสวน

การใหความสาคญกบการเลอกใชประเภท UGC ทแตกตางกน ดงน

1) ชอง 3HD มการใชขอมลจากสอออนไลนหลากหลายรปแบบ รปแบบทใชมากทสดคอ

ภาพจากเหตการณ และรองลงมาตามลาดบจากคลปวดโอ การใชประสบการณ กระแสการพดคยบนโลก

ออนไลน ความคดเหน และกราฟกภาพตดตอ

| 47

2) ชอง MCOT ใชภาพและคลปมากทสดเชนเดยวกน และพบการใชขอมลกราฟกซง

มากจากแหลงขอมลโลกออนไลนดวย

3) ชอง PPTV36HD พบการใชคลปวดโอมากทสด มการใชภาพและกระแสการพดคย

บางแตในปรมาณทนอย

4) ชอง ThaiPBS TNN24 และ Voice TV เลอกใชคลป และภาพเพอประกอ บการ

รายงานขาวมากทสด

5) ชอง Spring News ใชขอมลจากสอออนไลนทกประเภทโดยเนนความคดเหน การใช

ภาพ คลปวดโอ และกราฟก เปนหลก

6) ชองไทยรฐทว ใชคลปมากทสด รองลงมาคอภาพ

7) ชองเนชนทว ใชขอมลจากสอออนไลนทกลกษณะ โดยใชภาพมากทสด รองลงมาคอ

คลป ประเดนกระแสทคนออนไลนสนใจ ประสบการณ ความเหน และกราฟก

8) ชอง 7 HD ซงเปนชองทมการใชขอมลจากสอออนไลนมากทสด เนนการเลอกใชคลป

มากทสด รองลงมาคอภาพ และ ประเดนทเปนกระแสวพากษวจารณและคนสนใจในโลกออนไลน

โดยสรป ขอมลจากสอออนไลนทนามาใชประกอบในขาวสวนมากจะเปนคลปและภาพท

เกยวของกบเรองราวและเหตการณ เปนหลกฐานของเรอง และเปน องคประกอบทใชเลาเรองใหมความ

ชดเจนมากขน ลกษณะของการใชภาพและคลป มทงในลกษณะการนามาเลา อธบายวามเหตการณหรอ

ประเดนใดทคนสนใจบนสงคมออนไลน รวมถงการใชโดยอธบายประกอบขอมลทกองบรรณาธการ

คนควา ลงพนท และสมภาษณขอมลไวเพมเตม

ประเภทของขอมลจากสอออนไลนทเปนความคดเหนและประสบการณ นามาจาก การโพสต

ขอมลของคนบนโลกออนไลน โดยสอนามาขยายประเดนเรองราวตอเพออธบายหรอหาคาตอบเกยวกบ

เรองนน

ทงน พบลกษณะของ ภาพและ คลป ทมความรนแรงและไมเหมาะสมตอการนาเสนอ

เชน อบตเหต และการทะเลาะววาท ซงใชในการนาเสนอขาวอาชญกรรมและขาวทอยในความสนใจของ

คน แมบางสถานจะมการเบลอภาพแตยงคงมการเลอกใชและวนภาพหรอคลปซาตอกยาความรนแรง

ของเหตการณ ซงเปนประเดนจรยธรรมทตองสรางมาตรฐานในการใชขอมลจากสอออนไลนลกษณะ

ดงกลาวใหชดเจน

| 48

3.3 การอางองและระบแหลงทมาของขอมลจากสอออนไลน

จากการศกษา พบรปแบบการอางองและระบแหลงทมาของขอมลจากสอออนไลน 2 ลกษณะคอ

การอางองถงดวยวาจาในการเลาขาว และการขนขอความระบทมาโดยอางถงบญชผใช (Account) ของ

ผทเผยแพรหรอเปนเจาของขอมล

แผนภมท 3 สดสวนการอางองทมาขอมลจากสอออนไลนทพบในขาวโทรทศน

จากแผนภมท 3 แสดงวาสถานโทรทศนทกแหงใหความสาคญกบการระบ แหลงทมาของขอมล

จากสอออนไลนมากกวาการไมระบ แตทยงพบลกษณะของการไมระบคอ เปนลกษณะของการใชการ

อางองเพยงมาจาก Wikipedia, Facebook หรอ YouTube ซงไมใชตนทางหรอชอเจาของทเปนผสราง

หรอผเผยแพรเนอหานน ซงสะทอนวา สออาจเพยงแคดวา พบขอมลนน จากทใด โดยไมไดตรวจสอบ

หรอตดตอเพอประสานหาเจาของหรอตนทางของการเผยแพรโดยละเอยด รวมถงบางขอมล เปนขอมล

สงตอมาจากภาพของ CCTV ซงกจะเปนการอางองวา ภาพ CCTV มากกวาทจะบอกวาคลปจาก CCTV

นนเผยแพรโดยใคร สวนภาพและวดโอทมาจาก YouTube และเวบไซตตางๆ รวมไปถงภาพเหตการณ

จรงทมาจากกลองตดหนารถยนต สอจะอางองชอแพลตฟอรมหรอไมมการอางองระบผเปนเจาของขอมล

และกลาวในขาวเพยงวาเปนขอมลทมาจากโลกออนไลน

3HD MCOT PPTV 36Spring

Newsไทยรฐทว

Nation

TV7HD ThaiPBS TNN24 VoiceTV

ไมระบทมา 17 10 9 3 15 22 12 9 3 16

ระบทมาของ UGC 35 23 20 25 19 29 79 33 47 55

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

| 49

ภาพท 8 ตวอยางการอางองขอมลทปรากฏในขาว - อางองจาก YouTube พรอมระบชอบญช

เจาของ

(ขาวลงสวนสตวสหรฐฯ หงดหงดปาอจจาระใสนกทองเทยว ทางชอง PPTV 36HD


ภาพท 9 ตวอยางการอางองขอมลทปรากฎในขาว – ขอบคณแหลงทมาเจาของภาพ

(ขาวชาวเนตแหแชร! ภาพวกฤตฝนถลม นาไหลทวม รพ.รอยเอด อพยพผปวยวน

ทางชอง 7 วนท 25 สงหาคม 2559)

| 50

ทงน เมอ วเคราะหขอมลจากสอออนไลนทมการใชในงานขาวจานวน 481 ขอมล พบวาสอใช

ขอมลจากสอออนไลนทไดมาจาก เฟซบคบญชสวนบคคล เฟซบคเพจสาธารณะ และเฟซบคของผทรง

อทธพลบนโลกออนไลน (หมายถงผทมผตดตามจานวนมากกวา 100,000 ขนไป) ชองทาง YouTube

ชองทาง Blog แอพพลเคชน LINE กระทหรอเวบบอรดตางๆ โดยเฉพาะพนทป ชองทางทวตเตอร

อนสตาแกรม และเวบไซตตาง ๆ เชน Wikipedia หรอเวบไซตเฉพาะเรอง

แผนภมท 4 สดสวนรวมของทมาของขอมลจากสอออนไลนทพบในขาวโทรทศน

จากแผนภมท 4 แสดงใหเหนวาทมาของขอมลจากสอออนไลนทนามาใชในรายการโทรทศน ดงน

3.3.1) แหลงทมาจาก เฟซบค (Facebook) แบงเปนเฟซบคบญชสวนบคคล

เฟซบคเพจตางๆ และเฟซบคผทรงอทธพลบนโลกออนไลน

เฟซบคบญชสวนบคคล ทเปนเจาของเนอหา เชน บคคลทโพสตขอความ

ภาพ และคลป ทคนบนโลกออนไลนใหความสนใจ พบการนามาใชในขาวสงคม อาชญากรรม

และภยพบต เปนหลก เชน คลปวดโอเหตการณทเปนภยตอสงคมหรออบตเหต ขอความแสดงความ

คดเหนตอประเดนใดประเดนหนง ภาพเหตการณภยพบตตาง ๆ และภาพสวนตวของผ ทเกยวของกบ

เฟซบค

บคคล

เฟซบค

เพจ

เฟซบค

ผทรง

อทธพล

YouTube บลอก กระท LINE ทวตเตอร IG เวบไซตกลอง

วงจรปด

ระบ

แหลงทมา

ไมได

จานวน 160 84 25 66 25 15 7 14 20 20 35 10

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

| 51

เหตการณและเรองราว เปนตน ลกษณะการนามาใชพบการแคปหนาจอภาพการโพสตขอความของ

บคคลบนเฟซบคมาใชเปนขอมลประกอบการเลาเรองนน

ภาพท 10 ตวอยางแหลงทมาขอมลจากเฟซบค

(ขาว 3 สาวโตขาวขอรบบรจาค ทางชองไทยรฐทว วนท 25 สงหาคม 2559)

ขอมลจากเฟซบค เพจตางๆ สวนมากจะพบในรปแบบของขอความและ

รปภาพทถกแชรขอมลสงตอกนมาแลวเกดเปนกระแสสงคม ผคนใหความสนใจตอป ระเดนดงกลาวเปน

จานวนมาก มทงรปแบบของคลปว ดโอ ภาพ และขอความตาง ๆ เชน คลปพากษเสยงโปเกมอนของ

วยรนคนหนงทถกโพสตบนแฟนเพจดง ชอYoulike คลปเดด หรอคลปเตอนภยไขปลอม ทคนในโลก

ออนไลนตงข อสงเกตวามความ จรงเทจประการใด สอบางสานก ดงขอมลจากสวนนไปตอยอดประเดน

เพอตอบคาถามประชาชน

ภาพท 11 ตวอยางแหลงทมาขอมลออนไลน – จากเฟซบค

(ขาวกลมนกปนพลเมองด ชวยชวตสาวถกโจชงทรพยหวดโดนขมขน ทางชอง PPTV36HD


| 52

ขอมลจาก เฟซบค ผททรงอทธพล หมายถง บคคลท เปนทรจก เปนผนา

ความคด และเปนผทมคนตดตามมากกวา 100,000 คนขนไป ขอมลทพบวามการนามาใชในการ

รายงานขาว ไดแก ประเดนเรองการเมอง ประเดนเชงสงคมและสงทคนสนใจ และประเดนความขดแยง

การเผยแพรคลปวดโอ รปภาพหรอขอความขอ งเนตไอดอลจนเกดเปนกระแสสงคม เชน การแส ดง

ความสามารถของบคคล

ภาพท 12 ตวอยางขอมลจากสอออนไลนประเภทคลปวดโอ – คลปแสดงความสามารถ

(ขาวนว AF7 เลยนเสยงโปเกมอน ทางชอง ไทยรฐทว วนท 17 สงหาคม 2559)

3.3.2) ขอมลจาก YouTube สอนาคลปประเภทตางๆ จาก YouTube มาใช

ประกอบในการรายงานขาว เชน คลปเหตการณ คลปแสดงความสามารถ คลปเรอง แปลก คลปเรองราว

สนกสนาน หรอนารก คลปวดโอประเดนกระแสทคนออนไลนสนใจ คลปทมเนอหาเชอมโยงกบขาว

หรอสกปขาวททา เชน คลปกฬาชกมวย หรอคลปการนวดแผนไทย เพอนามายกตวอยางประกอบการ

อธบาย

ภาพท 13 ตวอยางขอมลจาก YouTube (ขาวนวดแผนไทยรองผตรวจการฯ กม.สาธารณสข

ขดรฐธรรมนญ ทางชอง Spring News วนท 24 สงหาคม 2559)

| 53

3.3.3) ขอมลทมาจากกลองวงจรปด (CCTV) พบมากในขาวอาชญกรรม เชน เรอง

การโจรกรรม อบตเหต หรอคนหาย

3.3.4) ขอมลจากบลอก (Blog) เปนลกษณะของบทความเกยวกบเรองเฉพาะทาง

ซงผเขยนมความรหรอความเชยวชาญเฉพาะดาน หรอเปนขอมลการบนทกเรองราวตาง ๆ ของบคคล

ตวอยางของเครอเนชน มการนาขอมลจากเวบบลอค OKnation.net มาตอยอดรายงานทางชองเนชนทว

3.3.5) ขอมลจากอนสตราแกรม (Instagram) สวนใหญทพบจะเปนภาพของดาราท

มชอเสย ง หรอบคคลสาคญ ในสงคม การนาภาพมาใช และบอกเลาวา ไปตามสงทเหน จากการโพสต

เทานน ไมไดมการตอยอดประเดนหรอหาขอมลเพมเตม

3.3.6) ขอมลจากเวบไซต (Website) เปนขอมล เอกสาร และประกาศจาก

แหลงทมาทางการ หรอเวบไซตเฉพาะเรองทเกยวของกบประเดนขาวนน

3.3.7) ขอมลจากกระท (Webboard) โดยเฉพาะกระทพนทป ซงมกมการเปด

ประเดน และมการอภปรายอยางกวางขวางบนโลก ออนไลน เมอเปนกระแสการพดถง สอจะนาไป

ขยายความตอในขาว และใชภาพของกระททมการแสดงความคดเหนประกอบการรายงานขาว

ภาพท 14 ตวอยางขอมลจากพนทป และกลองวงจรปด

(ขาวรองโซเชยลสาวขโมยตมหเพชรสวารอฟสก ทางชองไทยรฐทว วนท 1 กนยายน 2559)

3.3.8) ขอมลจากทวตเตอร (Twitter) สวนใหญเปนขอความทมการตด Hashtag

กนจนเปนกระแสสงคม หรอ ขอมลเหตการณจากพนท ณ เวลาทเกดเหต เชน นาทวม ภยพบต

อบตเหต

| 54

3.3.9) ขอมลจากแอพพลเคชน LINE เปนขอมลทมการสงตอกนมาในกลมตาง ๆ

ใน LINE ทงคลปวดโอ ภาพ และขอความเตอนภยในเรองตาง ๆ

3.3.10) ขอมลทระบแหลงทมาไมได โดยอาจเปนขอมลทมาจากตวบคคล ถกสง

ตอมาเปนการสวนตว เชน ภาพอบตเหตจากมลนธกภย จากเจาหนาทดบเพลง หรอขอมลทผใชสอ

ออนไลนสงใหสอโดยตรง แตไมมการระบทมาของขอมลทชดเจน มเพยงการอางถงในขาววาเปนขอมลท

มการสงตอกนบนโลกออนไลน

ทงน จากการวเคราะหตวอยางขอมลจากสอออนไลนทเกบไดในการศกษาวจยนพบวา ขอมลท

ไดนาจะมาจาก การมอนเตอร คอ การตดตามขอมลบนสอสงคมผานชองทางตาง ๆ ในประเดนทมคน

สนใจ และการคนหาขอมลจากแพลตฟอรมตาง ๆ เชน จาก Hashtag ทตดอนดบ หรอ การคนขอมลใน

เวบบอรดตาง ๆ เปนตน กองบรรณาธการจะรวบรวมและคดเลอกประเดนท เกาะกระแสความสนใจ หรอ

หาเนอหาทจะใชประกอบในการรายงานขาวใหมความชดเจนขน ทงน พบลกษณะของการมสวนรวม

การระดมขอมลและระบถงกระบวนการไดขอมลโดยการทางานรวมกนระหวางสอและพลเมอง บางแตใน

สดสวนทนอย

| 55

3.4 รปแบบการนาเสนอขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน

จากการศกษาพบวา มรปแบบในการนาเสนอขอมล 3 ลกษณะ คอ

1) นาเสนอโดยไมตอยอด (Copy) หมายถง นาขอมลจากสอออนไลนมาใชเพอเลา

เรองเหตการณ หรอ ประเดนทอยในความสนใจ โดยไมไดตอยอดประเดนเพมเตม ใชชอมลจากสอ

ออนไลนเปนตวเดนเรองในการเลาเรองบอกเลาเหตการณ

2) นาเสนอโดยใชขอมลจากสอออนไลนเปนเบาะแสขาว (Hint) หมายถง นาขอมล

จากสอออนไลนมาเปนประเดนขาว และทาเนอหาเพอเลาและอธบายประเดน โดยใหผส อขาวลงพนท

เกบขอมล สมภาษณ ผทเกยวของ หรอผเชยวชาญ ในประเดน นน โดยไมไดใชขอมลภาพ เสยง

คลปใด ๆ จากออนไลนมานาเสนอในขาว แตม การอางถงวาเปนกระแสการพดถง หรอ การถกเถยงกน

บนโลกออนไลน

3) นาเสนอโดยมการตอยอดประเดนในการอธบาย (Adapt) หมายถง การนา

ขอมลจากสอออนไลนมาใชรายงานขาว โดยมการตอยอดประเดนเพออธบายมมมองตาง ๆ ดวยการทา

ขาวเชงลก การสมภาษณ การอภปราย หรอการขยายตอประเดนจากการคนควาและทาขอมลเพ มเตม

ของผส อขาวและกองบรรณาธ การ มการนาขอมล ภาพ คลป กราฟก ความเหน ประสบการณ มาใช

ประกอบในกายรายงานขาวนนดวย

ทงน การวเคราะหรปแบบการนาเสนอขอมลจากสอออนไลนทง 3 รปแบบจะนาไปสขอเสนอใ น

การใชประโยชนขอมลจากสอออนไลนในบทท 5 ตอไป

| 56

แผนภมท 5 แสดงวธการนาขอมลจากสอออนไลนมาใชเผยแพรในขาวของสถานโทรทศน

จากการวเคราะหเนอหา พบวา สถานโทรทศนสวนใหญ นาเสนอขอมลจากสอออนไลนใน

ลกษณะการนาเสนอโดยไมตอยอด (Copy) คอ หยบยกภาพ คลปวดโอหรอขอความตาง ๆ มาบอกเลา

ตามสงทเหน และไมมบรบทเพมเตม เชน ความเหนบนเฟซบก โดยไมไดมบรบทหรออธบายเพมเตม

ยกเวนชอง PPTV 36HD ทมการใชขอมลนาเสนอแบบตอยอดมากกวารปแบบอน ๆ

รองลงมาค อ รปแบบการ นาเสนอโดยมการตอยอดประเดนในการอธบาย (Adapt) คอมการ

ดดแปลง ตดตอ เพมเตม หรอทาองคประกอบเพม เพอใช ในการอธบายเรองราว เปนการเอา ขอมลจาก

ออนไลนมาเพยงประกอบในขาว แตเนนเนอหาททาเพมเตมโดยผส อขาวเอง

3HD MCOTPPTV

36

Spring

News

ไทยรฐ

ทว

Nation

TV7HD

Thai

PBSTNN24

Voice

TV

Copyเอามาใชโดยไมไดทาอะไรเพม 25 18 3 9 10 32 80 30 44 69

Hintใชประเดนแตไมปรากฎ UGC 0 0 0 3 0 5 2 2 2 0

Adapt มการดดแปลง ตอยอด เพมเตม 10 3 10 1 6 1 0 7 0 2

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

| 57

ตวอยาง รปของนกศกษาทพการแตเรยนด ซงกมคนบน โลกออนไลนแชรตอ ๆ กนมาจนเกด

เปนกระแส สอจงหยบมาตอยอดประเดน หาขอมลเพมโดยการสมภาษณเจาะลกเบองหลงชวตของ

นกศกษาพการ นาเสนอใหเหนมมมองในการใชชวต และการปรบตวในเรองตาง ๆ

ตวอยาง การโพส ตขอความการหายตวไปของหญงสาว สอ นาไปสบคนขอมลเพมเตม และ

ตดตามคดจากตารวจพบวาเสยชวตแลว และมการอธบายทมาทไปของเรองราว

ภาพท 15 ตวอยางการพฒนาอธบายขอมลจาก UGC เพมเตมในขาว

(สกป “ฆา ตบตา” รายการไขปมขาว ทางชอง Spring News วนท 25 สงหาคม 2559)

| 58

สวนรปแบบการนาเสนอโดยใชขอมลจากสอออนไลนเปน เบาะแสขาว (Hint) คอเปนการใช

ประเดนจากขอมลจากออนไลน มการอางถง แตไมปรากฎ ขอมลจากสอออนไลน ในขาว โดยมากจะเปน

ในประเดนและกระแส ทผส อขาวนาไปตอยอดหามมมองเพมเตม

ตวอยาง มการพดถงประเดนผประกอบการประทวงกฏหมายสาธารณสขเกยวกบการนวดแผน

ไทย แตไมพบการใช ขอมลจากออนไลน มเพยงรปของแหลงขาวซงเปนการสมภาษณสดทางโทรศพท

ผานรายการและคลปการนวดแผนไทยเทานน แตไมมขอมลจากออนไลนของการประทวงหรอยนคารอง

ตอกฎหมายแตอยางใด

จากรปแบบการนาเสนอวเคราะหไดวา สอยงใหความสาคญกบการนาขอมลจากสอออนไลนมา

นาเสนอเพอใหทนตอเหตการณ และตอบสนองความสนใจของสงคมตอประเดนทมความใกลชดและอาจ

มผลกระทบตอมตทางสงคม โดยนาขอมลจากออนไลนมาเสนอใหรวาเกดอะไรขน เลาเกยวกบกระแส

และการแสดงความคดเหนตอประเดนนน โดยไมไดเนนการอธบายหรอตอยอด ประเดนสาคญทพบจาก

รปแบบการใช UGC คอ

1) การใชขอมลจากสอออนไลนในบางเรองอาจตองการคาอธบาย การขยายประเดน

และเจาะลกขอมลเพมเตมจะทาใหมประโยชนในเชงการแกไขปญหา อธบายความเขาใจ หรอขบเคล อน

ประเดนได แตสอยงไมไดใชประโยชนจากขอมลจากสอออนไลนทอยในความสนใจของคนอยางเตม

ประสทธภาพ อาท คลปอบตเหต แทนทจะนาเสนอเพยงบอกเลาเหตการณ ควรมการอธบายถงสาเหตท

แทจรงของการเกดอบตเหต เพอนาไปสการหาแนวทางปองกนและแกไขจากตนเหต

2) การนาขอมลจาก สอออนไลนมานาเสนอโดยเลา เพยง วาเกดอะไรขนเพอเกาะ

สถานการณทมกระแสความสนใจของคนเปนจดหนงททาใหสอ อาจไดรบการวพากษวจารณเรองการ

ตามกระแสบนออนไลน และคนตงคาถามตอการทาหนาทส อทควรทามากกวาการตดตามขอมลจ ากโลก

ออนไลน

อยางไรกตาม ขอมลจากสอออนไลนบางประเภทเชน ขอมล ณ จดเกดเหต และสถานการณ

เฉพาะหนามการนามาใชอยางรวดเรวและทาใหคนสามารถตดตามสถานการณได เชน เหตการณนาทวม

เปนตน ซงมประโยชนตอการรายงานสถานการณใหมความชดเจนยงขน

| 59

ทงน การนาเสนอทตอยอดประเดนขอมลจากสอออนไลน มกระบวนการททาได 3 ลกษณะคอ

1) ผส อขาว สมภาษณผเชยวชาญ สมภาษณผเกยวของกบเหตการณ พยานของ

เหตการณ และผเกยวของในมมตาง ๆ เพอใหขอมลทรอบดานมากขน

2) ผส อขาวลงสารวจพนทเกดเหต หรอ สถานททมการพดถงในประเดน ทเปนกระแส

ออนไลน

3) ผส อขาวหามมมองในการอธบายเรองจากมมตาง ๆ ทขยายประเดนให เปนเรองท

ใกลชดและมผลกระทบตอ คนสวนใหญในสงคม หรอ มมตทหาคาอธบายได เชงระบบ และโครงสร างใน

สงคม เพอหาคาอธบาย และทางแกไข สวนเรองราวดๆ กตองไดรบการสงเสรม พฒนา และสนบสนน

อยางจรงจง

ตวอยาง กรณคนฆาตวตาย มการขยายประเดนเชงจตวทยาเพอหาทางปองกนและแกไข หรอ

ประเดนความขดแยงในเรองการจดผงเมองขยายประเดนสการเปดพนทในสอใหแตละฝายไดแสดงขอมล

และความคดเหนเพอประกอบการตดสนใจของสงคม

ภาพท 16 ตวอยางการพฒนาอธบายขอมลจาก UGC เพมเตมในขาว (สกป “ฆาตวตาย ความ

สญเสยทปองกนได” รายการ TNN Life News ชอง TNN24 วนท 29 สงหาคม 2559)

ลกษณะการนาเสนอดวยการตอยอดขอมลน เปนการขยายผลการใชประโยชนจากขอมลจากสอ

ออนไลนใหสามารถเชอมโยงประเดนทมผลกระทบตอคนในสงคมไดมากยงขน เมอผนวกกบความสนใจ

ของคนตอประเดนทเปนกระแสแลวบนสอออนไลน จะสามารถดงคนใหเขาสการรบขอมลขาว สารในเชง

ลกทจาเปนตองรเกยวกบเรองนนไดมากขน

| 60

3.5 ลกษณะของการใชขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน

ลกษณะของการใชขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน สะทอนบทบาทของสอในการกาหนด

วาระขาวสารและทศทางการรบรของคนในสงคมตอประเดนทนารายงานข าว ลกษณะของการใชขอมล

UGC แบงเปน 3 ลกษณะ คอ

1) ลกษณะการนาเสนอเพอใหขอมล เปนลกษณะของการนาเสนอเพอใหขอมลเกยวกบ

เรองราว เนนขอเทจจรงของเหตการณในการนาเสนอ

2) ลกษณะการนาเสนอเพอสะทอนอารมณความรสกของคนและเหตการณ เปนลกษณะ

การนาเสนอทกระตนความรสกตอเรองราวทนาเสนอ และเนนการเลอกใชขอมลทสะทอนถงอารมณจาก

เรองราว

3) ลกษณะการนาเสนอเพอ สะทอนการแสดงความคดเหนตอประเดนและเหตการณ

เปนลกษณะของการรวบรวมความคดเหนทแตกตาง และมมมองของคนทเกยวของก บประเดนมา

นาเสนอ

แผนภมท 6 ลกษณะของการใชขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน

3HD MCOTPPTV

36

Spring

News

ไทยรฐ

ทว

Nation

TV7HD

Thai

PBSTNN24

Voice

TV

ใหขอมล 51 17 23 20 6 32 82 22 43 59

สะทอนอารมณ 0 0 4 5 9 11 3 18 5 9

แสดงความเหน 1 16 2 3 19 8 6 3 2 3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

| 61

จากแผนภมท 6 แสดงลกษณะการใชขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน ตามลาดบ ดงน

3.5.1) ลกษณะ การนาเสนอสวนใหญนามาใชเพอใหขอมลขาวสาร โดยบอก

เหตการณทเกดขน บคคลทเกยวของ และขอมลดานตาง ๆ เกยวกบสถานการณ เปาหมายเพอใหรและ

เขาใจความเปนไปของเหตการณตาง ๆ ทนาเสนอ โดยจากแผนภมท 6 จะเหนวา สถานโทรทศนดจทล

เนนการนาเสนอเพอใหขอมล ยกเวนไทยรฐทว ทเนนการแสดงความคดเหนเปนหลก

ภาพท 17 ตวอยางการใชขอมลจากออนไลนเพอบอกใหขอมลขอเทจจรง (ขาวสาวทอง 6 เดอน

กอเหตฉกทอง สารภาพอางตกงาน สามเสยชวต เตรยมเงนไวคลอดลก MCOT


3.5.2) ลกษณะการนาเสนอเพอสะทอนการแสดงความคดเหน เปนการเปดพนทให

แสดงความคดเหนจากหลายมมมอง การนาเสนอลกษณะนจะนา UGC มาประกอบการนาเสนอขอมล

เพอขยายประเดนในทศทางทสะทอนมมมองของคนหลากหลายกลม

ภาพท 18 ตวอยางลกษณะการใชขอมลจากออนไลนเพอสะทอนความรสกของชมชน

(พลกปมขาว: ปอมมหากาพย ปอมมหากาฬ ทางชอง ThaiPBS 22 สงหาคม 2559)

| 62

3.5.3) ลกษณะการนาเสนอเพอสะทอนอารมณและ กระตนความรสก สวนมากเปน

เรองทมผลกระทบกบคน หรอมผไดรบผลกระทบ จากเหตการณ เชน อบตเหต และความสญเสย

การนาเสนออารมณในบางเรองพบวา นาไปสการตงประเดนถกเถยงเพอหาคาตอบไดดวย อยางไรกตาม

ขอพงระวงของการนาเสนอโดยเนนการสะทอนอารมณความรสก ถาไมมการใหบรบทและอธบาย

เพมเตมจะเปนเพยงการกระตน ความรสกของคนในสงคมและบางเรองมความเสยงตออารมณทรนแรง

ขดแยง และสรางความเกลยดชงในสงคม โดยชองทมการใชเพอสะทอนอารมณของเหตการณ

ตามสดสวนทพบการใช UGC ในลกษณะการนาเสนอเพอสะทอนอารมณและกระตนความรสก มดงน

ชองไทยพบเอส เนชนทว ไทยรฐทว Voice TV TNN24 Spring News และ PPTV36HD สวนชอง 3HD

และ MCOT ไมพบการนาเสนอโทนสะทอนอารมณความรสกของเหตการณ

ภาพท 19 ตวอยางลกษณะการใชขอมลจากออนไลนเพอสะทอนความรสกของเหตการณ

(ขาวฆาตวตายความสญเสยทปองกนได ทางชอง TNN24 วนท 29 สงหาคม 2559)

ทงน จากการวเคราะหพบวา ลกษณะการใชขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศน สามารถ

กาหนดทศทางความเหนของสงคมตอประเดนได ถาเลอก ใชลกษณะการสะทอนมมมองของเรองให เปน

ประโยชนตอการนาเสนอประเดน ผนวกกบรปแบบ การนาเสนอ ขาว ทาใหพฒนาสข น ตอนของการให

คาอธบาย ขยายประเดน หาทางออก หรอสงเสรมการพฒนา ได เปนการ ใชประโยชน จากขอมลสอ

ออนไลนทมผลกระทบตอสงคมอยางเตมท

| 63

3.6 ประเภทขาวทพบการใชขอมลจากสอออนไลน

แผนภมท 7 ประเภทขาวโทรทศนทพบการใชขอมลจากสอออนไลน

จากจานวนขาวทงหมด 374 ชน เมอจาแนกตามประเภทขาวพบ ประเภทขาวทใชขอมลจากสอ

ออนไลน เรยงตามลาดบจากมากไปนอย ดงน

3.6.1) ขาวอาชญากรรม ขอมลจากสอออนไลนทใชคอ เบาะแสเรองราวคนหาย

การตามหาคน ภาพวงจรปด ภาพเหตการณอบตเหตตางๆ นามาใชในขาวอานและเลาขาวเพอ บอก

เหตการณทเกดขนโดยเลาเรองตามสงทปรากฎในขอมลทมาจากสอออนไลน สวนการรายงานแบบสกป

ขาวเชงสบสวนสอบสวน ใชขอมลจากสอออนไลนเพอขยายประเดนในการหาคาตอบของเหตการณ

ภาพท 20 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (กลองวงจรปด) ทใชในขาวอาชาญกรรม

(ขาวจบครใหญยงนองสาวคาหางยานบางพล ทางชองเนชนทว 19 สงหาคม 2559)

2515

84

122

60

32

5 8 8 110 4

020406080

100120140

| 64

ภาพท 21 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (ภาพถาย) ทใชในขาวอาชญกรรม

(ขาวสาวเครยดอกหก นงรมระเบยงชน 20 หางดงยานปนเกลาสดหวาดเสยว

ทางชอง 3HD วนท 26 สงหาคม 2559)

3.6.2) ขาวสงคม พบการใชขอมลจากสอออนไลนเพอ เลาเหตการณทเปนประเดน

ทางสงคม เหตการณทมผลกระทบกบคนในสงคม ประเดนความคดเหนตอเหตการณในสงคม และ

เรองราวด ๆ ทมผลตอการพฒนาเชงสงคม โดยมลกษณะของการใชภาพ คลป และความคดเหนของคน

บนโลกออนไลนประกอบในการเลาอธบายเรอง

ภาพท 22 ตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลน (โพสตเพจเฟซบค) ในขาวสงคม

(ขาวเปดภาพภทบเบก ในระยะเวลาเพยง 6 ป ถกนายทนสรางรสอรตแทบไมเหลอธรรมชาต

ทางชอง 7 วนท 22 สงหาคม 2559)

| 65

ภาพท 23 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (ขอความแสดงความคดเหน) ในขาวสงคม

(ขาวตามยดทรพยทนตแพทยหญงดลฤดหนทนมหาวทยามหดล ลาสดยายไปสอนท

มหาวทยาลยบอสตน ทางชอง 3HD วนท 23 สงหาคม 2559)

3.6.3) ขาวทอยในความสนใจของคน หรอ เรยกวา “ขาวกระแส ” ซงมการเปด

ประเดนจากบนสอออนไลน มการแชร และการพดถงจานวนมาก สวนมากเปนขอมลซงมาจากเฟซบค

ตาง ๆ คลปทมการสงตอบนโลกออนไลน และกระแสการพดถงหรอวพากษวจารณ รวมถงเรองราวของ

คนทอยในความสนใจของคนบนโลกออนไลน เชน บคคลทประสบความสาเรจ บคคลทมแนวคดนาสนใจ

หรอบคคลทถกวพากษวจารณในประเดนตาง ๆ

การนาเสนอขอมลจากสอออนไลนในขาวประเภทน ม 3 ลกษณะคอ

1) การนาเสนอใหรวาเกดอะไรขนหรอคนกาลงสนใจเรองอะไร

2) การนาเสนอมการสมภาษณผทเกยวของ เจาของคลป หรอผท ถกพดถงในกระแส

ออนไลน เพอใหไดขอมลเพมเตม และขอมลเชงลกเกยวกบเรองราวนน

3) การนาเสนอเชงอธบายและหามมมองทแตกตางในการอธบายประเดนและเรองราวนน

| 66

ภาพท 24 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (ภาพถาย) ในขาวทอยในความสนใจของคน

(ขาว“หมอนกบน” ทกหนาท...ความพยายาม สาคญกวาความสาเรจ ทางชอง ThaiPBS


ภาพท 25 ตวอยางการใชขอมลจากออนไลน (โพสตเฟซบค) ในขาวทอยในความสนใจของคน

(ขาวแชรวอน ภาพ นศ.นอนกลางสแยกเมองเชยงใหม ทางชอง 3HD วนท 28 สงหาคม 2559)

| 67

3.6.4) ขาวภยพบต ขอมลจากสอออนไลน ทใช ไดแก ภาพและคลป เพอบอกเลา

ณ เวลาทเกดเหต รายงานความคบหนาของสถานการณ ผลกระทบ สถานการณแวดลอม และเรองราว

ของผทเหนเหตการณ หรอไดรบผลกระทบจากเหตการณ

ภาพท 26 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (คลป) ในขาวภยพบต (ขาวแผนดนไหวเมยนมาเขยา

เจดยเมองพกามพง 94 องค ทางชอง TNN24 วนท 24 สงหาคม 2559)

ภาพท 27 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (คลป) ในขาวภยพบต (ขาวเตอนนาทวม – ลนตลง

ใน 10 จงหวดภาคกลาง ทางชอง TNN24 วนท 25 สงหาคม 2559)

3.6.5) ขาวการเมอง ขอมลจาก สอออนไลนทพบสวนมากมาจากการโพสตของ

ผทรงอทธพล นกการเมอง นกวชาการ นกเคลอนไหวทางการเมอง โดยเปนเรอง เกยวกบเหตการณ

หรอประเดนทางการเมอง การแสดงความคดเหนทางการเมอง และการแสดงจดยนทางการเมองตอ

นโยบายหรอเหตการณตางๆ จากขอมลพบสถานโทรทศนบางชองใชขอมลจากเฟซบคของนกการเมอง

หรอผขบเคลอนประเดนทางการเมอง โดยไมมการสมภาษณบคคลนนเพมเตมในขาวเดยวกน เปนเพยง

นาขอความทโพสตนนมาเปนขาว ซงสะทอนวา ผขบเคลอนประเดนทางการเมองสามารถกาหนดทศ

ทางการรบรของสงคมไดเองจากการโพสตขอมลบนสอสงคม

| 68

ภาพท 28 ตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลน (ขอความเฟซบค) ในขาวการเมอง

(ขาว 'วฒนา' เรยกรอง 'ไผ ดาวดน' ยตอดอาหาร ทางชอง VoiceTV วนท 18 สงหาคม 2559)

3.6.6) ขาวเศรษฐกจ ใชขอมลจากสอออนไลนเพอธบายประเดนเศรษฐกจท

เกยวของกบคน การฉอโกง การทาผด เตอนภย หรอ เหตการณทเกยวของและมผลกระทบตอ

การคาขาย หรอการทาธรกจของคน รวมถงการนาเสนอขอมลเกยวกบธรกจตางๆ ทนาสนใจ และเปน

กระแสบนโลกออนไลน จนสอนามาเสนอในรายการขาว

ภาพท 29 ตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลน (โพสตเฟซบค และขอความในกลองสนทนา)

ในขาวเศรษฐกจ (ขาวเตอนภย! 18 มงกฎปลอมเฟซบกหลอกขายทอง เหยอรทนแกลงตอกกลบ

ทางชองไทยรฐทว วนท 23 สงหาคม 2559)

3.6.7) ขาวความขดแยง ขอมลจากสอออนไลนทพบเปนเรองของการววาท

ความรนแรง การตอบโตถกเถยงกนผานสอออนไลน ทงน พบภาพและคลปในบางขาวมขาวรนแรง

และสอไมไดใหบรบทตอการอธบายขอมลเหตการณมากพอ และพบการนาเสนอขอมล แบบวนซา เปน

การตอกยาความรนแรงทเกดขนในเหตการณ

| 69

ภาพท 30 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (คลป) ในขาวความขดแยง (ขาวเผยนาท ตร.รวบโจ

อาชวะยกพวกตะลมบอนเดอด ซดอรคาวดเมองชล ชอง 7 วนท 23 สงหาคม 2559)

ภาพท 31 ตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลน (คลปจากเฟซบค) ในขาวความขดแยง

(ผใชรถฟอรดรนเฟยสตาและโฟกสรองเรยนปญหาระบบเกยรและคลทช เรยกรองบรษทซอคน

ออกอากาศทาง ThaiPBS วนท 31 สงหาคม 2559)

ในขาวประเภทอน ๆ อาท ขาวเทคโนโลย ขาวตางประเทศ ขาวกฬา ขาวเกษตร และขาว

การศกษา พบการใชขอมลจากสอออนไลนไมมากนก สวนมากทพบจะมลกษณะ ทเปนเรองซง อยใน

ความสนใจของคน และเปนกระแสบนโลกออนไลน ลกษณะของ UGC ทพบ คอ ภาพหรอคลปของ

บคคลหรอเหตการณทเกยวของ บางเรองเปนเพยง การ นาเสนอขาว โดยไมปรากฎขอมลจากสอ

ออนไลน เชน คลป หรอ ภาพขาว

| 70

ภาพท 32 ตวอยางขอมลจากสอออนไลน (คลปจาก YouTube) ในขาวตางประเทศ (ขาวลง

สวนตวสหรฐฯ หงดหงดปาอจจาระใสนกทองเทยว ชอง PPTV36HD วนท 25 สงหาคม 2559)

ภาพท 33 ตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลน (อนสตราแกรม) ในขาวบนเทง/อาชญกรรม

(ขาวนองสาววเจจากระโดดอาคารจอดรถหางดงยานรชโยธนเสยชวต

ทางชอง 3HD วนท 25 สงหาคม 2559)

| 71

เมอจาแนกขอมล ประเภทขาวทพบการใชขอมลจากสอออนไลนของแตละสถานโทรทศนดจทล

สรปเปนรายละเอยดของแตละสถานได ดงน

ตารางท 2 ประเภทขอมลจากสอออนไลนหรอ UGC จาแนกตามชอง

ประเภท

ขาว 3HD MCOT

PPTV

36

Spring

News

ไทยรฐ

ทว

Nation

TV 7HD

Thai

PBS

TNN

24

Voice

TV รวม

การเมอง 0 0 0 3 1 0 0 3 1 17 25

เศรษฐกจ 0 0 2 0 0 1 2 2 3 5 15

สงคม 8 4 6 4 6 7 18 15 12 4 84

อาชญากรรม 19 6 1 6 7 21 42 7 7 6 122

คนสนใจ 15 3 2 1 6 0 11 0 21 1 60

ภยพบต 4 0 0 0 0 3 12 11 2 0 32

เทคโนโลย 0 0 0 0 0 0 0 0 3 2 5

ตางประเทศ 1 1 0 1 0 0 2 0 1 2 8

กฬา 1 0 2 0 0 2 0 1 0 2 8

การศกษา 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1

ความขดแยง 0 0 0 0 0 2 0 3 0 5 10

เกษตร 0 0 0 0 0 0 0 4 0 0 4

1) ชอง 3 HD ใชขอมลจากสอออนไลนในการประกอบการรายงานขาวอาชญากรรมมาก

ทสด (19 ขาว) สวนใหญเปนภาพเหตการณจรงจากกลองวงจรปด ภาพสเกตของคนราย ภาพจากกลอง

หนารถของผอยในเหตการณ ภาพผตายทนามาจากเฟซบกสวนตวหรอคนใกลชดดวย การนามาใชจะม

การเบลอภาพเพอปกปดบางอยางทไมเหมาะสม รองลงมา คอ ขาวทคนสนใจ (15 ขาว) เปนประเดน

ทมาจากกระแสออนไลน มการสงตอ ๆ กนในรปแบบของภาพ คลปวโอและขอความ เชน คลปเตอนภย

ไขปลอม หรอภาพการแสดงความเหนตอประเดนใดประเดนหนงท อยในความสนใจของสงคม และขาว

สงคม (8 ขาว) ทงแงบวกและแงลบ เชน ภาพทมนกเรยนทไดรางวลนวตกรรมจาก เฟซบคของอาจารย

หรอคลปเดกหญงพดภาษาองกฤษแนะนาโรงเรยนของตวเอง เปนตน นอกจากนนยงพบในขาวภยพบต

(4 ขาว) โดยใชขอมลจากประชาชนทอยในพนทมาประกอบการรายงานขาว และพบในขาวตางประเทศ

และขาวกฬา (ประเภทและ 1 ขาว)

| 72

2) ชอง MCOT ใชขอมลจากสอออนไลน ประกอบการรายงานขาว อาชญกรรมมากทสด

(6 ขาว) โดยเปนภาพสเกตผตองสงสย ภาพ จดเกดเหตจากกลองวงจรปด รองลงมาเปนขาวสงคม และ

เรองทเกดขนในทองถน (4 ขาว) ซงประชาชนในพนทสงขอมลมาใหผส อขาว เชน คลปเจรจารอ ถอน

ทดนภทบเบก เปนตน ขาวทอยในความสนใจของคน คอ นาการพดคยบนออนไลนมารายงานเปนขาว

(3 ขาว) และคลปนารก ซงเปนเหตการณทนาสนใจจากแหลงขอมลตางประเทศ

3) ชอง PPTV36HD ใชขอมลจากสอออนไลนในขาวสงคมมากทสด (6 ขาว) โดยเปน

การดงขอมลในสงคมออนไลนมาประกอบการรายงานขาว โดยใหความสาคญกบการขยายประเดนเพอ

อธบายบรบทของเรองราว รองลงมาคอขาวทอยในความสนใจของคน นอกจากนนพบในขาวทคนสนใจ

(2 ขาว) ขาวกฬา (2 ขาว) ขาวเศรษฐกจ (2 ขาว) ขาวกฬา (1 ขาว)

4) ชอง Spring News ใชขอมลจากสอออนไลนในขาวอาชญากรรม มากทสด (6 ขาว)

เปนการใชภาพ และคลป จาก สอออนไลนมาตอยอดประเดน เชน ภาพโพสต ของ สาวทหายตวไป

จนนาไปสคดฆาตกรรมหรอภาพจากกลองวงจรปดการจบกมผตองหายาเสพตด ทมขาวจะมการอธบาย

ขอมลทมาทไปของเรอง ทา ภาพจาลองผลการชนสตรศพทสรางเปนอนโฟกราฟก เพออธบายเรองราว

รองลงมาคอ ขาวสงคม (4 ขาว) ขาวการเมอง (3 ขาว ) เปนขอความการโพสตของนกการเมอง

นกวชาการทวพากษการเมอง กลมเคลอนไหวทางการเมอง และพบในขาวทมคนสนใจและขาว

ตางประเทศ (ประเภทละ 1 ขาว)

5) ชองไทยรฐทว ใชขอมลจากสอออนไลน มากทสดในขาว อาชญกรรม (7 ขาว )

รองลงมา ขาวสงคม (6 ขาว) โดยเฉพาะเรองความเชอตางๆ ทมการสงตอบนออนไลน ขาวทอยในความ

สนใจของคน (6 ขาว) มการคนหาเรองราวของคนและชมชนทอยในกระแสความสนใจบนโลกออนไลน

เพอนามาขยายตอในรายการขาว เชน ธรกจทองถนทไดรบการพดถงบนสอออนไลน จานวนมาก

และพบในขาวการเมอง (1 ขาว)

6) ชองเนชนทว พบวามการใช ขอมลจากสอออนไลน ในขาวอาชญากรรมเปนหลก

(21 ขาว) นยมใชภาพและคลปวดโอ นามาใชประกอบขาวและสกปขาว รองลงมาเปนขาวสงคม (7 ขาว)

ขาวภยพบต (3 ขาว) ขาวกฬา (2 ขาว) ขาวความขดแยง เชน การทะเลาะววาท (2 ขาว) และ ขาว

เศรษฐกจ (1 ขาว)

7) ชอง 7HD นยมใชขอมลจากสอออนไลน ในรปแบบของภาพ และคลปวดโอ ในขาว

อาชญากรรม (42 ขาว) สวนมากจะเกยวกบอบตเหต ไฟไหม การทะเลาะววาท และโพสตขอความลง

| 73

บนเฟสบคเปนหลก รองลงมาเปนขาวสงคม (18 ขาว) ขาวภยพบต (12 ขาว) ขาวทอยในความสนใจ

(11 ขาว) และขาวตางประเท และขาวเศรษฐกจ (พบเพยงประเภทละ 2 ขาว)

8) ชอง ThaiPBS ใชขอมลจากสอออนไลน ในประเภทขาวสงคมมากทสด (15 ขาว)

โดยเปนการนากระแสบนออนไลนทเปนประเดนคนสนใจมาตอยอดในการอธบาย ขาวภยพบต (11 ขาว)

ขาวอาชญกรรม (7 ขาว) ขาวเกษตร (4 ขาว) เปนขอมลจากออนไลนเกยวกบเรองการเกษตร และขอมล

เกษตรกร ขาวความขดแยง (3 ขาว) เปนการแสดงออกความคดเหนทแตกตาง วพ ากษวจารณประเดน

ในมมทตางกน ขาวการเมอง (3 ขาว) ขาวเศรษฐกจ (2 ขาว) และขาวกฬา (1 ขาว)

9) ชอง TNN24 นาขอมลจากสอออนไลน มาใชกบประเภทขาวทอยในความสนใจของ

คนซงเปนกระแสและประเดนจากสอออนไลนทมผลกระทบตอการใชชวตของคน (21 ขาว) ขาวสงคม

ปญหาสงคม ขอรองเรยน (12 ขาว) ขาวอาชญกรรม (7 ขาว) ขาวเศรษฐกจ (3 ขาว) ขาวเทคโนโลย

เชน คลปการรวว ภาพเทคโนโลยใหมๆ (3 ขาว) ขาวภยพบต (2 ขาว) และขาวการเมอง (1 ขาว)

10) ชอง Voice TV ใชขอมลจากสอออนไลน ในขาวการเมองมากทสด (17 ขาว) โดย

เปนขอความแสดงความคดเหนของนกวชาการ และนกการเมองผานสอสงคม ขาวอาชญกรรม (6 ขาว)

ขาวเศรษฐกจ (5 ขาว) ขาวความขดแยง (5 ขาว) และพบการใชขอมลจากออนไลนประกอบการ

วเคราะหและเลาขาวตางประเทศ เชน ภาพ ขอความทวตเตอร เปนตน

| 74

3.7 กรณศกษาปญหาทางจรยธรรมและขอวพากษวจารณสอในการใชขอมล


จากขอมลเชงปรมาณในการวเคราะหเนอหารายการขาว คณะวจยศกษาเอกสารและรวบรวม

กรณศกษาทเกยวของกบการใชขอมลจากสอออนไลนท มปญหาทางจรยธรรม พบปญหาทสาคญคอ

ความผดพลาดของขอมลจากการขาดกระบวนการตรวจสอบทรอบคอบ ปญหาเรองการละเมดลขสทธ

และสทธความเปนเจาของ ปญหาเรองการละเมดสทธสวนบคคล ปญหาเรองการละเมดสทธเดก และพบ

การใชเนอหาทไมเหมาะสม เชน ความรนแรง โป หวาดเสยว เปนตน

3.7.1) ปญหาเรองความถกตองของขอมล

ขอมลทสงตอบนสอสงคมมจานวนมากทเปนขอมลจากมมมองเพยงบางสวนของเรอง ขอมลอาจ

มความบดเบอน และไมครอบคลมเรองราวทงหมด เมอนาเสนอทาใหเกดความเขาใจผดตอประเดนหรอ

บคคลทเกยวของได ในการนาขอมลจากสอออนไลนมานาเสนอ หลายครงพบวาสอนาเสนอขอมลทผด

หรอไมครบถวน ทาใหเกดผลกระทบตอผทเปนขาว สะทอนใหเหนความบกพรองในการตรวจสอบขอมล

จากสอออนไลนกอนนามาใช ซงมผลตอการลดความนาเชอถอของสอ

ตวอยางเชน กรณระวงการแอบถายบนรถไฟฟาซงมรปเทาทมลกษณะคลายกบการตดกลองไว

ทปลายเทา และทสาคญ มการระบหนาตาของชายคนดงกลาวอยางชดเจน ทาใหสงคมตดสนชายคน

ดงกลาววาเปนพวกโรคจตแอบถาย สอนาประเดนทไดรบการกลาวถงในสงคมออนไลนมานาเสนอ โดย

ขาดการตรวจสอบถงทมาของขอมลอยางละเอยด ปรากฎภายหลงวา ชายคนดงกลาวไมไดมพฤตกรรม

แบบทปรากฎในรปทมการแชร การนาเสนอ ขาวมผลกระทบถงหนาทการงาน การใชชวตประจาวน ของ

ชายคนดงกลาว ถอเปนการละเมดสทธสวนบคคลทาใหชอเสยงเสยหาย ถกดหมนเกลยดชง ซงผเสยหาย

สามารถฟองรองดาเนนคดไดทงทางแพงและอาญา นอกจากนน เมอความจรงถกเปดเผย มสอเพยงไมก

สานกนาเสนอแกขาวให จงตองทบทวนไปถงบรรทดฐานทางจรยธรรมของสอตอกรณลกษณะเชนนดวย

ในกรณ ปรากฎความจรงภายหลงวาขอมลจากสอออนไลนทแชรกนเปนเรองผด สอตองชวยกน

ลงขาวใหมเกยวกบเรองดงกลาว พรอมกบ ตอยอด ขยายประเดน อธบายปรากฎการณอนเปนผลเสย

ของการรบและสงตอขอมลบนโลกออนไลนไดดวย หากสอทาได จะทาใหเกดคณคาตอการนาเสนอ

ขอมลขาวสารเรองดงกลาว

| 75

ภาพท 34 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลน ประเภทภาพ ทมความผดพลาดและเกดผลเสยหาย

ตอผอน (กระแสขาวเตอนภยการแอบถายบนรถไฟฟา ป 2557)

ภาพท 35 ตวอยางการตอยอดประเดนเรองการแชรขอมลบนโลกออนไลนทผดพลาด

กรณ ชายรองเทาขาดถกกลาวหาวาเปนโรคจตแอบถายบน BTS

(ทางชอง 7 วนท 25 กรกฎาคม 2559)

ความถกตองยงหมายรวมถงการใชขอมลจากสอออนไลนใหตรงกบวตถประสงคของเจาของ

ขอมล บางครงพบวา สอตองการหาขอมลประกอบในการเลาเรอง และนาขอมลจากสอออนไลนมาใชเลา

เรอง แตกลายเปนวา ขอมลนน ไมตรงกบเรอง ซงอาจทาใหเจาของขอมลไดรบความเสยหายได สะทอน

| 76

ใหเหนปญหาของกระบวนการคดเลอก คดกรองการนาขอมลจากสอออนไลนในการนามาใชในการ

รายงานขาวดวย

ตวอยางเชน กรณสอมวลชนนาขอมลจากสอออนไลนไปเผยแพรโดยไมไดขออนญาตและไมตรง

กบวตถประสงคของผสรางสรรคงาน เชน กรณ คลปทาสผ มซงมผท อพโหลดไวใน YouTube เพราะม

ความชนชอบและอยากบอกวธกบคนทตดตามบนโลกออนไลน แต สอมวลชน 2 ชองคอสถานโทรทศน

ชอง PPTV 36HD และ ThaiPBS นาไปประกอบการทารายการขาวในประเดน เกยวกบอนตรายจากการ

ทาสผม จงทาใหผสรางสรรคถกละเมดลขสทธ และยงเปนการนาเสนอท ไมตองตามวตถประสงค ของ

ขอมล เจาของคลป ดาเนนการเรยกรองสทธ สดทาย สอเอง ตองออก มาแสดงความเสยใจและจาย

คาชดเชยใหกบผเสยหาย

ภาพท 36 ตวอยางการนาคลปยอมสผมไปใชในขาว วาเปนโทษของการยอมสผม โดยทเจาของ

คลปไมไดเจตนาสอสาร และไมมการขออนญาตใช

(ขอมลจากกระทพนทพ วนท 8 มนาคม 2559)

| 77

3.7.2) ปญหาเรองการละเมดลขสทธและความเปนเจาของ

ภาพถาย และคลปวดโอ นบวาเปนงานสรางสรรคประเภทงานศลปกรรมทไดรบความคมครอง

ตามมาตรา 6 แหงพระราชบญญตลขสทธ พ .ศ. 2537 ดงนน กฎหมายบญญตใหสทธเฉพาะเจาของ

ลขสทธหรอผสรางสรรคงานในการเผยแพรตอสาธารณะชน หากบคคลอน ทาซาหรอดดแปลง ถอวาเปน

การละเมดล ขสทธตองไดรบการลงโทษตามกฎหมายคอปรบ หากทาเพอมงประสงคตอทางการคา

ตองโทษจาคกดวย

ตวอยางทเขาขายปญหาเรองการละเมดลขสทธ ดงน

1) กรณทชองเนชนทว นาภาพ Infographics ของ เพจ Football Concept Thailand

มาประกอบการนาเสนอขาวเกยวกบสถานทจอดรถของผทจะมาชมการแขงขนฟตบอลโดยตดภาพลายนา

ออกไป หากพจารณาตาม พระราชบญญตลขสทธ พ .ศ. 2537 มาตรา 6 จะเหนไดวางานดงกลาวไดรบ

ความคมครองในงานประเ ภทศลปกรรม สาขาภาพประกอบ ซง เกดจาก ความวรยะอตสาหะในกา ร

สรางสรรคงานนนขนมาดวยตนเอง หากผใดทไมใชเจาของลขสทธนาไปเผยแพรตอ สาธารณะ กจะม

ความผดฐานละเมดลขสทธ และในกรณไมแสดงการรบรความเปนเจาของลขสทธหรอการทาลายขอมล

บรหารสทธของเจาของลขสทธ เชน ลายนา เจาของลขสทธในฐานะผส รางสรรคงานสา มารถฟองรอง

ดาเนนคดได

ภาพท 37 ตวอยางชอง Nation TV นาขอมลจากออนไลนมาใชโดยไมไดขออนญาต

(ขอมลจากกระทพนทพ 10 กนยายน 2558)

| 78

2) กรณสถานโทรทศนไทยทวสชอง 3 นาเสนอขาวผานรายการเรองเลาเชานถงกรณการ

เกดเพลงไมอาคารแหงหนงแตไดนาภาพประกอบการนาเสนอขาวมาจากสงคมออนไลน และลบลายนา

ของเจาของออก ไมมการขออนญาตและอางองถง ผเปนเจาของลขสทธสามารถฟองรองดาเนนคดได

ภาพท 38 ตวอยางชอง 3 นาภาพจากผใชสอออนไลนไปใชโดยไมขออนญาตและไมใหเครดต

(ขอมลจากกระทพนทพ ซงรายการเรองเลาเชาน ทางชอง 3 วนท 12 กนยายน 2557

นาภาพถายไปใชโดยไมใหเครดต ใสลายนาวาเปนภาพถายของตวเอง !?! )

| 79

3.7.3 ปญหาเรองการละเมดสทธสวนบคคล สทธมนษยชน และสทธเดก

การคมครองสทธสวนบคคล เปนสทธข นพนฐานทถกบญญตไวในรฐธรรมนญ ในปจจบนบคคล

สามารถเปดเผยตวตนตอสาธารณะไดงายและเรวขนโดยผานสงคมออนไลน แตสทธดงกลาวไดรบความ

คมครองตามกฎหมาย สอมวลชนควรคานกถงการไมละเมดสทธสวนบคคล รวมถงตองปกปองผลทอาจ

เกดขนแกตอผทอยในขอมลจากสอออนไลนและผเกยวของ

1) กรณผสรางละครสถานโทรทศนสกองทพบกชอง 7 นาภาพของเดกจากสงคมออนไลน

ซงเปนผเยาวทผปกครองไดเผยแพรไวในสงคมออนไลนมาใชประกอบการถายทาซงไมไดขออนญาต

จากผปกครองกอน จงเกดประเดนการเรยกรองสทธในการละเมดสทธสวนบคคล และละเมดสทธเดก

ภาพท 39 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลน ประเภทภาพ ทมปญหาเรองลขสทธ

2) การนาเสนอขาวทเกยวกบเดก สอมวลชนตองระมดระวงในการ ไมใหกระทบกระเทอน

ตอสทธของเดกทงคาพด รปราง หนาตา ชอ - สกล หรอขอมลสวนตวของเดก ไมเชนนนอาจจะม

ความผดตามพระราชบญญตวาดวยศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว

พ.ศ.2553 จากรณตามภาพท 38 จะเหนวาในการนาเสนอขาวของสอมวลชนผานโทรทศนไมไดมการ

ปกปด หนาตาของเดกและเยาวชน

| 80

ภาพท 40 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลนทนาเสนอเกยวกบเดกโดยไมเคารพสทธเดก

3) การใชภาพสวนบคคลทใช ประกอบการนาเสนอขาวทางโทรทศน บางเรองแมจะเปน

เรองจรง และมผลตอการรบรของคนในสงคม แตรปแบบการนาเสนอ ขาดการปกปองผทอยในขอมล

อาจทา ใหผอย ในภาพเสยชอเสยง หรอเปนการละ เมดสทธสวนบคคลของเจาของภาพ หรอคลปได

หากเจาของภาพไดรบความเสยหายอาจจะฟองความรบผดฐานละเมด ดหมน หรอหมนประมาทตอ

สอมวลชนได

ภาพท 41 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลนทสงผลกระทบตอผทอยในเนอหา

| 81

3.7.4) ปญหาเรองการนาเสนอขอมลจากสอออนไลนในลกษณะทไมเหมาะสมและขาด

รสนยม เชน มความรนแรง โป อนาจาร

สอตองพจารณาเลอกเนอหาในการนาเสนอใหเหมาะสมและมรสนยม คอ ไมนาเสนอเนอหาทม

ความรนแรง โป อนาจาร และกระตนความรสกเกลยดชงขดแยงของคนในสงคม

สอมวลชนนาเสนอภาพทมความหวาดเสยว อจาด โดยไมมการเซนเซอร หรอการเบลอ ภาพ

แสดงถงการใชภาพหรอคลปท ไมเหมาะสม รวมถง การนาเสนอขาว ทใชขอมลจากสอออนไลนททาให

เกดความหดห นากลว สะเทอนขวญ หรอสรางความวตกกงวลตอผชม สอควรหาขอมลทถกตอง

ครบถวน และเลอกวธการนาเสนอรปแบบอนทดแทน

ภาพท 42 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลนทมเนอหาหวาดเสยว (ขาวเตอนภยการศลยกรรม

กรณหมอลมผากอตซบเลอดในจมก ทางชอง 8 วนท 12 มถนายน 2560)

ภาพท 43 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลนทมเนอหาทโป ในรายการทบโตะขาว ชองอมรนทรทว

| 82

ภาพท 44 ตวอยางการใชขอมลสอออนไลนทมเนอหาความรนแรง (ขาวสพรรณบร

รถพวงชนสาวขามถนน ทางชองไทยรฐทว วนท11 กนยายน 2558)

จากการวเคราะหเนอหารายการขาว และกรณศกษาการใชขอมลจากสอออนไลนทมปญหาทาง

จรยธรรมสอและกฎหมาย สะทอนรปแบบในการใชขอมลจากสอออนไลนในขาวโทรทศนในประเทศไทย

สรปประเดนสาคญได ดงน

1) กระบวนการหาขอมลจากสอออนไลน ทาโดยการมอนเตอรขอมล และระดม

ขอมลจากผใชสอออนไลน และคดเลอกในการนามาใช ขอมลสะทอนใหเหนวาการใชขอมลจาก สอ

ออนไลนมกระบวนการไดมาจากชองทางสอออนไลนหลายชองทาง ได แก เฟซบค ยทป แอพพลเคชน

ไลน อนสตาแกรม พนทป และเวบไซต นามาใชประกอบในขาว เปนหลก โดยมการอางอง ทงแบบระบ

บญชชอบนสอสงคมของคนทเผยแพรเนอหา และระบอางองจากแพลตฟอรมทด งขอมลมาใช เชน

Wikipedia, YouTube เปนตน

2) การคดเลอกขอมลจากสอออนไลนมานาเสนอเปนขาวเพอใหตรงกบความ

สนใจ และอยากตดตามเรองราว โดยคดเลอกจากเรองทมผลกระทบตอการใชชวตประจาวนของคน

มความใกลชดกบผรบสาร เรองทมผลกระทบตอคนในสง คมและเปนประเดนกระแสบนโลกออนไลน คอ

มการสนทนาเกยวกบประเดนนน มการปฏสมพนธตอขอมล เชน การบอกตอ การแชร การแสดงความ

คดเหนเปนจานวนมาก

3) ขอมลจากสอออนไลนสามารถกาหนดประเดนการรบรในสงคมไดในบางเรอง

และสามารถสรางผลกระทบในเชงการเปล ยนแปลงไดถาสอขยายประเดนการนาเสนออยาง

รอบดาน ในการรายงานขาวมการใชขอมลจากสอออนไลนทหลากหลาย และพบประโยชนของการใช

| 83

เพอเลาเรองและใหขอมลตอผรบสารในประเดนทหลากหลายมากขน บางเรองทส อเขาไมถง หรอไมอย

ในเหตการณ แตสามารถใชข อมลจากสอออนไลนมาประกอบการเลาเรองใหชดเจนได ขอมลจากสอ

ออนไลนโดยเฉพาะกระแสทเปนประเดน สงคม สามารถเปดประเดนใหมๆ ใหมาสการเปนขาว สอควร

เลอกมมมองทแตกตาง ในการนาไปสการหาทางออก ดวยการตอยอดและขยายประเดนได เพอสราง

ความเขาใจตอเรองราว และทาใหคนอยากมสวนรวมในการขบเคลอนประเดน ซงควรเปนสวนหนงของ

แนวทางการสงเสรมการใชขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาว

4) สอยงใชขอมลจากสอออนไลนเพอการบอกเลาเหตการณเปนหลก ขอมลจากสอ

ออนไลนทาใหเหนเหตการณจากสถานทจรงในเวลาทเกดเหต เชน เรองภยพบต อบตเหต อาชญากรรม

ขอมลจากสอออนไลนเปดประเดนเรองเชงสงคมทมาจากมมมองและประสบการณของคนในสงคม เชน

วธปฏบตในการแตงกายเขาหองสมด ปญหาจตวทยากบการฆาตวตาย ขอมลจากสอออน ไลนสามารถ

ใชเปนหลกฐานในการสบคนหาทมาทไปของเรองราว เชน ภาพและเรองราวของบคคลในคดคนหาย

หลกฐานการสนทนาในกรณการฉอโกงหลอกลวง เปนตน สอ ยงใชขอมลเหลานเพอบอกเลาเหตการณ

สถานการณทเกดขน การตอยอดประเดน เพออธบายมตทางสงคมในเชงระบบ โครงการนโยบาย

เพอหาทางแกปญหา หรอสงเสรมให เกดการพฒนา หรอเปลยนแปลง ยงพบ ในสดสวนทนอย

แสดงใหเหนชองวางของการทส อใชประโยชนจากขอมลจากสอออนไลนไมเตมประสทธภาพ

5) มาตรฐานในการคดกรองและนาขอมลจากส อออนไลนมาใชยงแตกตางกน

ซงอาจทาใหเสยงในการ เกดขอ ผดพลาดหรอบกพรองทางจรยธรรมได ในการอางองและให

แหลงทมาของขอมลทชดเจนซงสะทอนถงบทบาทจรยธรรมในเรองความโปรงใส (Transparency)

ของแตละสอ รวมถงแตละขาวในชองเดยวกนเอง ยงมความแตกตาง คอ บางขาวมการอางองทชดเจน

แตบางขาวอางเพยงแพลตฟอรม หรอไมอางองเลย นอกจากนน ลกษณะของการเลอกคลปและใชภาพท

มความรนแรง มทงการเลอกใชเพยงบางสวนทรนแรงนอย และใชทงหมดทเหนความรนแรงมาก แมจะม

การเบลอภาพแตยงเหนถงความรนแรงในคลปหรอภาพได แตละชองมรปแบบในการจดการกบเนอหา

ลกษณะนทแตกตางกน สงเหลานสะทอนใหเหนวา มาตรฐานทใชในการตดสนใจตอการจดการเนอหา

ขอมลจากสอออนไลนทนามาใช ในการรายงานข าวยงมความแตกตาง แลวแตการพจารณาตาม

วจารณญาณของผทรบผดชอบขาวนน ๆ

| 84

บทท 4

ผลการศกษาการใชขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาว

และแนวทางการพฒนามาตรฐานจรยธรรม

บทนเปนการรายงานผลการวจยซ งไดจากการวเคราะหขอมลทคณะวจยเกบรวบรวมจากการ

สนทนากลมยอยผผลตสอทองถน นกวชาการ และเยาวชนทใชสอออนไลน ขอมลจากการสมภาษณเชง

ลกตวแทนจากกองบรรณาธการของสถานโทรทศนดจทล และขอมลจากการศกษาเอกสารการใชขอมล

จากสอออนไลนในตางประเทศ

1) การสนทนากลมยอย (Focus Group) แบงออกเปนกลมผส อขาวทองถน และ กลม

เยาวชนเปนตวแทนของผใชสอออนไลน เพอศกษาพฤตกรรมการใชขอมลจากออนไลนในรปแบบตาง ๆ

และขอเสนอตอแนวทางพฒนามาตรฐานจรยธรรม ประกอบดวยกลมยอยทงหมด 14 กลม ไดแก

ตารางท 3 แสดงกลมตวอยางในการสนทนากลม (Focus Group)

ภาค กลม จานวน

ภาคอสาน สอมวลชนและนกวชาการ 21 คน 2 กลม

นกเรยนนกศกษาจานวน 44 คน 2 กลม

ภาคใต สอมวลชนและนกวชาการ 36 คน 2 กลม


ภาคกลาง สอมวลชนและนกวชาการ 20 คน 1 กลม


ภาคเหนอ สอมวลชนและนกวชาการ 24 คน 1 กลม


| 85

2) การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) หลงจากการทาสนทนากลมใน 4 ภาคแลว

ขอมลทไดสะทอนใหเหนวา สอในตางจงหวดยงเรยนรกระบวนการในการใชขอมล จากสอออนไลน และ

ยงมขอสงสยในมาตรฐานการปฏบตในการใชงานขอมลจากสอออนไลนอยางมจรยธรรมและความเหมาะสม

คณะวจยทาการเกบขอมลเพมเตมดวยการสมภาษณเชงลกกบบรรณาธการขาว หวหนาขาวและผส อขาว

ของสถานโทรทศน ดจทลในกรงเทพ เพอ วเคราะหขอมลกระบวนการใชงานสอออนไลนในงานขาว และ

ขอเสนอแนะตอการกาหนดมาตรฐานในการใชขอมลจากสอออนไลน

ขอมลสมภาษณเชงลกเกบจากกลมบรรณาธการและผส อขาวจาก 12 สถาน จานวน 25 คน

คดเลอกจากจานวนผชมตดอนดบในชวงเวลาททาการสารวจ และมรายการขาวเปนประจาใน 3 ชวงคอ

ภาคเชา ภาคกลางวนและภาคคา และมรายการขาวทมการใชขอมลจากสอออนไลน ไดแก

ตารางท 4 รายชอสถานทใหขอมลสมภาษณเชงลก

สถานโทรทศนไทยพบเอส ชอง 3 Family

ชอง TNN24 Spring News ชอง 19

Nation TV ชอง 22 ชอง 3 SD ชอง 28

MCOT HD ชอง 30 ไทยรฐทว ชอง 32

ชอง 3 ชอง 33 ชอง 7 (HD)

PPTV ชอง 36 ชอง NOW26

3) การศกษา และวเคราะหเอกสาร รปแบบการใชงานขอมลจากออนไลน การสราง

มาตรฐานในการใชขอมลจากสอออนไลน และแนวทางการพฒนาสงเสรมการใชขอมลจากสอออนไลนส

การมสวนรวมในกระบวนการรายงานขาวจากกรณศกษาของสอในตางประเทศ

การวเคราะหขอมลเปรยบเทยบทงสามสวน นาเสนอผลการวจยตามวตถประสงคของการศกษ า

ตามลาดบ ดงน

| 86

4.1 รปแบบการใชขอมลจากสอออนไลน เปรยบเทยบระหวางสอทองถน

และโทรทศนดจทล

การสงเคราะหขอมลเชงเปรยบเทยบจากการสนทนากลมยอยและการสมภาษณเชงลก สรปเปน

โมเดลกระบวนการในการใชขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาวทแตกตางกน 2 โมเดล ไดแก

1) โมเดลการใชขอมลจากสอออนไลนของสอทองถน และสอชมชนภาคพลเมอง

2) โมเดลการใชขอมลจากสอออนไลนของโทรทศนดจทล

ในรายละเอยดของแตละโมเดลทเหมอนกนคอ กระบวนการ หาขอมลมลกษณะของการ

มอนเตอรขอมลจากสอออนไลนแพลตฟอรมตาง ๆ แลวคดเลอกประเดน คดเลอกขอมลเพอนาไปใชใน

กระบวนการรายงานขาว อกสงทเหมอนกนคอ รปแบบของการนาไปใชทเนน 2 ลกษณะคอ 1) การเลา

เหตการณหรอประเดนตามขอมลทพบจากสอออนไลนโดยไมไดตอยอดประเดน 2) ในบางประเดนมการ

ขยายความ อธบายเพมเตม คนควาขอมลหลกฐานดานอน ๆ ประกอบการรายงานสขาวเชงลก

ประเดนความแตกตางทสงผลตอมาตรฐานในการคดเลอก ตรวจสอบ และนาขอมลจาก สอ

ออนไลนไปใชในกระบวนการสอขาวทแตกตางกนคอ ความเขาใจตอขอมลของทมงานทรบผดชอบ

กระบวนการในการใชขอมลจากสอออนไลนทแตกตางกน หลกคดและเกณฑในการตดสนใจบนพนฐาน

ความเขาใจจรยธรรม ความรบผดชอบ และกฎหมายในแตละสถานการณทแตกตางกน

ทงน รายละเอยดของแตละโมเดล มดงน

| 87

4.1.1) โมเดลการใชขอมลจากสอออนไลนของสอทองถน และสอชมชนภาคพลเมอง

จากการสงเคราะหขอมลการสนทนากลมยอยรวมกบสอทองถน และสอพลเมองในการจด

กจกรรมอบรมเชงปฏบตการจานวน 4 ครงใน 4 ภาค ผประกอบการสอทองถน และสอชมชนภาค

พลเมองสะทอนกระบวนการและรปแบบในการใชขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาว สามารถสรป

เปนโมเดลไดดงน

ภาพท 45 กระบวนการใชขอมลจากสอออนไลนของสอทองถนและสอชมชนภาคพลเมอง

ขอมลจากกลมสอมวลชนทองถน และสอชมชนภาคพลเมอง ระบวา การทางานของสอทองถนม

จานวนคนในกองบรรณาธการไมมาก ดงนน กระบวนการหา คดเลอก ตรวจสอบและนาขอมลจากสอ

ออนไลนมาใช ในการรายงานขาว เปนการทางานโดยผส อขาวเอง ประเดนสาคญคอ สอมวลชนเหน

ความสาคญของการนาขอมลจากออนไลนมาใช เพราะมประโยชนตอการรายงานขาว แตกพบ

ขอผดพลาด ขอจากด และมความไมแนใจตอการใชงานใหถกตอง เหมาะสม

| 88

ทงน สรปประเดนสาคญของกระบวนการใชขอมลจากสอออนไลนในงานขาวของสอทองถนและ

สอชมชนภาคพลเมอง ได ดงน

4.1.1.1) กระบวนการในการหาขอมลจากสอออนไลน สอตองพฒนาเครอขาย

เพอการมอนเตอรขอมล คนควา และปฏสมพนธใหไดขอมลมาใชของสอทองถน

กระบวนการในการหาขอมลจากสอออนไลน ม 7 วธ คอ

1) เกดจากการมอนเตอรและตดตามความเคลอนไหวของการสนทนา การ

โพสต และการแบงปนขอมลของผใชสอบนสอสงคม ไดแก เฟซบค ทวตเตอร อนสตาแกรม ยทป และ

เวบไซตตาง ๆ โดยเลอกขอมลจากสอออนไลนทมยอดผเขาชม จานวนการแสดงความคดเหน และ

จานวนการแบงปนจานวนมาก

2) สอสรางเครอขายบนชองทางสอสงคมหลายแพลตฟอรมเพอใชในการตดตาม

ขอมลและดงขอมลจากสอออนไลนทมประโยชนมาใชในการรายงานขาว เชน ใช เฟซบคกลม

(Facebook Group) ในการแลกเปลยนขอมลและสรางปฏสมพนธกบผทตดตามและสมาชกในกลม

รวมถงการสรางกลมในแอพพลเคชน LINE เพอเปนชองทางตดตอกบเครอขาย การพฒนาเครอขาย

ลกษณะนทาใหผส อขาวไดขอมลและประเดนขาวทอยในความสนใจ

3) ตดตามขอมลจากผทรงอท ธพลบนโลกออนไลน เชน เพจเฟซบคทมคน

ตดตามจานวนมาก บคคลทมชอเสยง และผเชยวชาญดานตาง ๆ เพอเลอกขอมลมารายงานขาว และ

ขยายผลตอ

ผส อขาวบางกลมระบวา การหาขาวจากเฟสบค สวนตวของบคคลทมชอเสยง

คนทมความชานาญเฉพาะ หรอบคคลทวไปทมคนแชรขอมลตอกนมาบนสอสงคม หรอคนหาไดจาก

แฮชแทก บนทวตเตอร เฟซบค เพอคนหาประเดนทตองการหาขอมล หรอตดตามวามประเดนเรองใดท

กาลงอยในความสนใจของคน ผส อขาวสามารถรวบรวมประเดน ทนาสนใจ และสงทคนอยากตดตาม

เพอนามารายงานเปนขาว และในบางครงพบขอมลสาคญทเขาถงยาก แตมคนโพสตบนโลกออนไลน

และสามารถนามาใชเพอเปดประเดนขาวได

“กรณเรองการขายกจการโรงแรมราชพฤกษ แกรนดโฮเทล นกขาวมการหา

ขาวคอนขางยากเพราะตวคนขายและคนทซอไปนนตางกไมยอมใหขาว แตได

มการนาขอความของบคคลหนงทโพสตผานสอสงคมมาใชเปนประเดนตอยอด

โดยมการเขยนโยงถงจดเรมตนของขาวแลวโยงไปยงขอมลจากแหลงขาวอน ๆ”

(ผส อขาวจงหวดนครราชสมา สนทนากลมยอย 7 ตลาคม 2559)

| 89

“เรองของการดงคลปมาใช อยางกรณไฟไหม ในพนททผส อขาวเขาไมถง

เหตการณ เครอขายหนวยกภยบนแอพพลเคชน LINE มการสงตอขอมล

รวมถงคลปเหตการณ ในการรายงานขาวนน กนาคลปจากสอออนไลนของ

หนวยกภยมาใชประกอบการรายงานขาวได ” (ผส อขาวจงหวดสราษฎรธาน

สนทนากลมยอย 28 ตลาคม 2559)

4) ผส อขาว เขาไปมสวนรวมกบเครอขายบนเวบบอรดพนทป เพอสอบถาม

ขอมล เชน มการตงประเดนบนพนทป เพอใหสงคมเขามารวมแสดงความคดเหน จากนนกจะนา

ประเดนและความคดเหนมาเสนอเปนขาว

5) ผส อขาว ปฏสมพนธกบผตดตามคนอน ๆ บนเพจเฟซบคหรอ สงขอความ

สวนตวในกลองขอความเพอสอบถามขอมล เพอเปน แหลงขาว แลวจงใชทกษะกระบวนการคนควาหา

ขอมลขาวในการตามประเดนเพมเตมผานชองทางและแหลงขาวอน ๆ ประกอบดวย

6) ผส อขาว คนหาขอมลบนเวบไซต เพอ หาขอมลเฉพาะทาง ใหไดขอมลท

หลากหลาย และแตกตาง รวมถงคนหาผเชยวชาญหรอผทเกยวของกบประเดนเรองนน เพอใหไดขอมล

เพมเตมตอยอดประเดน

“การค นหาจากเวบไซตประเภทบลอก เชน เวบไซต OKNation ชวยใหได

ขอมลจากนกขาวพลเมองหรอคนทมความรเกยวกบเรองตาง ๆ ในมมมองท

นาสนใจ บลอกมลกษณะขอมลทแมนยามากกวาบทความจากเวบไซตอน ๆ

และยงไดมมมองความคดของคนตอเรองตาง ๆ ดวย” (นกขาวพลเมอง ชอง

ไทยพบเอส สนทนากลมยอย วนท 25 พฤศจกายน 2559)

“การหาขาวเกยวกบธรกจเอสเอมอใหม ๆ กสามารถคนหาจากสอออนไลนทา

ใหเขาถงธรกจทนาสนใจหลากหลายมากขน อกทงยงเหนความนยม และ

ความเหนของคนตอธรกจทจะเลอกมาใชในการรายงานขาวหรอรายการดวย ”

(ผส อขาว SMEtoday สนทนากลมยอย 25 พฤศจกายน 2559)

| 90

4.1.1.2) การคดเลอกขอมลจากสอออนไลน

สอมวลชนทองถนและสอ ชมชนภาคพลเมอง ใชหลกในการคดเลอกขอมล คอ ความ

นาสนใจ ความใกลชด ดงความสนใจผรบสารได และประเดนสาธารณะทเปนประโยชนตอชมชนทองถน

เนองจากขอมลบนสอออนไลนมจานวนมาก ผส อขาวตอ งพจารณาความเหมาะสมและ

ความจาเปนในการนาขอมลจากสอออนไลนมานาเสนอ เพราะบางเรองอาจเปนเรองทคนสนใจบนสอ

ออนไลน แตอาจไมมคณคาขาวในเชงผลกระทบตอชมชน หรอสาธารณะ

ตวอยางเชน กรณขาวทเปนกระแสสงคมกรณเดกผหญงถกขมขน หากลงภาพขาวไปจะ

ตอกยาความเจบปวดของผเสยหาย และกระแสสงคมจะวพากษวจารณผเสยหายในเชงลบ ดงนน การ

นาเสนอตองเลอกไมลงภาพแตนาเรองมาเขยนรายงานตามขอเทจจรงเทานน

อยางไรกตาม สอทองถนยอมรบวาตองตามกระแสและนาประเดนจากสอออนไลนมา

รายงานขาว เพอใหมคนตดตาม ซงขอจากดคอ เมอมการนาเสนอเรองเดยวกนโดยไมมขอมลเพมเตม

และขาดกาลงคนทมงานทจะคนควาเพอตอยอดประเดน ขาวจะมลกษณะคลายกนในหลาย ๆ สอ

กระบวนการในการคดกรองและตดสนใจน เปนกระบวนการทผส อขาวหรอบรรณาธการ

เปนผตรวจสอบขอมลและ หาบรบทเกยวกบเรองเพมเตม แตเนองจาก องคกรสอทองถนมขนาดเลก

กระบวนการนจงเปนหนาทของผส อขาวทตองรบผดชอบในการทา โดยใชวจารณญาณของผรบผด ชอบ

เนอหาเปนหลก ซงในบางครงพบวา ผส อขาวบางคนยงขาดความเขาในเรอ งหลกจรยธรรม หรออาจม

มาตรฐานการตดสนใจในการเลอกใชขอมลทแตกตางกน

4.1.1.3) กระบวนการตรวจสอบขอมล

สอทองถนและสอชมชนภาคพลเมองมกระบวนการตรวจสอบขอมลจากสอออนไลน โดย

ใชสอสงคมแพลตฟอรมตาง ๆ ในการหาขอมลเพมเตม เพอหาทมา หลกฐานอางอง และเปรยบเทยบ

ขอมลเพอความนาเชอถอ ดงน

1) ใช 25

26Search engine เชน Google เพอคนหาขอมลและหาบรบทของเรอง

2) ตรวจสอบรปภาพผาน 26

27Google Image Search ตรวจสอบรปทเหมอนกน

หาตนตอผทเปนเจาของผ หาแหลงขอมลทใหบรบทเกยวกบภาพนน วธการนชวยตรวจสอบ รปตนฉบบ

และวนเวลาของรปได

26 Search engine คอ โปรแกรมคนหา คอ โปรแกรมทออกแบบมาเปนเครองมอสาหรบใช คนหาขอมล ซงโปรแกรมท

ใชสาหรบคนหาขอมลบนเวบไซต หรอ เวบไซตทใชสาหรบคนหาขอมล

| 91

3) หากมคนสงขอมลจากสอออนไลน เชน ภาพหรอคลปมาให สอตรวจสอบตนตอ

ของภาพ โดยถามขอมลเพมเตมจาก แหลงขาวทให ขอมลสอออนไลน นน ถาเปนภ าพทไดมาจากการ

โพสตบนเฟสบคจะตรวจสอบกบเจาของเฟส บคถงชอและทมาของภาพนน ๆ บางครงกตรวจสอบ หลาย

ทางเพอหาความเชอมโยงกน

4) ตรวจสอบขอมลจากผส อขาวในพนท และแหลงขาวอน ๆ เพอความถกตอง

5) ตรวจสอบแหลงขาวทไดจากสอหลก หรอสอทสงกดองคกรใหญ จะรอการยนยน

จากสวนกลางกอน เพอรกษาความถกตองใหไดมากทสด

สอทองถนและสอ ชมชนภาคพลเมอง ใหความเหนวา จะเชอ ถอแหลงทมาของขอมล ใน

กรณเชน ถาผใหขอมล หรอ ผเปนเจาของเนอหาบนสอออนไลนเปนบคคลทตรวจสอบได มตวตน และ

เปนผมชอเสยง สอมองวาขอมลมความนาเชอถอในการนามาใชในขาว รอยละ 80 ของผใหขอมลระบวา

เชอมนขอมลจากหนวยงานรฐ แตถาเปนกรณทมาจากเฟสบคตองมการตรวจสอบอกครง

4.1.1.4) การนาขอมลจากสอออนไลนมาผลตและเผยแพรในงานขาว

การนาขอมลจากสอออนไลนมาใช สอตองขออนญาตเจาของเนอหากอน และ ตองให

เจาของคลปยนยนกอนเสมอวาใหสามารถใชในการนาเสนอขาวได แตบางครงสอพบปญหาของการไม

สามารถตดตอเจาของเนอหาเพอขอใชขอมลได กตองตดสนใจ ระหวางผลกระทบ และประโยชนทจะ

นาเสนอเนอหานน เชน ถาเปนเรองทชวยเตอนภยใหกบคนในชมชน กตองเสยงใชขอมลจากสอ

ออนไลนแมจะยงไมไดรบการอนญาตใหใชขอมลกตาม

การนาขอมลจากสอออนไลนมาใชในการผลตเนอหาม 2 ลกษณะ ดงน

1) นาขอมลจากสอออนไลนมารายงานเปนขาวเพอสอสาร ถงเหตการณทเกดขน

หรอประเดนทคนกาลงสนใจ โดยไมไดตอยอดขอมล ซงขอมลตอง ผานการตรวจสอบ และขออนญาต

จากแหลงทขออนญาตได กอนนาเสนอผานชองทางตาง ๆ

2) การผลตเนอหาใหม โดยมการลงพนท ทาขอมลเพมเตม และใชขอมลจากสอ

ออนไลนเปนองคประกอบหนงในการอธบายเรองราวในการรายงานขาว

การนาขอมลจากสอออนไลนมาใชในรปแบบ การรายงงานท งสองลกษณะ ผส อขาวระบ

วามการอางองแหลงทมาขอมล ถาไมทราบชอของเจาของเนอหา จะอางองวามาจากแพลตฟอรมใดแทน

และพยายามไมดดแปลง หรอบดเบอนขอมลจากสอออนไลนเพอไมใหเกดความผดพลาดในการนาเสนอ

27 Google Image Search การคนภาพบน Google โดยสามารถอพโหลดภาพเขาไปเพอให Google ประมวลผลหา

ภาพทใกลเคยง หรอภาพเดยวกนทอยในฐานขอมลของ Google

| 92

4.1.1.5) ปญหาทางจรยธรรมทพบในการใชขอมลจากสอออนไลน

สอมวลชนทองถนและสอชมชนภาคพลเมองเหนวาขอมลจากสอออนไลนมประโยชนตอ

การรายงานขาว เพราะทาใหไดเรองราวทอยในความสนใจของผรบสาร และในบางประเดนผส อขาวม

โอกาสเขาถงขอมลทหลากหลาย และ เปนประโยชนตอการนาเสนอขอมลเพอชมชนและทองถนมากขน

แตผส อขาวพบวามหลายครงทเกดความผดพลาดในการใชขอมลจากสอออนไลน เพราะ ขาดความ

รเทาทนตอขอมล และขาดกระบวนการตรวจสอบขอมลทชดเจน

ผส อขาวทองถนและสอ ชมชนภาคพลเมอง กงวลและไมแนใจในมา ตรฐานการตดสนใจ

เกยวกบการเลอกใชขอมลจากสอออนไลน ใน 2 เรองหลกคอเรองจรยธรรมของการนาเสนอขอมล

และลขสทธของการนาขอมลมาใช โดยเสนอแนวทางในการตดสนใจทปฏบตอยแลว ดงน

1) กรณเกยวกบการใชภาพถาย พบปญหาและมขอสงสยจากผปฏบตงาน มาก

ทสด ผส อขาวระบวาหลกทใชคอ ถาทราบวาใครเปนเจาของภาพตองขออนญาต กอนนาไปใชและตกลง

ขอบเขตการนาเสนอกบเจาของภาพ แตในบางกรณตามหาเจาของ ภาพไมพบ หรอ ไมสามารถตดตอ

บคคลทอยในภาพถายได ผส อขาวตอ งเผชญหนากบการตดสนใจวาการเลอกใชภาพนนจะเกด

ผลกระทบตอผทอยในภาพ ผทเกยวของ และผลกระทบตอองคกรอยางไร ซงเปนสงทยากในการ

ตดสนใจในกรณทมความออนไหวของขอมลหรออาจกระทบหลายฝาย ดงนน ถาสามารถลงพนทหรอ

ถายภาพเองได จะเลอกใชภาพทถายเองเปนหลก และหลกเลยงการใชภาพจากอนเตอรเนตใหมากทสด

2) การไปขอขอมล เพอมาทาเนอหารายการ มกขอขอมลทเปดเผยสาธารณะเพอ

ปองกนการละเมดลขสทธ หรอบางครงถาการไดมาซงขอมลเปนเรองยาก ทางสอกจะเลอกแกปญหา

ดวยการสรางกราฟกขนมาแทนขอมลทตองใช

3) กรณทมการแชรรป บนเฟสบค และสอตองการนารปมาใช สอจะขอบคณแหลง

สดทายทเอารปมา โดยไมไดตรวจสอบโดยละเอยดถงตนตอทมา เพราะขอจากดดานกาลงคนและเวลาท

ตองใชในการตรวจสอบ

4) การหยบขอมลมาจาก สอสงคมของบคคลมชอเสยง ขออนญาตกอนนาขอมลมา

ใชเสมอ และหากขอมลมาจากบคคลทหาตวตนไมเจอจะใช วธอางองทมาแทน ซงถอเปนมารยาทใน การ

นางานคนอนมาใช

5) ขอมลจากสอออนไลนทมเนอหาทไมเหมาะสม เชน ความรนแรง นากลว

หรอ อจาด การหยบภาพเหลานมาใชโดยไมปกปด ถอวาผดจรยธรรม พยายามหลกเลยงการนาเสนอ

หรอตองมการเบลอภาพในการนาเสนอ

| 93

ทงน ขอมลจากสอทองถนและสอชมชนภาคพลเมองสะทอนใหเหนวา สอในตางจงหวดยงเรยนร

กระบวนการในการใชขอมลจากสอออนไลนอย และยงมขอสงสยในมาตรฐานในการใชงานขอมลจาก สอ

ออนไลนอยางมจรยธรรมและความเหมาะสม ความพยายามในการรกษามาตรฐานทางวชาชพคอการใช

หลกจรยธรรมสอ และวจารณญาณของแตละคนในการตดสนใจ ซงสอยอมรบวา มาตรฐานของแตละคน

ยงแตกตางกน การตดสนใจตอสถานการณแตกตางกน ทาใหพบรปแบบการใชขอมลจากสอออนไลนทม

ทงไดมาตรฐาน และบกพรองทางจรยธรรมในบางเรอง

4.1.2) โมเดลการใชขอมลจากสอออนไลนของโทรทศนดจทล

คณะวจยทาการเกบขอมลจากโทรทศนดจทลจานวน 12 ชอง เพอศกษาเปรยบเทยบกระบวนการ

แนวคด และวธปฏบตในกระบวนการใชขอมลจากสอออนไลนในกระบวนการสอขาว สรปเปนโมเดลได ดงน

ภาพท 46 กระบวนการใชขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาวโทรทศนดจทล

| 94

4.1.2.1) กระบวนการหาขอมลจากสอออนไลนเพอใชในขาวของโทรทศนดจทล

กองบรรณาธการของสถานโทรทศนดจทล หาขอมลจากสอออนไลน 3 วธไดแก

1) มอนเตอรขอมลและรวบรวมจากสอสงคม (Monitoring) เพอหาประเดน

และหาองคประกอบของเรองในการนามาเลาเรองและเหตการณ โดยมแหลงทมาของขอมลจากกระแส

บนสอสงคมทผสนใจและแบงปนตอกนจานวนมาก ตดตามแหลงขอมลทเปนผทรงอทธพลบนโลก

ออนไลน ผเชยวชาญ กลมเคลอนไหว นกขบเคลอนประเดน เพจดง เชน Drama-addict เปนตน รวมถง

บคคลทมชอเสยงทใชสอสงคมในการใหขอมลกบผทตดตามบนสอออนไลน

ขอมลจากสอออนไลนทจะนาเสนอเปนขาวจะผานกระบวนการคดเลอกและ

ตรวจสอบของกองบรรณาธการเพอนาไปใชในการผลตเนอหา เพมเตม ผททาการตรวจสอบคอผส อขาว

และทมกองบรรณาธการโดยมคนทรบผดชอบในการมอนเตอรขอมล จากส อออนไลนทาหนาทคนหา

ขอมลและตรวจสอบขอมลกอนใชงาน ลกษณะของการหาขอมลในแบบทหนง น เปนรปแบบเดยวกบท

สอทองถนทา แตแตกตางคอ โทรทศนดจทลมทมงานเฉพาะททาหนาทในการมอนเตอร และตรวจสอบ

ขอมลดวย ไมใชเพยงผส อขาวดาเนนการคนเดยว

2) กระบวนการระดมขอมล (Crowdsourcing) หมายถงการทองคกรสอ หรอ

ผส อขาวสอสารกบผใชสอบนแพลตฟอรมสอสงคมเพอใหม สวนรวมในการใหขอมล ตรวจสอบขอมล

อธบายขอมล และแลกเปลยนความคดเหนตอประเดน อาท ผส อขาวโพสตเฟซบค เพอถามขอมล

เกยวกบเหตการณภยพบต หรอ ผส อขาวทวตขอความบนทวตเตอรแจงวาจะสมภาษณแหลงขาวคน

สาคญและใหผท ตดตามสงคาถามหรอความคดเหนเขามาเพอนาไปใชในการสมภาษณ เปนตน

การดาเนนการหาขอมลจากสอออนไลนในลกษณะน ทาไดโดยตวผส อขาวเอง หรอ

เปนกระบวนการทางานโดยกองบรรณาธการสรางระบบในการระดมขอมลขนมา แตโดยสวนมากทพบ

คอผส อขาวระดมขอมลผานชองทางบญชชอบนสอสงคมสวนตว

ในกระบวนการระดมขอมล ผส อขาวและกองบรรณาธการตองสรางเครอขายกบ

ชมชนอออนไลน และมความเขาใจธรรมชาตการสอสารบน สอสงคมแตละแพลตฟอรม เพอปฏสมพนธ

และทาใหเกดการใหขอมลทเปนประโยชนตอการรายงานขาวได ผส อขาวและทมงา นททาหนา จดการ

ขอมลจากสอออนไลนควรไดรบการอบรมเพมทกษะในการบรหารจดการชมชนและ การสรางปฏสมพนธ

บนสอสงคม

| 95

3) การสรางกระบวนการมสวนรวมในรปแบบสอพลเมอง พบชดเจนใน

กระบวนการของ ThaiPBS และ เครอเนชน รปแบบการหาขอมลแบบน คอทาใหผรบสารเปนผผลตสอ

และเปนสวนหนงของกระบวนการรายงานขาวขององคกรสอ รปแบบของ ThaiPBS เปนการพฒนา

เครอขายนกขาวพลเมอง มการฝกอบรม และสรางชองทางเฉพาะในการนาเสนอขอมล

สวนรปแบบของเครอเนชน คอการสรางชมชนคนเขยนบลอคบน OKnation.net

ซงมลกษณะของการใหพนทคนในการสรางเนอหา ผใชสอออนไลนเขยนบนทก และเลาเรองราวตาม

ความสนใจ ทงน พบวามการพฒนากลมนกขาวพลเมอง พฒนาชมชนของคนทแบงปนความสนใจเรอง

เดยวกน รวมถงมบลอคเกอร ทขบเคลอนประเดนในชมชนทองถนของตวเอง เครอเนชนมระบบของ

กองบรรณาธการดแลเวบไซต Oknation.net ทาหนาทมอนเตอรและคดเลอกประเดนทนาสนใจมาลงใน

สอของเครอ และสรางความรวมมอเฉพาะกจในสถานการณทตองการขอมลจานวนมาก เชน ภย พบต

หรอประเดนทมความเฉพาะเจาะจงในแตละพนท

“ประโยชนของการสรางชมชน OKnation.net คอทาใหเปนเครองมอสอสาร

ของภาคประชาชนในทกประเดน บลอกพฒนา ไปคยเรองวฒนธรรม เรอง

การศกษา สงแวดลอม ทคนไมคอยพดถงกน และรวมตวของคนทมความคด

คลายกนจนทาใหเปนการขบเคลอนในเรองสงแวดลอม วฒนธรรม ในบางครง

กองบรรณาธการขาวทางานรวมกบบลอกเกอร เชนกรณนาทวม ไดขอมล

ภาพและเรองราวจากบลอกเกอรมาใชขอมล เรองประเดนสงแวดลอมไดขอมล

เชงลกจากเครอขายน กอนรกษสงแวดลอมในบลอก เรองราวถกนาเสนอใน

ขาวในเครอเนชน บลอกเกอรกช วยตอยอดขบเคลอนประเดนดวย ”

(บรรณาธการเวบไซต OKnation.net เครอเนชน สมภาษณ 1 กมภาพนธ 2560)

จะเหนวา สถานโทรทศนดจทล มกระบวนการ หาขอมลจากสอออนไลน ทเพมเตมมากกวาทส อ

ทองถนทาคอ การสรางกระบวนการการมสวนรวม ดวยการระดมขอมล และการสรางระบบของเครอขาย

ความรวมมอกบผใชสอออนไลน และพลเมอง

4.1.2.2) การคดเลอกขอมลจากสอออนไลนเพอใชในขาวของโทรทศนดจทล

จากโมเดลในภาพท 46 ยงแสดงใหเหนวา ขอมลทไดมาจากสอออนไลนจะผานการคด

กรองคดเลอก และสอ กาหนดประเดนสการนาเสนอขอมล โดยกองบรรณาธการมหลกเกณฑในการ

คดเลอกขอมล ดงน

| 96

1) เลอกจาก เรองอยในความสนใจของประชาชน เปนประเดนทมการพดถง

แบงปนกนบนสอสงคมออนไลนจานวนมาก จนเปน “กระแส ” ความสนใจ มกเปนเรองทเชอมโยง กบ

ประสบการณ มความรสกรวมกบเหตการณและเรองราว รวมถงเรองทมผลกระทบ ตออารมณ ความรสก

และมคณคาทางจตใจตอผรบสาร ผคนจะใหความสาคญอยากรและตดตามขอมล ลกษณะการคดเลอก

สงทเปนกระแสบนออนไลน ตองมการใชวจารณญาณตดสนใจเรองความเหมาะสมของเนอหาทจะ

นาเสนอ และผลกระทบจากการนาเสนอเนอหาดงกลาวดวย

“เกณฑการเลอกคอ ดความสนใจของคน เชน ยอดวว แชร Like หรอ ด

เนอหาทนาสนใจ หรอสอดคลองกบประเดนขาวทเปนกระแสอย ณ เวลานน

เชน นกทองเทยวตกเขาชางเผอก อาจหาภาพนงจากเฟซบคเพจตาง ๆ นา

เนอหามาประกอบขาว นอกจากนยงทาการมอนเตอรการแสดงความคดเหน

ทคนมาปฏสมพนธกบขอมลขาวของเรา ถามประเดนนาสนใจเพราะบางทจะ ม

คนมาใหขอมลเพมเตม ทมงานจะตดตอเพอสมภาษณ และนามาใชในการ

รายงานขาว เชน กรณตารวจเอาสนบน คนยนเรยกสนบน ผดทงคนใหคนรบ

กจะเลอกนาเสนอความเหนจากทงสองฝายเพอความสมดล อยางไรกตาม

ตองพจารณาความนาเชอถอของแหลงทมา โดยเฉพาะเจตนา ของการโพสต

ประกอบการตดสนใจเลอกดวย ” (บรรณาธการขาวเศรษฐกจ ชอง 7HD

สมภาษณ 24 กมภาพนธ 2560)

2) เลอกขอมลอยางมรสนยม หมายถง การเลอกขอมลทเหมาะสมตอการ

นาเสนอใหกบผรบสาร คานงถงการละเวนภาพความรนแรง หวาดเสยว หวาบหวว หรอเนอหาทนาไปส

ความหดห ความโกรธ และความขดแยง และทสาคญตองเลอกมมมองในการนาเสนอขอมลจากสอ

ออนไลนใหมการอธบายบรบทของเหตการณใหชดเจน

“การเลอกคลปตองอยในคอนเซปตของรายการตาง ๆ ไมวาจะเปน ขาวทดแลว

ไมหดห ขาวทดแลวใหทางออก ถงแมบางคลปจะดงและเปนกระแสจรง แตไม

ตรงตามขอบเขตนโยบายของบรษทกเลอกทจะไมนาเสนอ เพราะองคกรสอ

ตองหาคาแรคเตอรการนาเสนอขาวใหชดเจน อยางของ TNN24 จะเนนรอบ

ดานและเปนกลาง เชน การนาเสนอคดบางอยาง สอไมมสทธตดสนวาเขาคอ

คนผด ทกคาพดทใชในงานขาวตองผานการกลนกรอง จะเนนนาเสนอทมาท

ไปของเรองราว ทางออกของปญหาทคนทวไปสามารถนาไปปรบใชได โดย

| 97

สมภาษณนกวชาการหรอคนทมความรทเกยวของกบเรองนน ๆ เพมเตม ใน

เนอหาดวย” (หวหนาขาวโตะรายงานพเศษ TNN24 สมภาษณ 17 กมภาพนธ 2560)

3) เลอกจากประเดนทสามารถตอยอดอธบายเรองได การใชขอมลจากสอ

ออนไลนในระยะแรก ๆ จะเปนการนาคลป ภาพ หรอขอมลมาเลาในรายการขาวตามความสนใจเทานน

แตปจจบน กระแสของประเดนบนโลกออนไลนมจาน วนมาก มทงผใหขอมลหลายมต และตรวจสอบ

ขอมล ถาสอหลกทาเพยงแคนาเรองจาก สอออนไลนมาบอกวาเกดอะไรขนกจะไมเกดประโยชนตอผรบ

สาร ดงนน หลายสถานจ งมทศทางของการ มอนเตอรประเดน และขอมลจากโลกออนไลน แลวตอยอด

ประเดนในเชงระบบ ดวยการอธบาย หรอ หาทางออกของเรองนน

“สาหรบวธการทางาน ถามการหยบกระแสสงคมขนมานาเสนอเปนขาว เชน

กรณของคณออย นามสมมตในเฟซบคทมการโพสตขอความวา ถกแอบอ าง

สวมรอยบตรประชาชน ซงเหตการณนเกดขนเมอป 2557 แตยงสงผลถงเขา

ในปจจบน เพราะคนทเอาไปนาบตรประชาชนไปเปดเบอรมอถอ ไปผกพรอม

เพย ประเดนนนาสนใจเพราะเปนเรองใกลตว จงสงนกขาวสายการเมองไป

กรมการปกครอง สอบถามความคดเหนกบแหลงขาว ขณะทกองบรรณาธการ

ตดตอไปยงผเสยหายเพอขอขอมล แลวนาขอมลมาประกอบกน ขยายเรอง ใน

มตทใหญขนเพอเตอนภยสงคม การทมกองบรรณาธการคอยสนบสนนการหา

ขอมลเพมเตมชวยใหพฒนาประเดนจากกระแสออนไลน นาไปสการอธบายท

ชดเจนขน” (ผประกาศขาวชอง 3 สมภาษณ 12 กมพนธ 2560)

4) เลอกประเดนทมผลประโยชนตอสาธารณะ คอการพจารณาจากคณคาขาว

ในเชงผลกระทบ มองทประโยชนตอสาธารณะเปนสาคญ การนาเสนอขอมลจากสอออนไลนตองอธบาย

ขยายความ และขบเคลอนประเดนใหเกดประโยชนตอการแกปญหา และสรางความเปลยนแปลงในสงคม

การคดเลอกขอมลและนาเสนอลกษณะน เปนการใชประโยชนจากขอดของสอ

ออนไลนในเรองโอกาสการเขาถง ประเดนใหม ๆ ประเดนทอยในความสนใจ มองเหนปญหาจากเสยง

ของคนในสงคม และเลอกหยบมานาเสนอเพอประโยชนสาธารณะได

“เรองทเลอกตองเปนเรองใหญและมผลประโยชนตอสาธารณะจรง ๆ ไมใช

เรองทมเนอหาขาขนแตเปนกระแส เรองทมการหยบยกมาเลาแตไมไดตามตอ

กยงมอย แตจะนอยลง ขอมลจากสอออนไลน มประโยชนในงานขาวในแงของ

| 98

การตดตามตอ เพราะอยางนอยกเปนการเผยแพรในสงทนกขาวมอย หากม

ภาพ คลปหรอขอมลทนาสนใจและนกขาว เหนวามประโยชนกจะนาไปสการ

ตามเรองตอ ขยายผลจนทาใหเกดประโยชนกบสงคม เรยกไดวาเปนเสมอน

ตนตอทจดประเดนของเรองตาง ๆ และหากมการนาเสนอหลายมมมองทงการ

ถกเถยง หรอขอกฏหมายกอาจนาไปสการแกปญหาได ” (ผส อขาวอาวโส

Spring News สมภาษณ 4 กมภาพนธ 2560)

4.1.2.3) กระบวนการตรวจสอบขอมลจากสอออนไลน

ขอมลจากออนไลนมจานวนมาก มทงเรองจรง เรองเทจ เรองทบดเบอนเพอประโยช น

ของบางฝาย หรอ เรองเลาทตดตอนทาใหเกดความเขาใจผด ดงนน การนาขอมลจากสอออนไลนมาใช

ในการรายงานขาวตองมกระบวนในการตรวจสอบขอมลเพอความถกตองและนาเชอถอ

สอมวลชนทใหสมภาษณ ระบวา ถาสอวงตามกระแสออนไ ลนแลวนาขอมลจากสอ

ออนไลนมานาเสนอเพยงอยางเดยวกมโอกาสทจะเกดความผดพลาดไดงาย การจะทาใหสออาชพ

แตกตางจากสอออนไลน คอ การเปนทพงในการตรวจสอบขอมลขอเทจจรง และนาเสนออยางรอบดาน

วธการตรวจสอบขอมล ทส อมวลชนใชอยยงเปนลกษณะของ การใชวจารณญาณและ

สบคนเพมเตมจากแหลงตาง ๆ โดยสอยอมรบวายงไมมระบบในการจดการขอมลและตรวจสอบ ทาให

ขนอยกบมาตรฐานการทางานทแตกตางกนของแตละคน การขาดทมงานเฉพาะเปนปญหาหนงใน

กระบวนการตรวจสอบขอมล เพราะในเรองทซบซอนและตองใชเวลาในกา รสบคนเพอตรวจสอบ

ผส อขาวและกองบรรณาธการไมสามารถจดสรรเวลาทมเทใหในกระบวนการตรวจสอบไดอยางเตมท

บางครงยงคงเกดความผดพลาดในการนาเสนอขอมลในขาว

ทงน จากการสงเคราะหขอมล สรปหลกเกณฑเบองตนทส อมวลชนใชเปนหลกในการตรวจสอบ

ขอมลจากสอออนไลนได 4 วธ ดงน

1) หาตนตอผโพสต และตรวจสอบยอนหลงกบขาว อนๆ หากมประเดนหรอ

ขอมลจากสอออนไลน ทงเรองราว ภาพ และ คลป ผส อขาวจะตรวจสอบหาเจาของขอมล โดยหาวาตน

ทางของขอมลมาจากโพสตใด ตดตอเจาของขอมลเพอสอบถามรายละเอยดเพมเตม เพอชวยในการ

ตดสนใจตอความนาเชอถอของขอมล

| 99

นอกจากนน ยงมการนาไปคนหากบขาวยอนหลงอน ๆ เพอตรวจสอบความ

นาเชอถอและความเปนไปไดของขอมลใหถกตองมากทสด ณ เวลาทขอมลมใหตรวจสอบ อยางไรกตาม

ผส อขาวยอมรบวา บางครง เมอมการนาเสนอไปแลว อาจมขอมลชดอน ๆ ตามออกมา ซ งอาจแตกตาง

หรอลดทอนความนาเชอถอของขอมลท นาเสนอขาวไปแลว ดงนน สอตอง นาเสนอขอมลตอเนอง และ

เรยงลาดบเหตการณ ใหถกตอง พรอมกบนาเสนอบรบทขอมลประกอบให รอบดาน เพอใหสงคมได

ตดสนใจและเขาใจเหตการณนน ๆ ไดมากทสด

“การตรวจสอบขอมล พจารณาจากความนาเชอถอของคนโพส และดวนทแชร

แลวตรวจสอบกบ ขาวเกา ๆ บางทกตดตอสวนตว ไปถามรายละเอยดอกครง

แตบางครงกทาไมทน และบางครง กยอมรบวามความบกพรองในกระบวนการ

ตรวจสอบ โดยเหนวามคนแชรจานวนมาก และเขาใจผดคดวาคออนทถกตอง

และนามาเสนอ เชน เคยมกรณทเอา คลปทผดมาลง เชนกรณรถกระบะควา

แลวมคนมาแสดงความคดเหนวาเราใชคลปผด วธแกไขกคอทาขาวตอยอดลง

พนทไปสมภาษณชาวบานเพมเตมและนามารายงานขยายความขาว ”

(ผส อขาวชอง 7 สมภาษณ 4 กมภาพนธ 2560)

“ถาเหนคลปทแชรกนในโลกออนไลนกจะเรมเขาไปดกอน โดยสวนใหญจะ

เลอกมาจาก Youlike เพราะมคนใหความสนใจ จากนนตรวจสอบไปทตนทาง

ทมาของคลปเพอตรวจสอบ โดยจะไมนาเสนอกอน ไดรบการยนยนขอมลวา

เหตการณเกดขนจรง เ มอตดตอเจาของคลปไดจะมการ สอบถามเพมเตม

เพอใหไดขอมลเพมและตรวจสอบความนาเชอถอของขอมล จากน นจะนา

ขอมลทไดมาเรยบเรยง เพอรายงานขาว บนพนฐานของขอเทจจรง ” (ผส อขาว

TNN24 สมภาษณ 17 กมภาพนธ 2560)

2) มอนเตอรการแสดงความคดเหน ตอขอมลจากสอออนไลน การอานความ

คดเหนตอขอมลจากสอออนไลน เชน แสดงความคดเหนใตโพสตเฟซบค เปนตน ชวยตรวจสอบความ

นาเชอถอของขอมลได เพราะบางครงมคนชวยตรวจสอบขอมล ตงคาถามหรอใหขอมล ตางแงมม ซงสอ

สามารถนาไปตรวจสอบและขยายความตอได

3) รอขอมลอยางเปนทางการหรอขอมลจากแหลงขาวทนาเชอถอ ตดตอ

แหลงขาวอน ๆ ทมความร ความชานาญ กบประเดนขาวเพอตรวจสอบขอเทจจรง แหลงขอมล โดยการ

สงผส อขาวลงพนท

| 100

“ในขาวกระแสเราใชขอมลจากสอออนไลน ตามความสนใจของสงคม และสงท

คาดวาจะเกด บางเรองตรวจสอบเชงลกแลวกตองด เวลานาเสนอถงความ

เหมาะความ เชน ขาวลอเรองการแตงตงสมเดจพระสงฆราชองคท 20 แลว

หากตรวจสอบขอมลชดเจนแลว จะนาไปกาหนดวาจะทาสกปเพอ นาเสนอ

ขอมลอยางไร เมอมการประกาศอยางเปนทางการ บางทแหลงขอมลในการ

ตรวจสอบกใชขอมลของเวบบอรด หรอเพจดง ๆ ตรวจสอบ แตไมไดนามา

กาหนดนาหนกทงหมดของขาววาเปนไปตามนน สดทายตองตรวจสอบกอน

และมการยนยนจากแหลงขาวทเชอถอได” (ผส อขาวอาวโส MCOT สมภาษณ

2 กมภาพนธ 2560)

“การใชขอมลในสอออนไลนในงานขาวตางประเทศ เปนการเลอกเอาภาพ หรอ

คลปมาใชโดยหยบเฉพาะเรองทเกดข นในตางประเทศ และใชสอสงคมในการ

ตรวจสอบ ขอมลในโซนอาเซยนเทานน ไมใชตนทางในการหาประเดนขาว ”

(ผส อขาว ชอง 3 สมภาษณ 4 กมภาพนธ 2560)

“หากเกดเหตการณขน และนกขาวเหนคลปบนสอออนไลน จะ ประสานไปยง

หนวยงานทดแลกอน เพอสอบถามขอเทจจรง เชน เมอเกดเหตการณนาทวม

อาจตดตอไปยงหนวยง านบรรเทาสาธารณภยเพอสอบถามวา เหตการณใน

คลปนเกดขนจรงหรอไม และเกดขนหนกจรงมากนอยแคไหน เพอหาคาตอบ

มายนยนขอเทจจรง โดยเฉพาะตรวจสอบจากแหลงขาวทมอย เมอมนใจและม

ขอมลบรบทเพมเตมแลวจงนามาเสนอเปนขาว ” (ผส อขาว PPTV36HD


4) ใชดลพนจ และวจารณญาณสวนตวของผสอขาว ผส อขาวตองมทกษะใน

การกลนกรอง คดเลอกขอมล มความร และเขาใจตอบรบทของเรองทนาเสนอบนโลกออนไลน เพอใช

ประกอบในการตดสนใจตอความนาเชอถอ และคณคาของขอมลจากออนไลนทจะนามาใชงาน

“สาหรบเนชนจะใชคนทมประสบการณ มากลนกรองความเปนไปไดของแตละ

ขาว เบองตนจะใชดลพนจขอ งบคคลเหลานกอน หากยง ไมมความแนใจใน

ขอมลกจะมกระบวนการตรวจสอบ ซงการนา ขอมลจากสอออนไลน มาใชจะ

เปนการนามาตอยอด เพอใหงานขาวมคณภาพและเกดความนาสนใจ ”

(ผส อขาว เนชนทว สมภาษณ 15 กมภาพนธ 2560)

| 101

4.1.2.4) การผลตเนอหาทใชขอมลจากสอออนไลน

เมอตรวจสอบขอมลจากสอออนไลนแลว กระบวนการในการผลตและเผยแพรของสอ

กระแสหลก ประกอบดวย 2 สวนคอ

1) นาขอมลจากสอออนไลนไปประกอบในการรายงานขาว เชน ขาวอาน

เลาขาว และสกปขาว เพอชวยอธบายเรองราวและประเดนใหชดเจนขน

2) ใชขอมลจากส อออนไลนในรายการเฉพาะ มทมงานเฉพาะในการ

รวบรวม ตรวจสอบ พฒนาประเดนและเรองราวเพอใชในรายการ เชน รายการชวรกอนแชร ทางชอง

MCOT รายการเชาขาวชดโซเชยล ทางชองไทยรฐทว เปนตน ซงจะเนนการนาขอมลจากสอออนไลนมา

ขยายประเดนเพอเลาเรองและอธบายขอมลแกผชม

ประเดนสาคญในการนาเสนอขอมลทผส อขาวระบคอ การตอยอดประเดน และสามารถ

อธบายบรบทของเรองราวทมาจากสอสงคมออนไลนได อยางไรกตาม แนวคดนยงมขอจากดในเรอง

เวลาของการนาเสนอ การแขงขนเพอชงความรวดเรวในการนาเสนอขอมล ทมงานท จากดและภาระงาน

ทเพมขน แตถาหากสอมวลชนสามารถทาได จะทาใหสามารถใชประโยชนจากขอมลจากสอออนไลนได

อยางเตมท

“ถาจะใชขอมลจากสอออนไลนตอ งนามาตอยอด ตองใชวจารณญาณและ

ความรทมในการใหบรบทตอขอมลนน การตรวจสอบขอมลจากสอออนไลนใช

หลกการเดยวกบการตรวจสอบและคนควาขอมลในการรายงานขาวแบบดงเดม

โดยอาจใชเทคโนโลยเขามาชวยในการตรวจสอบเพมเตมได และ ถานามาใช

ตองตอยอดประเดนให มากกวาหรอทาใหเรองเปนประโยชนตอสงคม แต

อปสรรค สาคญกคอ ขอมล มจานวนมาก กระจดกระจาย และมาตรฐานการ

ทางานทแตกตางกนมผลตอการตรวจสอบขอมลทเทยงตรง วธการแกปญหา

คอ ควรตองมคนทกาหนดมาตรฐานในการตดสนใจ และมจดยนทชดเจนใน

การเลอกและใชขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาว ” (บรรณาธการขาว

NOW26 สมภาษณ 20 กมภาพนธ 2560)

การนาขอมลจากสอออนไลนมาผลตและเผยแพร ตองอางองแหลงทมาของขอมล ซงใช

วธเดยวกนกบสอทองถนคอ อางองชอบญชผใชบนแพลตฟอรมออนไลนทเปนเจาของขอมลหรอเปนคน

| 102

โพสตขอมลดงกลาว และอางองชอแพลตฟอรม เชน YouTube และ Wikipedia เปนตน ลกษณะในการ

อางองขอมลจะตองขนเปนกราฟกขอความประกอบใหชดเจน

นอกจากนน การนาขอมลจากสอออนไลนมาใ ช ตองมการคดกรอกสงทไมเหมาะสม

เชน ภาพทรนแรง ภาพทโ ปเปลอย ภาพความขดแยง เปนตน จะตองมการตดตอ ดดแปลง เปลยน

มมมอง หรอใชการเบลอ หรอเสยงทมความรนแรง คาพดทหยาบคาย ตองตดตอกอนเผยแพร

“ปจจบนไทยรฐทวมการใชขอมลจากสอออ นไลนเปนตนทางขาวอย 2 แบบ

ทงภาพ เสยงหรอบคคลทอยในขาว โพสตทเขาโพสตบนหนาเฟซบคตวเองก

สามารถนาเอามาใชได วจารณญาณกจะแบงออกเปน 2 สวน คอ สวนแรกท

เรมตนจากในออนไลน สวนใหญทเอามาใชจะเปนขาวทใกลชดกบประชาชน

เชน กรณตารวจเรยกรบสนบนหรอกรณอบตเหตตางๆ ทคลปเหลานนถอเปน

หลกฐานสาคญ สวนอกแบบหนงกจะเปนกระแสขาว นกขาวเอาไปสบคนขอมล

เพมเตมในสอสงคมเพอตรวจสอบขอมล เพอนากลบมาเสนอประกอบในขาว ”

(บรรณาธการโซเชยลมเดย ไทยรฐ 2 ธนวาคม 2559)

สรป กระบวนการในการใชขอมลจากสอออนไลนของโทรทศนดจทลมกระบวนการทเปนระบบ

มากกวาสอทองถน เพราะมทมงานจานวนมากกวา แตกยงพบปญหาททาใหเกดความผดพลาดทาง

จรยธรรมในการใชขอมลจากสอออนไลนเหมอนกบสอทองถน โดยปญหาทพบเกดจากปจจย ดงน

1) มาตรฐานทเปนเกณฑในการตดสนใจคดเลอกและตรวจสอบขอมลไมชดเจน ในบาง

สถานการณตองใชวจารณญาณทแตกตางกน ทาใหการตดสนใจตอการเลอกใชขอมลยงแตกตางกน

2) การนาขอมลจากสอออนไลนมาใชประโยชนในการอธบายและตอยอดขอมลยงทาได

ไมเตมท และขาด ระบบการจดการขอมลเพอใชประโยชนในเชงลกอยางมประสทธภาพ เพราะจานวน

คนทางานทนอย ความรความเขาใจตอการจดการขอมลสอออนไลนแตกตางกน และสถานการณการ

แขงขนในการนาเสนอขอมลเพอความนยมและดงความสนใจของผรบสาร

| 103

4.2 ผรบสารสะทอนการทางานของสอในการใชขอมลจากสอออนไลนในขาว

ขอมลสวนนไดจากการสนทนกลมยอยกบตวแทนผรบสารจากนกเรยนมธยมปลาย นกศกษา

ระดบปรญญาตรสาขานเทศศาสตรและสอสารมวลชน และนกวชาการดานสอสารมวลชน ประเดนในการ

สนทนากลม ประกอบดวย การรบขอมลจากสอออนไลน ความเหนตอการปฏบตหนาทของสอ การผลต

และใชขอมลจากออนไลน รวมถงความเหนตอการกาหนดมาตรฐานในการรบ – ใช – ผลตสอออนไลน

4.2.1) ลกษณะการใช – รบ – ผลตขอมลของผรบสารบนแพลตฟอรมออนไลน

พฤตกรรมการรบและใชขอมลขาวสารบนสอออนไลนของผรบสารกลมตวอยาง สรปไดดงน

4.2.1.1) ชอบรบขอมล เกยวกบ เรองอาหาร การทองเทยว สตวนารก มขตลกขาขน

วดโอไวรล แคมเปญรณรงค ตวอยางภาพยนตร การรวว หากเจอเรองทถกใจกจะกดไลคและแชรทนท

โดยทไมไดขออนญาตเจาของขอมล

4.2.1.2) โดยปกตใชสอสงคม (Social Media) มากกวาดทว โดยฉพาะ Facebook และ

LINE โดยใชทกวนในการดรบขาว โพสตเรองสวนตว และตดตามขอมลทมคนสงตอมา

4.2.1.3) การตรวจสอบ ขอมล ตรวจสอบ จากแหลงทมาโดยดจากยอดไลคและจานวน

ผตดตาม กรอบคดตอความนาเชอถอและการตรวจสอบขอมลของแตละคนแตกตางหลากหลาย ดงน

- ผมชอเสยง จะนาเชอถอกวาบคคลทวไป เพราะมหล กฐานขอเทจจรงท

ตรวจสอบได

- เวบบอรดพนทปเปนแหลงขอมลทคอนขางนาเชอถอ เพราะขาวและ

คอมเมนททมาจากเวบบอรดพนทปมกเปนเรองจรง

- ตรวจสอบ ขอมลดวยการถามเพอน หรอคนรอบขาง ใชวธการดคอมเมนท

ตางๆ ตรวจสอบจากเพจทเชอถอได และตรวจสอบจากสานกขาว

- ตรวจสอบจาก เวบไซต เชน เวบของสานกพมพ เวบของรฐเพอตรวจสอบ

ขอมลเทจจรง

- ขาวบนออนไลนม ทงทนาเชอถอและไมนาเชอถอ ตองอานรายละเอยดกอน

การตรวจสอบกเปรยบเทยบกบสานกขาวอน หรอ ตรวจสอบใน Google แตสวนใหญผรบสารไมชอบ

แชรขาว อานเฉย ๆ นอกเสยจากเปนเรองทเปนกระแสจรง ๆ ถงจะแชร

- ถาเปนเรองไลฟสไตลทวไปไมคดวาตองตรวจสอบความนาเชอถอ รบขอมล

เพอความสนก เพลดเพลน และอยากรเทานน

| 104

4.2.1.4) การแชรขอมลบนโลกออนไลนตองมการไตรตรองกอน แตกลมตวอยางยอมรบ

วา มทงทคดกอนและกดแชรตอเลย เพราะคดวาเปนเรองทใคร ๆ กแชร ทงน สรปพฤตกรรมและกรอบ

คดเกยวกบการแชรบอกตอขอมลบนสอออนไลน ไดดงน

- ถาเรองนนมผลกระทบตอบคคลอนหรอเปนขาวไมดจะไมแชร เพราะบางเรอง

ไมไดเกยวของกบเราและเราไมไดมหนาทเสนอขาวนน

- ถาหากอานคอมเมนตใตโพสตแลวไมเหนดวย หรอไมนาเชอถอกจะไมแชร

ขอมลนน เพราะถอวาไมเกยวกบตวเอง

- ถาเปนภาพ หรอคลปทนารก บางคนกเซฟเกบไวด บางอนทเหนคนแชรกน

จานวนมาก กจะแชรตอบาง เชน เพจคาคม โดยเลอกการบอกตอสงทตรงกบความสนใจ

- เรองเกยวกบดาราทมพฤตกรรมไมเหมาะสม กลมตวอยางบางสวนกดแชร

เพราะตองการวพากษวจารณพฤตกรรมนน มบางทแชรไปแลวกลายเปนเรองเทจ แตกแกไขอะไรไมได

“การแชรสามารถ มผลกระทบตอคนอน อาจ ตดอนาคตเขาได สงคมไทยเปน

ประเภททวากนเปนเรองสนก คอมอะไรกวจารณ โดยทไมตรวจสอบตนเหตวา

มทมาอยางไร ถาเราเปนคนในคลปแลวมคนมาแชร ไปแลวพดถง ไมด เราคง

ไมชอบ กเลยทาใหไม อยากแชรเรองทเกยวกบเรา เลอกแชรเรองทมสาระ

มากกวา” (ตวแทนนกศกษา สนทนากลมยอย เชยงราย 3 ธนวาคม 2559)

4.2.1.5) ขอมลบนออนไลน ประเภทความคดเหน หรอ แงคด อานแลวเชอได แตการ

แสดงความเหนบนโลกออนไลนมหลากหลาย ขนอยกบ แตละกลม ดงนน ผรบสารตองเลอกกลมทจะรบ

ขาวสารขอมล เพราะถาเปนกลมทสรางสรรคกจะไดประโยชนหลายแงมม

4.2.1.6) เยาวชนผลตเนอหาของตวเองบน สอออนไลน และชอบใหคนมาตดตาม เพอ

เปนแรงผลกดนในการผลต ทงน หากมใครนาขอมลทผลตไปใช ตองการใหขอนญาตกอนเสมอ

4.2.1.7) การใชภาษา ผรบสารในฐานะวยรนยอมรบวาจะมการใชภาษาทสภาพบาง

ไมสภาพบาง ตองรเทาทนการโพสตของตวเอง

“ผมมองวาเปนภาษาวบต และมนจะกลายเปนอปสรรคในการสอสารระหวาง

บคคลกบบคคล ระหวางผสงสารกบผรบสาร เพราะภาษาไมคอยถกตอง ผสงสาร

ตองการใหเขาใจแบบหนง แตผรบสารอาจรบสารอกแบบหนงกได เพราะวยรน

| 105

สมยนใชภาษาไมถกตอง ” (ตวแทนนกเรยน สนทนากลมยอย นครราชสมา

7 ตลาคม 2559)

4.2.1.8) บนสอออนไลนมสงทเรยกวา “ขยะในโซเชยล ” คอเนอหาทไมสรางสรรค โป

เปลอย รนแรง ซงมคนแชรมาเปนประจา หรอแมแตคนทเรยกวา เนตไอดอลแตทาตวไมเหมาะสม

แตมคน Like และ Share กมจานวนมาก ผใหขอมลตงขอสงสยวา ทาไม ไมสรางเนอหาด ๆ และยกยอง

ชนชมคนททาเนอหาดมากกวาเนอหาทหวอหวา โดยเฉพาะใน Facebook พบขอมลท ไรสาระ

และไมเหมาะสมบอยครง เชน ถายคลปตกน แลวถายทอดสดใหด แต มคนชอบด จานวนมาก ซงเปน

ปญหาสาคญของการใชสอออนไลน

4.2.1.9) ผใชสอออนไลนมองวา ต องตงสตและใชวจารณญาณในการเสพสอ เพราะสอ

ออนไลนในสมยนมความรวดเรว และอาจมความผดพลาดในขอมล

การสงเคราะหลกษณะการรบ ใชงาน และบอกตอขอมลจากสอออนไลนของคนทวไป

สรปเปนโมเดล ดงน

ภาพท 47 โมเดลลกษณะการรบ – ใชงาน - บอกตอขอมลจากสอออนไลนของคนทวไป

| 106

ผรบสารมระดบของ “การรเทาทนสอดจทล ” (Digital Literacy) ทแตกตางกน ใน กลมทม ระดบ

ของการรเทาทนขอมลบนโลกออนไลนนอย ปญหาทพบคอ การเชอเพอน ครอบครว และบคคลทคดวา

นาเชอถอ เมอไดรบขอมลจากสอออนไลน กลมคนเหลานจะบอกตอ และเชอในขอมลทนทโดยขาดการ

ตรวจสอบ ซงผลนาไปสการ รบขอมลทบดเบอน หรอเขาสกระบวนการเปนสวนหนงของผแพรกระจาย

ขาวลอ นอกจากนน ยงมโอกาสเปดรบตอเนอหาทเรยกวา "ขยะออนไลน ” คอเนอหาทมความเสยงตอ

ความไมเหมาะสม เชน โฆษณาชวนเชอ สอลามกอนาจาร และเนอหาทมความรนแรง

กลมทมความเขาใจ เรองของขอมลบนโลกออนไลน และรเทาทน โดยเขาใจวา ขอมลทกสงถก

สรางขนดวยองคประกอบการเลาเรองเพอเปาหมายในการสอสารอยางใด อยางหนงเสมอ ซงอาจทาให

ขอเทจจรงถกบดเบอนไดไมมากกนอย ผรบสาร กลมนจะระวงการ บอกตอขอมล และมกระบวนการใน

การตรวจสอบขอมล โดยใหความสาคญกบการตรวจสอบจากสอกระแสหลก แมบางครงสออาจมการ

ผดพลาด แตผรบสารคดวา สอควรเปนทพงในเรองความถกตองของขอมล

ผใชสอทมความรเทาทนสอดจทล (Digital Literacy) สง จะสามารถวเคราะห แยกแยะขอมล

อยางมเหตผล ตงคาถามกบความนาเชอถอและคณคาของขอมล ดงนน กลมน จะไมแชรขอมลตองาย ๆ

แตจะเลอกเฉพาะสงทสนใจ คดวามประโยชน และตรงกบสงทตวเองตองการขบเคลอน

สอยงมบทบาทสาคญในการเปนผตรวจสอบและอธบายเรองราวทเกดขนบนโลกออนไลน ใน

ขณะเดยวกน มาตรฐานในการปฏบตตอขอมลออนไลนในการ รบ – ใช – ผลต สามารถปรบใชมาตรฐาน

ของสอมวลชนกบผใชบนโลกอ อนไลนรวมกนได และยงจะมประสทธภาพมากขนถา “รวมกนสราง

มาตรฐานในการใชสอออนไลนรวมกนผานการกระทาทมมารยาท เขาใจเรองหลกความถกตอง

และการไมละเมดผอน”

4.2.2 ความเหนตอการปฏบตหนาทของสอมวลชนในการใชขอมลจากสอออนไลน

กลมตวอยางสะทอนบทบาทของสอในการใชขอมลจากสอออนไลน ดงน

4.2.2.1) สอหลกควรเปนทพงเรองของความนาเชอถอ โดยผรบสารมองวาสอควรตองม

การตรวจสอบขอมลกอนนาเสนอทกครง หวใจหลกของการใชขอมลจาก สอออนไลน คอความถกตอง

คานงถงวาผอานจะไดอะไรจากสงทนาเสนอ ไมใชใชวธพาดหว แนบรปภาพทรนแรงหรอใชคาเกนจรง

เพอเรยกยอดไลคยอดแชร

| 107

4.2.2.2) ผรบสารสะทอนวา ยงพบขาวจากสอหลกทนาเสนอภาพและคลปทมความ

รนแรง ควรมการออกกฎหมาย มาตรการและบทลงโทษทรนแรงตอสอทนาเสนอขอมลทไมเหมาะสม สอ

ควรมใบรบรองการประกอบวชาชพและควรคานงถงลขสทธการใชรปภาพเปนสาคญ

4.2.2.3) ผรบสารยงมความคาดหวงใหสอสรางความนาเชอถอในการรายงานขาวโดยใช

ขอมลจากสอออนไลนทตรวจสอบได และเปนผอธบายขอมลใหกบสง คม อยางไรกตาม ผใหขอมล

สะทอนวา ปจจบนพบวาสอกระแสหลกบางสอกไมนาเชอถอ มความผดพลาด และวงตามกระแสบนสอ

สงคม ทาใหมความคาดหวง ในการพงพงสอกระแสหลก ไมเตมรอยเปอรเซนต ความผดพลาดนนไมได

กระทบเพยงแคตวสอ แตกระทบถงผ รบสารดวย ดงนน หากสอหลกทางานโดยคานงถงความถกตอง

มากกวาความเรวและไมบดเบอนขอเทจจรง จะทาใหเกดการเชอถอ

“สอบางสอกไมนาเชอถอเลย แตบางสอทมชอเสยงกจะมความนาเชอถอ แตก

สามารถเกดความผดพลาดขนได ดงนนกอนทเขาจะนาเสนอ ขาวออกมาเขา

จะตองตรวจสอบความถกตองกอน จรง ๆ เรากไมไดคาดหวงถง 100%

เพราะเราทางานสอมาเรากจะรวาสอสมยนตองแผกระจายขาวใหเรวทสด เพอ

แขงกบคแขง ทกคนกเลยตองรบเรงทางานสง แตกอาจจะมผดพลาดบาง

ผลกระทบกไมไดมแคสอ กจะมผ เสพสารอยางเราดวย ” (ตวแทนนกศกษา

สนทนากลมยอย นนทบร 25 พฤศจกายน 2559)

4.2.2.4) ควรสงเสรมใหมนกขาวทเปนพลเมอง และมความรวมมอกบกลมตางๆ ในการ

ทาขาวเพมมากขน เพอสบคนขอมลและนาขอมลมานาเสนอไดหลายมม

4.2.2.5) สอใชขอมลจากสอออนไลนได แตแหลงขอมลทไดมานน ตองนาเชอถอ เชน

ขอมลจากผเชยวชาญ คนทอยในพนท คนทเหนเหตการณ และผทเกยวของกบเรองโดยตรง แลวเลอก

ประเดนทคนควรจะร โดยสอจะตองนาเสนอขอมลท มประโยชนมากยงขน ใหผรบสารมองเหนเรองราว

ในหลายมต

“สอออนไลนบางสออาจจะมพลเมองด หรอวาผทอยในเหตการณนน ๆ เขามา

ตอบ คอมเมนตเพอบอกเลาถงความจรง แตอยางไรกตามเราไมควรทจะเชอ

เรองนน 100 % เพราะวาเรารบรขอมลนนเพยงฝายเดยว ซงหลกความเ ปน

จรงเราไมควรทจะไดรบขอมลชองทางเดยว ควรจะรบขอมลทหลากหลาย

ชองทาง และควรมผเชยวชาญอางองดวยถาเกดวาเรองนนเปนขอมลท

| 108

เกยวกบทางการแพทย อยางกรณขาวเดกนกศกษารบนองแลวเกดอบตเหต

จมนา กจะตองมแพทยออกมาใหขอมลดวย เป นตน แลวกสอควรจะมจดยน

เปนของตนเอง แลวกยดหลกจรรยาบรรณเปนทหนงเลย ” ตวแทนนกศกษา

สนทนากลมยอย นครราชสมา 7 ตลาคม 2559)

4.2.2.6) สอควรมวจารณญาณในการคดเลอกขอมลจากสอออนไลน เพราะไมใชทกเรอง

บนสอออนไลนควรถกนาไปเสนอเปนขาว ตองคดถงผลจากการนาเสนอเปนหลก ควรมการตรวจสอบขอมล

เพราะเมอสอหลกนาเสนอขอมล ผรบสารจะเชอถอ นอกจากน สอควรนาเสนออยางเปนกลาง ใหขอมล

รอบดานไมโอนเอยงไปฝายใดฝายหนง

4.2.2.7) ผรบสารวจารณวายงพบการผดจรยธรรมของสอ เชน การพาดหว การใชภาพ

การใชภาษาท ไมเหมาะสม รนแรง สรางความขดแยง และไมเคารพสทธของผอยในขาว เชน

ขาวอาชญากรรมบางทไมมการเซนเซอรภาพทเปนศพ หรอ ภาพเปลอย เปนตน สอควรเปนตวอยางทด

ในการนาเสนอภาพ และนาเสนอขาว ผรบสารจะไดทาตามได

4.2.2.8) สอไมควรคานงถงแคยอดวว ดวยการใชเนอหาท สรางความแตกแยกในสงคม

บางสานกขาวเนนแคความเรว มความคลาดเคลอนของขอมล ซงทาใหผรบสารเขาใจขอมลทผดพลาด

4.2.2.9) การนาคลปจากสอออนไลนมาเสนอเปนขาว ขอดคอ ทาใหผรบสารไดเหน

มมมองของเรองตาง ๆ เพมขน แตสอควรมวธในการนามาใชทนาสนใจมากกวาแคเปดแลวเลาในขาว

4.2.2.10) สอควรเคารพสทธของผทเกยวของกบขอมลจากสอออนไลนนน สอควร

ประสานขอขอมลจากเจาของ และควรพดคยกบผทเกยวข องเรองราวเพอตกลงรปแบบการนาขอมลมา

ใชอยางเหมาะสม และเคารพสทธของแตละคน

“ขาวควรเกดจากสอลงพนททาเอง ถาจาเปนตองใชคลปหรอเรองจากออนไลน

กตองทาตอยอดใหไดมากกวา ขอมลจากสอออนไลนจานวนหนง เนนคาพดท

ทาใหคนตดตาม รสกนาด ใชคา พดรนแรง ยวย แตพอเขาไปดกมแคมมเดยว

ถาเปนสานกขาว จะนาไปใช กตองพฒนาประเดนจากเรองได ถาไมได กไม

ควรนาเสนอ” (ตวแทนนกเรยน สนทนากลมยอย สราษฎรธาน 27 ตลาคม 2559)

โดยสรป ผรบสารสะทอนวา ขอมลจากสอออนไลนเปนเรองทมท งประโยชนและโทษ และไม

สามารถเชอถอไดทงหมด ดงนน ผรบสารตองการใหสอกระแสหลกมมาตรฐานในการนาเสนอขอมลจาก

สอออนไลนทตรวจสอบความถกตองแลว สอควรสามารถใหคาอธบายและใหบรบทตอเหตการณหรอ

| 109

เรองราวทมาจากสอออนไลนใหสงคมเขาใจเรองราวเพมมากขน ผรบสารยงคาดหวงวาสอกระแสหลกจะ

สามารถเปนทพงทนาเชอถอในการใหขอมลขาวสารแกพวกเขา

4.3 กรณศกษากระบวนการ รปแบบ และการสงเสรมการใชประโยชนและ

สรางมาตรฐานในการใชขอมลจากสอออนไลนในตางประเทศ

การใชขอมลจากสอออนไลน ในตางประเทศ มรปแบบของการ นาขอมลจากสอออนไลน มาเปน

สวนหนงในขาว และสรางพนท หรอ แพลตฟอรมในการนาเสนอเฉพาะเพอจดระบบการนามาใชท

ชดเจน จากการศกษาพบวา สอตางประเทศใชขอมลจากสอออนไลน ในขาว 3 ลกษณะคอ

ภาพท 48 การใชขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาวของสอตางประเทศ

สอตางประเทศมการพฒนาการใชขอมล จากสอออนไลน (User-generated Content: UGC)

ในกระบวนการสอขาว ทงข นตอนของการหาขาว (News gathering) และในสวนของการรายงานขาว

(News Distribution) ซงเปนลกษณะทใกลเคยงกบสอไทย ขอจากดและทศนคตตอการใชงานทยงทาให

บางองคกรสอในตางประเทศใชงาน ขอมลจากสอออนไลน ไมเตมทกมเหตผลทใกลกบของไทย คอ ยง

มองวาขอมลจากสอออนไลน เปนสวนหนงของแหลงขอมลขาวทผส อขาวตองนาไปพฒนาตอยอดเพอ

เปนรายงานทสมบรณ

| 110

ภาพท 49 แสดงกระบวนการจดการ UGC ของสอตางประเทศ

จากแผนภาพท 49 แสดงใหเหนวา กระบวนการจดการขอมลจากสอออนไลนของสอตางประเทศม

ความแตกตางจากสอไทยคอ ในสอตางประเทศ มระบบการจดการขอมล ขอมลจากสอออนไลน อยาง

เปนระบบ โดยมการพฒนาชองทางการนาเสนอ ขอมลทงในลกษณะทอย ในรายงานขาว และการสราง

แพลตฟอรมแยกเฉพาะสาหรบการรวบรวมและนาเสนอ ขอมลจากสอออนไลน ซงมกระบวนการจดการ

ขอมลจากสอออนไลนทสาคญ ดงน

4.3.1) สรางชองทางการหาขอมลและนาเสนอขอมลจากสอออนไลน

ตวอยาง Mysun.co.uk เวบไซตในเครอของหนงสอพมพเดอะซนขององกฤษทแยกออกมาจาก

เวบไซตขาวหลก เปนพนท ใหผอานสวนรวมในการแบงปนเรองราวตาง ๆ นอกจากนนยงมการพฒนา

รปแบบของการประสานความรวมมอในการทาขาวรวมกนระหวางผส อขาว -กองบรรณาธการ -ผรบสาร /

นกขาวพลเมอง และ มหนวยงานเฉพาะในการจดการขอมลจากผอาน ทงการคนหา ตดตาม ตรวจสอบ

และคดเลอกมาใช ซงเปนการแบงเบาภาระของกองบรรณาธการและผส อขาว

ตวอยางทนาสนใจในการสรางพนทการมสวนรวมและการใชงาน UGC อยางเปนระบบในสอ

ตางประเทศ เชน หนงสอพมพเดอะการเดยนของประเทศองกฤษ คดคนนวตกรรมในการพฒนาการใช

| 111

งานขอมลจากสอออนไลน ใหเปนระบบและมประสทธภาพ ภายใตแนวคด “สรางการม สวนรวม ” ใน

กระบวนการสอขาว โดยมการสรางระบบชองทางบนเวบไซตขาวทเปนรปธรรมในการเขามามสวนรวม

และนาเสนอขอมลจากสอออนไลน เหลานนผานเวบไซตดวย แพลตฟอรม นเรยกวา Comment is Free

(CiF) เปดพนทใหคนมาแสดงความเหน วเคราะหและ อภปรายประเดนตาง ๆ โดยมทมงานของกอง

บรรณาธการควบคมดแลการแสดงความเหน และ คดเลอกขอมลมานาเสนอบนเวบไซตอยางเหมาะสม

รวมถงกระตนผรบสาร ใหรวมแสดงความเหนตอประเดนตางๆ หนงสอพมพ เดอะการเดยน พบวาจาก

การใชงานแพลตฟอรมน ชวยเปดชองทางการมสวนรวมเปนขอมลทมคณคามากจากผอาน

นอกจากนนยงมการทาแอพลเคชนสมารทโฟนทเรยกวา GuardianWitness ใหผรบสารสามารถ

สงภาพ/คลปวดโอทเกยวของกบหวขอขาวได มการใชขอมลจากสอออนไลน คอเรองราวจากคนอาน และ

ผอยในเหตการณเชอมโยงใหเปนการรายงานเชงลกทหลากมตบนเวบไซตขาว

หนงสอพมพ New York Times คดกรองขอความแสดงความคดเหนเกยวกบประเดนขาวเพอไป

ตอยอดทาสารคดขาวเรองยาว มการนาความเหนจากผอานทเกยวของกบประเดนมาสะทอนมมมองเปน

“reader's perspective” ใสประกอบไวในสวนทตรงกบประเดนขาว วธนใหความสาคญกบการมสวนรวม

ในการแสดงความคดเหนตอมมมองประเดนขาว และชวยกระตนการเขามาแสดงความเหนทมสาระ

วธการนเหมาะกบขาวทตองการสะทอนความเหนตางมต

4.3.2) สรางการมสวนรวมและทางานรวมกนระหวางกองบรรณาธการและภาคพลเมอง

องคกรสอในตางประเทศหลายองคกร พฒนารปแบบของการใชงาน ขอมลจากผรบสาร ส

กระบวนการสรางเนอหารวมกน (Collaborative Content) คอเนอหาทมาจากผรบสารทผานการฝกฝน

อบรมจากองคกรสอเ พอทางานรวมกน เชน iReport ของ CNN หรอการอบรมใหกบผรบสารทเขารวม

โครงการกบบบซ รวมถงการสรางเครอขายการทางานรวมกนในกระบวนการหาขาว สอขาว เผยแพร

ขาวระหวางผส อขาว กองบรรณาธการ และชมชนออนไลนของผรบสาร สการรายงานขาวทมการใช

ขอมลจากการทางานรวมของผรบสารในเนอขาวทรายงานอยางเปนระบบ

โมเดลของหนงสอพมพเดอะการเดยนใชชอวา “Open Journalism” ซง Alan Rusbridger

บรรณาธการขาวอธบายวา รปแบบของการทาขาวแบบ Open Journalism คอการทาใหคนอานมสวน

รวมในกระบวนการทางานของกองบรรณาธการขาว ไมใชแคการมอนเตอรหรอดงเอา ขอมลจากสอ

ออนไลนจากคนอานมาใชเทานน หลกการทสาคญคอ ตองมรปแบบของการกระตนการมสวนรวม มการ

ปฏสมพนธโตตอบกน เปดใหมการโตเถยง หารอ ปรกษา และผอานแสดงความเหนตอประเดนและ

หวขอขาวทเดอะการเดยน กาลงพฒนาและผลตเนอขาว อย โดยเปดพนท บนเวบไซตขาวใหคนตดตาม

| 112

การตดสนใจในประเดนขาวของกองบรรณาธการ ชองทางนเรยกวา "the daily newslist” ซงจะบอกสงท

กองบรรณาธการเลอกทจะรายงานขาวนน และใหคนรวมแสดงความเหน วธการนกระตนใหคนอานใหม

การเสนอแนะตอการทางานของกองบรรณาธการ (Feedback) มการใหขอมลทหลากมมตอประเดนขาว

ทาใหกองบรรณาธการและผส อขาวทตามประเดนนนไดทราบทศทางของเรอง และเลอกตอยอดการทา

ประเดนทตรงกบความตองการของคนอานได

4.3.3) พฒนาแพลตฟอรมเฉพาะในการระดมขอมลจากสอออนไลน

การพฒนาแพลตฟอรมเฉพาะในการสรางการมสวนรวมและใชประโยชนจากขอมลจากสอ

ออนไลนซงเปนการทางานระหวางผผลตเนอหาและผพฒนาเทคโนโลยและแพลตฟอรม อาท แพลตฟอรม

สาหรบการระดมขอมล (crowdsource) ชอวา Groundsource.co ซงเปนแพลตฟอรมใหคนมารวมกน

แบงปนเรองราวและปฏสมพนธกนอยางเปนระบบ สานกขาว ProPublica เคยใช แพลตฟอรมนในการ

ทาขาวเจาะ ตรวจสอบการละเมดการควบคมเรองคาเชา ทอยอาศยในกรงนวยอรค สหรฐ ทไมเปนธรรม

ผส อขาวระบวา การใชแพลตฟอรมลกษณะแบบนเปนการสรางชมชน และเมอผรบสารเกดความรสกม

สวนรวมจะมการแบงปนประสบการณ ซงพลงของผรบสารสามารถชวยใหสอขบเคลอนประเดนไปสการ

หาทางแกไขได วธการนกระตนใหนแลกเปลยนและปฏสมพนธ อกทงเหนขอมลของผอนซงชวยใหแตละ

คนเปดเผยขอมลไดมากขน ผส อขาวมองวาไดผลดกวาการสมภาษณ

ลกษณะของการพฒนาแพลตฟอรมหรอชองทางเชนน เปนกระบวนการหนงในการสรางการม

สวนรวม และชวยใหเกดระบบของการระดมขอมลจากสอ ออนไลนมาใชอยางมเปาหมาย การรวบรวม

จดเกบ และตรวจสอบขอมลทาไดงายขน ซงสามารถชวยใหกระบวนการใชขอมลจากสอออนไลนพฒนา

ไปสการทาขาวเชงลกไดดวย

| 113

4.4 ขอเสนอแนะตอแนวทางการสรางมาตรฐานและการสงเสรมการใช

ขอมลจากสอออนไลนในบรบทของประเทศไทย

จากการสงเคราะหขอมลจากการสนทนากลมยอย และการสมภาษณเชงลก พบขอเสนอแนะท

จะใชเปนแนวทางในการเสนอแนะตอการสรางมาตรฐานและสงเสรมการใชขอมลจากสอออนไลน ดงน

4.4.1) การรกษามาตรฐานจรยธรรมทางวชาชพของสอ

ขอเสนอแนะตอการรกษามาตรฐานจรยธรรมทางวชาชพสอทไดจากขอมลการสมภาษณ มกรอบ

วธคดและขอเสนอแนะ ดงน

4.4.1.1) มาตรฐานจรยธรรมของสอ ตองตงตนจากผผลต โดยสรางให เกดจากจตสานก

ของบคคล และควรมความรบผดชอบในเรองทผลตดวยองคกรเอง ควรใชมาตรฐานจรยธรรมของการทา

สอดงเดมมาใชกบแพลตฟอรมออนไลนดวย

4.4.1.2) สอควรเปนตวอยางในการใชขอมลจาก สอออนไลนและการนาไปเผยแพรตอ

เพราะผรบสารม ระดบการ รเทาทนสอ ตางกน บางครงเห นวาสอนาเสนอลกษณะแบบนได กคดวาเปน

เรองทเหมาะสม ถาสอเปนตวอยางในการเลอกใชขอมลจากออนไลนและใหความรกบผรบสาร เชน การ

อบรม กจะชวยสรางมาตรฐานในเรองดงกลาวได

4.4.1.3) สอควรสรางมาตรฐานในการตรวจสอบและการเลอกใชขอมล เพอเปนตนแบบให

คนในสงคมไดรกรอบความเหมาะสมของเนอหาทจะสงตอและเผยแพร โดยบทบาททตองการใหสอสราง

มาตรฐานในการใชขอมลจากออนไลนมหลายประเดน ดงน

- หลกความถกตอง นาเสนอขอเทจจรง ทตรวจสอบได การนามาใชตอง ไม

บดเบอนความจรง เปนกลางและเปดพนทรบขอมลจากทกฝายอยางเทาเทยม

- รสนยมในการใชภาษาและองคประกอบในการเลาเรอง ทงการพาดหวขาว

การเลอกใชคลป และภาพในการนาเสนอ ควรละเวนเนอหาทไมพงประสงค เชน รนแรง โหดราย โป

อจาด และนาไปสความเกลยดชงและความขดแยง

- ควรระวงการบดเบอนขาว ภาพไมตรงกบเนอหา และการละเมดลขสทธ

- ควร “อธบายเรอง” มากกวาเพยงแคเลาเรอง นามาตอยอด เชอมโยงบรบท

ทาใหผรบสารเขาใจประเดนหลกมากขน

| 114

- ใหความสาคญกบการเคารพสทธ สวนบคคล นกขาวมเสรภาพทจะทาขาว

แตตองปกปองแหลงขาว และควรขออนญาตกอนนา ขอมลไปใช สอไมควรพาดพงเรองของผอนซงเปน

การละเมดสทธสวนบคคล หากมใครทาผดพลาดในเรองอะไร จนทาใหเกดเปนประเดนจากแคเรองราว

เพยงเรองเดยว กลบถกขดคยไปไปจนไมเหลอสทธความเปนสวนตวและไมเหลอทยนในสงคม

- คานงถงการตรวจสอบความถกตองมากกวาความรวดเรว

- มความเขาใจและมาตรฐานในการใชขอมลทมลขสทธ

สงคมสามารถตรวจสอบสอโดยการแสดงความคดเหนใตโพสตขาว เพอใหสอปฏบตหนาท

ตามความคาดหวงของสงคม ผรบสารควรมบทบาทในการกากบและตรวจสอบการทางานของสอได

“ถาจะทาใหคนเชอสอมากกวาน สอกตองนาเสนอขอเทจจรง ไมบดเบอน ควร

มจรรยาบรรณมากกวาน บางขาวออกมามทงเทจและจรง สอนาจะมใบรบรอง

หรอใบรบรองวชาชพสอ เพอใหเกดความนาเชอถ อมากขน” (ตวแทนนกเรยน

สนทนากลมยอย สราษฎรธาน 27 ตลาคม 2559)

“สาหรบผมถาออกกฎหมายกจะดแรงไป ใน สอออนไลนกไมอยากใหจากดถง

ขนาดนน อยากใหมเสรภาพบาง ผมอยากใหเกบภาษไปเลยครบ จากพวก

โฆษณา สนคาทลงขายกน ถาจบไดกเกบภาษไปเลย อยากใหมมาตรการ

อยากใหมตวอยางใหเดกด สงทถก และปลกฝง อยากใหสอหลกชวยใหขอมล

เกยวกบวธการตรวจสอบขาวหรอโฆษณานนๆ วาเปนมาอยางไร เชอถอได

มากแคไหน” (ตวแทนนกศกษา สนทนากลมยอย เชยงราย 3 ธนวาคม 2559)

4.4.2) สรางระบบในการใชขอมลจากสอออนไลน

ผส อขาวมองวา มความจาเปนตองใชขอมลจากออนไลนในการรายงานขาวบางเรอง ดงนน ควร

มกระบวนการใชประโยชนจากขอมลเหลาน ในการนามาเลาเรองเพอใหเกดประโยชนมากทสด

ปจจบน การทไมมมาตรฐานหรอแนวปฏบตในการใชขอมลจากออนไลน ทชดเจน เปนปญหาตอ

การตดสนใจของผส อขาวในสถานการณและบรบททแตกตางกน ทาใหบางครงพบการใชขอมลทผด

ละเมดสทธ และเปนคาถามใหสงคมสะทอนถามถงจรยธรรมของการปฏบตหนาทของสอ จงมความจาเปน

ทตองมขอตกลงหรอมาตรฐานกลางทใชในการตดสนใจเลอกขอมลจากโลกออนไลนในการรายงานขาว

| 115

“ขอมลจากสอออนไลนมทงคณและโทษ โดยจะยอนกลบไปทบทบาทของสอ

เมอเกดเหตการณอะไรกตาม สงแรกทคนบนสงคมทาคอยกมอถอขนมาถาย

กวานกขาวจะไปถงกทาไดแคเพยงการรายงานเหตการณ สมภาษณคนใน

เหตการณ แตเสยงสมภาษณกไมมความหมายเทาภาพเหตการณ สอจะได

ภาพนนไดกอาจมาจากลองตดรถยนตของคนในเหตการณ อาจจะเหนวนาท

ของตกทถลมลงมา คลปนนจะสามารถอธบายอะไรไดหลายอยางวาลกษณะ

การถลมเปนอยางไร มใครรอดชวตจาก ณ เวลาทเกดเหตจรง ๆ รายละเอยด

เหลานจะถกนาไปอางองในการหาขอเทจจรงตอ ซงทกคนสามารถเปนนกขาว

พลเมองไดโดยทเขาไมรตวและใชประโยชนจากขอมลได แตถานกขาวไมได

ตงมนในการทาหนาทอยางชดเจน และไมมการตรวจสอบวาทมาท กอาจเปน

การทาหนาททไมมความรบผดชอบ อาจสรางความเขาใจผดในเรองนน ๆ ได

เชนกน” (ผส อขาวไทยรฐทว สมภาษณ 31 มกราคม 2560)

“คนบนโลกออนไลนบางคนสรางหลมพรางไวใหสอหลงเชอ มสอหลายสอท

นามาเลนแตสดทายไมใชขอเทจจรง ถาเราเอามาตองเรมสงสยกอนวาขอเทจจรง

เปนอยางไร แลวใหประโยชนอะไรตอสงคมบาง แตถาเปนประเดนทเปนกระแส

หรอคดอาชญากรรม อยางเชน กราบรถก ตองเอามาตรวจสอบความจรงอยาง

รอบคอบ ถาเปนพวกคลปโชวตาง ๆ จะไมนามาเปนขาว ตองพจารณาถงคณคา

ขาวเมอยคสมยเปลยนไปแลว ถาเราจะไมสนใจคลปเหลานเลยมนกคงเปนไป

ไมได เพราะออนไลนเปรยบเสมอนอกโลกหนง จรง ๆ มประโยชน แตบางครง

นกขาวกใหนาหนกกบโลกนมากเกนไป ไมนาไปตอยอด เพราะฉะนนกไมตาง

กบประชาชนทวไปทหยบมอถอขนมาแลวกโพสตคลป จรง ๆ สอสามารถทา

ไดแตตองมกระบวนการวเคราะหทมากกวา คดใหดวามนมคณคาขาวไหม ”

(บรรณาธการขาวเศรษฐกจ ชอง 7 สมภาษณวนท 24 กมภาพนธ 2560)

4.4.3) การนาขอมลจากสออนไลนมาใชอยางสรางสรรค

สอหลกมความกงวลตอการถกลดความสาคญเพราะตามประเดนบนสอออนไลน จงมขอเสนอแนะ

วาสอควรมมาตรฐานและแนวคดในการใชขอมลจากสอออนไลนทสรางสรรค และทาใหผรบสารอยาก

ตดตามขอมลจากสอกระแสหลก ซงแตละองคกรตองการ สรางแนวทางของตวเองทชดเจน คอยดหลก

ความถกตอง และการนาเสนอทแตกตาง

| 116

“สอกระแสหลกสความไวของโลกออนไลนไมได ออนไลนคอนกขาวในภาค

ประชาชน เรองบนออนไลนทยอดไลค ยอดแชร จานวนมาก แสดงวาเปนเรอง

ทคนใหความสนใจ การหยบมานาเสนอ โดยสอกระแสหลกตอง ทาใหแตกตาง

จากเนอหาทอยบนโลกออนไลน ถาไมอยางนนคนจะดบนโลกออนไลนหมด

ทวไมมคา อาจเปนการหยบขอมล มาตรวจสอบ มนกวชาการมาอางอง และ

อธบายเรองใหมความชดเจนมากขน เพอหาขอสรปของเรองใหสงคม ”

(ผส อขาวชอง 3 สมภาษณวนท 7 กมภาพนธ 2560)

4.4.4) ระวงเรองการละเมดสทธ และ ลขสทธ ในการใชขอมลจากออนไลน

จากขอมลพบวา ผส อขาวตความ และความเขาใจเรองนแตก ตางกน และยงไมแนใจตอขอบเขต

ทเหมาะสมในการใช ขอมลจาก สอออนไลนเพอไ มผดกฎหมาย ไมละเมดสทธ และไมละเมดล ขสทธ

ปจจบน วธการทส อมวลชนใชคอ การตดตอเจาของขอมล ขออนญาตในการใชงาน และใชหลกสทธใน

การตดสนใจตอการใชขอมล

“การขออนญาตใชขอมลนน เราจะขอกอนเสมอถาเจาของภาพ เจาของคลป

นนระบไววาหามนาไปเผยแพรตอ แตหากไมไดร ะบกไมไดขอ เพราะหากคน

แชรกนเยอะ ๆ อยแลว กแสดงวาจาของยนดใหแชร ในการผลตนนเอามาใช

โดยมการหาขอมลเพมเตมเสมอ เชน มการลงพนท มการตดตอขอขอมลเพม

จากผโพสต การเผยแพร มการใหเครดตในขาวเสมอโดยขนขอบคณ ชอง 7

มกฎใหขนขอบคณและใหเครดตเสมอ การมสวนรวมและตรวจสอบกนเองนน

กมการคยกนเองเฉพาะในทมงานงานรายการเดยวกน เชน การเ ลอกคลป

ภาพทไมหวาดเสยว การ เซนเซอรภาพ เชน ภาพเดก ภาพรถชนจง ๆ และ

ชอง 7 จะเอากรณของชองอน ๆ มเปนกรณศกษา เพอไมใหชอง 7 ทาผด

ทาซากบทอน ๆ” (บรรณาธการขาวเศรษฐกจ ชอง 7 สมภาษณวนท 24

กมภาพนธ 2560

“การคดเลอกคลป พจารณาจากความ เกยวของกบเนอขาวกอน จากนนทก

คลปทนามาใชจะมการใหเครดต โดยอางอง ตนทางของเจาของคลปทเราไป

เอามาใชเลย กรณทเราไมทราบเจ าของคลปจรง ๆ วธการกคอ เราจะให

เครดตทมาของคลปนน ไปเอามาจากเวบไซตไหนกใหเครดตเวบไซตนน

| 117

นอกจากนกอาจจะมการตดตอในสวนทไมจาเปนตองใชหรอไมนาสนใจออก

เพอใหการทาขาวมความสมบรณมากขน ” (หวหนาโตะขาวรายงานพเศษ

TNN24 สมภาษณ 17 กมภาพนธ 2560)

“หลกสาคญทส อควรใชคอเรองการเคารพสทธ เพราะถาเขาใจในสทธของผอย

ในขาวกจะปองกนความผดพลาด และในเรองความถกตอง นอกจาก

ตรวจสอบขอมลจากเจาของแลว ผส อขาวควรมความเขาใจตอบรบทในเรอง

นน ๆ เพอสามารถสอบทานความนา เชอถอของขอมลได เชน มคนนาเสนอ

เกยวกบการจบกม กตองเขาใจวา ขนตอนการจบกมคออะไร เพอไมหลงกล

ขอมล” (ผส อขาว NOW26 สมภาษณ 9 กมภาพนธ 2560)

4.4.5) ควรมการสงเสรมการมสวนรวมของผรบสารในกระบวนการสอขาว

สอมวลชนใหความเหนวา ควรมการหาแนวทางปฏบต ในการ “การสรางการมสวนรวมจาก ผใช

สอภาคประชาชนอยางเปนระบบ” เพอใหเกดกระบวนการตรวจสอบ คดกรอง และหาขอมลและบรบทท

มประโยชนตอการอธบายเรองราวทไดขอมลจากสอออนไลน

“ยกตวอยางชวรกอนแชร เกดจากความสงสยทคนดอยากรสงเรองมาใหเรา

เรองมจานวนมากอยในคลงขอมล เราจะเลอกเรองทมผลกระทบกบชาวบาน

หรอคนสวนใหญขนมาตรวจสอบกอน จากผลการทางาน ทาใหเราตงเปน

ศนยรบแจงเรองผานอเมลและสอโซเชยลของเรา ใชชอศนยวาศนยชวร กอน

แชร ขอมลทสงมาทางศนยฯ สวนใหญเปนการสอสารทางเดยว แจ งมาเรารบ

ตรวจสอบผลตออนแอร รวมเกดการมสวนรวมในการตรวจสอบขอมลจากสอ

ออนไลนรวมกบกลมคน และผเชยวชาญตาง ๆ” (ผส อขาวอาวโส MCOT


“มการสรางแอพพล เคชนขนเพอ ใหคนเขามามสวนรวมในการใหขอมลเรอง

ตาง ๆ เรมแรกคนในกองบรรณาธการจะชวยกนกอน จากนนจะเรมลงไปให

นกขาวเครอขายเรมใชและจะใหคนทวไปไดเขามามสวนรวมในการสงขอมล

แตตอนนอยในชวงของการทดลอง เพอใหเกดกระบวนการมสวนร วมทงการ

ใหขอมลและการตรวจสอบขอมลรวมกนระหวางสอและผรบสาร ”

(บรรณาธการสอดจทล TNN24 สมภาษณ 17 กมภาพนธ 2560)

| 118

ขอเสนอแนะจากสอมวลชนและผรบสารกลมตวอยางในงานวจยน สรปแนวทาง ในการ

พฒนามาตรฐาน และคมอแนวปฏบตในการใชขอมลจากสอออนไลนได ดงน

1) คมอสรางมาตรฐานจรยธรรมการใชขอมลจากสอออนไลน ควร บอกขอบเขตทม

ประโยชนตอการประยกตใชในการตดสนใจในกรณทแตกตางกนได เพราะเหตการณและขอมล

บนโลกออนไลนมลกษณะใหม ๆ เกดขนตลอด ถามแนวปฏบตทอยตรงกลาง บอกขอบเ ขตในการ

ตดสนใจได กอาจเปนแนวทางในการทางานของผส อขาวไดมากขน

2) คมอไมควรเปนการบงคบหรอบอกใหทา/ไมทาโดยไมมหลกการตดสนใจ ดงนน ควรม

หลกการ ตวอยางประกอบ และแนวทางการ พจารณาองคประกอบทเปนปจจยแตกตางในแตละ

สถานการณ

3) คมอเกดจากการมสวนรวมคอทกฝาย ทงสอ ทงคนรบสาร ผผลต คนกาหนดนโยบาย คด

วาควรกาหนดเปนมารยาท คอ สรางเปนความสานกรวมกน

4) มาตรฐานควรเปนสงทองคกรสอยอมรบ ผบรหารกตองเขาใจในมาตรฐานเดยวกบกบ

ผปฏบตงาน เพราะการกากบกนเองใหมจรยธรรม ตองออกมาจากนโยบายขององคกรทชดเจนดวย

5) มาตรฐานควรเนนเรองของการรเทาทน คอ ควรสราง ความเขาใจตอลกษณะของขอมล

จากสอออนไลน และรเทาทนเปาหมายของขอมล เพอคดกรองการนามาใชไดอยางเหมาะสม

6) ควรมมาตรฐานกลางในการใชขอมลในโลกออนไลน เนองจากแตละองคกรมมาตรฐานท

แตกตางกน เมอนามาใชแลวตองตรวจสอบตอ หรอตองใหเครดต แตถานาเสนอขอมลผดไป ตองม

ขนตอนอยางไร ไมใชเฉพาะสอเทานน แตตองเปนมาตรฐานกลางทสงคมควรรบรและปฏบตรวมกน

7) ควรสรางกระบวนการและมาตรฐานในการตรวจสอบขอมลใหเปนระบบ

8) ควรมมาตรฐานในการใชขอมล เชน การแสดงทมาของขอมลทชดเจน การระบเวลาของ

ขอมลจากสอออนไลน ถาสอมมมาตรฐานในการใชขอมลบนโลกออนไลนและถ ายทอดไปยงคนทวไปให

ปฏบตตามกน อาจชวยสรางมาตรฐานในการใชขอมลจากสอออนไลนทงในกลมผผลตและผรบสารได

| 119

บทท 5

สรปและขอเสนอแนะตอแนวทางปฏบตและมาตรฐานจรยธรรมใน

การใชขอมลจากสอออนไลนในกระบวนการสอขาว

จากผลการสงเคราะหขอมลในงานวจยฉบบน คณะวจยไดขอสรปและขอเสนอแนะตอแนวทาง

ปฏบตและมาตรฐานในการใชขอมลจากสอออนไลนในกระบวนการสอขาว ดงน

5.1 การสรางมาตรฐานระบบการจดการขอมลจากสอออนไลน

การสรางมาตรฐานในการใชขอมลจากสอออนไลน คอ การสรางระบบในกระบวนการหาและการ

จดการขอมลจากผใชสอใหไดมาตรฐาน และเปนสงทคนทงองคกรเขาใจภารกจและหลกในการทางาน

รวมกน มระบบในการสรางเครอขายกบผรบส าร สรางชมชนในแตละเรอง มความรวมมอกบชมชน

เฉพาะเรองทเกดขนทงในโลกออนไ ลน และ ออฟไลน และตองมปฏสมพนธทเขมแขงในการสอสารกบ

กลมเครอขาย เพอใหมสวนรวมในกระบวนการ จะชวยปองกนปญหา ความผดพลาด และ เสรมการใช

ประโยชนจากขอมลจากสอออนไลนใหไดเตมท ทงนตองคานงถงองคประกอบ 8 ขอ ดงน

5.1.1) หลกทหนง การมทมงานทรบผดชอบในการหา รวบรวม จาแนก ตรวจสอบ วเคราะห

และวางแผนการนาขอมลจากสอออนไลนไปใชงาน

5.1.2) หลกทสอง การใชเครองมอในการรวบรวมขอมลจานวนมาก และ จาแนกใหเปนระบบใน

ลกษณะของการใชเครองมอเกยวกบ 27

28Big Data องคกรสอจาเปนตองมการทางานรวมกบนกวทยาศาสตร-

คอมพวเตอรผพฒนาเทคโนโลย และแพลตฟอรม เพอใชขอมลจานวนมาก จากสอออนไลนอยางเปน

ระบบ และสามารถจาแนก วเคราะหขอมลดวยระบบคอมพวเตอร เพอเปนการชวยแบงเบาภาระการ

ทางานของทมงาน และไดขอมลทประมวลผลไดในจานวนมากและเชงลกมากขน

28 Big Data คอขอมลจานวนมาก และการนา Big data มาใช คอเทคนค หรอเทคโนโลยในการวเคราะห เอาคณคา

ออกมาจากขอมลขนาดใหญ โดย Big Data มองคประกอบสาคญคอ Volume ปรมาณของขอมลจะมากมายมหาศาล

Velocity หรอความเรว คอขอมลทเปลยนแปลงตลอดเวลา โดยขอมลนนจะมคาในเวลา ณ จดนน และจดหมดคาเมอ

เวลาผานไป การนาเอาขอมลชนดนมาใชตองมการประมวลผลทรวดเรวทนตอเหนการณ และVariety หรอความ

หลากหลาย ขอมลทมความหลากหลายทางโครงสราง ทาใหไมสามารถทจะจดเกบหรอแยกหมวดหมไดตามทตองการ

หรอมรายละเอยดปลกยอย หรอรปแบบในการจดการขอมลทเพมมากขนตามขนาดของขอมล

| 120

5.1.3) หลกทสาม มระบบการวเคราะหเนอหาสอออนไลนอยางรเทาทน ขอมลจากสอออนไลนม

การสรางเนอหาเพอเปาหมายการสอสารบางอยางและเพอบางกลมเสมอ การฝกทกษะสงเคราะหบรบท

ของเรองเพอหาความเชอมโยงและเขาใจการกาหนดวาระขาวสารทแฝงมาในขอมลจากสอออนไลนจะทา

ใหลดความผดพลาด และ ไมตกเปนเครองมอของกลมเคลอนไหวหรอขอมลทหวงประโยชนบางอยาง

จากสงคม

5.1.4) หลกทส พฒนาการตงโจทยเพอระดมขอมล เนนชองทางการมสวนรวมและแพลตฟอรม

ทจะนาเสนอ เพอใหผท เขามามสวนรวมนนเกดความรสกวาเปนสวนหนงของกระบวนการ

5.1.5) หลกทหา การพฒนาเครอขาย กาหนดบทบาท และสรางมาตรฐานการทางานทงจากสอ

และผใชสอใหเปนมาตรฐานเดยวกน

5.1.6) หลกทหก มการใหรางวล (Incentive) เพอกระตนความตองการมสวนรวมในการใหขอมล

เชน การใหพนทนาเสนอผลงาน หรอ การสรางความรสกเปนสวนหนงของกระบวนการ ดวยการรบฟง

และใชประโยชนจากขอมลของผรบสารทสงเขามาอยางประจกษชด และทสาคญคอ ควรสรางชมชนของ

ผรบสารทกองบรรณาธการมสวนรวมในการปฏสมพนธดวยอยางสมาเสมอ

5.1.7) หลกทเจด รปแบบการนาไปใช ตองพฒนาการเลาเรอง พฒนาประเดน เพอให “นาหนา

สอออนไลน” และเปนทพงของสงคมในการอธบาย และหาทางออกของประเดน

5.1.8) หลกทแปด ความถกตอง ความโปรงใสในการได มา และนาไปใช ความสม ดลของขอมล

ความนาเชอถอ การไมละเมด และสรางคณคาตอการพฒนาสงคมดวยการตอยอด เจาะลก และหาขอมล

วเคราะหเพมเตม

| 121

5.2 การสรางหลกเกณฑมาตรฐานในการเลอกใชขอมลจากสอออนไลน

การเลอกใชขอมลจากสอออนไลนมหลกทใชในการพจารณาคอ หลกคณคาขาวในเชงผลกระทบ

และหลกในการนาขอม ลไปใชใหเกดประโยชนตอ สงคม ควบคไปกบการเลอกเรองทอยในความสนใจ

ของคน แตตองคานงวา ไมใชวาขอมลจากสอออนไลนทกชนควรนาเสนอผานหนาจอโ ทรทศน หรอ สอ

กระแสหลก ทงน สามารถสรปหลกในการพจารณาคณคาของสอออนไลนสาหรบการรายงานขาวไดดงน

5.2.1) UGC ควรเปนเรองทใกลตวคนในสงคม สามารถเปนตวแทน หรอตวอยางของประเดนท

จะสะทอนใหสงคมเขาใจ ระมดระวง เตอน อธบาย หรอ กระตนพฤตกรรมการมสวนรวมเพอแกไข

หาทางออกของปญหารวมกน

5.2.2) UGC ควรเปนเรองทเชอมโยงกบประโยชนสาธารณะได ถานาเสนอแลวสามารถอธบาย

ขยายความสการแกไขปญหา รวมไปถงใชประโยชนใหเกดการมสวนรวมจากสงคมเพอขบเคลอน

ประเดนสการเปลยนแปลงหรอพฒนาได

5.2.3) UGC ประเภทเพอสรางความบนเทง เชน นามาใชเพอสรางความขาขน และสสนของ

รายการขาว ควรพจารณาวา ตองไมละเมดสทธความเปนมนษยของคน เชน ไมลอเลยนการใชภาษา

ภาษาถน ชาตพนธ และเพศสภาพทแตกตาง

5.2.4) UGC ทอาจผลกระทบเชงลบตอผทเกยวของ และไมเปนประโยชนตอสวนรวม ไมควร

เลอกมานาเสนอ

นอกจากนน ยงมรายละเอยดของขอมลจากสอออนไลนทมเนอหาทไมพงประสงคและเปน

เนอหาทพงระวงเปนพเศษในการเลอกมานาเสนอ ซงเปนเนอหาท มผลตอการรบรท ไมเหมาะสมของ

ผรบสาร อนจะสงผลตอทศนคต วธคด และการแสดงออกตอผอนในสงคม ประกอบดวยเนอหา

ดงตอไปน

| 122

จากตวอยางการใชขอมลจากสอออนไลนทผดจรยธรรมในบทท 3 สรปเปนประเภทเนอหาทไม

พงประสงคได ดงน

| 123

การพจารณาเนอหาทพงระวงขางตน ในเชงจรยธรรมและจรรยาบรรณสอ หากขอมลจากสอ

ออนไลนทมเนอหาพงระวงไมมคณคาเชงขาวทจะแกปญหา หรอ สรางความเปลยนแปลง ในสงคม

แตกลบทาใหเกดผลเสยตอผอยในเนอหา และอาจทาใหเกดพฤตกรรมลอกเลยนแบบ สอไมควรนาเสนอ

และควรพจารณาหลกทางกฎหมายควบคกน โดยมหลกเกณฑพจารณาเพมเตมประกอบ ดงน

1) หากคลปมความรนแรงและอ นาจาร ไมควรนาเสนอ แตอาจใชการ ใชภาพนงจากคลป

นามาเซนเซอร ปดขอมลทไมเหมะสม เชน รปรางหนาตา ขอมลสวนบคคลทเชอมโยงบคคลในภาพ หรอ

คลปนน

2) ไมควรมการวนซาภาพและคลปทตอกยาความรนแรงในการนาเสนอ

3) ในกรณ UGC ทเปนการถายทอดสด บนสอสงคม เชน Facebook Live โดยมเนอหาทม

ความรนแรง เชน การทารายตวเอง ทะเลาะววาท ขมขน ไมสภาพ อนาจาร องคกรสอตองใชวจารณญาณ

คาดเดาเหตการณวาจะมทศทางในการพฒนาไปในทางทรนแรงยงขนหรอไม สงทควรทาคอ งดเวนการ

แชร หรอนาเสนอการถายทอดสดบนสอออนไลนทไมเหมาะสมไปใชในการรายงานขาว

4) การใชภาพทรนแรงหรออนาจาร ควรมการขนขอความเตอนถงความไมเหมาะสมของ

เนอหา และการใชวจารณญาณในการรบชม

5) หากสามารถอธบายเรองดวยการตดตอ ดดแปลง ทาเปนกราฟก การตน ภาพวาด

ทดแทนการใชภาพทรนแรงและอนาจารได ควรเลอกรปแบบการนาเสนออนแทนการใช UGC

6) ควรมการอธบายและใหบรบทของเรองราว เพอใหเกดความเขาใจตอประเดนมากกวา

แคนาเสนอวามอะไรเกดขนในเหตการณ

7) คานงถงการไมละเมดสทธสวนบคคล สทธมนษ ยชน ดวยการเลอกใชคา ภาษา

และรปแบบการนาเสนอทไมเปนการเหมารวม เชน การใชคาเรยกทตดส น หรอเหมารวมเปนกลม การ

ใชคาทกระตนความรสกเกลยดชงขดแยง (Hate Speech)

8) ตรวจสอบขอมลทไดรบมาหลายแหลงทมา และหาตนทางของขอมลใหเจอกอนนาเสนอ

หากไมสามารถระบทมา และยนยนได ตองไมนาเสนอเปนขาว

9) ควรไดรบอนญาตการนาเสนอจากผทอยในคลปและผทเกยวของ

10) เนอหาทอาจทาใหเกดความไมเหมาะสมตอการใชภาษา ไวยกรณทางภาษา การใชภาษา

ทลอแหลม สอความหมายในเชงลบ กาวราว ดหมน คาไมสภาพ ควรมการดดเสยงในการใชนาเสนอ

หรอใชเปนเพยงภาพ insert ประกอบการบรรยาย โดยไมปลอยเสยงจากเหตการณจรง

11) ควรมการนาเสนอมมมองจากทกฝายในครงเดยวกน เพอใหลดความเปนอคตตอการ

รบขอมล และเคารพสทธของผทเกยวของกบเรอง

| 124

ตวอยางกรณศกษาการพจารณาเนอหาทไมพงประสงค

ตวอยางกรณศกษาน สะทอนการ ละเมดสทธสวนบคคลและสทธมนษยชน ซงเปนการใชขอมล

จากสอออนไลนทพบปญหาจรยธรรมบอยครงตามทไดมการวเคราะหตวอยางในบทท 3 สวนในบทน ม

กรณศกษาเพมเตมพรอมแนวทางปฏบตเบองตนในการเลอกใชขอมลจากสอออนไลน

สทธของความ

หลากหลายทางเพศ

กรณทตารวจแตงงาน

กบเพศเดยวกน

แนวทางการพจารณา เมอนาเสนอแลว ตารวจถกละเมดสทธสวนบคคล

ถกตรวจสอบจากตนสงกดโดยไมใชความผดทางวนย และสงคมไมได

ประโยชน จากการนาเสนอขาวน

แนวทางปฏบต สอไมควรนา UGC เรองดงกลาวมาเสนอเปนขาว แมจะ

เปนกระแสความสนใจบนโลกออนไลน กใหเปนเรองการแลกเปลยน

ความเหนบนออนไลนไป หากสอตองการนาเสนอประเดน อาจตอยอด

ประเดนในเชงบวกของความหลากหลายทางเพศในอาชพ เปนตน

กรณการทารายรางกาย

เชน สามทารายภรรยา

แนวทางการพจารณา

- ประเดนเรองการละเมดสทธสวนบคคล โดยจะเกดผลตอเนองตอผอยใน

คลปอยางไร

- หากนาเสนอแลวจะนาไปสการชวยเหลอไดหรอไม

- พจารณาตาม พ.ร.บ.คมครองผถกกระทาดวยความรนแรงในครอบครว

ป 2550 ทระบในมาตรา 9 วา เมอมการแจงตอเจาหนาทตารวจ หามมให

ผใดลงพมพ โฆษณา หรอเผยแพรตอสาธารณชนดวยวธใด ๆ ซงภาพ

เรองราว หรอขอมลใด ๆ อนนาจะทาใหเกดความเสยหายแกผกระทาความ

รนแรงในครอบครวหรอผถกกระทาดวยความรนแรงในครอบครวในคด

แนวทางปฏบต การนาเสนอตองปกปดตวตนและขอมลสวนตวของผอยใน

คลป และผทเกยวของ เพอไมใหสามารถเชอมโยงตวตนได การเบลอภาพ

การเลอกใชมมกลองจากคลป การนาเสนอโดยใหบรบทประกอบการ

รายงานขาวเพอสะทอนปญหาในสงคม

กรณคลปอบตเหต แนวทางการพจารณา ปจจยเรองของการละเมดสทธของผเสยชวต

ครอบครวของผเสยหาย ภาพลกษณะใดทจะไมละเมดในการนาเสนอ

ปจจยเรองความรนแรงความสยอดสยอง นากลว ทมผลตอความคด

ความรสก และการหลอหลอมรสนยมของสงคม

แนวทางปฏบต ไมเลอกคลปทมความรนแรงในลกษณะทเหนศพ เลอด

หรอภาพขณะเกดอบตเหตทมผล ตอความรสกของผชม หรอ เลอกใชการ

ทากราฟกประกอบการอธบายเหตการณแทน การนาเสนอคลปอบตเหต

ไมควรวนภาพซาหลายรอบในการรายงานขาว

| 125

5.3 การสรางมาตรฐานในกระบวนการหาขอมลจากสอออนไลน

ภาพท 51 แสดงกระบวนการในการหาขอมลจากสอออนไลน

| 126

5.3.1) กระบวนการหาขอมลจากสอออนไลน

กระบวนการหาขอมลจากสอออนไลนทาได 2 ลกษณะ คอ

5.3.1.1) การระดมขอมลและและหาขอมลจากสอออนไลน (Crowdsourcing &

Monitoring) สามารถ ใชในกระบวนการรายงานขาวเปนประจารายวน ใชกบเหตการณขาวดวน

(Breaking News) ทตองการขอมลจากพนท และใชในกรณประเดนเฉพาะทตองการขอมลจานวนมาก

5.3.1.2) สรางการมสวนรวมระหวางผรบสารและกองบรรณาธการขาว (Participatory

Journalism) ซงเหมาะกบการ ทาขาวเชงสบสวน ขาวเชงลก และขาววารสารศาสตรเชงขอมล (Data

Journalism) ทตองการการมสวนรวมจากสงคม

ทงนในการดาเนนการทง 2 ลกษณะตองมการออกแบบการสอสารอยางเปนระบบ ประกอบดวย

การทาความรจกชมชนออนไลน และเปนสมาชกในชมชนเหลานน มปฏสมพนธกบชมชนออนไลนอยาง

ตอเนอง ตองรแหลงขอมล และรวธการปฏสมพนธเพอใหไดขอมล และขยายแหลงขอมล ใหหลากหลาย

รวมถง มกระบวนการวเคราะห ความเชอมโยงของขอมล และบรบทของสถานการณดวย โดยตองอาศย

ทงการใชเทคโนโลย และการใชความสามารถของทมงานทเขาใจประเดนขอมลขาวสาร

การสรางมาตรฐานคอ การกาหนดแนวทางในการปฏบตการหาขอมลจากสอออนไลนทงสอง

ลกษณะใหเปนแนวทางททมงานในทกสวนของกองบรรณาธการเขาใจและปฏบตในทศทางเดยวกน

มอปกรณ เครองมอ และแนวปฏบตตอเรองทมความออนไหวเพอประกอบในการพจารณาดวยมาตรฐาน

คดเดยวกนทงองคกร

การสรางเครอขาย การสรางชมชน และเปนสวนหนงของชมชนตาง ๆ เปนหลกสาคญใน

กระบวนการระดมขอมลขอมลจากสอออนไลนหากเปนการสรางชมชนและเครอขายเอง สามารถ

ปฏสมพนธ ทาความเขาใจ กาหนดบทบาท สรางโจทยการหาขอมลและทางานรวมกน แล ะพฒนา

กระบวนการอบรม ซงจะนาไปสการสรางระบบ “นกขาวพลเมอง” ทมสวนรวมกบองคกรสอ

ทงน หวใจของการหาขอมลจากสอออนไลน คอ ความถกตองและนาเชอถอ มกระบวนการ

ตรวจสอบขอมล ความโปรงใส ตองชแจงใหชด วาตองการอะไร นามาใชทาอะไร การระบทมาใหชดเจน

ความสมดลของขอมล ตองมการหาขอมลทรอบดาน และการไมละเมด ตองคดถงหลกสทธ จรยธรรม

และมการคยกบเจาของ UGC กอนนามาใชเสมอ

| 127

5.3.2) กระบวนการตองมทมงานทรบผดชอบหนาทเฉพาะ

การสรางมาตรฐานในการใช UGC ควรมทมงานเฉพาะทรบผดชอบในการบรหารจดการขอมล

จากผใชสอ เพราะขอมลมจานวนมาก ถาใหผส อขาว บรรณาธการ หรอ โปรดวเซอรตดสนใจเองทงหมด

ในการเลอกใช บางครงวจารณญาณอาจไมตอบโจทยความถกตองเสมอไป เพราะขอมลจาก สอออนไลน

มความหลากหลาย และมเปาหมายในการสอสารหลากรปแบบ ทมงานเฉพาะททาหนาทจะ สามารถใช

เวลาและเทคโนโลยในการตรวจสอบขอมลไดรอบคอบกวาทาเพยงลาพงคนเดยว ซงจะ ชวยทาใหองคกร

สอมกระบวนการทไดมาตรฐาน และปองกนความผดพลาดทางจรยธรรมไดมากขน

ทมงานเฉพาะน อาจเปนทมงานเลก ๆ ในกองบรรณาธการ หรอ เปนคนทางานสวนหนงจากทม

ดจทลและสอใหมขององคกรสอ โดยอาจโยกยายทมงานเดมมาทา หรอ สรางโครงสรางทมงานใหม กได

แลวแตความเหมาะสมของแตละองคกร โดยทมเฉพาะนควรมคณสมบตและหนาทรบผดชอบ ดงน

5.3.2.1) สามารถทางานใกลชดกบกองบรรณาธการ และฝายผลต เพอออกแบบการ

สอสารและการใชประโยชนจากขอมลรวมกนได

5.3.2.2) มความเขาใจเรองการใชเทคโนโลยแพลตฟอรมตาง ๆ เพอเขาถงขอมล

5.3.2.3) มเขาใจเรองเครอขาย การปฏสมพนธ และการแลกเปลยนเพอใหไดขอมล

รวมถงกระตนการมสวนรวมจากคนกลมตาง ๆ ได

5.3.2.4) มความรและ บรบท ขอมล และเขาใจวธในการหา ขอมลเพมเตมเพอ

ประกอบการจดระบบขอมลและตรวจสอบเนอหาทไดจากสอออนไลน

5.3.2.5) มหนาทในการคนหาขอมล ปฏสมพนธและสรางเครอขายชมชน

5.3.2.6) มหนาทในการรวบรวม จาแนกประเภท ตรวจสอบขอมล

5.3.2.7) มหนาทหาประเดนใหม ๆ ในการสรางการมสวนรวม และออกแบบเนอหาทใ ช

ประโยชนจากขอมลจากสอออนไลนได

| 128

5.3.3) แนวปฏบตในกระบวนการหาขอมลจากสอออนไลน

ในกระบวนการหาขอมลจากสอออนไลน ดวย การมอนเตอรขอมล และการระดมขอมล

(Crowdsource) ควรมหลกเกณฑเปนมาตรฐานในการปฏบตงาน ดงน

28

29ภาพท 52 หลกในการหาขอมลจากสอออนไลน

การวางแผนและออกแบบกระบวนการหาขอมลจากสอออนไลน มหลกสาคญคอ ขอมลท

ตองการควรมประโยชนตอการรายงานขาวใหเกดความเขาใจและอธบายเรองราวไดชดเจน (ยกเวนใน

กรณทตองการขอมลจากสอออนไลนเพอสรางสสนใหรายการขาว กตองเลอกใหเหมาะสมกบกลมผรบสาร)

โดยมหลกในการออกแบบกระบวนการหาขอมลจากสอออนไลน ดงน

WHAT จะระดมขอมลอะไรจากผรบสาร – การระดมขอมลจากสอออนไลนจาเปนเมอการ

รายงานขาวนนตองการ ขอมลทมจานวนมาก รวบรวมขอมลทกระจดกระจาย ตองการเขาถงขอมลทอย

29Engagement การสรางความผกพนทเกดขนจากการสอสารและการตดตามของผคน Engagement ยงใชพดถงการ

วดระดบการปฏสมพนธ ความสมพนธ และการมสวนรวมของผรบสารตอเนอหาขอมลตางๆ อาท การ Like,

Comment, Share ขอมลบนเฟซบค 30Trending บนสอออนไลน คอ ประเดน หรอ เรอง ทกาลงไดรบความนยม โดยในสอสงคมประเภทตางๆ จะมการจด

ความนยมของเนอหา หรอ ประเดนทคนกาลงสนใจเพอเปนทางเลอกในการตดตามขอมลจากแพลตฟอรมตางๆ อาท

Google มเครองมอชอวา Google Trends ชวยในการวเคราะหแนวโนมการคนหาคาตางๆ เพอดระดบและแนวโนม

ความสนใจตอคาทใชคนหาในชวงเวลาตาง ๆหรอบนทวตเตอรม Trending Topic บนทวตเตอรและเฟซบค คอ การจด

อนดบสงทกาลงไดรบความนยม หรอพดถงมากๆ ในชวงเวลาหนง แพลตฟอรม Trendsmap ของ YouTube เปน

เครองมอบอกความนยมในการชมวดโอในแตละพนท

29

30

| 129

ในพนทซงสอมวลชน เขาไมถง มองหาขอมลทผส อขาวไมรมากอน และขอมลท เปนเหตการณดวน ซง

ตองการขอมลจากผอยในเหตการณ หากมกระบวนการรวบรวมขอมลทเปนมาตรฐาน จะทาใหไดขอมล

จานวนมากและมความหลากหลายในระยะเวลาทส น โดยไมตองลงทนสง และไมตองใหทมงานลงพนท

ในทกพนท แตไดผลเชงคณภาพ

ดงนน การออกแบบกระบวนการระดมขอมลตองมเปาหมายของสงทตองการ รวบรวม และแจง

ความจานงขอความรวมมอจากเครอขายใหชดเจน และทมงานตองตงกรอบในการคดกรองขอมล เพอให

ไดขอมลทมคณภาพและตรงกบประเดนทตองการสอสาร

WHO จะระดมขอมลจากใครไดบาง – ในการออกแบบกระบวนการหาขอมลจากสอออนไลน

องคกรสอตองเขาใจชมชนออนไลนกลมตาง ๆ รวธการในการสรางชมชน กระตนการแลกเปลยนความเหน

และขอมลของคนในชมชนใหตรงกบเรองทตองการระดมขอมล

ผทบรหารจดการชมชนออนไลนตองเขาใจประเภทของผทเผยแพรขอมลอยบนสอออนไลน

เพราะคนทแตกตางกน มผลตอความนาเชอถอของขอมล ทจะเลอกมาใช โดยลกษณะของผทเผยแพร

ขอมลบนสอออนไลน ประกอบดวย

- เปนผมประสบการณเอง

- เปนพยาน หรอผเกยวของไดฟงเรองราวและนามาถายทอดตอ

- เปนเพยงผอยในเหตการณทอาจไดขอมลเพยงบางสวน

- เปนผนาขอมลหรอวตถดบจากคนอนมาประกอบสรางเพอนาเสนอตอผอน

- เปนผทอยบนโลกออนไลนและสงตอขอมลมาโดยอาจรทมาหรอไมกได

นอกจากน การพจารณาเลอกกลมคนในการระดมขอมลตองมความรอบคอบและตรวจสอบ

ขอมลทไดมาเสมอ และไมควรเลอกปฏสมพนธกบกลมชมชนออนไลนเพยงกลมเดยว แตควร คนหาจาก

กลมทแตกตาง หรอกลมทมความรความชานาญเฉพาะเพอใหไดมมมองทหลากหลาย

การระดมขอมลตองมกระบวนการหา คดเลอก และเปนสมาชกอยในกลมชมชนและแพลตฟอรม

ตาง ๆ อยางตอเนอง เพอเขาใจบรบทและเปาหมายในการสอสารของแตละกลม และสรางความสมพนธ

ทมความนาเชอถอตอกน

| 130

กรณศกษาและแนวทางปฏบตในการหาขอมล

กรณศกษา

เหตการณ

ฉกเฉน

อบตเหต

ภยพบต

แนวทางปฏบต

• มอนเตอรขอมลจากสอสงคมออนไลน โดยใชเครองมอ อาท Tweetdeck, Google

Trends การตรวจสอบขอมลจากใน Hashtag และ Webboard

• ระดมขอมล สอบถามเครอขายทเกยวของ เพอใหแนใจวามเหตการณเกดขนจรง

กอนนาเสนอ

• รวบรวมขอมลทได จดลาดบเวลา ตรวจสอบความถกตองหาคาตอบอธบายขอ

สงสยตอขอมล จากชองทางตาง ๆ

• เขาถงเจาของขอมล UGC ใหเรวทสด เพอตรวจสอบขอมลและขอใช UGC

• ระวงภาพ/คลป ทมเนอหาทไมเหมาะสม "รสนยม" การนาเสนอตองม คอการไมทา

ใหคนรสกโกรธ ขดแยง กลว สยดสยอง เศรา จากการรบเนอหานน

• อานขอความการแสดงความคดเหน เพราะอาจมคนชวยตรวจสอบขอมลอยและทา

ใหเราเหนมตของขอมลทเพมขนกอนนาเสนอ

• สบคนตามชวงเวลา และสถานท ใหลาดบเหตการณได และหาบรบทของเรองใน

การนาเสนอได

• ขอมลทควรมองหา คอขอมลลบ ขอมลเฉพาะ ขอมลเชงลกเกยวกบเหตการณ

พยานทอยในเหตการณภาพคลปเกยวกบเหตการณคนทมประสบการณ หรอความ

เชยวชาญทจะอธบายบรบทของเรองได

ตวอยาง Best Practice

กรณเครองบน MH17 ของสายการบนมาเลเซยแอรไลนหายไป สอตางประเทศใช

การระดมขอมล และมอนเตอรขอมลบนสอสงคม เพอนามาตรวจสอบและลาดบ

เหตการณ เพอยนยนในการนาเสนอ

กรณพายไอรนถลมฝงตะวนออกของอเมรกา

New York Times ใชการแชรภาพพาย และเหตการณทกรปแบบผาน Instagram

นอกจากนยงไดพฒนาเวบไซตเพอรวบรวมคอนเทนตทเกยวของกบเหตการณพาย

นนขนมาเรยกวา Instacane และมการใช hashtag #instacane เพอหารปทเกยวกบ

พายจาก twitter เพอมารวมไวบนเวบไซตดวย สงทไดคอ การเลาเรองดวยภาพท

รวบรวมมาจากทกทศทกทางและจากคนตาง ๆ ทอยในเหตการณ มมมองจาก

เหตการณพายทเกดขน ถกเลาผานสายตาและรปภาพของคนทหลากหลาย ทาใหม

เรองราวทแตกตาง

| 131


การทาขาว

เชงสบสวน

ตรวจสอบเรอง

ทมเงอนงา


• สรางเครอขาย มชมชนทมปฏสมพนธดวยทหลากหลาย เพอเขาถงขอมลท

แตกตาง ขอมล “เชงลก” จากคนทเกยวของ

• มอนเตอรขอมล การแสดงความคดเหน กระท และโพสตทเกยวของ

• รวบรวม จาแนก หาความเชอมโยงของคนทเปนเจาของขอมลกบเรอง หาความ

เชอมโยงเครอขายของการแชรขอมล

(อาจใชการทา 29

3031Data mining และเครองมอ Big Data มาชวย)

• หาขอมลโดยตงขอสงสย บอกกบเครอขายวากาลงทาอะไร และตองการไดขอมล

อะไร

• อยาประเมนคนในโลกออนไลนวาจะไมใหขอมล ใหเชอวาม 30

3132Active Citizen และ

มคนตองการใหขอมลเรา

• สรางความเชอมนกบคนทตดตามวาการใหขอมล จะถกใชอยางเปนประโยชน และ

โปรงใส รวมถงปกปองผใหขอมล

• ตรวจสอบขอมลอยางเปนระบบตามหลกการ และจรยธรรมในการทาขาว

• นาเสนออยางรอบดาน ใหขอมล และบรบทเพมเตมประกอบเพอใหขาวสมบรณ

ทสด


คดของชายทประทวง G20 ทลอนดอนตายโดยหลงจากการทา crowdsource ขอมล

พบวา เขาถกฆาตกรรมโดยตารวจ กรณน นกขาวของ The Guardian เกบขอมล

จากทวตเตอรและผทตดตามเขา โดยบอกวาเขากาลงหาคาตอบเรองน เขามอนเตอร

ขอมล และไดขอมลทสงมาใหกบเขาผานทวตเตอร ตรวจสอบขอมล และพดคยกบ

ผใหขอมลเหลานน ใชเวลาประมาณ 1 สปดาห ทาใหเขาไดหลกฐานและพยานท

หนกแนนยนยนเหตการณทเกดขน และตแผเรองนเปนขาว ทาใหสงคมไดรบร

เหตการณทเกดขนจรง การใช UGC ในการรายงานคอขอมลทไดจากทวตเตอรและ

การหาขอมลเพมเตมเพอใหสมบรณ

31Data Mining คอ การทาเหมองขอมล หรออาจจะเรยกวา การคนหาความรในฐานขอมล เปนเทคนคเพอคนหา

รปแบบ (pattern) ของจากขอมลจานวนมหาศาลโดยอตโนมต โดยใชข นตอนวธจากวชาสถต เพอคนหารปแบบ

แนวทาง และความสมพนธทซอนอยในชดขอมลนน โดยอาศยหลกสถต การรจา การเรยนรของเครอง และหลก

คณตศาสตร สงทไดจากการทา Data Mining คอ แสดงความสมพนธของเหตการณหรอวตถ ระบประเภทของวตถจาก

คณสมบต แบงขอมลทมลกษณะคลายกนออกเปนก ลม และสรางภาพคอมพวเตอรกราฟกทสามารถนาเสนอขอมล

มากมายอยางครบถวนแทนการใชขอความนาเสนอ 32Active Citizen คอคนทมความรบผดชอบตอสงคม มบทบาทในชมชนมจตอาสา (กระทาสงตางๆ โดยไมหวง

ผลตอบแทนแกตนเอง) และจตสาธารณะ (มจตทเหนแกประโยชนของสงคมเปนหลก) ศรทธา ในการรไซเคลทรพยากร

เพอถนอมสงแวดลอม รกสนตภาพ รวมบรจาคทรพยากรเพราะตระหนกดวาเปนความรบผดชอบของตน

| 132


การเลอกตง


• สรางความรวมมอกบกลมตาง ๆ ในสงคม

• มพนทในการรวบรวม UGC เพอนาเสนอ

• มการตรวจสอบขอมลอยางรอบดาน เพอไมใหเกดอคต เรองเปนเครองมอทาง

การเมองของฝายใด

• สงเสรมใหพลเมองมสวนรวมในการใหขอมล

• มการจดหมวดหมของขอมลในการนาเสนอ และอธบายบรบทเชอมโยงประกอบ


โปรเจค OffTheBus ของ Huffington Post ในการรวบรวมความคดเหนของคนจาก

ทกฝายตอการเลอกตงประธานาธบดสหรฐเมอป 2008 เพอใชประกอบการรายงาน

ขาวการเลอกตง แพลตฟอรมนใหนกขาวพลเมองรวมกน รายงานขาวเกยวกบการ

เลอกตง และสงเขามาให เพอใหเกดมมมองทแตกตางของการแสดงความคดเหน

และใหขอมล ประกอบการตดสนใจในการเลอกตง

จากกรณศกษาจะเหนวา ประโยชนของการใชขอมลจากสอออนไลนอยางมระบบ สามารถใชกบ

งานขาวทตองการความรวดเรว ขาวท อยในความสนใจ และ ขาวท มผลกระทบตอสงคม ดงนน ควร

สงเสรมใหมการพฒนาเครองมอและแพลตฟอรมในการระดมขอมลจากสอออนไลน

การทางานรวม กบผพฒนาเทคโนโลย และซอฟตแวรในการพฒนาเครองมอและแพลตฟอร มท

ชวยในการหาขอมล จาแนกจดระบบ วเคราะหและประมวลผลขอมล จะชวยเพ มประสทธภาพในการใช

ประโยชนและตรวจสอบขอมลจากสอออนไลนได เครองมอและแพลตฟอรมทพฒนาอาจเปนขององคกร

สอเอง หรอเปนชองทางทสรางขนเพอใหคนทวไปเขาไปใชพนท และสอเขาไปรวมชมชนบน

แพลตฟอรมนน ๆ เพอสบคนขอมล

ตวอยางเชน31

3233Groundsource.co เปนแพลตฟอรมทออกแบบใหใชไดสะดวกผานมอถอ ในการ

สรางชมชน เพอรวมผคนใหมาแลกเปลยนขอมล กน สอมวลชนสามารถตงประเดนและมอนเตอรขอมล

จากคนเพอนามาใชประโยชนได เชน 32

3334สานกขาว ProPublica เคยใชแพลตฟอรม นในการทาขาวเจาะ

33Groundsource.co เวบไซต https://www.groundsource.co/ ตวอยางแพลตฟอรมการใชระดมขอมลและสรางชมชน

ออนไลน 3410 The Rent Racket: How landlords sidestep tenant protections in New York City. Retrieved from

https://www.propublica.org/series/the-rent-racket

| 133

ตรวจสอบการละเมดการควบคม อตราคาเชาทในกรงนวยอรก สหรฐอเมรกา โดยใหคนมารวม โพสต

ประสบการณเกยวกบประเดน

แพลตฟอรม 33

34CrowdVoice.by เครองมอ crowdsource ทเนนการรวบรวมขอมลการ

เคลอนไหวทางสงคม (Social Movement) จากทวโลก ผใชงานสามารถรวบรวมขอมล และตดตามการ

เคลอนไหวทางสงคมไดจากทวโลก และแพลตฟอรมยงสรางระ บบของการรวมกนตรวจสอบขอมล โดย

ใชเครอขายของคนทใชงานแพลตฟอรมในการรวมกนตรวจสอบขอมล เกยวกบการเคลอนไหวทางสงคม

ในมตตาง ๆ ซงสอมวลชนสามารถมอนเตอร และรวมตรวจสอบขอมล กบคนจานวนมาก ในประเดนการ

เคลอนไหวทางสงคมได

CrowdVoice.by เวบไซต https://crowdvoice.by/ ตวอยางแพลตฟอรมการใชระดมขอมลและสรางชมชนออนไลน

| 134

5.4 การสรางมาตรฐานในการตรวจสอบขอมลจากสอออนไลน

การสรางมาตรฐานในการตรวจสอบขอมลจากสอออนไลน คอ การมเกณฑในการตดสนใจตอ

ความนาเชอถอของขอมล และการสรางกระบวนการในการตรวจสอบขอมลเพอปองกนความผดพลาดใน

การนาขอมลมาใชนาเสนอในการรายงานขาว หลกมาตรฐานในการตรวจสอบขอมล มดงน

5.4.1) ใหตงขอสงสยตอความเปนไปไดของขอมลเสมอ

การตรวจสอบขอมลจากสอออนไลนตองเรมจากการ “ตงขอสงสย ” โดยตงคาถามเกยวกบทก

ขอมลในคลป ภาพ และเรองราวทไดจากสอออนไลน โดยพจารณาถงความเปนไปไดของขอมลเสมอ

และตองรวาขอมลทกอยาง มการ “ประกอบสราง” ได จงตองหาขอผดปกต และคาอธบายตอขอสงสยให

ได ถามจดทไมสามารถอธบายได ยงไมควรนา ไปเสนอในรายงานขาว ทงน พนฐานของการตงขอสงสย

เพอตรวจสอบขอมล มดงน

5.4.1.1) แตละองคกรตองสราง "กระบวนการ " และ "แผนงาน" สาหรบการตรวจสอบ

ขอมลเปนแนวปฏบตในสถานการณตาง ๆ

5.4.1.2) การตรวจสอบขอมลตองตรวจสอบทงแหลงทมาและตวเนอหา แ มทมาอาจ

นาเชอถอกยงตองตรวจสอบ แมเนอหาคนสนใจและดนาเชอถอ กยงตองตงขอสงสย

5.4.1.3) ตองรอารมณ เบองหลง และความเชอมโยงของคนและขอมล เพอแยกเนอหาท

มเปาหมายเฉพาะเพอกลมหรอการป นประเดนในสงคมออกจากเนอหาทควรใชในขาว เ พอสอไมตกเปน

เครองมอหาประโยชนของใคร

5.4.1.4) ตองกลาตงคาถามกบเจาของขอมลเพอตรวจสอบความนาเชอถอของแหลงทมา

5.4.1.5) การตรวจสอบตองทา จากหลายแหลง และหลายชองทาง ดวยวธการหลายวธ

เพอใหม "คาอธบาย" ตอสงทสงสย และมเหตผลสนบสนนขอมลมากทสด

5.4.1.6) เขาใจบรบททเกยวของ ลาดบเหตการณ ลาดบเรองใหได

5.4.1.7) ควรมความรวมมอกบคน ชมชน และผเชยวชาญในการตรวจสอบขอมล

5.4.1.8) อยาอคตตอขอมล อยาปกใจเชอเพราะตรงกบความคด อยาใชอารมณของเรา

ในการตดสน

| 135

5.4.2) หาตนตอและแหลงทมาของขอมล

เมอไดขอมลขอมลจากสอออนไลนมาตอง สบคนดจดเรมตนแรกของการเผยแพรขอมลนน

เชน โพสตครงแรก หรอ คนแรกทเปนคนโพสต แตตองพงระลกเสมอวา ตนทางแรกทมคนแชรหรอ

นามาบอกตอจานวนมาก อาจใชหรอไมใชเจาของ หรอ ผทเกยวของโดยตรงกได ดงนน ตองมการ

สบคนเพมเตม วธการสบคนหาตนตอขอมลทาได ดงน

5.4.2.1) ตรวจสอบความนาเชอถอของบญชรายชอ (Account) เชน ไดรบการยนยน

ความนาเชอถอของบญชรายชอโดยแพลตฟอรมเฟซบคแ ละทวตเตอร ตรวจสอบขอมลยอนหลงในการ

โพสตของบคคลนนบนสอสงคม และวเคราะหเครอขาย เพอน และผตดตามวาเปนกลมคนใด เพอด

ความเชอมโยง และความนาเชอถอ

5.4.2.2) สบคนจากหลายแพลตฟอรมสอสงคม เพอหาวาขอมลทคลาย หรอใกลเคยงกน

มปรากฏอยทใดบาง

5.4.2.3) ยอนดตามลาดบเวลาทปรากฏขอมล หาจดเรมตนของการสงตอ และพฒนาการ

ของขอมลตามชวงเวลา

5.4.2.4) ตรวจสอบเวลาและสถานท เพอเชอมโยงกบขอมลของผโพสต

5.4.2.5) ตดตอเจาของขอมลทคดวาเปนตนทางเพอขอขอมลเพมเตม การพดคยตองตง

ขอสงสย และกลาตงคาถามเพอตรวจสอบความเปนเจาของ และเปาหมายในการเผยแพรขอมลนน แต

ตองระวงไมใหเปนการคกคาม ไมสภาพ หรอละเมดสทธสวนบคคล

5.4.3) ตรวจสอบขอมลจากหลายแหลงและหลายวธ

องคประกอบดานเวลา สถานท และสภาพแวดลอมทเกยวของ มความสาคญตอความนาเชอถอ

ของขอมล การตรวจสอบภาพ คลป ขอมลและการแสดงความคดเหนตาง ๆ ตองใชทงเทคโนโลย และ

คนชวยในการตรวจสอบขอมลแบบ “หลายทศทาง” ดงน

| 136

5.4.3.1) ตรวจสอบภาพ /คลปดวยการ ใชเครองมอหรอแพลตฟอรมในการค นหาขอมล เชน

34

3535Google Image Search หรอ เวบไซตในการคนหาและตรวจสอบภาพ

36TinEye เพอดวาม

ภาพเหมอน ใกลเคยงจากทไหน เมอไร และเปนเหตการณเดยวกนหรอตางกน

5.4.3.2) ตรวจสอบองคประกอบในภาพและคลป เชน สงทอยในภาพมขอนาสงสย

หรอไม สงทอยในนนดเปนการจดวาง หรอ เปนเรองจรง สถานทกบสงท ปรากฏในภาพสอดคลองกน

หรอไม สภาพอากาศกบชวงเวลาท ปรากฏ ในภาพ /คลป หรอแมแต เสยง คาพด ภาษา สาเนยงทใช

มจดใดทดไมสมเหตผล หรอตองการคาอธบายเพมหรอไม

5.4.3.3) ขอมลของภาพถายดจทลถกเกบไวในลกษณะทเรยกวา 37

EXIF ซงสามารถใช

โปรแกรม Photoshop หรอเครองมอตรวจสอบ เพอเปดดขอมล ซงจะเหน เวล าทถายและกลองทใชถาย

ถาภาพจากมอถอ หรออปกรณทม GPS อาจพบตาแหนงทถายภาพ

5.4.3.4) สาหรบวดโอ ลองใชคาสาคญ (keyword) ทนาจะเกยวของกบคลปนน คนหา

ทงใน Google, YouTube, Vimeo และแพลตฟอรมทมการแชรคลปตาง ๆ

5.4.3.5) ใชเครองมอแปลภาษา เชน Google Translate หรอผเชยวชาญดานภาษาชวย

ระบความนาเชอถอของขอความ และเสยง

5.4.3.6) ตรวจสอบวา มการตดตอภาพ ปรบส ปรบแสง หรอ การตดตอ หรอไม

5.4.3.7) มผเชยวชาญดานตาง ๆ ทใหคาแนะนา อธบายขอสงสยได

35Google Image Search หรอการคนภาพบน Google (https://images.google.com/) เปนอกหนงบรการคนหาขอมล

ของ Google ทใชภาพแทนขอความในการคนหา ทาโดยใส url ของรปหรออปโหลดไฟลรปภาพทเรามอยเขาไป แคน

Google กจะแสดงผลการคนหาให 36Tineye (https://www.tineye.com/) เทคโนโลยคนหารปภาพบนอนเตอรเนตของบรษท Idée ในแคนนาดา โดยการ

คนหารปจะไมไดใช keyword แตจะทาในทางกลบกนคอคนหารปภาพจากรปภาพอกทหนง โดยเราสามารถจะอพ

โหลดรปภาพของเราขนไป หรอใสเพยง url ของรปนนๆ จากนน TinEye จะทาการคนหาเวบทมรปเหมอน หรอมการ

แกไขเชน ยอ/ขยาย เปลยนส ตดขอบ ทาขาวดา เพมลดแสง หรอแมแตรปทนาไป retouch อนๆ ได 37EXIF หรอ Exchangeable Image Files Format เปนคาตางๆ ของรปภาพทถายโดยกลอง ดจทล คา EXIF จะ

ประกอบไปดวย 4 หวขอใหญๆ ดงน 1 วนและเวลาทถายภาพ 2 คาตางๆ ของกลองทใชถายภาพ และ คาตางๆ ทใช

ในการถายภาพ เชน ความเรวของชดเตอร, ขนาดของรรบแสง, ความไวแสงของกลอง เปนตน 3 สถานททถายภาพ

โดยการใช GPS เปนตวรบคาสญญาณ แตยงไมเปนทแพรหลายนก 4 รายละเอยดของภาพ และ ลขสทธภาพ แตคา

ตางๆ ในกลมนยงไมเปนทนยมมากนก จะมเฉพาะในกลองถายภาพดจทล บางรนเทานน

| 137

5.4.3.8) เมอมการตดตอกบเจาของ อาจมการขอคลป หรอ ภาพอน ๆ เพมเต มท

เกยวของกบเนอหาเพอตรวจสอบความนาเชอถอ

5.4.3.9) ถาเปนขอมล จากสอออนไลน ทมความละเอยดออน สมเสยง มเนอหาทไม

เหมาะสม เชน ความรนแรง เรองสวนบคคล ควรคานงถงการปกปองตวตน สทธของทกคนทเกยวของ

5.4.3.10) ใชความรวมมอกบเครอขายและชมชนออนไลนตาง ๆ ในการตรวจสอบและ

ระดมหาขอมลเพมเตม

กรณศกษาแนวทางปฏบต

กรณศกษา ใน

เหตการณภาวะฉกเฉน

ความรนแรง ภยพบต

เมอมคนสงตอขอมลมา

ทางสอสงคม

กรณศกษา ใน

เหตการณภาวะฉกเฉน

ความรนแรง ภยพบต

เมอมคนสงตอขอมลมา

ทางสอสงคม

ตรวจสอบภาพโดยใช35

3638Google Image search หรอ

39TinEye

ตรวจสอบภาพ คลป โดยพจารณาจากองคประกอบ เชน อากาศ

สภาพแวดลอม สงของ ผคนในภาพ

ตรวจสอบขอมลกบผเชยวชาญ หนวยงานทรบผดชอบหรอเกยวของ

หาทมาของขอมล ตนตอ เจาของ UGC และตดตอสอบถามพดคย

บางเรองทมความออนไหวมากควรรอประกาศอยางเปนทางการ

สอไมควรแชรขอมลจากแหลงทมาบนสอออนไลนโดยไมผานการตรวจสอบ

ทมา และหาบรบทเพมเตม

อยาเชอบคคลทมชอเสยง เครอขายใกลชด แหลงขาว โดยไมตรวจสอบ

ขอมลอกครงกอน ตองสมภาษณแหลงขาว ผเชยวชาญ และผเกยวของ

ประกอบการนาเสนอ

อยาตนตระหนกกบขอมลทไดรบ และรายงานโดยไมใหคาอธบายเพราะจะ

ทาใหสงคมเกดความตนตระหนก

กรณศกษา คลป

เหตการณทสะทอนแค

บางมมของเรอง

หาทมาของคลป รวาตนทางคนโพสตคอใคร เปนผเหนเหตการณ ผ

เดอดรอน ผประกอบสรางเนอหา เพราะตนตอคลปมผลตอความนาเชอถอ

สบคนหาขอมลประกอบใหรอบดาน ดวยการใชกระบวนการ

Crowdsource ใหคนรวมกนตรวจสอบขอมล

38Google Image Search หรอการคนภาพบน Google (https://images.google.com/) เปนอกหนงบรการคนหาขอมล

ของ Google ทใชภาพแทนขอความในการคนหา ทาโดยใส url ของรปหรออปโหลดไฟลรปภาพทเรามอยเขาไป แคน

Google กจะแสดงผลการคนหาให 39Tineye (https://www.tineye.com/) เทคโนโลยคนหารปภาพบนอนเตอรเนตของบรษท Idée ในแคนนาดา โดยการ

คนหารปจะไมไดใช keyword แตจะทาในทางกลบกนคอคนหารปภาพจากรปภาพอกทหนง โดยเราสามารถจะอพ

โหลดรปภาพของเราขนไป หรอใสเพยง url ของรปนนๆ จากนน TinEye จะทาการคนหาเวบทมรปเหมอน หรอมการ

แกไขเชน ยอ/ขยาย เปลยนส ตดขอบ ทาขาวดา เพมลดแสง หรอแมแตรปทนาไป retouch อนๆ ได

| 138

หากพบขอมลทเกยวของหลายดาน ตองนามาตรวจสอบ หาความ

เชอมโยง และนาเสนอเปนลาดบเวลา เพออธบายเหตการณใหครบถวนมาก

ทสด

อยาปกใจเชอวาคลปนนคอทงหมดของเรอง ตองหาบรบททอธบายทมาท

ไปใหครบถวนรอบดานมากทสด

อยานาเสนอโดยตดสนผทอยในคลปหรอถกอางถง โดยไมมบรบทในการ

อธบาย

กรณศกษา คลปหรอ

ขอมลแนะนาวธการทา

สงตาง ๆ (HOW TO)

เชน การลดความอวน

รกษาโรค เปนตน

ตรวจสอบแหลงทมาของขอมลหลายแหลงทแตกตาง และตงขอสงสยเสมอ

วาเปนเรองของการโฆษณาและการตลาดหรอไม

ปรกษาผเชยวชาญเกยวกบเรองนนเพอตรวจสอบขอมล

ใชการระดมขอมลจากผรบสาร แลกเปลยนประสบการณเกยวกบประเดน

หยบนาไปเสนอขอมลโดยไมตรวจสอบและอธบาย

ระวงการนาเสนอ HOW TO ทอาจถกนาไปใชในทางทผด หรอโดยใชโดย

มจฉาชพ เชน การสะเดาะกลอนเปดประตรถยนต

ระวงการนาเสนอ HOW TO ทลอแหลมตอการนาไปใชในเรองทผด

ศลธรรม หรอ สรางคานยมทผด

| 139

ตวอยาง การตรวจสอบขอมล

กรณคลป เดกซเรยฮ โรชวยเดกผหญง ทมกระแสการแชรกนบนโลกออนไลนเมอป 2014 BBC

อธบายตวอยางของการ “ตงขอสงสย” ตอคลป กระบวนการในการตรวจสอบ ทาโดย

- ตรวจสอบองคประกอบในคลป ตงขอสงสย ทาไมมขอความตองการอสรภาพ ทาไม ปาย

ในเหตการณถกจดวางไวอยางจงใจเกนไป ถาอธบายไมได ใหตงขอสงสยวา ยงไมนาเชอถอ และไมใช

นาเสนอ

- สถานทคอท ใด ตองตรวจสอบหาความคลายคลงของพ นทวา เปนสถานทในพนท

สงครามในซเรยจรงหรอไม เมอหาสงยนยนไมได ตงเปนขอสงสยวา ยงไมนาเชอถอ

- ตรวจสอบเสยง สาเนยง พบวา มลกษณะของการบนทกเสยงและตดตอเพม ทาใหยง

ตองตงขอสงสยวาใชขอมลจากเหตการณจรงหรอไม

- ตรวจสอบการแสดงความคดเหนใตคลปใน YouTube และทมคนแชรกนไป มคนแสดง

ความเหน ตงขอสงสยวา เปนเหตการณจรงหรอไมจานวนมาก สอกตองสงสยเชนเดยวกน ถาอธบายสง

ทคนสงสยไมได ใหคดวายงไมนาเชอถอ

BBC ตดสนใจวา คลปนไมควรถกนาไปใชในการรายงานขาว จนกวาจะมนใจ ปลอยใ หกระแส

บนออนไลนพดกนไปกอน แตทาการสบคนและมอนเตอรขอมลอยางใกลชด

สดทาย BBC ไดขอมลวา เปนคลปซงทมทาหนงในนอรเวยทาขนเพอใหเปน ไวรลคลปกระตน

ความคดคนตอเรอง “เดกในพนทปญหาความรนแรง ” และเมอตรวจสอบกลบไป ทผผลตจงพบวา เปน

สถานการณจาลองทสรางขน

ดงนน การตงขอสงสย และถาหาคาอธบายไมได เปนหลกสาคญหนงในการตรวจสอบ

โดยเฉพาะคลปทมความรนแรงและความออนไหวของขอมล

| 140

5.5 สรางมาตรฐานในการนาเสนอขอมลจากสอออนไลนในการรายงานขาว

การเสนอขาวจากสอออนไลนมกระบวนการและรปแบบทแตกตางกนเพราะปจจยทแตกตางใน

แตละกองบรรณาธการ แตควรมหลกเกณฑมาตรฐานทสามารถนาไปประยกตใชตามความเหมาะสม

ดงน

1) นกขาวควรพจารณาผลกระทบทงดานรางกายและจตใจของผทอยในเหตการณ ทจะนาขอมล

จากสอออนไลนมาใชในการเผยแพรโดยปกปองสทธของเขาใหไดมากทสด และพจารณาถงรสนยมใน

การนาเสนอวาจะไมกระทบความรสกของผรบสารในทางไมเหมาะสม

2) การขออนญาตนาขอมลมาใชตอง "โปรงใส" แจงวาจะนามาใชอยางไร เพออะไร ลกษณะใด

รวมถงมการอางองทมา ใหเครดตทชดเจน

3) ถา UGC นนยงไมไดรบอนญาต หรอตดตอเจาของขอมลไมได สอควรเลอกการนาเสนอ

รปแบบอนทดแทน

4) ใชหลกการปกปองผอน การเอา ใจเขามาใสใจเรา หากในการนาเสนอขอมลนนไมสามารถ

ปกปองผทเกยวของได ไมควรนาเสนอ

5) พจารณาถงผลกระทบทจะเกดขนตอผทอยในภาพ / คลป / เรองราวทพาดพงถง และ

ผลกระทบตอครอบครวของผนน ใหใชหลก สทธมนษยชน และการไมละเมดสทธสวนบคคลพจารณา

ความเหมาะสมของการนาเสนอ

6) อยาตความวาทกคนตองการใหนาขอมลของเขาไปใชในรายการขาว ดงนน กอนการนาไปใช

ตองสอบถามความประสงค และขออนญาตกอนเสมอ

7) การใหเครดต จาเปนตองสอบถามเจาของกอนวา "จะใหเครดตอยางไร " เพราะบางเนอหา

อาจไมตองการใหอางองถง เพราะอาจสงผลเสยตอเจาของ UGC หรออาจมรปแบบกา รใหเครดตท

เจาของพงพอใจมากกวา

8) หาก UGC เปนงานฝมอ ผลงานสรางสรรค งานมลขสทธ ควรมการพดคยกบเจาของ ใหได

ขอตกลงทเหมาะสมในการนาขอมลในใชในงานของสอ

| 141

5.5.1 หลกการใชภาพและคลปจากสอออนไลนบนมาตรฐานจรยธรรมและกฎหมาย

ในการใชภาพและคลปในสงคมออนไล นมาประกอบการรายงานข าวตองอยภายใตกรอบ

จรยธรรมและกฎหมาย เพราะ ตามกฎหมายทงภาพและคลป คองานทไดรบความคมครองในฐานะงาน

ศลปกรรมและโสตทศนวสดทไดรบความคมครองตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มดงน

5.5.1.1) พจารณาองคประกอบของภาพและคลปทจะนามาใชวา ไมละเมดสทธ และ

ลขสทธ เปนเนอหาทเหมาะสมกบการนาเสนอหนาจอโทรทศน ตามหลกจรยธรรม คอ ความถกตอง

ความสมดลของขอมล ความโปรงใสของทมา รสนยมในการนาเสนอ การไมละเมดสทธของผอน

5.5.1.2) หลกวาดวยขอมลทกอยางเปนโลกออนไลนมเจาของ ควรขออนญาตกอนและ

ตองไดรบการตอบรบอยางเปนทางการ มหลกฐานยนยนเสมอ ใน ขอตกลงการใช ขอขอมล ควรม

รายละเอยดทชดเจน เพอประกอบการตดสนใจของผเปนเจาของ UGC

5.5.1.3) การอางองและใหเครตดตอเจาของ UGC เปนเรองตองทา แตขอพงระวงคอ

ขอมล UGC บางเรองเปนเรองทมความออนไหว และการอางองกลบไปทตวเขาของขอมลอาจเปน

อนตรายหรอเกดผลเสยตอเขาได จงตองมการสอบถามกบเจาของขอมลทกครงวาตองการใหระบทมา

อางองหรอไม

5.5.1.4) การนาเสนอขอมล UGC ประเภทของภาพและคลป คอ การ นาเสนอโดยเปน

สวนประกอบหนงของเนอขาว คอใชในการประกอบการรายงานขาว หลกทสาคญคอ

- ตองเปนเนอหาทสอดคลองกนกน ไมใชนาไปประกอบเนอหาทเปนคนละเรอง

- การคดแปลงภาพ คลป ใสกราฟก หรอตดบางสวนมาใช แมทาไดตามกฎหมาย

แตในทางจรยธรรมตองระวงไมบดเบอนขอมล หรอทาใหเกดความเขาใจผด

- ภาพและคลปทเปนเนอหาทตองพงระวง ในการนาเสนอ ตองมการเลอกใชมม

ภาพทไมทาใหเกดผลกระทบเชงลบตอการนาเสนอขาว และตอผทอยในเหตการณ

- ในการนาเสนอควรมการอธบายบรบทของขอมลอยางรอบดาน หา กมหลาย

ภาพ และ หลายคลป ควรสามารถเรยงลาดบเวลา เหตการณ เรองราวได หากมผเกยวของ ควรมพนท

ในการใหเขาไดอธบายเพมเตมเกยวกบเรองนนๆ

- ในการนา ขอมลจากสอออนไลน ประเภทภาพและคลป มาใช เพอสรางความ

บนเทง หรอ สรางปฏสมพนธกบผรบสาร เชน การนาภาพทวทศน หรอ คลปนารกมาไวทายขาว

ควรระวงเรองการไมละเมดลขสทธ มการขออนญาต และปกปองผทอยในคลปอยางเหมาะสม

| 142

ตวอยางกรณศกษาการใชขอมลจากสอออนไลนประเภทภาพและคลปในการรายงานขาว

กรณศกษา Do & Don’t ในการนาขอมล UGC มาใชในการรายงานขาว

กรณการนาคลปจากสงคม

ออนไลนมาประกอบการ

รายงานขาว เชน การนา

คลปการทาสผมของเนต

ไอดอลคนหนงมา

ประกอบการนาเสนอขาว

พงระลกไวเสมอวาผลงานทปรากฎในสงคมออนไลนมลขสทธเสมอ

ทาการขออนญาตจากเจาของผลงาน เชน การทาเปนจดหมาย

อเมลล หรอตดตอทางโทรศพท

คานงเรองการปกปองสทธสวนบคคลของบคคลในภาพหรอคลป

เชน เขาตองการเปดเผยใบหนา ตวตน หรอไม

การนาเสนอควรอธบายขอมลโดยศกษาคนควา และมองคประกอบ

ของมมมองเรองทรอบดานในการนาเสนอ

นางานของผอนมาประกอบการนาเสนอขาวโดยไมรบรความเปน

เจาของลขสทธ

ภาพของบคคลหากไมไดรบการอนญาตทาใหมความผดฐานละเมด

สทธสวนบคคลดวย

กรณศกษาการนาภาพ

อนโฟกราฟฟค การนา

ภาพหรอคลปทคนถาย

และรววบนออนไลนมาใช

เชน ภาพทองเทยว ภาพ

ทวทศน ภาพทมความ

สวยงาม

ควรมการไดพดคย สอบถามขอมล และนาขอมลเพมเตมจากการ

พดคยนามาใชประกอบในการนาเสนอขอมลเพมเตม



ถานาเสนอเพอประกอบเปนสวนหนงของขาว ตองไมใชกบเรองท

เปนคนละเรองกน และทาใหเกดความเขาใจผด และสงผลเสยตอ

เจาของ UGC

การทากราฟกประกอบ ตดตอ ปรบลกษณะของภาพหรอคลป

สามารถทาได หากชวยในการอธบายเรอง และไมทาใหขอมลบดเบอน

ในการนาเสนอควรมการอางอง และใหเครดต โดยการใหเครดตตอง

สอบถามจากเจาของ UGC วา ตองการอางองถงหรอไม และจะให

อางองถงในลกษณะใด

นางานของผอนมาประกอบการนาเสนอขาวโดยไมรบรความเปน

เจาของลขสทธ

ไมควรนามาดดแปลงใสเครดต และลายนาขององคกรลงไปบนงาน

ของผอน

ไมนามาใชในขาวโดยอธบายหรอเลาขาวตามความรสก ทศนคตของ

ผส อขาว โดยอาจทาใหเกดความเขาใจผด และขอมลคลาดเคลอน

ไมคดวาของทคนโพสตในออนไลนเปนของสาธารณะ และนามาใช

โดยไมมการขออนญาต

| 143


กรณศกษาการนาภาพ

จากสงคมออนไลนมา

ประกอบการการทา

การตลาดขององคกรสอ

พงระลกไวเสมอวาผลงานทปรากฎในสงคมออนไลนมลขสทธเสมอ

รบรความเปนเจาของลขสทธโดยการใหเครดตเจาของลขสทธ



นางานภาพของบคคลอนมาประกอบการนาเสนอขาวโดยไมรบร

ความเปนเจาของลขสทธ

กรณศกษา การนาภาพ

หรอคลปเดกมาใชในการ

รายงานขาว

คานงถงเรองสทธเดก การปกปองตวตนของเดก การไมเปน

ชองทางใหมจฉาชพเขาถงตวเดกไดเพราะไดรบขอมลจากสอ

ควรมการขออนญาตจากผปกครองกอนนามาใชและมหลกฐาน

ยนยนในการอนญาตใหใชเสมอ

ควรมการสงเสรมใหเขาวาเดกและเยาวชนจะสามารถสงคลปของ

ตวเองมาเปนสวนหนงของรายการอยางไรใหเหมะสม

หากเปนการขอความรวมมอใหเดกและเยาวชนสงภาพหรอคลป

ของตวเองเขามารวม หรอผปกครองสงภาพของเดกเขามารวมกจกรรม

กบรายการ ตองมมาตรฐานในรปแบบของภาพทจะใช และการปกปอง

สทธสวนบคคลทจะไมมใครนาไปใชตอ หรอประกอบซาเพอประโยชน

อนทไมควรได

ไมใชภาพหรอคลปมาประกอบเรองทเปนคนละประเดนแตตองการ

ใชเปนภาพประกอบ เพราะอาจทาใหเกดความเขาใจผด\

ไมใชภาพหรอคลปความรนแรงหรออนาจารทเกยวของกบเดกและ

เยาวชน

| 144


กรณศกษา การนา

ภาพถายในสงคมออนไลน

มาใชประกอบการรายงาน

ขาว เชน Facebook

Twitter Instagram หรอ

เวบบอรดสนทนาออนไลน

เชน pantip.com

ตองตรวจสอบความถกตองจากหลายแหลงขอมล เพราะบางครง

หากเปนขอมลทเปนเทจ ขาวลอ ภาพลามกอนาจารหรอขอมลทอาจจะ

กระทบกระเทอนตอความมนคงผนาเสนอขาวอาจมความผดตาม

ประมวลกฎหมายอาญา และ พ.ร.บ.วาดวยการกระทาความผด

เกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2560 ดวย

ตองใหความระมดระวงในการนาภาพมาประกอบการเสนอขาว

โดยเฉพาะภาพลามกอนาจาร หรอภาพทเปนการแอบถาย ตามแต

กฎหมายกมองวาผนาเสนอมเจตนานาเสนอภาพลามกอนาจารส

สาธารณะตองมการเซนเซอรกอนนาเสนอเสมอ และไมสรางความ

เสยหายแกชอเสยงใหแกบคคลทอยในภาพอาจจะเปนการละเมดสทธ

สวนบคคล หรอสามารถฟองคดหมนประมาทได

หลกเลยงการนาเสนอภาพทสรางความแตกแยก แตกตน

หวาดเสยว หรอสรางความหดหตอทางดานจตใจของประชาชนควรจะ

มการเซนเซอรหรอไมนาเสนอซาๆ

ภาพขาวทเปนขาวในชวตประจาวน กฎหมาย คาพพากษาของศาล

หรอหนงสอของทางราชการสามารถนาเสนอประกอบการรายงานขาว

ไดเลยไมถอวาเปนการละเมดลขสทธ

หากตองการนาภาพในสงคมออนไลนมาประกอบการรายงานขาว

ตองทาการขอนญาตจากเจาของเสยกอน

ทาลายขอมลบรหารสทธในภาพของเจาของงานแลวใสลายนาของ

ตนเองเขาไปแทน ตดตอ ดดแปลง จากภาพตนฉบบแลวนาเสนอโดย

สรางความเขาใจใหประชนชานหรอผชมเขาใจวาสานกขาวนนเปนผ

สรางสรรคภาพนนเอง

นาเสนอภาพทหวาดเสยว ภาพลามกอนาจาร ภาพทกระทบตอความ

มนคง ภาพทขดตอศลธรรมอนดของประชาชน ภาพขาวลอทสราง

ความตนตระหนกแกประชาชนโดยทไมไดตรวจสอบแหลงทมาให

ละเอยดวาขอมลหรอภาพทนาเสนอนนถกตองหรอไม

นาภาพการขาวจากสานกขาวตางสถานมาประกอบการนาเสนอขาว

ของชองตนเองโดยตดโลโกชองออกแลวใสชองตวเองลงไปแทน

นาเสนอภาพทไดมาจากสงคมออนไลนแลวนาเสนอโดยไมไดนาสบ

ขอเทจจรงวามตนสายปลายเหตจากอะไร เชนการนาเสนอขาวแคดาน

เดยว แลวสรางความเสยหายแกบคคลทอยในภาพอาจจะตกเปน

ตวการทรวมกนละเมดสทธสวนบคคลได

| 145


กรณศกษาการนาเสนอ

ภาพขาวทสรางความ

เสอมทรามทางดานจตใจ

หรอสขภาพประชาชน

เชน การใบหวย ยาผบอก

ยาลดนาหนก ยาปลก

เซกซ หรอยาเสรม

สมรรถภาพทางเพศ

การนาเสนอภาพทสงเสรมความเสอมทรามทางดานจตใจของ

ประชาชน หมายความวา ใหประชาชนเชอในเรองทยงพสจนไมไดทาง

วทยาศาสตรวาจรงหรอเทจเพยงใด สงเสรมใหประชาชนรอคอยวาสนา

เชอเรองไสยศาสตรทยงพสจนไมได ดงนน สอมวลชนตองไมชนา

ประชาชน ยยงสงเสรม หรอโนมนาวใจใหเชอในสงเหลานน การ

รายงานขาวตองมขอความเตอน และใหใชวจารณญาณในการรบชม

เปนตน

รายงานขาวโดยโนมนาวใจใหประชาชนเชอตามสงทเหน พรอมทง

ชนาวาหวยงวดนตองออกเลขน ยาขนาดนดมากรกษาหายทกโรค เปน

ตน


คลปภาพทมความ

หวาดเสยว ขาวลอ หรอ

สรางความตนตระหนกแก

ประชาชน

ในการนาเสนอคลปภาพทมความหวาดเสยวตองขนคาเตอนกบผชม

เสมอหรอทาการเบลอภาพ เชน ภาพอบตเหต ภาพสตวราย สตวมพษ

อาชญากรรม ฆาตกรรม ภาพศพทถกหนหรอกระทาการอนาจาร

การนาเสนอคลปภาพทสรางความตนตระหนกแกประชาชน หรอ

ขาวลอ ตองทาการตรวจสอบจากแหลงขาวหลาย ๆ แหลง

ในการนาคลปมาเพอประกอบการรายงานขาวเกยวกบผตายหรอ

ผเสยหาย ตองเคารพตอความรสกและคดถงสภาพจตใจของคนใน

ครอบครวผสญเสยใหมาก

ไมนาเสนอภาพแหงความสญเสยซา ๆ วนไปวนมาเพอเปนการให

เกยรตแกผตายและครอบครว

ควรตองมการเซนเซอรและไมฉายภาพซา ๆ วนไปวนมา และใช

คาพดประกอบการเลาขาวทไมแสดงความคดเหนหรออารมณตอ

เรองราว

ในการนาเสนอขาวเกยวกบอาชญากรรมตองระมดระวงบนพนฐาน

ของความพอด เพอไมใหผตองหากลายมาเปนบคคลตนแบบทนา

ลอกเลยนแบบ

ในการนาคลปจากสงคมออนไลนมานาเสนอตองใหความเปนธรรม

ทงสองฝายสอมหนาทในการนาเสนอความจรงทปรากฎ แตถกผด

อยางไรประชาชนจะเปนผตดสนใจเอง สอตองไมเลอกขางนาเสนอตอง

นาเสนอใหรอบดานทงสองฝายเพอความเปนธรรมกบผตองหาและ

ผถกกระทา

| 146


นาเสนอขาวจากคลปทไดมาจากสงคมออนไลนโดยไมมการ

ตรวจสอบขอเทจจรง แลวสรางความเสยหายแกประชาชน และสราง

ความตนตระหนกแกประชาชน

เลอกคลปทนาเสนอเพยงดานใดดานหนงจนสรางความเสยหายแก

บคคลทอยในคลปหรอครอบครวผเสยหาย

ไมมการเซนเซอรภาพทหวาดเสยว นาอจาด หรอภาพทซาเตม

โชคชะตาของผทสญเสย

แชมมกลองหรอ Freeze Frame หรอการดงภาพทมการ Live สดมา

จากเฟซบคประกอบการนาเสนอขาวเชน กรณการฆาตวตาย การ

กระโดดเสาโทรศพทฆาตวตาย ภาพของคนทกาลงจะตายจากอบตเหต

ระเบด หรอภาพหนาตาทแสดงความเสยใจของญาตผสญเสย เปนตน

การนาคลปทมลกษณะ

หมนประมาทผอน และ

หมนประมาทผตาย

ความผดฐานหมนประมาท หมายความวา เปนความผดทเปนการใส

ความผอนหรอการใสความผตายจนเปนเหตใหผนนหรอญาตผตาย

เสยหายแกชอเสย ถกดหมนหรอถกเกลยดชง โดยทการใสความนน

ผกระทาอาจจะไมไดเรมเปนคนแรกแตหากไดฟง ไดยน แลวมาเลาตอ

หรอเสนอตอกจะมความผดบานหมนประมาทเชนกน เชนการอางวา

แหลงขาวกลาววา เพจดงกลาววา เมอสอมวลชนนามาเสนอตอทาง

โทรทศนกมสทธโดนฟองเปนจาเลยรวมในคดหมนประมาทได

สอมวลชนตองระมดระวงในการนาเสนอขาว หากเปนคลปทไดมาจาก

สงคมออนไลนตองใชความระมดระวง และไมใหมเจตนาทจะกลาววา

ตอผเสยหาย เชนการใชนามสมมต ชอ ยอเปนตน

หากการนาคลปจากสงคมออนไลนมาประกอบการเลาขาวเขา

ขอยกเวนของการรบโทษตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 329

สอมวลชนนนไมตองรบโทษ เชน เปนการปองกนตนเองดวยความชอบ

ธรรม เปนการรายงานขาวจากการใหการของเจาหนาท หรอศาล และ

การการแสดงความคดเหนโดยสจรตไมมเจตนากลาววารายแก

ผเสยหาย

หากนาเสนอขาวจากคลปในสงคมออนไลน เปนการนาเสนอความ

จรงทเปนประโยชนตอสาธารณะ เชน การตรวจสอบโครงการทจรต

คอรปชนของเจาหนาทของรฐ ความโปรงใสในการเบกจายงบประมาณ

ของรฐ แมจะเปนความผดฐานหมนประมาทกเปนเหตยกเวนโทษได

ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 330 สอมวลชนไมตองรบโทษ

| 147


การนาเสนอขอความ รปภาพ หรอการกระทาอนใดททาใหผท อยใน

คลปเสอมเสยตอชอเสยง ถกดหมนและถกเกลยดชง แมสอมวลชนจะ

ไมใชผเร มใสความแตนามาจากเพจชอดง หรอแหลงขาว กถอวาเปน

ตวการรวมในการกระทาความผดฐานหมนประมาท อนทาใหผท อยใน

คลปนนเสยหายตอชอเสยงดวย

การนาเสนอขาวทเปนความผดฐานหมนประมาทนน พงระลกเสมอ

วา “ยงจรง ยงผด” กลาวคอตอใหเรองทนาเสนอเปนเรองจรงเพยงใด

หากเปนเรองสวนตวทไมกอใหเกดประโยชนตอสาธารณะแลวนน ผนา

เสนอกจะมความผดฐานหมนประมาท แมไมไดเรมคนแรกกตาม

การนาเสนอเรองราวสวนตวของผอนทสรางความเสยหายตอชอเสยง

ถกดหมน หรอถกเกลยดชงแกเจาของคลปแลว แมจะเปนเรองจรงท

พสจนไดผนาเสนอกมความผดฐานหมนประมาท

นาเสนอคลปขาวทเปนการใสความตอผตาย อนมลกษณะใหบดา

มารดา คสมรสหรอบตรของผตายไดรบความเสอเสยตอชอเสยง ถกด

หมนหรอถกเกลยดชงกถอวาเปนการกระทาความผดฐานหมนประมาท

ตองรบโทษเชนเดยวกนกบการกระทาความผดฐานหมนประมาทบคคล

ทยงมชวตอย

การนาเสนอคลปทม

เนอหาหมนเบองสง

กระทบกระเทอนตอความ

มนคงของประเทศ และม

เนอหาทเปนปฏปกษตอ

กฎหมายรฐธรรมนญ

การกระทาความผดฐานหมนเบองสง หมายความวา เปนการกระทา

หมนประมาท ดหมน หรอแสดงความอาฆาตมาดรายตอ

พระมหากษตรย พระราชน รชทายาทหรอผสาเรจราชการแทน

พระองคตองระวางโทษจาคก ตงแต 3-15 ป ดงนน ตอใหมคลปทหมน

เบองสงสอมวลชนกไมมสทธนามาเสนอซาๆ นาเสนอไดแควาบคคล

ดงกลาวมความผดฐานหมนเบองสงแตไมควรจะนามาเปดซาวาหมนวา

อะไร เพราะจะถอวาเปนตวการรวมในการหมนเบองสง เชน การ

ปราศรยบนเวทของนกการเมอง หรอแกนนาของผชมชน เปนตน

การนาเสนอขาวทมเนอหากระทบกระเทอนตอความมนของของ

ประเทศคอการกลาวหา อยฝ งตรงขาม วพากษวจารณหรอตอตาน

กฎหมายรฐธรรมนญอนเปนกฎหมายสงสดในการปกครองประเทศ

สอมวลชนตองระมดระวงในการนาเสนอขาว มใหเลอกขางวาตน

สนบสนนฝายใด ตองนาเสนอขาวดวยใจเปนกลาง

| 148


นาเสนอคลปขาวเปดวนซาขอความทมการกระทาความผดฐานหมน

เบองสง

นาเสนอขาวโดยใชอารมณความรสกสวนตวของสอมวลชน ม

ทศนคตทเปนบวกหรอลบอนแสดงออกถงความเหนดวยหรอไมเหน

ดวยเกยวกบเรองทนาเสนอโดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบความ

มนคงและกฎหมายรฐธรรมนญ


คลปทใสรายปายส ดาทอ

กนไปมาของคกรณ

นาเสนอขาวรอบดานใหความเปนธรรมทงสองฝาย โดยการนาเสนอ

ขอเทจจรงของทงสองฝายอยางเทาเทยมกน

นาเสนอขาวดวยความเปนกลางโดยไมชนาจากคลปทนาเสนอ ม

หนาทรายงานตามขอเทจจรงใหประชาชนผรบสารเปนผตดสนใจจาก

สารทไดรบเอง

หากมการพดคาหยาบคาย ไมสภาพ ผดศลธรรมอนดของประชาชน

ตองดดเสยงหรอเซนเซอรเสยงตรงนนออกไปเพอไมใหเปนแบบอยางท

ดแกสงคม รวมทงเดกและเยาวชนทชมโทรทศนอยตามลาพง

นาเสนอขาวดานเดยวโดยเลอกฝายทประชาชนสนใจเพอหวงเรตตง

แกสถานโทรทศนของตนเอง

นาเสนอขาวโดยมอคตสวนตว ชนาผชมกลาวหาวารายแกบคคลท

อยในคลปเพอใหประชาชนผชมโทรทศนคลอยตาม

นาเสนอคลปโดยไมมการเซนเซอร ทงภาษา กรยา วาจา ความ

รนแรง เพอชนาสงคม

กรณศกษาคลปขาวทม

การเลนการพนน หรอเสพ

สงเสพตด

ตองมการเซนเซอรภาพทอาจจะกอใหเกดพฤตกรรมการ

ลอกเลยนแบบ เชน การเลนการพนน หรอวธการเสพยาเสพตด หรอ

วธการปรงยาเสพตด อาจจะเปนการเซนเซอรรปภาพหรอขนคาแนะนา

และรายงานขาวโดยใชนาเสยงทบอกวาเปนสงไมไดด หาม

ลอกเลยนแบบ และพยายามสอใหเหนวาเปนสงทไมด เปนสงทผด

กฎหมายทาลายอนาคต

รายงายขาวประกอบภาพทเซนเซอรรวมถงบรรยายถงโทษทงตอ

รางกาย ทรพยสน และเปนความผดตอกฎหมายอยางไร ไดรบโทษ

สถานไหน อยางไร

รายงานขาวโดยใหนาเสยงวาเปนสงทโกเก เปนฮโร เชน รายงาน

ขาวทดาราใชยาเสพตดเพอตองการลดนาหนก เปนตน

| 149


กรณศกษาการนาคลปท

บคคลในขาวเปนเพศท

สาม

ตองนาเสนอในลกษณะเปนการใหเกยรตถงความเทาเทยมกน และ

คานงถงศกดศรความเปนมนษยตามหลกสทธมนษยชน ไมเปนการด

หมน ซาเตม กลาวหาวาเปนพวกทสงคมรงเกยจ วปรตร วตถาร เปน

ตน

ควรรายงานขาวดวยความเปนกลางไมเอาอคตสวนตวมา

ประกอบการรายงานขาว เชนควรใชคาวา เพศทสาม เพศทางเลอก

กลมชายรกชาย ผหญงขามเพศ สาวหลอ เปนตน

รายงานขาวโดยใชคาทพดทเปนเชงลบ เชน อดถวดา สายเหลอง

กะเทยหวโปก ระเบดถงข นวเยน ชมรมดนตรไทย ทอมบอย สาวทอม

ตดแก โรคจต เปนตน

| 150

5.5.2 หลกการใชขอมล ขอความ กระแส และความเหนจากออนไลน

การนาขอมลทปรากฏในสงคมออนไลนมานาเสนอขาว บางครงการนาขอมลทเปนกระแสใน

สงคมออนไลนทมผรบสารตดตามและใหความสนใจเปนจานวนมากอาจจะเปนขอมลทยงไมไดรบการ

ตรวจสอบแหลงขอมลวาเปนขอมลทถกตองหรอไมหากการนาเสนอขาวออกไปนน กระทบกระเทอนตอ

ความมนคงของรฐ หรอสรางความเสยหายตอประชาชนผนาเสนอกตองมความรบผดตามกฎหมาย

กรณศกษาและแนวทางปฏบต


กรณศกษาการ

นาเนอหาจาก

สงคมออนไลน

ของเพจทม

ชอเสยงมา

ประกอบการ

รายงานขาว

เชน

อเจยบเลยบดวน

อยากดงเดยวจด

ให V.4 แหมม

โพธดา หรอ

Drama addict

เปนตน

รบรความเปนเจาของเพจ โดยการใหเครดต

ตรวจสอบความถกตองของขอมลอยางรอบดานจากหลายแหลง

นาเสนอขาวอยางรอบดานไมนาเสนอขาวจากเฉพาะในมมมองจากเพจนน

เชน การลงทาขาวซาโดยใหนกขาวไปแสวงหาความจรงแบบรอบดาน ถงสาเหตวา

ทาไมถงเปนเชนนน

การแสดงความคดเหนตองอยบนความเปนกลาง ไมนาเสนอขาวเอนเอยง หรอม

อคต

หากในคลปตามเพจมการนาเสนอรปรางหนาตาของผทอยในคลปอนจะกอใหเกด

ความเสยหายแกบคคลดงกลาวตองทาการเบลอหนาตา หรอขอมลทจะทาให

เชอมโยงถงผทอยในคลป

หากในคลปมคาพดทไมเหมาะสม เชน ไมสภาพ ลามกอนาจาร หมนศลธรรมอนด

ตองดดเสยงออก

นาขอมลจากคลปวดโอจากเพจมานาเสนอโดยไมมการรบรความเปนเจาของและ

ไมใหเครดต

นาเสนอขาวโดยใสอคตสวนตว ไมมความเปนกลางในการนาเสนอขาว เลอกขาง

วพากษวจารณโดยใสความชอบสวนตวลงไป


นาขอมลทเปน

กระแสในสงคม

ออนไลนมา

นาเสนอขาว

ตรวจสอบความถกตองของขอมลอยางรอบดานจากหลายแหลงขอมล เชน

สอบถามจากผเชยวชาญ เจาหนาทของรฐ หรอหนวยงานทเกยวของ

หากมความจาเปนตองนาเสนอตองระมดระวงในการนาเสนอทงในเรองของ

สทธสวนบคคล สทธมนษยชน ชาตพนธกระทบกระเทอนตอความมนคงของรฐหรอ

ผดศลธรรมอนดของประชาชน

ใหเครดตแกแหลงขอมลทกครงในการนาขอมลจากสงคมออนไลนมานาเสนอ

| 151



นาขอมลทเปน

กระแสในสงคม

ออนไลนมา

นาเสนอขาว

นาเสนอขาวบนความโศกเศราและซาเตมซะตาชวตของผประสบเหต หรอบบคคล

ทเกยวของ

นาเสนอขอมลสวนบคคลของคนทอยในขาวแลวสรางความเสยหายตอชอเสยง

ไมวาเรองนนจะจรงหรอไมจรง กสามารถฟองดาเนนคดฐานหมนประมาทได

การนาเสนอขอมลทกอใหเกดความเกลยดชง สรางความเสยหายตอระบบ

เศรษฐกจการคลง ความมนคงของประเทศ


นาขอมลจาก

สงคมออนไลน

เชน เวบบอรด

ชอดงทคนนยม

เขาไปตงกระท

และโตตอบกน

ไปมาเปน

จานวนมาก

ชงนาหนกในการนาเสนอขาววาประชาชนหรอสงคมไดประโยชนจากประเดนท

นาเสนอขาว หากไมมประโยชนตอสงคมกไมควรนาเสนอ เชน เรองราวสวนตว

ชสาว

สงคมออนไลนมความหลากหลายและยงไมรจกตวตนของผเปนแหลงขาวหรอ

ผไขขาวดงนนกอนนาเสนอตองมการนาเสนออยางรอบดาน เชน ใหนกขาวลงไป

ตรวจสอบขอเทจจรงในหลายมต

ใหเครดตแกแหลงขอมลทกครงในการนาขอมลจากสงคมออนไลนมานาเสนอ

นาเสนอขาวบนความโศกเศราและซาเตมซะตาชวตของผประสบเหต ครอบครว

หรอบคคลทเกยวของ

นาเสนอขอมลสวนบคคลของคนทอยในขาวแลวสรางความเสยหายตอชอเสยง

ไมวาเรองนนจะจรงหรอไมจรง กสามารถฟองดาเนนคดฐานหมนประมาทได

การนาเสนอขอมลทเปนขาวลอในสงคมออนไลนแลวสรางความเสยหายแก

ประชาชนมความผดตามพระราชบญญตวาดวยการกระทาความผดตอคอมพวเตอร

กลาวโดยสรป ความทาทายทเกดขนทามกลางการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของเทคโนโลยและ

ความเขมขนของการแขงขนทางธรกจของวชาชพสอ อกทงบทบาทของขอมลจากสอออนไลนทสามารถ

กาหนดวาระขาวสารความสนใจของสงคม การทส อกระแสหลกนาขอมลจากสอออนไลนมาใชในการ

รายงานขาว นบเปนความทาทายตอจตสานกและจรยธรรมวชาชพใน การพฒนาคณภาพในการรายงาน

ขาวและความอยรอดของธรกจ การสรางมาตรฐานในการใชสอออนไลนตองใชหลกของจรยธรรมควบค

กบหลกของกฎหมาย โดยสรางใหเกดจตสานกและความตระหนกในจรยธรรมการรบขอมล ใชขอมล

และผลตขอมลจากสอออนไลน โดยควรสรางมาตรฐานใหเกดขนในองคกรสอวชาชพ พฒนาสสอทองถน

สอพลเมอง และผใชสอในสงคมโดยทวกน โดยหลกแลวการใชสอออนไลนคอการสรางมาตรฐานและ

มารยาทในการใชรวมกนทกฝาย และสามารถมสวนรวมในการชวยกนกากบดแลใหเกดมาตรฐานเพอ

ยกระดบคณภาพของการใชขอมลจากสอออนไลนในสงคมไทยตอไป

| 152

บรรณานกรม สกลศร ศรสารคาม. 2558. การศกษาเชงเปรยบเทยบการจดการเนอหาจากผรบสาร ในกระบวนการสอ

ขาว. วารสารการสอสารและการจดการ นดา ปท 1 ฉบบท2 (พฤษภาคม – สงหาคม 2558)

หนา 145-166

อรพรรณ พนสพฒนา. 2544. คาอธบายกฎหมายลขสทธ. พมพครงท 1 สานกพมพนตธรรม

Bradshaw, P., 2007. A model for the 21st century newsroom: pt1 – the news diamond | Online

Journalism Blog. Online Journalism Blog. Available at:

http://onlinejournalismblog.com/2007/09/17/a-model-for-the-21stcentury-newsroom-pt1-

the-news-diamond/ [Accessed June 15, 2017]

Briggs, M. 2007. Journalism 2.0: How to Survive and Thrive. J-Lab: The Institute for

Interactive Journalism.

Bruns, A. 2007. Produsage: Towards a Broader Framework for User-led Content Creation,

Creativity and Cognition: Proceedings of the 6th ACM SIGCHI conference on Creativity

& cognition,13-15 June 2007

Delwiche, A. 2005. Agenda-setting, opinion leadership, and the world of weblogs. First Monday,

10(12). Retrieved February 25, 2008, from

http://firstmonday.org/issues/issue10_12/delwiche/index.html.

Gillmor, D. 2004. We the Media: The Rise of Citizen Journalists. National Civic Review, Fall

2004: 58-63.

Jan Leach. 2009. Creating Ethical Bridges From Journalism to Digital News. Available at:

http://www.nieman.harvard.edu/reportsitem.aspx?id=101899 [Accessed June 15, 2017]

Karlsson, M.B. 2010. Participatory Journalism and Crisis Communication: A Swedish Case

Study of Swine Flu Coverage. Observatorio 4(1), 201-220.

Kovach, B., & Rosenstiel, T. 2001. The elements of journalism: What newspeople should

know and the public should expect. New York: Crown Publishers.

Oliver. L. 2009. The Roanoke Times: Ethical guidelines for social media. Available at:

http://www.journalism.co.uk/news-features/the-roanoke-times-ethical-guidelines-for-

social-media/s5/a533328/. [Accessed June 15, 2017]

Betancourt. L. 2009. How Social Media is Radically Changing the Newsroo. Available at:

http://mashable.com/2009/06/08/social-media-newsroom/ [Accessed June 15, 2017]

| 153

Gunho.L. 2005. Agenda Setting Effects in the Digital Age: uses and effects of online

Media. doctoral dissertation, University of Texas at Austin.

Sullivan. M. 2012. After an Outburst on Twitter, The Times Reinforces Its Social

Media Guidelines. Available at: http://publiceditor.blogs.nytimes.com/2012/10/17/after-

an-outburst-on-twitter-the-times-reinforces-its-social-media-

guidelines/?_php=true&_type=blogs&_r=0 [Accessed June 15, 2017]

Marshall.S 2013. Channel 4 News 'No Go Britain' campaign wins award. Journalism.co.uk.

Available at: https://www.journalism.co.uk/news/lessons-in-crowdsourcing-channel-4-

news-no-go-britain-campaign-wins-award/s2/a552172/ [Accessed June 15, 2017]

Marshall. S. 2013. New York Times elevates comments from below the line.

Available at: http://www.journalism.co.uk/news/new-york-times-elevates-comments-from-

below-the-line/s2/a553677/. [Accessed June 15, 2017]

Martin.M. 2011. Online Journalism Ethics: Guidelines from the Conference. Available at:

http://www.poynter.org/uncategorized/80445/online-journalism-ethics-guidelines-from-the-

conference/ [Accessed June 15, 2017]

Neuberger,C and Nuernbergk, C. 2010. Competition, Complementarity or integration? The

relationship between professional and participatory media. Journalisme Practice, 4(3),

319-332

Pavlik, J V. and McIntosh.S. 2011. Converging Media. New York: Oxford University

Press.

Corbett.P. 2012. Why The New York Times eschews formal social media guidelines

Available at: http://www.poynter.org/latest-news/mediawire/180455/why-the-new-york-

times-eschews-formal-social-media-guidelines-for-staff/ [Accessed June 15, 2017]

Reuters. 2013. REPORTING FROM THE INTERNET AND USING SOCIAL MEDIA. Available

at: http://handbook.reuters.com/index.php?title=Main_Page [Accessed June 15, 2017]

Roberts. D, English.C, and Finch. J. 2011. An experiment in opening up the Guardian's news

coverage. Available at:

http://www.theguardian.com/help/insideguardian/2011/oct/10/guardian-newslist.


Robinson, S. 2009. If you had been with us’: mainstream press and citizen journalists jockey

| 154

for authority over the collective memory of Hurricane Katrina. New Media and Society,

11(5), 795-814.

Stephen J.A. Ward, “Digital Media Ethics,” Center for Journalism Ethics, University of

Wisconsin. Available at: https://ethics.journalism.wisc.edu/resources/digital-media-ethics/.


Buttry. S. 2009. Washington Post social media guidelines don’t trust staff members

judgment” Available at:http://stevebuttry.wordpress.com/2009/09/27/washington-post-

social-media-guidelines-dont-trust-staff-members-judgment/ [Accessed June 15, 2017]

Sweetser, K., & Larisey, R. W. 2008. Candidates make good freinds: An analysis of

candidates' uses of Facebook. International Journal of Strategic Communication, 2,

175.198

The Washington Post. 2011. “Digital Publishing Guidelines” Available at:

http://www.washingtonpost.com/wp-srv/guidelines/index.html [Accessed June 15, 2017]

Van Dijck, J. (2009) “Users like you? Theorizing agency in user-generated content”. Media,

Culture & Society 31(1): 41-58.

Wasserma, E. 2010. Threats to Ethical Journalism in the New Media Age

(keynote address delivered at a Symposium on "The Newsombudsman: Watchdog or

Decoy?, 2010). Available at:: http://www.mediaethicsmagazine.com/index.php/browse-

back-issues/132-spring-2010/3919175-threats-to-ethical-journalism-in-the-new-media-age

[Accessed March, 2016]

| 155

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก.

รายชอองคกรสอทองถนทเขารวมกจกรรมอบรมเชงปฏบตการ และเปนหนวยการศกษาในการ

เกบขอมลแบบสนทนากลม (Focus Group)

ลาดบท องคสอทองถน ภาค

1 นสพ.ไฮแลนดนวส

ภาค


2 สมาคมสอมวลชนจงหวดขอนแกน

3 สานกขาวไทย อสมท.

4 เครอผจดการ

5 สมาคมวชาชพวทย-โทรทศนภาคประชาชนจงหวดรอยเอด

6 สถานวทยเมองดาน FM 103.75 Mhz,

7 ทมขาวไทยรฐ

8 SpringNews

9 ชมรมคนทาสออสาน

10 ศนยขาวภาคใต สถานวทยโทรทศนกองทพบกชอง 5

ภาคใต

11 นสพ.เสรราษฎร

12 บรษท เดฟเอปร มเดย จากด

13 สมาคมสอภมภาคสราษฎรธาน

14 นสพ.ภเกตออนไลน

15 สราษฎรทเดย

16 หจก.เจพ มเดยแอดเวอรไทซง

17 บรษท ออแกนโฟกส จากด (หนงสอพมพภาคใตโฟกส)

18 People Media Group

ภาคกลาง

19 บจก.เวรคพอยท เอนเทอรเทนเมนท

20 ThaiPBS

21 อมรนทรพรนตงแอนดพบลชง

22 วทยจฬา

23 สานกขาวนครแมสอด

24 หนงสอพมพนวสมหาชน และนวสมหาชนออนไลน

25 นสพ.แมเมยโพสต และนสพ.แมเมยโพสตออนไลน

| 156

26 นายกสมาคมนกวทยโทรทศนและผส อขาว จ.เชยงใหม ภาคเหนอ

27 นสพ.วาไรต

28 นสพ.ภาคเหนอ

29 นสพ.พทกษไทย พษณโลก

30 หนงสอพมพภธรนวส

รายชอนกขาวพลเมองทเขารวมกจกรรมอบรมเชงปฏบตการ และเปนหนวยการศกษาในการ

เกบขอมลแบบสนทนากลม (Focus Group)


1 วทยชมชนนครศรธรรมราช ภาค


2 ผส อขาวชมชนจงหวดสราษฎรธาน ภาคใต

3 นกปฏบตการชมชน โครงการพลงพลเมองรวมสรางภาคใตนาอย

4 สตดโอตนนา นกขาวพลเมอง/ผผลตภาคพลเมอง สพรรณบร

ภาคกลาง 5 นกขาวพลเมอง/ผผลตภาคพลเมอง กรงเทพ

6 ทมขาวพลเมอง ไทยพบเอส

7 นกขาวพลเมองพะเยา

ภาคเหนอ 8 ผผลตภาคพลเมองเชยงราย

9 สอชมชน สามเณรแชแนล เชยงราย

10 ผผลตภาคพลเมอง เชยงใหม

รายชอสถาบนการศกษา (นกวชาการ) ทเขารวมกจกรรมอบรมเชงปฏบตการ และเปนหนวย

การศกษาในการเกบขอมลแบบสนทนากลม (Focus Group)


1 มรภ.อดรธาน ภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ 2 มรภ.นครราชสมา

3 มหาวทยาลยวงษชวลตกล

4 มหาวทยาลยสงขลานครนทร สราษฎรธาน ภาคใต

5 มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ภาคกลาง 6 มรภ.นครปฐม

7 มรภ.จนทรเกษม

| 157

8 ม.ธรกจบณฑต

9 มหาวทยาลยพะเยา ภาคเหนอ

10 มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย

รายชอสถาบนการศกษา (นกเรยน-นกศกษา) ทเขารวมกจกรรมอบรมเชงปฏบตการ และเปน

หนวยการศกษาในการเกบขอมลแบบสนทนากลม (Focus Group)


1 วทยาลยนครราชสมา

ภาค


2 มหาวทยาลยอบลราชธาน

3 มหาวทยาลยมหาสารคาม

4 ราชภฏนครราชสมา

5 ม.วงษชวลตกล

6 โรงเรยนสรนารวทยา

7 โรงเรยนอบลรตนราชกญญาราชวทยาลย

8 โรงเรยนสรนารวทยา 2

9 โรงเรยนหวยยอด

ภาคใต

10 โรงเรยนนาสกวทยา

11 โรงเรยนทาศาลาประสทธศกษา

12 โรงเรยนเกาะพะงนศกษา

13 มอ.วทยานสรณ สราษฎรธาน

14 โรงเรยนศรยาภย

15 โรงเรยนบานนาสาร

16 โรงเรยนรชชประภาวทยาคม

17 โรงเรยนคงคาประชารกษ

18 โรงเรยนเตรยมอดมศกษาพฒนาการ สราษฎรธาน

19 มหาวทยาลยราชภฏภเกต

20 มหาวทยาลยราชภฎสราษฎรธาน

21 มรภ.นครปฐม

ภาคกลาง

22 มรภ.สวนสนนทา

23 มรภ.พระนคร

24 มหาวทยาลยเนชน ศนยเนชนบางนา

| 158

25 มจพ.พระนครเหนอ

26 สถาบนการจดการปญญาภวฒน

27 ม.ธรกจบณฑตย

28 โรงเรยนปทมวไล

29 โรงเรยนอมพวนวทยาลย

30 โรงเรยนบางบวทอง

31 โรงเรยนปากเกรด

32 โรงเรยนศรทธาสมทร

33 โรงเรยนนวมนทราชนทศ เบญจมราชาลย

34 โรงเรยนถาวรานกล

35 โรงเรยนแมจนวทยาคม

ภาคเหนอ

36 โรงเรยนเมงรายมหาราชวทยาคม

37 โรงเรยนเทศบาล 5 เดนหา

38 โรงเรยนหวยสกวทยาคม

39 มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ

40 มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย

41 มหาวทยาลยพะเยา

42 มหาวทยาลยพายพ

| 159

คณะวจย

ผศ.สกลศร ศรสารคาม เปนผเชยวชาญ ดานวารสารศาสตร และ

สอใหม ดารงตาแหนงหวหนาสาขาวารสารศาสตรคอนเวอรเจนท

สถาบนการจดการปญญาภวฒน จบการศกษาระดบปรญญาโท

สาขา Journalism จาก University of Westminster ประเทศ

องกฤษ และกาลงศกษาระดบปรญญาเอกท Cardiff University

มผลงานวชาการทางดานวารสารศาสตร สอใหม และ สอดจทล

ความสนใจในการศกษาวจยดานการพฒนาการเลาเรองและการ

ผลตสอแบบคอนเวอรเจนท และ การสอสาร ขามสอ อกทงยง

ทางานรวมกบสมาคมวชาชพดานวารสารศาสตและนเทศศาสตร

เพอพฒนาองคความรและบรการวชาการทเปนประโยชนตอการ

พฒนาในอตสาหกรรมสอ

ดร . สดารตน ดษยวรรธนะ จนทราวฒนากล จบการศกษา

ปรญญาเอกดานการสอสารมวลชนจาก (Mass Communication;

University of IOWA) ปรญญาโทรดานนเทศศาสตรจาก

(Communication; University of Hawaii) ในดานประสบการณ

การทางานปจจบนดารงตาแหนง ผอานวยการสถาบนวชาการสอ

สาธารณะ สถานโทรทศน TPBS และประวตการทางานในอดต

คณะกรรมการบรหาร บมจ . อสมท . คณบดคณะนเทศศาสตร

สถาบนการจดการปญญาภวฒน และคณบดคณะนเทศศาสตร

มหาวทยาลยกรงเทพ และผานโครงการฝกอบรมมากมาย เชน

Financial Statement of Directors, Director Certification

Program #197, Advanced Retail Management เปนตน อกทง

ดารงตาแหนงในสมาคมวชาชพตางๆ เชน คณะทางานการจด

สมมนายทธศาสตรเพออนาคตวารสารศาสตร ครงท 1-8 ท

ปรกษาคณะกรรมการอนกรรมการวชาการ สมาคมนกขาว

นกหนงสอพมพแห งประเทศไทย คณะกรรมการตดสนขาวยอด

เยยมสถาบนอศรา เปนตน

| 160

อาจารย บญยศษย บญโพธ อาจารยประจา คณะ

นตศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพ จบการศกษา นตศาสตร

บณฑต (เกยรตนยมอนดบ 1) มหาวทยาลยกรงเทพ และนต

ศาสตรมหาบณฑต (กฎหมายทรพยสนทางปญญาและ

เทคโนโล ยสารสนเทศ ) มหาวทยาลยกรงเทพ (โดยไดรบทน

ศกษาตอในระด บปรญญาโทจากมหาวทยาลยกรงเทพ )

ประกาศนยบตร Certificate of WIPO Thailand Summer

School on Intellectual Property. World Intellectual

Property Organization – WIPO มผลวชาการดานกฏหมาย

อยางตอเนอง

โดยคณะนเทศศาสตร สถาบนการจดการปญญาภวฒน รวมกบส านกงานคณะกรรมการ

กจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กสทช.)

การส่งเสริมแนวทางการใช้ข้อมูลจากสื่อออนไลน์...

Documents

Transcript of การส่งเสริมแนวทางการใช้ข้อมูลจากสื่อออนไลน์...